Liga Narodów – geneza i cele powołania
1920 I sesja Zgromadzenia Ligi Narodów,
1926 przyjęcie Niemiec do Ligi Narodów,
1933 wystąpienie Niemiec z Ligi Narodów,
1933 wystąpienie Japonii z Ligi Narodów,
1937 wystąpienie Włoch z Ligi Narodów,
1946 rozwiązanie Ligi Narodów.
Wprowadzenie
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P199T5Xr7
Nagranie orędzia Thomasa Woodrowa Wilsona do Kongresu, 8 stycznia 1918 roku. Zawiera informacje, o czym mówił czternasty punkt orędzia.
Punkt czternasty orędzia Woodrowa Wilsona do Kongresu8 stycznia 1918 r.
Winno być utworzone powszechne zrzeszenie narodów na podstawie uroczystych umów celem dania wszystkim państwom, wielkim i małym, wzajemnych gwarancji niezawisłości politycznej i całości terytorialnej.
Źródło: Punkt czternasty orędzia Woodrowa Wilsona do Kongresu, [w:] S. Lenard, M. Sobańska-Bondaruk, Wiek XX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, Warszawa 2002, s. 43–45.
Podaj, czy przed 1918 rokiem istniała organizacja o charakterze międzynarodowym, która stawiała sobie za cel obronę 'ustalonego porządku'. Jeśli tak, podaj jej nazwę.
Podaj, który z konfliktów w XIX wieku stał się inspiracją do powołania organizacji mającej pomagać ofiarom wojen i starającej się zapewnić szacunek dla każdego człowieka.
Wyjaśnij, jak powinny wyglądać według prezydenta Wilsona wzajemne relacje pomiędzy państwami w Europie po I wojnie światowej. Wykorzystaj 14 pkt orędzia.
Geneza Ligi Narodów
Skutki, zwłaszcza społeczne, I wojny światowej przyczyniły się w dużej mierze do powstania idei Ligi Narodów. Inicjatorem powołania organizacji był prezydent USA Thomas Woodrow WilsonThomas Woodrow Wilson [czyt.: tomas łudroł łilson]. Swój pomysł zaprezentował na początku obrad konferencji paryskiej. Francja i Wielka Brytania przyjęły go sceptycznie. Wkrótce jednak uznały, że Liga Narodów może być dobrym instrumentem do realizacji ich polityki. Francja była przede wszystkim zainteresowana tym, żeby nowo powstała organizacja miała charakter antyniemiecki. Ostatecznie ustalono, że Liga będzie organizacją otwartą. Udział w niej mógł zgłosić każdy kraj, który zaakceptował postanowienia zawarte w Pakcie Ligi Narodów. Dokument stał się integralną częścią układu z Niemcami i wszedł w życie wraz z traktatem wersalskim.
Członkami pierwotnymi były 32 państwa (w tym Polska charakterze członka niestałego) i 5 dominiówdominiów oraz 13 państw zaproszonych do członkostwa. Do 1925 roku do Ligi wstąpiło kolejne 10 państw. Same USA nie ratyfikowały paktu i nie zostały członkiem Ligi, natomiast utrzymywały one delegata, który występował w charakterze obserwatora.
Działalność Ligi obejmowała problemy zarówno o charakterze politycznym i militarnym jak również problemy społeczne, ekonomiczne z dziedziny nauki i zdrowia. Liga rozpatrywała spory pomiędzy Polską a Wolnym Miastem Gdańskiem, jak również z Litwą o Wilno. Rozpatrywała również spór dotyczący Górnego Śląska. Od 1926 roku Polska otrzymała status członka tj. z możliwością ponownego wyboru
do Rady (obok Polski członkostwo takie otrzymała Hiszpania).
Przedstawicielem polskiej dyplomacji, który przewodniczył dwukrotnie sesjom Ligi Narodów (w 1930, 1934 roku) był Józef BeckJózef Beck. Polska wypowiedziała zobowiązania mniejszościowe z 1919 roku we wrześniu 1934 roku i odmówiła dalszej współpracy w tym zakresie z organami Ligi. Ostatni krok uczyniła Polska w listopadzie 1938 roku, likwidując swą stałą delegację przy Lidze Narodów w Genewie.
Czy Liga Narodów okazała się 'instrumentem' pozwalającym mocarstwom realizować własną politykę? Czy rzeczywiście zapewniała pokojowe współistnienie państw?
Członkowie i siedziba Ligi Narodów
Liczba państw wchodzących w skład Ligi Narodów zmieniała się. W okresie międzywojennym wahała się między 45 a 60.
Liga Narodów w latach 1920‑1946. Na mapie zaznaczone jest:
- miejsce utworzenia Ligi Narodów w 1919 r.;
- siedziba Ligi Narodów;
- członkowie pierwotni Ligi Narodów;
- pozostałe państwa członkowskie Ligi Narodów;
- obszary mandatowe i protektoraty Ligi Narodów;
- państwa, które zrezygnowały lub zostały usunięte z ligi Narodów;
- państwa pozostałe.
Miejsce utworzenia Ligi Narodów:
- Wersal we Francji.
Siedziba Ligi Narodów:
- Genewa w Szwajcarii.
Członkowie pierwotni Ligi Narodów:
- Polska;
- Gwatemala;
- Honduras;
- Salwador;
- Nikaragua;
- Panama;
- Kuba;
- Haiti;
- Syjam;
- Nowa Zelandia;
- Związek Południowej Afryki;
- Liberia;
- Norwegia;
- Szwecja;
- Dania;
- Francja;
- Hiszpania;
- Portugalia;
- Włochy;
- Czechosłowacja;
- Rumunia;
- Królestwo Serbów Chorwatów i Słoweńców;
- Grecja;
- Persja;
- Indie;
- Chiny;
- Japonia;
- Australia;
- Kanada;
- Wenezuela;
- Kolumbia;
- Ekwador;
- Brazylia;
- Peru;
- Boliwia;
- Argentyna
- Paragwaj;
- Urugwaj;
- Chile.
Pozostałe państwa członkowskie Ligi Narodów:
- Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich;
- Węgry;
- Łotwa;
- Egipt;
- Meksyk;
- Finlandia
- Luksemburg;
- Austria;
- Niemcy.
Państwa, które zrezygnowały lub zostały usunięte z Ligi Narodów:
- Związek Socjalistycznych Republik Sowieckich;
- Czechosłowacja;
- Węgry;
- Rumunia;
- Królestwo Serbów Chorwatów i Słoweńców;
- Albania;
- Niemcy;
- Luksemburg;
- Austria;
- Francja;
- Włochy;
- Hiszpania;
- Japonia.
Obszary mandatowe i protektoraty:
-Irak;
- Palestyna;
- Syria;
- Kamerun;
- Togo;
- Ruanda‑Burundi;
- Afryka Południowo‑Zachodnia;
- Samoa Niemieckie;
- Nauru;
- Liban;
- Tanganika;
- Południowy Pacyfik.
Na podstawie mapy, wypisz europejskich członków Ligi Narodów.
Na podstawie opisu mapy, wypisz europejskich członków Ligi Narodów.
Większość organizacji międzynarodowych ma własne logo, które jednoznacznie pozwala je zidentyfikować. Liga Narodów posiadała tzw. półoficjalny symbol.
Jak rozumiesz ten symbol (kolor, element gwiazdy)? Zaprojektuj własne logo Ligi Narodów.
Podaj elementy, symbole, które Twoim zdaniem powinny znaleźć się w logo Ligi Narodów.
Pałac Narodów stał się siedzibą Ligi dopiero pod koniec okresu międzywojennego. Poszukaj informacji, gdzie wcześniej odbywały się posiedzenia Zgromadzenia i Rady.
Struktura Ligi Narodów
Zgromadzenie – miało rozpatrywać wszystkie kwestie związane z pokojem światowym, które mieściły się w ramach kompetencji Ligi.
Podejmowało uchwały, rezolucje, zalecenia. Było także ostatnią instancją rozstrzygającą spory między członkami Ligi.
Decydowało o przyjęciu nowych członków, wyborze niestałych przedstawicieli Rady Ligi oraz jej sekretarza generalnego. Każdy członek Ligi dysponował jednym głosem (choć państwa członkowskie mogły być reprezentowane maksymalnie przez trzech delegatów).
Obowiązywała zasada jednomyślności. Pierwsze posiedzenie Zgromadzenia odbyło się w listopadzie 1920 roku. Ustalono podczas niego, że spotkania mają
się odbywać co najmniej raz w roku.
Znajdź ilustrację prezentującą obrady Zgromadzenia Ogólnego ONZ lub wykorzystaj powyższą. Porównaj ją ze zdjęciem przedstawiającym sesję Zgromadzenia Ligi Narodów. Wymień podobieństwa i różnice.
Wymień różnice pomiędzy organizację Ligą Narodów a ONZ.
Rada – była to najważniejsza instytucja Ligi. Składała się ze stałych i niestałych członków.
Początkowo stałymi przedstawicielami były: Francja, Wielka Brytania, Włochy i Japonia. Grono to miały również zasilić Stany Zjednoczone. Nie ratyfikowały jednak traktatu i wróciły do polityki izolacjonizmuizolacjonizmu – nie uczestniczyły tym samym w pracach organizacji. W 1926 roku dołączyły Niemcy. Po wystąpieniu Niemiec i Japonii oraz przyjęciu ZSRS w latach 1933–1934, Rada ponownie liczyła czterech członków stałych. W 1937 roku Radę opuściły Włochy, a w 1940 usunięto z niej ZSRS (po agresji tego państwa na Finlandię).
Na początku Rada miała czterech członków niestałych. Nie wyznaczono im jednak kadencji, co uregulowano w 1926 roku. Od tego czasu członków miało być dziewięciu i wybierano ich na 3‑letnią kadencję. W 1936 roku członków niestałych było już jedenastu. Do kompetencji Rady należało nakładanie sankcji, kontrola funkcjonowania systemu mandatowego, ochrona praw mniejszości narodowych, działalność mediacyjna i rozjemcza.
Sekretariat – organ administracyjny Ligi, który zapewniał ciągłość prac, kierował bieżącą działalnością. Przygotowywał projekty rezolucji oraz ustaw. Przez prawie całe dwudziestolecie, na jego czele jako sekretarz generalny stał Brytyjczyk Eric Drummond [czyt.: erik dramond].
Organami specjalnymi były: Stały Trybunał Sprawiedliwości Międzynarodowej w Hadze (rozstrzygał spory między państwami i wydawał opinie doradcze) i Międzynarodowa Organizacja Pracy (zajmowała się m.in. ograniczeniem pracy dzieci, ochroną praw pracowników, poprawą warunków pracy i zatrudnienia). Siedziba Ligi mieściła się w Genewie w Szwajcarii.
Cele Ligi Narodów
Pakt Ligi Narodów składał się z 26 artykułów oraz wstępu.
Zakładał pokojową współpracę między narodami, jawność stosunków międzynarodowych, oparcie ich na sprawiedliwości i honorze.
Podkreślał konieczność przestrzegania przepisów prawa międzynarodowego oraz poszanowania postanowień traktatowych.
Postulował wyrzeczenie się siły w konfliktach międzynarodowych, choć uznawał możliwość prowadzenia tzw. legalnych wojen. Liga mogła podjąć 'wszelkie środki służące zapewnieniu pokoju pomiędzy narodami'.
Przewidywano różnego rodzaju sankcje, gdyby któreś z państw członkowskich, łamiąc zobowiązania, dokonało aktu agresji. Wśród przewidywanych były: możliwość zerwania stosunków dyplomatycznych, wykluczenie z organizacji, nałożenie sankcji ekonomicznych, kar finansowych. Brano też pod uwagę możliwość użycia siły militarnej (specjalnie utworzonej przez państwa członkowskie) w celu wyegzekwowania zobowiązań wobec Ligi.
Jednym z pierwszych działań Ligi było stworzenie systemu opieki mandatowej nad koloniami niemieckimi oraz krajami odłączonymi od imperium tureckiego. System mandatowy zakładał przygotowanie tych krajów do uzyskania samodzielności i w konsekwencji niepodległości. Za najlepiej przygotowane do tego uznano między innymi Irak, Palestynę i Syrię, dlatego też uzyskały status mandatu typu A. Państwo, które sprawowało nad takim mandatem nadzór, miało służyć doradztwem i zarządzać administracyjnie. Mandat typu B obejmował państwa, które uznawano za słabiej rozwinięte i nieprzygotowane do tego, żeby w krótkim czasie uzyskać pełną samodzielność, np. kolonie niemieckie w Afryce. Mandat C – państwa, których droga do niepodległości miała być jeszcze długa, m.in. dawne posiadłości niemieckie na Pacyfiku.
Poszukaj informacji w internecie i przeciągnij wymienione tereny mandatowe w puste miejsca w tabeli.
Irak, Palestyna, Syria, Kamerun, Togo, Ruanda-Burundi, Afryka Południowo-Zachodnia, Samoa Niemieckie, Nauru
| Mandat A | Mandat B | Mandat C |
|---|---|---|
| Irak | Kamerun | Afryka Południowo-Zachodnia |
| Palestyna | Togo | Samoa Niemieckie |
| Syria | Ruanda-Burundi | Nauru |
Napisz, co sądzisz o teorii, że niektóre narody wymagają czasowej lub długotrwałej opieki państw rozwiniętych? Czy takie przekonanie rzeczywiście było głównym powodem wprowadzenia systemu mandatowego? Może wpłynęły na to inne czynniki? Jeśli tak, wymień je.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P199T5Xr7
Nagranie paktu Ligi Narodów. Zawiera informacje o założeniach tej organizacji.
Pakt Ligi NarodówArtykuł 1
Pierwotnymi członkami Ligi Narodów są sygnatariusze wymienieni w Aneksie do niniejszego Paktu oraz inne państwa, również wyszczególnione w Aneksie, które bez żadnych zastrzeżeń do tego Paktu przystąpią, składając deklarację w Sekretariacie w przeciągu dwu miesięcy od chwili wejścia w życie Paktu, co zostanie notyfikowane innym członkom Ligi.
Każde państwo, dominium lub kolonia rządzące się samodzielnie, a nie wymienione w Aneksie, może zostać członkiem Ligi, jeżeli za jego przyjęciem wypowiedzą się dwie trzecie Zgromadzenia, pod warunkiem jednak, że da ono rzeczywiste rękojmię swych szczerych zamiarów przestrzegania zobowiązań międzynarodowych oraz że przyjmie ustalone przez Ligę normy dla swych sił zbrojnych oraz swych zbrojeń lądowych, morskich i lotniczych.
Każdy członek Ligi może za dwuletnim uprzedzeniem wystąpić z Ligi pod warunkiem, że wypełni do chwili wystąpienia wszystkie swoje międzynarodowe zobowiązania wraz z zobowiązaniami wynikającymi z niniejszego Paktu.
Artykuł 8
Członkowie Ligi uznają, że utrzymanie pokoju wymaga zmniejszenia zbrojeń narodowych do minimum dającego się pogodzić z bezpieczeństwem narodowym oraz z egzekucją zobowiązań międzynarodowych przez wspólną akcję.
Rada, uwzględniając geograficzne położenie i specyficzne warunki każdego państwa, opracuje plany takiego zmniejszenia celem przedłożenia ich poszczególnym rządom do rozważenia i decyzji. […]
Członkowie Ligi zobowiązują się udzielać sobie nawzajem szczerych i wyczerpujących informacji dotyczących stanu zaawansowania swych zbrojeń, programów wojskowych, morskich i lotniczych oraz stanu tych gałęzi przemysłu, które mogą być przystosowane do celów wojennych.
Artykuł 10
Członkowie Ligi zobowiązują się szanować i utrzymywać przeciwko wszelkiej napaści zewnętrznej całość terytorialną i obecną niezależność polityczną wszystkich członków Ligi. W razie napaści, jej groźby lub niebezpieczeństwa Rada wskaże środki, jak zapewnić wykonanie niniejszego zobowiązania.
Artykuł 11
Oświadcza się wyraźnie, że wszelka wojna lub groźba wojny, niezależnie od tego, czy dotyka bezpośrednio jednego z członków Ligi, czy też nie dotyka — interesuje całą Ligę i że Liga powinna przedsięwziąć wszelkie środki, mogące skutecznie zabezpieczyć pokój między narodami. W takim wypadku Sekretarz Generalny, na żądanie któregokolwiek członka Ligi, zwoła niezwłocznie Radę.
Oświadcza się poza tym, że każdy członek Ligi ma prawo w przyjacielski sposób zwrócić uwagę Zgromadzenia lub Rady na każdą okoliczność, która może wpłynąć na stosunki międzynarodowe i która grozi w następstwie zakłóceniem pokoju lub dobrego porozumienia między narodami, od którego zależy pokój.Źródło: Pakt Ligi Narodów, [w:] K. Kocot, K. Wolfke, Wybór dokumentów do nauki prawa międzynarodowego, Wrocław 1978.
Poszukaj i wypisz informacje na temat zasad przynależności do Ligi oraz jej celów.
Wyjaśnij, jaki był stosunek Ligi Narodów do konfliktów i wojny.
Przyczyny słabości Ligi Narodów
Stany Zjednoczone, których przywódca był inicjatorem powstania organizacji, nie ratyfikowały paktu o jej powołaniu. Nigdy nie utworzono także wspólnych sił zbrojnych, mogących podejmować działania przeciwko agresorom. Państwa, które rozpoczynały konflikty, występowały z Ligi, aby nie ponosić odpowiedzialności na jej forum. W 1933 roku uczyniła tak Japonia i Niemcy, a w 1937 roku Włochy. Brakowało również współdziałania pomiędzy członkami Ligi. Kraje członkowskie zainteresowane były przede wszystkim realizacją własnych interesów, a tylko w niewielkim stopniu zachowaniem pokoju światowego. Powodem słabości Ligi mógł być także system głosowania. Obowiązująca zasada jednomyślności powodowała brak decyzyjności i wyłamywanie się z obrad państw.
Ostatnią decyzją Ligi Narodów było wykluczenie ZSRS w 1940 roku, po agresji na Finlandię. Później nie odbyło się już żadne posiedzenie. Liga przestała oficjalnie istnieć w 1946 roku. Jej majątek przejęła Organizacja Narodów Zjednoczonych.
Zamiast podsumowania
Opisz wymowę symboliczną rysunku. Podaj wydarzenie z historii Ligi Narodów, do którego odnosi się ilustracja.
Opisz, dlaczego 'most' Ligi Narodów jest na środku połączony tylko cienką linią. Podaj nazwę kraju, którego zabrakło, aby Liga Narodów działała lepiej.
Oceń skuteczność działań Ligi Narodów w latach 20. i 30. XX wieku.
Sformułuj trzy propozycje, które mogłyby zwiększyć skuteczność Ligi Narodów w utrzymaniu światowego pokoju i przeciwdziałaniu konfliktom światowym.
Uzupełnij tekst, wykorzystując podane poniżej informacje.
1918, Japonii, D. Lloyd George, czterech, Włoch, Genewie, Paryżu, Woodrow Wilson, traktat wersalski, Rada, 1919, sześciu
Inicjatorem utworzenia Ligi Narodów był .................................., który wystąpił z takim postulatem w pokojowym programie ogłoszonym w roku ................................... Pakt Ligi Narodów przyjęto w roku .................................. i stanowił on integralną część aktu prawa międzynarodowego pod nazwą ................................... Najważniejszym organem Ligi była .................................. składająca się z 4 stałych członków: Francji, .................................., Wielkiej Brytanii i .................................., oraz członków niestałych w liczbie .................................. państw. Siedziba Ligi znajdowała się w ...................................
Potrafię wytłumaczyć genezę Ligi Narodów.
Wiem, kiedy powstała Liga Narodów.
Rozumiem istotę funkcjonowania organizacji międzynarodowych.