Linia chronologiczna
Polecenie 1
Zapoznaj się z linią chronologiczną, a następnie wykonaj polecenia.
(fragmenty)
(PAP) „W jedności – siła ruchu zawodowego w Polsce” – pod takim hasłem zebrali się 24 bm. […] w Bytomiu przedstawiciele prawie 5-milionowej organizacji, świadectwem woli tej jedności była najważniejsza decyzja uczestników spotkania – powołanie krajowego przedstawicielstwa związkowego, jakim jest Ogólnopolskie Porozumienie Związków Zawodowych. Decyzja ta jest doniosłym wydarzeniem w dwuletniej historii odrodzonego ruchu związkowego, wspiera bowiem organizacyjnie jedność polityczno-programową tego ruchu, pozwala mu skuteczniej pełnić rolę rzecznika interesów ludzi pracy i współgospodarza kraju.
Czytaj więcej...
W spotkaniu bytomskim uczestniczyło l062 delegatów reprezentujących wszystkie struktury ruchu zawodowego. Wśród delegatów zakładowych organizacji związkowych obecni byli członkowie Biura Politycznego KC PZPR Stanisław Kałkus, Jerzy Romaniuk i Albin Siwak.
Związkowcy gościli przedstawicieli władz z przewodniczącym Komitetu Rady Ministrów do spraw Związków Zawodowych wicepremierem Mieczysławem F. Rakowskim.
Źródło: Polska Rzeczpospolita Ludowa 1944–1989. Teksty źródłowe i materiały, cz. 3, 1984–1989, oprac. T. Filipiak, T. Komorowski, A. Kramski, Poznań 1990, s. 25.
, 29.6.1986 - 3.7.1986 X Zjazd PZPR Uchwała X Zjazdu Polskiej Zjednoczonej Partii RobotniczejZwiązkowcy gościli przedstawicieli władz z przewodniczącym Komitetu Rady Ministrów do spraw Związków Zawodowych wicepremierem Mieczysławem F. Rakowskim.
Źródło: Polska Rzeczpospolita Ludowa 1944–1989. Teksty źródłowe i materiały, cz. 3, 1984–1989, oprac. T. Filipiak, T. Komorowski, A. Kramski, Poznań 1990, s. 25.
[…]
X Zjazd stwierdza, iż generalnym celem partii w najbliższych latach jest dalsze wcielanie w życie linii IX Nadzwyczajnego Zjazdu – linii porozumienia, walki i socjalistycznych reform w imię nadrzędnych interesów klasy robotniczej i wszystkich ludzi pracy, całego społeczeństwa. Naszym najwyższym, ogólnonarodowym celem jest budowa Polski bezpiecznej, gospodarnej i praworządnej.
Czytaj więcej...
Na czoło naszych zamierzeń w obecnym pięcioleciu wysuwają się, zgodnie z Programem PZPR, następujące zadania:
– osiągnięcie stopniowej poprawy warunków życia ludzi pracy i ich rodzin;
– wzmocnienie i utrwalenie zdolności gospodarki narodowej do efektywnego i zrównoważonego rozwoju;
– dalszy rozwój socjalistycznej demokracji, jako podstawy umacniania państwa i skupianie wszystkich patriotycznych sił w kraju wokół nadrzędnych interesów narodu polskiego;
– wzrost międzynarodowej pozycji i autorytetu Polski, zwłaszcza przez zacieśnienie i rozszerzenie wszechstronnych więzi ze wspólnotą państw socjalistycznych oraz aktywny udział w międzynarodowym ruchu obrony pokoju w Europie i na świecie.
Źródło: Polska Rzeczpospolita Ludowa 1944–1989. Teksty źródłowe i materiały, cz. 3, 1984–1989, oprac. T. Filipiak, T. Komorowski, A. Kramski, Poznań 1990, s. 73–76.
, 6.2.1989 - 5.4.1989 Obrady Okrągłego Stołu Porozumienie Okrągłego Stołu w sprawie reform politycznych z 5 IV 1989 r.– osiągnięcie stopniowej poprawy warunków życia ludzi pracy i ich rodzin;
– wzmocnienie i utrwalenie zdolności gospodarki narodowej do efektywnego i zrównoważonego rozwoju;
– dalszy rozwój socjalistycznej demokracji, jako podstawy umacniania państwa i skupianie wszystkich patriotycznych sił w kraju wokół nadrzędnych interesów narodu polskiego;
– wzrost międzynarodowej pozycji i autorytetu Polski, zwłaszcza przez zacieśnienie i rozszerzenie wszechstronnych więzi ze wspólnotą państw socjalistycznych oraz aktywny udział w międzynarodowym ruchu obrony pokoju w Europie i na świecie.
Źródło: Polska Rzeczpospolita Ludowa 1944–1989. Teksty źródłowe i materiały, cz. 3, 1984–1989, oprac. T. Filipiak, T. Komorowski, A. Kramski, Poznań 1990, s. 73–76.
Po latach kryzysu gospodarczego i konfliktów politycznych Polska stoi przed wielkim zagrożeniem, ale i wielką szansą. Realna jest groźba pogłębiania się kryzysu, jednakże istnieje szansa jego przezwyciężenia przez radykalną reformę państwa i równoczesną przebudowę systemu gospodarczego. W obronie przed kryzysem i w działaniach na rzecz reform Polacy mogą i powinni się porozumieć.
Czytaj więcej...
Polityczny kompromis różnych sił, wśród których są zarówno takie, które kierują się ideami demokratycznie pojmowanego socjalizmu, jak i takie, które czerpią inspirację z chrześcijaństwa, z dorobku ideowego „Solidarności”, ruchu ludowego i z innych źródeł i tradycji ideowych, pozwoli urzeczywistniać wspólny cel: niepodległą, suwerenną, bezpieczną równoprawnymi sojuszami, demokratyczną i silną gospodarczo Polskę.
Podstawą porozumienia są zasady przyszłego systemu politycznego wypływające z niezbywalnego prawa obywateli do życia w państwie, które w pełni urzeczywistnia suwerenność narodu.
Oznacza to:
– pluralizm polityczny, znajdujący swój wyraz przede wszystkim w prawie do swobodnego zrzeszania się – w ramach demokratycznego ładu konstytucyjnego w organizacjach politycznych, społecznych i zawodowych;
– wolność słowa, w tym stwarzania realnych możliwości dostępu do wszystkich rodzajów środków przekazu różnorodnym siłom politycznym;
– demokratyczny tryb powoływania wszystkich przedstawicieli organów władzy państwowej, tak, by o tym, kto sprawować będzie władzę, rzeczywiście decydowali wyborcy;
– niezawisłość sądów i ich ustawowe uprawnienia kontrolne w stosunku do innych organów powołanych do strzeżenia praworządności i porządku publicznego;
– silny pełnią praw i swobodnie wybrany samorząd terytorialny.
Strony uznały, że takie zasady powinny określać dalszą ewolucję polityczną, i deklarują, że będą im udzielały poparcia.
Źródło: Wiek XX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 2001, s. 415–416.
, 17.4.1989 Ponowna rejestracja Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego „Solidarność” „Solidarność” odbudowywano na podobieństwo tej „pierwszej” – jako ruch społeczno-zawodowy, łączący cechy polityczne i związkowe. „Nowa” „Solidarność” prócz ograniczonego zasięgu wpływów przyjęła też na siebie bardziej polityczny charakter, wchodząc w układ z komunistami i wystawiając reprezentację sejmową. Charakterystyczna była dominacja ośrodka kierowniczego skupionego wokół Lecha Wałęsy i grupy jego doradców; mechanizm wyłaniania lub uzupełniania elity przywódczej Związku nabierał cech „kooptacji”, nie przypominając demokratycznych zasad „starej” „Solidarności”.Podstawą porozumienia są zasady przyszłego systemu politycznego wypływające z niezbywalnego prawa obywateli do życia w państwie, które w pełni urzeczywistnia suwerenność narodu.
Oznacza to:
– pluralizm polityczny, znajdujący swój wyraz przede wszystkim w prawie do swobodnego zrzeszania się – w ramach demokratycznego ładu konstytucyjnego w organizacjach politycznych, społecznych i zawodowych;
– wolność słowa, w tym stwarzania realnych możliwości dostępu do wszystkich rodzajów środków przekazu różnorodnym siłom politycznym;
– demokratyczny tryb powoływania wszystkich przedstawicieli organów władzy państwowej, tak, by o tym, kto sprawować będzie władzę, rzeczywiście decydowali wyborcy;
– niezawisłość sądów i ich ustawowe uprawnienia kontrolne w stosunku do innych organów powołanych do strzeżenia praworządności i porządku publicznego;
– silny pełnią praw i swobodnie wybrany samorząd terytorialny.
Strony uznały, że takie zasady powinny określać dalszą ewolucję polityczną, i deklarują, że będą im udzielały poparcia.
Źródło: Wiek XX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 2001, s. 415–416.
Źródło: W. Polak, S. Galij-Skarbińska, H. Głębocki, J. Kłosiński, Solidarność. Od komunizmu do Unii Europejskiej, Warszawa 2015, s. 179., 4.6.1989 Wybory do Sejmu Rada Państwa zarządziła wybory do Sejmu i Senatu i wyznaczyła datę głosowania na niedzielę 4 czerwca 1989 r., ustaliła kalendarz wyborczy, w którym określono daty wykonania czynności wyborczych […].
Kompetencje Sejmu i Senatu
[…] kilka podstawowych informacji o kompetencjach Sejmu X kadencji i nowo powołanego Senatu.
Czytaj więcej...
Sejm składać się będzie z 460 posłów wybieranych na okres 4 lat. Przysługuje im inicjatywa ustawodawcza, podobnie jak przyszłym senatorom, prezydentowi i Radzie Ministrów. Sejm pozostaje najwyższym organem władzy ustawodawczej. System sesyjny mają zastąpić obrady ciągłe. Obecność posłów opozycyjnych zmieni sposób jego działania. Swoboda wyborów do Sejmu X kadencji będzie ograniczona przez uzgodniony przy „okrągłym stole” podział mandatów. Zgodnie z tym 60 proc. mandatów poselskich przypadnie na koalicję PZPR, ZSL, SD, a dalsze 5 proc. „PAX”, Polski Związek Katolicko-Społeczny i Unię Chrześcijańsko-Społeczną. Kandydaci bezpartyjni zgłoszeni przez niezależne grupy obywateli rywalizować będą między sobą o 35 proc. ogólnej liczby mandatów poselskich. Część mandatów koalicji zostanie obsadzona z listy krajowej obejmującej do 10 proc. przyszłych miejsc w Sejmie.
Istotnym novum w naszym życiu polityczno-społecznym będzie instytucja Senatu. Będzie on miał prawo do inicjatywy ustawodawczej. Senat będzie rozważał ustawy uchwalane przez Sejm. Jeśli wyrazi sprzeciw wobec danej ustawy, to jej ponowne uchwalenie przez Sejm będzie wymagało większości 2/3 głosów. Senat będzie wraz z Sejmem uczestniczył w nowelizowaniu i uchwalaniu Konstytucji. Senat połączony z Sejmem tworzyć będzie zgromadzenie narodowe wybierające prezydenta PRL bezwzględną większością głosów. Senat składać się będzie ze 100 senatorów. Wybierany będzie na okres kadencji Sejmu. Swoboda wyborów do Senatu nie jest ograniczona żadnym uzgodnieniem dotyczącym podziału mandatów. Liczba miejsc w Senacie, jaką uzyskają poszczególne ugrupowania, zależeć będzie wyłącznie od decyzji wyborców w poszczególnych okręgach.
Źródło: artykuł w „Gazecie Poznańskiej” nr 88, s. 1–2,
za: Polska Rzeczpospolita Ludowa 1944–1989. Teksty źródłowe i materiały, cz. 3, 1984–1989, oprac. T. Filipiak, T. Komorowski, A. Kramski, Poznań 1990, s. 25.
, 29.12.1989 Nowelizacja konstytucji Ustawa z dnia 29 grudnia 1989 r. o zmianie Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej LudowejIstotnym novum w naszym życiu polityczno-społecznym będzie instytucja Senatu. Będzie on miał prawo do inicjatywy ustawodawczej. Senat będzie rozważał ustawy uchwalane przez Sejm. Jeśli wyrazi sprzeciw wobec danej ustawy, to jej ponowne uchwalenie przez Sejm będzie wymagało większości 2/3 głosów. Senat będzie wraz z Sejmem uczestniczył w nowelizowaniu i uchwalaniu Konstytucji. Senat połączony z Sejmem tworzyć będzie zgromadzenie narodowe wybierające prezydenta PRL bezwzględną większością głosów. Senat składać się będzie ze 100 senatorów. Wybierany będzie na okres kadencji Sejmu. Swoboda wyborów do Senatu nie jest ograniczona żadnym uzgodnieniem dotyczącym podziału mandatów. Liczba miejsc w Senacie, jaką uzyskają poszczególne ugrupowania, zależeć będzie wyłącznie od decyzji wyborców w poszczególnych okręgach.
Źródło: artykuł w „Gazecie Poznańskiej” nr 88, s. 1–2,
za: Polska Rzeczpospolita Ludowa 1944–1989. Teksty źródłowe i materiały, cz. 3, 1984–1989, oprac. T. Filipiak, T. Komorowski, A. Kramski, Poznań 1990, s. 25.
Art. 1. W Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej […] wprowadza się następujące zmiany:
1) tytuł otrzymuje brzmienie:
„Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej”;
[…]
Czytaj więcej...
4) art. 1–8 otrzymują brzmienie:
„Art. l Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.
Art. 2. 1. W Rzeczypospolitej Polskiej władza zwierzchnia należy do Narodu.
2. Naród sprawuje władzę przez swych przedstawicieli wybieranych do Sejmu, Senatu i do rad narodowych; sprawowanie władzy następuje także poprzez wyrażanie woli w drodze referendum. Zasady i tryb przeprowadzania referendum określa ustawa.
Art. 3. 1. Przestrzeganie praw Rzeczypospolitej Polskiej jest podstawowym obowiązkiem każdego organu państwa.
2. Wszystkie organy władzy i administracji państwowej działają na podstawie przepisów prawa.
Art. 4. 1. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli Rzeczypospolitej Polskiej w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.
2. O sprzeczności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznej orzeka Trybunał Konstytucyjny.
Art. 5. Rzeczpospolita Polska gwarantuje udział samorządu terytorialnego w sprawowaniu władzy oraz swobodę działalności innych form samorządu.
Art. 6. Rzeczpospolita Polska gwarantuje swobodę działalności gospodarczej bez względu na formę własności; ograniczenie tej swobody może nastąpić jedynie w ustawie.
Art. 7. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia oraz poręcza całkowitą ochronę własności osobistej. Wywłaszczenie jest dopuszczalne wyłącznie na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.
Art. 8. Siły zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej stoją na straży suwerenności i niepodległości Narodu Polskiego, jego bezpieczeństwa i pokoju”.
Źródło: Źródła do dziejów Polski w XIX i XX wieku, t. 6, Lata 1956–1989, cz. 2, wybór tekstów źródłowych J.R. Szaflik, R. Turkowski, Pułtusk 2004, s. 391–392.
, 17.10.1992 Uchwalenie tzw. małej konstytucji Fragment opracowania naukowego„Art. l Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.
Art. 2. 1. W Rzeczypospolitej Polskiej władza zwierzchnia należy do Narodu.
2. Naród sprawuje władzę przez swych przedstawicieli wybieranych do Sejmu, Senatu i do rad narodowych; sprawowanie władzy następuje także poprzez wyrażanie woli w drodze referendum. Zasady i tryb przeprowadzania referendum określa ustawa.
Art. 3. 1. Przestrzeganie praw Rzeczypospolitej Polskiej jest podstawowym obowiązkiem każdego organu państwa.
2. Wszystkie organy władzy i administracji państwowej działają na podstawie przepisów prawa.
Art. 4. 1. Partie polityczne zrzeszają na zasadach dobrowolności i równości obywateli Rzeczypospolitej Polskiej w celu wpływania metodami demokratycznymi na kształtowanie polityki państwa.
2. O sprzeczności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznej orzeka Trybunał Konstytucyjny.
Art. 5. Rzeczpospolita Polska gwarantuje udział samorządu terytorialnego w sprawowaniu władzy oraz swobodę działalności innych form samorządu.
Art. 6. Rzeczpospolita Polska gwarantuje swobodę działalności gospodarczej bez względu na formę własności; ograniczenie tej swobody może nastąpić jedynie w ustawie.
Art. 7. Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia oraz poręcza całkowitą ochronę własności osobistej. Wywłaszczenie jest dopuszczalne wyłącznie na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem.
Art. 8. Siły zbrojne Rzeczypospolitej Polskiej stoją na straży suwerenności i niepodległości Narodu Polskiego, jego bezpieczeństwa i pokoju”.
Źródło: Źródła do dziejów Polski w XIX i XX wieku, t. 6, Lata 1956–1989, cz. 2, wybór tekstów źródłowych J.R. Szaflik, R. Turkowski, Pułtusk 2004, s. 391–392.
Po sporach związanych z trybem odrzucenia poprawek wniesionych przez Senat, w której to sprawie wypowiedział się Trybunał Konstytucyjny, oraz po podpisaniu przez prezydenta weszła w życie Ustawa konstytucyjna z 17 października 1992 r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym, zwana potocznie małą konstytucją.Czytaj więcej...
Ustalała ona liczebność Sejmu na 460 posłów, natomiast Senatu na 100 senatorów. Kadencje obu izb trwały 4 lata. Sejm miał możliwość rozwiązania się przed upływem kadencji większością 2/3 głosów, mógł go również rozwiązać prezydent, ale wyłącznie w czterech niżej omówionych przypadkach. Prawo inicjatywy ustawodawczej posiadali posłowie, Senat, Prezydent i Rada Ministrów. Sejm przełamywał ewentualne poprawki Senatu bezwzględną większością głosów. Natomiast odrzucenie przez Sejm weta prezydenckiego wymagało większości 2/3 głosów. Mała konstytucja podtrzymała też niektóre dotychczasowe uregulowania dotyczące urzędu prezydenta, a mianowicie: jego wybór na 5 lat w wyborach powszechnych; ogólne kierownictwo prezydenta w sprawach bezpieczeństwa i obrony państwa oraz polityki zagranicznej; prawo występowania z wnioskiem o powołanie i odwołanie prezesa NBP; prawo powoływania ministrów stanu; prawo wprowadzania stanu wojennego i wyjątkowego; prawo weta ustawodawczego.
Źródło: A. Dudek, Historia polityczna Polski 1989–2012, Warszawa 2013, s. 259.
Źródło: A. Dudek, Historia polityczna Polski 1989–2012, Warszawa 2013, s. 259.
Polecenie 2
Opisz, jakie zmiany względem kompetencji Sejmu i Senatu zaproponowanych przez Radę Państwa wprowadziły nowelizacja konstytucji z grudnia 1989 r. oraz tzw. mała konstytucja.
Polecenie 3
Wymień postanowienia, jakie podjęła Polska Zjednoczona Partia Robotnicza podczas X Zjazdu. Które z nich udało się zrealizować? Uzasadnij odpowiedź.
Polecenie 4
Jak myślisz, dlaczego powstało OPZZ? Co zarzucano nowej Solidarności? Przedstaw stosunek obu związków do PZPR.