Temat: Cuda natury – wyżyny

Materiał uzupełniający do wykorzystania na lekcjach w grupie przedmiotów przyrodniczych (przyroda, biologia, chemia, geografia, fizyka), zajęciach dodatkowych, kołach zainteresowań. Może służyć jako zasób poszerzający wiedzę, przygotowujący uczniów do konkursów przyrodniczych.

Adresat

Uczeń szkoły podstawowej (geografia).

Podstawa programowa

Klasa V (geografia)

II. Krajobrazy Polski: wysokogórski (Tatry), wyżynny (Wyżyna Krakowsko‑Częstochowska), nizinny (Nizina Mazowiecka), pojezierny (Pojezierze Mazurskie), nadmorski (Pobrzeże Słowińskie), wielkomiejski (Warszawa), miejsko‑przemysłowy (Wyżyna Śląska), rolniczy (Wyżyna Lubelska). Uczeń:

1. wskazuje na mapie położenie krain geograficznych Polski;

2. przedstawia główne cechy krajobrazów Polski oraz wykazuje ich zróżnicowanie;

3. rozpoznaje krajobrazy Polski w opisach oraz na filmach i ilustracjach;

Klasa VI

7. Krajobrazy Polski i Europy. Uczeń:

2. charakteryzuje wybrane krajobrazy Polski: gór wysokich, wyżyny wapiennej, nizinny, pojezierny, nadmorski, wielkomiejski, przemysłowy, rolniczy oraz wskazuje je na mapie;

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie charakteryzują krajobraz wyżyn.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• opisywać jak powstają zjawiska i formy krasowe;

• oceniać wartość turystyczną wyżyn;

• omawiać gospodarcze wykorzystanie polskich wyżyn.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery;

• kontur Polski z poprzednich lekcji, kredki, mazaki, klej, taśma, nożyczki, kartki ;

• kontur wyżyn.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

• Przed lekcją nauczyciel prosi uczniów, aby poszukali w kolorowych czasopismach, Internecie oraz własnych zbiorach zdjęć dotyczących wyżyn. Jedno z nich musi dotyczyć dużego miasta leżącego na wyżynach .

Faza wstępna

• Prowadzący lekcję określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel wyświetla uczniom ranking zawodników (symbole grup i nauczyciela) po kolejnych konkurencjach dotyczących wiadomości o krainach geograficznych.

• Nauczyciel losowo przydzieli grupom prace innych zespołów. Grupy rozpoznają i zapisują co przestawiają zdjęcia/ilustracje wskazanej krainy geograficznej. Kartkę oznaczoną własnym, wybranym wcześniej symbolem oddają nauczycielowi, który porówna je z odpowiedziami autorów.

• Uczniowie opisują położenie wyżyn.

• Nauczyciel prosi uczniów, aby samodzielnie przeczytali abstrakt, zwracając szczególną uwagę na grafiki.

• Zespoły otrzymują swoje projekty. Uczniowie zaznaczają tereny wyżyn i wykonują kolaż zdjęć.

• Uczestnicy zajęć zapoznają się z treścią przedstawioną na ilustracji interaktywnej. Następnie nauczyciel omawia z uczniami poznane zagadnienia.

Faza podsumowująca

• Nauczyciel prosi, aby uczniowie samodzielnie wykonali wskazane ćwiczenie interaktywne.

Praca domowa

• Opracuj lap book z zagadnieniami poznanymi na lekcji i przynieś swoją pracę na następne zajęcia.

• Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Wonders of nature – uplands

The areas which are situated at absolute altitudes higher than lowlands and have small relative altitudes are called uplands. In Poland, most uplands are located at the altitude of 200–400 metres above sea level, although there are places where individual elevations exceed even 600 m above sea level. On this basis, one can distinguish three large uplands: Silesian‑Cracovian Upland, Małopolska Upland (also known as Lesser Poland Upland) and Lublin Upland (with Roztocze). The Silesian‑Cracovian Upland can be subdivided into smaller regions: Silesian Upland and Kraków‑Częstochowa Upland. The terrain of the uplands is mostly wavy and hilly. Only the Silesian Upland is dominated by plains.

The highest lying part of the Lesser Poland Upland are the Świętokrzyskie Mountains. Their highest peak – Łysica – is situated 612 metres above sea level. However, most peaks are much lower. There are only slight differences in relative heights, therefore the entire area is classified as an upland. The hard rocks that make up the highest parts of the Świętokrzyskie Mountains, i.e. Łysogóry, have partly disintegrated under the influence of atmospheric factors, forming rubble. In the Świętokrzyskie Mountains, they are called stone runs.

A part of the Silesian‑Krakow Upland is the Krakow‑Częstochowa Upland. It is a good place to observe karst forms created as a result of the dissolution of limestone and some other rocks by water. The resulting rocks often have amazing shapes. Underground, wider and wider gaps are leached out, which gradually combine to form caves. When the ceilings of caves collapse, sinkholes of various sizes emerge in the surface, known as karst sinkholes. Rocks not destroyed by water are called inliers.
Sometimes, mainly in caves, we can observe rock icicles hanging from the ceiling (stalactites), infiltrations growing higher and higher from the bottom of the cave (stalagmites), as well as columns connecting the ground with the ceiling of the cave (stalagnates).

A part of uplands is used agriculturally. The Lublin Upland, with its chernozems (black‑colored soil containing a high percentage of humus) is famous for its agriculture. Forests in the uplands are generally small and scattered. One of the most beautiful ones is the Fir Forest in the Świętokrzyskie Mountains.

The Polish uplands are one of the most attractive tourist areas in our country. There are many national parks, reserves and magnificent historical heritage sites. In the Krakow‑Częstochowa Upland, one can visit fortified castles along the so‑called Trail of the Eagle's Nests. A popular leisure activity in the Świętokrzyskie Mountains and in the Krakow‑Częstochowa Upland is rock climbing.

• In Poland, there are three large uplands: Silesian‑Cracovian Upland, Małopolska Upland and Lublin Upland. The Świętokrzyskie Mountains constitute a part of the Małopolska Upland. The Silesian‑Cracovian Upland consists of the Silesian Upland and the Krakow‑Częstochowa Upland.

• In the Krakow‑Częstochowa Upland, we can observe karst forms created as a result of the dissolution of rocks by water.

• In the Lublin Upland, there are favourable conditions for the development of agriculture.

• The uplands are an attractive tourist area, too.