Linia jako narzędzie wyznaczania przestrzeni. Podstawy perspektywy linearnej (zbieżnej)
Scenariusz lekcji dla nauczyciela:
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
2) rozróżnia cechy i rodzaje kompozycji w naturze oraz w sztukach plastycznych (odnajduje je w dziełach mistrzów, a także w tworach i zjawiskach przyrody); tworzy różnorodne układy kompozycyjne na płaszczyźnie i w przestrzeni (kompozycje otwarte i zamknięte, rytmiczne, symetryczne, statyczne i dynamiczne); ustala właściwe proporcje poszczególnych elementów kompozycyjnych, umiejętnie równoważy kompozycję, wykorzystując kształt i kontrast form;
4) charakteryzuje i rozróżnia sposoby uzyskania iluzji przestrzeni w kompozycjach płaskich; rozpoznaje rodzaje perspektyw (w tym m.in.: rzędowa, kulisowa, aksonometryczna, barwna, powietrzna, zbieżna); rozpoznaje i świadomie stosuje światłocień, jako sposób uzyskania iluzji przestrzeni; podejmuje działania kreatywne z wyobraźni i z natury, skoncentrowane wokół problematyki iluzji przestrzeni;
5) charakteryzuje pozostałe środki wyrazu artystycznego, takie jak: linialinia, plama, faktura; wykorzystuje wskazane środki w działaniach plastycznych (kompozycjach z wyobraźni i transpozycji natury);
II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. Uczeń:
1) w zadaniach plastycznych interpretuje obserwowane przedmioty, motywy i zjawiska, stosując środki wyrazu zgodnie z własnym odczuciem; w wyższych klasach podejmuje również próby rysunkowego studium z natury;
2) wyraża w pracach plastycznych uczucia i emocje wobec rzeczywistości, a także płynące z inspiracji muzycznych czy literackich (impresja i ekspresja); rysuje, maluje, ilustruje zjawiska i wydarzenia realne i wyobrażone (także w korelacji z innymi przedmiotami);
6) stosuje różnorodne techniki plastyczne (proste techniki graficzne, rzeźbiarskie, malarskie, elementy obrazowania cyfrowego fotograficznego i z wykorzystaniem wybranych graficznych programów komputerowych);
III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego.
5) rozpoznaje wybrane, najbardziej istotne dzieła z dorobku innych narodów.
stosować perspektywę linearną oraz jej odmiany;
wyjaśniać pojęcie perspektywy, oraz wymieniać jej rodzaje;
rozpoznawać przykłady poznanych perspektyw i umiejscawiać je na osi czasu historii sztuki;
definiować pojęcia: linia horyzontulinia horyzontu, punkt zbiegu.
Przestrzeń i iluzja przestrzeni w naszym życiu - przykłady zdjęć
Rodzaje linii a perspektywa zbieżna

Film dostępny pod adresem /preview/resource/Rlxi3XXXa4S2O
Na niebieskim tle znajduje się nazwa przedmiotu (plastyka) i temat zajęć: "Rodzaje linii podstawy perspektywy zbieżnej". Pojawia się stół, na którego środku leży tablet, a wokół niego po prawej stronie ołówek oraz karty płatnicze, po lewej bilety lotnicze, karteczki oraz filiżanka kawy. Na kolejnych ekranach pojawiają się slajdy z ilustracjami i tekstami czytanymi przez lektora. Slajd pierwszy przedstawia z prawej strony jadalnię ze szklanym stołem, krzesłami oraz lampą, po lewej - aneks kuchenny z wyspą. Lewa strona jest zdjęciem, przechodzącym w szkic. Lektor czyta: Wszędzie otaczają nas linie. Ręka przesuwa palcem po ekranie w lewo, ukazując kolejny slajd. Slajd drugi przedstawia ponownie jadalnię z aneksem kuchennym i sprzętami, tym razem są to: stół, krzesła. Lektor czyta: W zależności od tego, gdzie siedzimy… Slajd trzeci przedstawia rzut z góry na stół, na którego obrzeżach znajdują się narzędzia, m.in. młotek, miara, suwmiarka, kątomierz. Lektor kontynuuje: ale także jakimi narzędziami posłużymy się, stwarzając wykreowany świat. Slajd czwarty to tekst na niebieskim tle czytany przez lektora: Rodzaje linii – narzędzia i ich właściwości: przenikanie się, łączenie narzędzia ze śladem, które zostawia. Slajd piąty pokazuje narzędzia do rysowania i malowania. Ołówek jest otoczony czerwonym okręgiem. Lektor czyta: Ołówek według skali miękkości zostawia od cienkiej i delikatnej linii, po mocną, walorową plamę. Slajd szósty przedstawia planszę z rodzajami śladów zostawianych przez mazaki i markery. Lektor czyta: Przyjrzyj się różnym przykładom użycia tego samego narzędzia rysunkowego. Tutaj przedstawiono marker / mazak. Na slajdzie siódmym widać koronę ulistnionego drzewa, przez które prześwituje niebo. Lektor czyta: Zobacz, jak wygląda przykład linii skośnych, ekspresyjnych. Slajd ósmy przedstawia rysunek liści. Lektor czyta: Linie cienkie, diagonalne (skośne). Slajd dziewiąty to zdjęcie lawendowego pola. Rzędy roślin zwężają się w miarę oddalania. Na horyzoncie po lewej stronie znajdują się ruiny budowli. Lektor czyta: Linie grube, nieregularne. Slajd dziesiąty to tekst na niebieskim tle, czytany przez lektora: Świat z różnej perspektywy. Slajd jedenasty przedstawia zdjęcie ratusza i kamienic przy rynku w Zamościu. Na pierwszym planie znajduje się plac zieleni, za nim rynek. Po obu stronach ratusza usytuowane są rzędy kamienic. Napis na ekranie: perspektywa centralna. Lektor czyta: Możemy obserwować świat z różnej perspektywy. Na slajdzie dwunastym znajduje się zdjęcie schodów oraz ratusza z poziomu ziemi. Napis na ekranie: perspektywa żabia. Slajd trzynasty to zdjęcie zabudowy miasta oraz fosy. Napis na ekranie: perspektywa z lotu ptaka. Na czternastym slajdzie znajduje się wieczorne zdjęcie ulicy z ustawionymi po obu jej stronach budynkami, które zmniejszają się w kierunku horyzontu. Nad budynkami znajduje się błękitne, wieczorne niebo. Lektor czyta: Jak wygląda perspektywa linearna / zbieżna? Jak zaznaczyłbyś horyzont – punkt zbiegu, krawędzie kamienic – linie zbiegu? Piętnasty slajd przedstawia schemat perspektywy linearnej. Na zdjęciu przedstawiającym trzy budynki zaznaczono horyzont, linie zbiegu i punkt zbiegu. Lektor czyta: Zobacz, jak wygląda przejście z różnych rodzajów linii, do perspektywy linearnej. Na szesnastym slajdzie na niebieskiej karcie pojawia się tekst, który czyta lektor: Renesans czyli człowiek w centrum świata. Siedemnasty slajd pokazuje rysunki z wizerunkami Leonarda Da Vinci i Michała Anioła podczas pracy nad swoimi dziełami. Lektor czyta: Artystami w renesansie byli między innymi Michał Anioł i Leonardo da Vinci. Na osiemnastym slajdzie widnieje grafika przedstawiająca rodzaje kolumn antycznych w stylach: doryckim, korynckim i jońskim. Lektor czyta: Inspiracja starożytnością (antykiem) widoczna jest między innymi w elementach architektonicznych takich, jak kolumny. Dziewiętnasty slajd prezentuje "Człowieka witruwiańskiego" Leonarda da Vinci. Ukazuje nagiego mężczyznę wpisanego w kwadrat i okrąg, ujętego w dwu pozycjach nałożonych na siebie. Do ilustracji dołączone są notatki sporządzone przez renesansowego artystę. Następnie przedstawione jest zbliżenie na samą postać. Kolejny na slajdzie pojawia się fragment rzeźby" Dawid" Michała Anioła, przedstawiający muskularnego mężczyznę z głową obróconą w lewą stronę i trzymającego na ramieniu procę. Rzeźba jest przedstawiona na tle starego muru. Następnie pojawia się rysunkowy portret Leonarda da Vinci, ukazujący mężczyznę z półprofilu, z długimi włosami i brodą. Do slajdu dołączony jest tekst: Człowiek witruwiański – człowiek w centrum wszystkiego i „nic co ludzkie…”. Człowiek renesansu to osoba wszechstronna, wielu pasji. Artysta i wynalazca. Slajd dwudziesty przedstawia fresk Andrei Mantegni na sklepieniu Camera degli Sposi. Dzieło ukazuje otwór otoczony balustradą, zza której wyłaniają się anioły, ludzie i zwierzęta. Na zewnętrznej stronie znajduję się wieniec z roślin i owoców. Podpis pod slajdem brzmi: Złudzenia optyczne – przykład malarstwa iluzjonistycznego. Prezentacji towarzyszy instrumentalny podkład muzyczny na pianinie, gitarze elektrycznej z towarzyszeniem instrumentów perkusyjnych.
Zadania
Przyporządkuj odpowiednie linie do poniższych ilustracji.
linie cienkie,
diagonalne (skośne), linie pionowe,
statyczne, linia skośne,
ekspresyjne, linie grube,
nieregularne, linie pierzaste,
wielokierunkowe,
krótkie

Zapoznaj się z fotografiami renesansowego miasta Zamość. Następnie wykonaj fotografię swojej miejscowości - charakterystycznego punktu, obiektu, budowli lub pomnika, aby uwzględnić przykłady perspektywy:
- centralnej
- dolnej - żabiej
- lotu ptaka.
Zapoznaj się z przykładem idealnego miasta wg renesansowego malarza Piero della Francesco. Na ilustracji zaprezentowano 3 poziome linie, która z nich, jest według Ciebie linią horyzontu?
- linia czerwona
- linia żółta
- linia zielona

Na przykładzie idealnego miasta Piero della Francesco, wskaż 3 następujące elementy: linia horyzontu, linie zbiegu i punkt zbiegu.
horyzont, punkt zbiegu, linie zbiegu

Rozróżniamy następujące rodzaje perspektywy:
- żabia
- kocia
- z lotu ptaka
W narzędziu poniżej narysuj prostopadłościan we wskazanych perspektywach:
perspektywa frontalnaperspektywa frontalna, perspektywa bocznaperspektywa boczna, perspektywa żabiaperspektywa żabia,perspektywa linearnaperspektywa linearna, perspektywa z lotu ptakaperspektywa z lotu ptaka
Przyporządkuj do dzieł ich autorów i tytuły.
Rafael Santi,
Szkoła ateńska, Piero della Francesca,
Idealne miasto, Andrea Mantegna,
Opłakiwanie Chrystusa

Przyporządkuj opisy do definicji.
Podstawowy ślad narzędzia plastycznego. Linie mogą być różne - grube i wyraźne, cienkie i łamane, mają różne kierunki, zmieniają się w zależności od siły nacisku i zastosowanego narzędzia., Punkt na linii horyzontu, do którego zbiegają się poziome krawędzie rysowanych przedmiotów., Sposób ukazania przestrzeni zależny od punktu widzenia., Miejsce pozornego zetknięcia się nieba z ziemią, bądź morzem, linia oddzielająca ziemię od sklepienia niebieskiego, znajduje się na wysokości oczu patrzącego.
Linia | |
Linia horyzontu | |
Perspektywa | |
Punkt zbiegu |
Przyjrzyj się ilustracji i wskaż jej perspektywę.
- żabia
- z lotu ptaka
- centralna

Słownik Pojęć
Podstawowy ślad narzędzia plastycznego. Linie mogą być różne - grube i wyraźne, cienkie i łamane, mają różne kierunki, zmieniają się w zależności od siły nacisku i zastosowanego narzędzia.
Miejsce pozornego zetknięcia się nieba z ziemią, bądź morzem, linia oddzielająca ziemię od sklepienia niebieskiego, znajduje się na wysokości oczu patrzącego.
Sposób ukazania przestrzeni, zależny od punktu widzenia.
Punkt na linii horyzontu, do którego zbiegają się poziome krawędzie rysowanych przedmiotów.
Sposób ukazania głębi oraz trójwymiaru.
Przedmiot ukazany z boku, linie zbiegu i punkt zbiegu ustawiony z boku. Pionowe krawędzie przedmiotu są do siebie równoległe.
Przedstawienie przedmiotu od przodu, linie zbiegu przecinają się pośrodku.
Widok ukazany z góry, linia horyzontu przesunięta ponad linię wzroku.
Widok ukazany z dołu, linia horyzontu poniżej linii wzroku.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
1. sjp.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
Helena Hohensee‑Ciszewska, Podstawy wiedzy o sztukach plastycznych, WSiP, Warszawa 1982.
J.M. Parramon, Jak rysować w perspektywie: zarys historyczny, perspektywa podstawowa, studium form podstawowych, podział głębi przestrzeni, plany pochylone, schody, odbicie, ciało ludzkie i perpektywa cieni, Galaktyka, Łódź 2000.
Kazimierz Bartel, Perspektywa malarska, t. 1, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1960.
Myriam Ferrón, Perspektywa, Klub dla Ciebie Bauer‑Weltbild Media, Warszawa 2006.