Ważne daty
54 r. p.n.e. Narodziny Catullusa
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego:
e) formy fleksyjne liczebników głównych i porządkowych: 1–20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90, 100, 1000;
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
e) odmienia i poprawnie posługuje się formami liczebników głównych i porządkowych: 1–20, 30, 40, 50, 60, 70, 80, 90, 100, 1000;
q) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu,
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
1) dostrzega wagę systematyczności w poznawaniu zjawisk gramatycznych i dokładności w sporządzaniu adekwatnego przekładu;
2) nabiera umiejętności szybkiego praktycznego zastosowania i ćwiczenia nowo nabytej wiedzy;
rozwijania kompetencji językowych w celu nabycia umiejętności rozumienia tekstów łacińskich;
umożliwienia komunikacji w języku łacińskim;
używania łacińskich liczebniów oraz ich zapisywania;
zapoznawania się z korzeniami kultury europejskiej w postaci kultury antycznej.
Podział liczebników.
Liczebniki dzielimy na:
Liczebniki główne – cardinālia (cardō – zawias), odpowiadające na pytanie ile?
Liczebniki porządkowe – ōrdinālia (ōrdō – porządek), odpowiadające na pytanie który z rzędu?
Liczebniki podziałowe – distribūtīva (distribuō – dzielę), odpowiadające na pytanie po ile?
Liczebniki wielorakie – multiplicātīva (multiplicō – mnożę), odpowiadające na pytanie iloraki?
Przysłówki liczebnikowe - adverbia numerālia, odpowiadające na pytanie ile razy?
Liczebniki w językach romańskich
lp | Język łaciński | Język włoski | Język francuski | Język hiszpański |
1 | ūnus, -ā, -um | uno | un | uno |
2 | duo, duae, duo [duo,due,duo] | due | deux | dos |
3 | trēs, trēs, tria | tre | trois | tres |
4 | quattuor [kwatuor] | quattro | quatre | cuatro |
5 | quīnque [kwinkwe] | cinque | cinq | cinco |
6 | sex | sei | six | seis |
7 | septem | sette | sept | siete |
8 | octo [okto] | otto | huit | ocho |
9 | novem [nowem] | nove | neuf | nueve |
10 | decem | dieci | dix | diez |
Odmiana liczebników
Spośród liczebników głównych odmieniają się: ūnus, -ā, -um, duo, duae, duo, trēs, trēs, tria, ducenti etc. i mīlia.Nie odmieniają się liczebniki 4‑20, dziesiątki, centum, mille. Setki odmieniają się w liczbie mnogiej deklinacji II i I.
Odmiana ūnus, -ā, -um, duo, duae, duo, trēs, trēs, tria i mīlia.
Nom. | ūnus, ūna, ūnum | duo, duae, duo | trēs, tria | mīlia |
Gen. | ūnīus | duōrum, duārum, duōrum | trium | mīlium |
Dat. | ūnī | duōbus, duābus, duōbus | tribus | mīlibus |
Acc. | ūnum, ūnam, ūnum | duōs, duās, duo | trēs, tria | mīlia |
Abl. | ūnō, ūnā, ūnō | duōbus, duābus, duōbus | tribus | mīlibus |
Liczebniki główne - Numerālia cardinālia i liczebniki porządkowe - Numerālia ōrdinālia
1 | I | ūnus, -ā, -um | prīmus, -ā, -um |
2 | II | duo, duae, duo | secundus vel alter |
3 | III | trēs, trēs, tria | tertius |
4 | IV | quattuor | quārtus |
5 | V | quīnque | quīntus |
6 | VI | sex | sextus |
7 | VII | septem | septimus |
8 | VIII | octo | octāvus |
9 | IX | novem | nōnus |
10 | X | decem | decimus |
11 | XI | ūndecim | ūndecimus |
12 | XII | duodecim | duodecimus |
13 | XIII | tredecim | tertius decimus |
14 | XIV | quattuordecim | quārtus decimus |
15 | XV | quīndecim | quīntus decimus |
16 | XVI | sēdecim | sextus decimus |
17 | XVII | septendecim | septimus decimus |
18 | XVIII | duodēvīgintī | duodēvīcēsimus |
19 | XIX | ūndēvīgintī | ūndēvīcēsimus |
20 | XX | vīgintī | vīcēsimus |
21 | XXI | vīgintī ūnus vel ūnus et vīgintī | vīcēsimus prīmus vel ūnus et vīcēsimus |
22 | XXII | vīgintī duo vel duo et vīgintī | vīcēsimus alter vel alter et vīcēsimus |
28 | XXVIII | duodētrīgintā | duodētrīcēsimus |
29 | XXIX | ūndētrīgintā | ūndētrīcēsimus |
30 | XXX | trīgintā | trīcēsimus |
40 | XL | quadrāgintā | quadrāgēsimus |
50 | L | quīnquāgintā | quīnquāgēsimus |
60 | LX | sexāgintā | sexāgēsimus |
70 | LXX | septuāgintā | septuāgēsimus |
80 | LXXX | octōgintā | octōgēsimus |
90 | XC | nōnāgintā | nōnāgēsimus |
100 | C | centum | centēsimus |
200 | CC | ducentī, -ae, -ā | ducentēsimus |
300 | CCC | trecentī, -ae, -ā | tricentēsimus |
400 | CD | quadringentī, -ae, -ā | quadrigentēsimus |
500 | D | quīngentī, -ae, -ā | quīngentēsimus |
600 | DC | sēscentī, -ae, -ā | sescentēsimus |
700 | DCC | septingentī, -ae, -ā | septingentēsimus |
800 | DCCC | octingentī, -ae, -ā | octingentēsimus |
900 | CM | nōngentī, -ae, -ā | nongentēsimus |
1000 | M | mīlle | mīllēsimus |
2000 | MM | duo mīlia | bis mīllēsimus |
Przysłówki liczebnikowe - Adverbia numerālia i liczebniki podziałowe - Numerālia distribūtīva
1 | I | semel = raz | singulī, -ae, -ā = po jednym |
2 | II | bis = dwa razy | bīnī = po dwa |
3 | III | ter | ternī |
4 | IV | quarter | quaternī |
5 | V | quīnquiēs | quīnī |
6 | VI | sexiēs | sēnī |
7 | VII | septiēs | septēnī |
8 | VIII | octiēs | octōnī |
9 | IX | noviēs | novēnī |
10 | X | deciēs | dēnī |
11 | XI | ūndeciēs | ūndēnī |
12 | XII | duodeciēs | duodēnī |
13 | XIII | ter deciēs | ternī dēnī |
14 | XIV | quater deciēs | quaternī dēnī |
15 | XV | quīnquiēs deciēs | quīnī dēnī |
16 | XVI | sexiēs deciēs | sēnī dēnī |
17 | XVII | septiēs deciēs | septēnī dēnī |
18 | XVIII | duodeviciēs | duodēvīcēnī |
19 | XIX | undeviciēs | undevicēnī |
20 | XX | vīciēs | vīcēnī |
21 | XXI | vīciēs semel vel semel et vīciēs | vīcēnī singulī vel singulī et vīcēnī |
22 | XXII | vīciēs bis vel bis et vīciēs | vīcēnī bīnī vel bīnī et vīcēnī |
28 | XXVIII | duodetriciēs | duoduodetricēnī |
29 | XXIX | undetriciēs | undetricēnī |
30 | XXX | trīciēs | trīcēnī |
40 | XL | quadrāgiēs | quadragēnī |
50 | L | quīnquāgiēs | quīnquāgēnī |
60 | LX | sexāgiēs | sexāgēnī |
70 | LXX | septuāgiēs | septuāgēnī |
80 | LXXX | octogiēs | octōgēnī |
90 | XC | nōnāgiēs | nōnāgēnī |
100 | C | centiēs | centēnī |
200 | CC | ducentiēs | ducēnī |
300 | CCC | trecentiēs | trecēnī |
400 | CD | quadringentiēs | quadringēnī |
500 | D | quīngentiēs | quīngēnī |
600 | DC | sescentiēs | sēscēnī |
700 | DCC | septingentiēs | septingēnī |
800 | DCCC | octingentiēs | octingēnī |
900 | CM | nongentiēs | nōngēnī |
1000 | M | mīliēs | singula mīlia |
2000 | MM | bis mīliēs | bīna mīlia |
Liczebniki wielorakie - Numerālia multiplicātīva
Simplex – pojedynczy
Duplex – podwójny
Triplex – potrójny
Quadruplex - poczwórny
Quīncuplex – pięciokrotny
Septemplex – siedmiokrotny
Decemplex – dziesięciokrotny
Centuplex - stokrotny
Carmen V, Catullus
Vīvāmus, mēa LesbiaLesbia, atque amēmus,
rūmōrēsque senumsenum sevēriōrum
omnēs ūnīus aestimēmusaestimēmus assis.
sōlēssōlēs occīdēre et redīre possunt:
nōbīs cum semel occīdit brevis lūxlūx,
noxnox est perpetuā ūnā dormienda.
dā mī bāsiabāsia mīlle, deindedeinde centum,
dein mīlle altera, dein secunda centum,
deinde usque altera mīlle, deinde centum;
dein, cum mīlia multa fēcerimus,
conturbābimusconturbābimus illa, nē sciāmus,
aut nequīs malus invidēre possit,
cum tantum sciat esse bāsiōrum.
Przekład: Jan Czubek, Poezye Katulla, 1898 r, Kraków.
TłumaczenieTłumaczenie
Amfiteatr Flawiuszów w liczbach
Zadania
Pogrupuj poniższe wyrazy pochodzące z tekstów interaktywnych z tej lekcji na czasowniki (Verba), rzeczowniki (Substantīva) i liczebniki (Numerālia). Następnie wstaw je we właściwe miejsce tabeli:
senum, quīngentī, reprehendere, bāsia, conturbābimus, laudāre, sōlēs, septuāgintā, aestimēmus, nox, trigintā septem, tollit, mīlle, centum, lūx
Verba | |
---|---|
Substantīva | |
Numerālia |
Połącz poniższe rzeczowniki z odpowiadającymi im liczebnikami (w tym samym przypadku, liczbie i rodzaju).
duārum, tertium, tribus, ūndēvīcēsima, ūnam, duo, ūnīus, mīlium, prīmā, trēs
sellā | |
puellārum | |
aedificiīs | |
deī | |
puerōrum | |
pāgina | |
capitulum | |
fīliam | |
exempla | |
viās |
Przeczytaj informacje na temat poety KatullusaKatullusa i neoterykówneoteryków. Następnie przygotuj prezentację multimedialną na temat sławnych poetów opiewających prawdziwe lub fikcyjne imię swojej ukochanej w ich twórczości. Prezentacja zawierać powinna także motyw Katullusa i Lesbii.
Słowniki
Słownik pojęć
Termin użyty przez Cycerona (w znaczeniu pejoratywnym) do określenia grupy młodych poetów zrywających z tradycją wielkiego eposu historycznego i wzorujący się na poezji hellenistycznej, z jej czołowym przedstawicieliem Kallimachem. Neoterycy byli miłośnikami drobnych form literackich, ich poezja była nasycona erudycją i sentymentalna. Najwybitniejszym neoterykiem był Katullus. Związanym z tym nurtem był w młodości także Wergiliusz. cy wywarli znaczący wpływ na dalszy rozwój poezji rzymskiej, zwłaszcza epoki augustowskiej.
ur. ok. 84 r. p.n.e., zm. ok. 54 r. p.n.e., poeta rzymski, członek neoteryków.
postać występująca w dziełach Katullusa, nazwana tak przez poetę na cześć Safony; jej prawdziwe nazwisko brzmiało – Clodia Pulchra.
Słownik łacińsko‑polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
J. Czubek, Poezye Katulla, Kraków 1898.
Słownik pisarzy antycznych pod redakcję A. Świderkówny, Warszawa 1990.
J. Wikarjak Gramatyka opisowa języka łacińskiego,Warszawa 1978.
M. Cytowska, H. Szelest, Literatura rzymska okres augustowski, Warszawa 1990.