Temat: Etyn i alkiny – węglowodory o wielokrotnych wiązaniach między atomami węgla

Adresat

Uczeń szkoły podstawowej (klasy 7. i 8.)

Podstawa programowa:

Szkoła podstawowa. Chemia.

VIII. Związki węgla z wodorem – węglowodory. Uczeń:

5. tworzy wzory ogólne szeregów homologicznych alkenów i alkinów (na podstawie wzorów kolejnych alkenów i alkinów); zapisuje wzór sumaryczny alkenu i alkinu o podanej liczbie atomów węgla; tworzy nazwy alkenów i alkinów na podstawie nazw odpowiednich alkanów; rysuje wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) alkenów i alkinów o łańcuchach prostych do pięciu atomów węgla w cząsteczce.

Ogólny cel kształcenia

Uczeń wyjaśnia pojęcie alkinów i węglowodorów nienasyconych.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• co oznaczają terminy: alkiny, węglowodory nienasycone

• rysować wzory strukturalne i półstrukturalne alkinów;

• zapisywać wzory ogólne szeregów homologicznych alkinów.

Metody/techniki kształcenia

• aktywizujące

  • dyskusja.

• podające

  • pogadanka.

• eksponujące

  • film.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery;

• zestawy do budowania modeli cząsteczek;

• metodnik lub kartki zielone, żółte i czerwone.

Przebieg lekcji

Faza wstępna

1. Nauczyciel rozdaje uczniom metodniki lub kartki w trzech kolorach: zielonym, żółtym i czerwonym do zastosowania w pracy techniką świateł drogowych. Przedstawia cele lekcji sformułowane w języku ucznia na prezentacji multimedialnej oraz omawia kryteria sukcesu (może przesłać uczniom cele lekcji i kryteria sukcesu pocztą elektroniczną lub zamieścić je np. na Facebooku, dzięki czemu uczniowie będą mogli prowadzić ich portfolio).

2. Prowadzący wspólnie z uczniami ustala – na podstawie wcześniej zaprezentowanych celów lekcji – co będzie jej tematem, po czym zapisuje go na tablicy interaktywnej/tablicy kredowej. Uczniowie przepisują temat do zeszytu.

3. BHP – przed przystąpieniem do eksperymentów uczniowie zapoznają się z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcji. Nauczyciel wskazuje na konieczność zachowania ostrożności w pracy z nimi.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie czytają fragment pt. „Etyn i inne alkiny”. Ochotnicy definiują pojęcie węglowodorów nienasyconych i alkinów.

2. Nauczyciel prezentuje i omawia ilustrację przedstawiającą wzór sumaryczny etynu, model jego cząsteczki i wzór strukturalny. Zapisuje na tablicy wzór ogólny dla alkinów oraz objaśnia sposób tworzenia nazw alkinów, korzystając z  tabeli zamieszczonej w abstrakcie.

3. Nauczyciel zapowiada film pt. „Otrzymywanie etynu”. Poleca uczniom, żeby w formularzu zamieszczonym w abstrakcie zapisali pytanie badawcze i hipotezę. Następnie wyświetla film, a uczniowie odnotowują swoje obserwacje i wnioski. Ochotnicy odczytują je. Nauczyciel zachęca młodzież do dyskusji, nawiązując do przedstawionych konkluzji.

4. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy. Rozdaje zestawy do budowania modeli cząsteczek i prosi o stworzenie wzorów modelowych dla pierwszych pięciu alkinów. Sprawdza poprawność wykonania zadania.

5. Uczniowie wykonują Zadanie 3 z abstraktu. Nauczyciel weryfikuje poprawność narysowanych wzorów strukturalnych, poprawia ewentualne błędy oraz udziela informacji zwrotnej.

6. Uczniowie wykonują ćwiczenie interaktywne. Nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane, i udziela informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie utrwalają zdobyte informacje, omawiając je ze swoimi najbliższymi sąsiadami (metoda „powiedz sąsiadowi”).

2. Nauczyciel prosi uczniów o rozwinięcie zdań:

   • Dziś nauczyłem się…

   • Zrozumiałem, że…

   • Zaskoczyło mnie…

   • Dowiedziałem się…

   W celu przeprowadzenia podsumowania może posłużyć się tablicą interaktywną w abstrakcie lub polecić uczniom pracę z nią

Praca domowa

1. Przygotuj pięć pytań dotyczących omawianego obszaru, które mogłyby się znaleźć na kartkówce z lekcji.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Ethyne and alkynes - hydrocarbons with multiple bonds between carbon atoms

You already know alkenes, unsaturated hydrocarbons. The other group of compounds are compounds in which molecules there is one triple bond between carbon atoms, the others are single bonds. These are alkynes, also called acetylenes. The simplest representative of alkynes is ethyne, commonly referred to as acetylene.

The names of alkynes are formed from the corresponding names of alkanes, replacing the ending -ane into -yne.

If the triple bond occurs between the first and the second carbon atoms, the following entries -1- appear in the names, starting with the butyne:

• Unsaturated hydrocarbons are hydrocarbons in which molecules between carbon atoms in addition to single bonds there is one double bond (alkenes), and hydrocarbons in which molecules between carbon atoms have one triple bond (alkynes).

• Alkenes form a homologous series with the general formula of ${\text{C}}_{\text{n}}{\text{H}}_{\text{2n}}$.

• Alkynes form a homologous series with the general formula of ${\text{C}}_{\text{n}}{\text{H}}_{\text{2n-2}}$.