Linia
Wprowadzenie
Linia nie jest wyłącznie elementem rysunku czy grafiki. Jako jeden ze środków wyrazu plastycznego – podobnie jak kolor i światło - jest jednym z formalnych elementów dzieła sztuki. Ze względu na jej rolę w pracy plastycznej, należy świadomie szukać jej nawet tam, gdzie pozornie wydaje się być nieobecną.
Z materiału dowiesz się, jak odnaleźć linię we współczesnych dziełach, które nie są wyłącznie grafiką czy rysunkiem. Sprawdzisz także swoją umiejętność pracy z linią, zarówno teoretycznie, jak i w praktyce, tworząc pracę plastyczną (w tym fotografię) z wykorzystaniem linii.
określać rodzaje linii w pracy plastycznej;
wskazywać stosowanie nietradycyjnych narzędzi do tworzenia linii;
omawiać znaczenie linii w fotografii i wybranych dziełach;
wskazywać znaczenie linii jako środka wyrazu plastycznego;
dostrzegać znaczenie technik komputerowych w pracy artystycznej;
wykorzystywać cechy linii we własnej pracy plastycznej.
Linia w obiektywie
Kiedy połączy się ze sobą dwa lub więcej punktów, tworzy się linię. Można ją zdefiniować jako punkt w ruchu. Już w 1949 roku współczesny artysta Pablo Picasso wykorzystał do tworzenia rysunku światło. Fotografując w ciemności z otwartą migawką ruchy artysty, aparat zarejestrował rysunek. Przyjrzyjmy się zatem wykonywanej w różnym tempie linii Picassa.
Istnieje wiele różnych rodzajów linii. Mogą być statyczne lub dynamiczne, w zależności od tego, jak artysta zdecyduje się ich użyć. W dziele sztuki mogą określać ruch, kierunek, wpływając na sposób wyrażania ekspresji.
W codziennym życiu linie widzimy wokół siebie – przewody telefoniczne, gałęzie drzew, proste i kręte drogi, horyzont. Spójrz na poniższe zdjęcie, aby zobaczyć, że linia jest częścią naturalnego środowiska i otaczającego świata.

Te linie wytyczyły perspektywę zbieżną. Dzięki nim móżmy określić odległość (blisko, daleko), a nawet zaobserwować relacje pomiędzy różnymi elementami w zarejestrowanej fotografii. Takie ujęcie podkreśla także dynamikę zmierzających ku wyjściu postaci oraz przesuwającej się w tym kierunku taśmy.
Przypatrz się poniższej fotografii skoczka, przed którym rysuje się malowniczy pejzaż. Spróbuj wyobrazić sobie linie, które odnajdziesz i nazwij je. Następnie porównaj swoje spostrzeżenia z fotografią na której są już naniesione linie.

Zwróć uwagę, że na fotografii można odnaleźć różnego rodzaju linie: proste, łamane, krzywe. Oddzielają one kształty, wytyczają obszary. Ich różnorodność pozwala na określenie relacji pomiędzy nimi – rysują konturkontur plam kolorów, oddzielają plamy kolorów, określają kierunek.
Linia w malarstwie
Malarze stosują linie między innymi do obrysowywania kształtów i tworzenia perspektywyperspektywy. Ale za pomocą linii można także oddać różne stany emocjonalne. Przyjmuje się, że pozioma linia wyraża spokój, ponieważ kojarzy się z pozycją ciała w spoczynku, a linia pionowa wskazuje na „uduchowienie”, ponieważ sugeruje wysokość. Łączenie pionów i poziomów sugeruje stabilność, harmonię, natomiast linie ukośne określają ruch, wprowadzają dynamikę.
A co z liniami krzywymi? W odniesieniu do emocji, podkreślają zmysłowość, ale także mogą wyrażać niepokój, zależnie od ich kształtów, kierunków, stopnia zakrzywienia, ułożenia względem siebie i tak dalej. Być może abstrakcjoniści sugerowali się taką rolą linii… A jeśli nie, to na pewno taki punkt widzenia pozwala odczytać ich dzieło w kontekście zastosowanych w nim środków wyrazu, między innymi linii.
Linii jako obrysu używa Keith Haring. W pracach artysty linia jest podstawowym środkiem plastycznym. Grube czarne lub jednobarwne kontury, wypełnia płaskim kolorem lub pozostawia bez wypełnienia. Swoje postacie wykonuje jedną wyrazistą linią, niezależnie, czy są to pojedyncze figury czy splecione ze sobą, porozrzucane na całym dziele postacie.

Brytyjska artystka Bridget Riley związana była z op‑artemop‑artem, kierunkiem, w którym twórcy wykorzystywali problem złudzenia optycznego. W jednych z nowszych prac z 2017 roku „udekorowała” ściany budynku wystawowym Fundacji Chinati, w którym zamieściła wielokolorowe dzieło stworzone specjalnie dla muzeum.
Linia w rysunku
Linia jest środkiem wyrazu plastycznego stosowanym przede wszystkim w rysunku jako samodzielny jego element. Taki rysunek określa się linearnym i wykonany jest samą linią, bez waloru, efektu uzyskania szarości – tylko za pomocą różnego rodzaju linii: grubych, cienkich, krótkich, długich.
Artystka delikatnym, linearnym rysunkiem tworzy także niewielkie postacie wykonujące różne czynności oraz przedmioty. Rysuje ich kontury, które wypełnia fakturami, kreską.
Gra linii w świecie wirtualnym
Obecnie rozwój technologii i narzędzi cyfrowych, których autor może użyć do tworzenia swoich prac umożliwia na eksperymentowanie z linią i tworzenie prac abstrakcyjnych, opartowskich. Artyści zajmujący się grafiką wykorzystują technikę 3D, łącząc ruch w przestrzeni, efekty świetlne. Tworzona przez nich linia jest precyzyjna, może przekształcać się i być w jednej chwili prostą, krzywą, swobodnie zmieniająca kształty i płynącą w przestrzeni, powstającą z plamy, zacieków, kropek i wyłaniającą się z jednolitej powierzchni, wibrującą od barw lub grająca czernią i bielą.
Podsumowanie
Linia jako środek wyrazu artystycznego ma nieograniczone możliwości. Materiał nie wyczerpuje szerokiego tematu, służy zbliżeniu zagadnień związanych z rysunkiem oraz może stać się inspiracją do wykonania własnej pracy plastycznej. Oprócz tradycyjnych technik plastycznych, możesz eksperymentować w kolażu, fotografii, czy sięgnąć po grafikę komputerową, by stworzyć zaskakujące prace. Szczególne możliwości daje właśnie sztuka komputerowa, umożliwiająca za pomocą algorytmu połączyć w jedno dzieło obraz, instalację, sztukę video, a jednocześnie sprawiając, że linia stanie się przyczyną końcowego efektu.
Aplikacja on‑line
Aplikacja pozwala na wykonywanie ćwiczeń dotyczących linii. Umożliwia stworzenie pracy z wykorzystaniem różnych rodzajów linii za pomocą zróżnicowanych narzędzi np. ołówkiem, pędzlem, mazakiem z możliwością zastosowania efektów np. rozmycia rozmazania.
Alternatywa aplikacji on‑line
Poniżej przedstawiono alternatywę aplikacji.
Projektant graficzny
Projektant graficzny to zawód związany z tworzeniem grafiki komputerowej, projektowaniem komunikacji wizualnej i tworzeniem rozwiązań wizualnych w różnych mediach. Projektanci graficzni pracują w branżach reklamowej, wydawniczej, internetowej, filmowej i innych, tworząc projekty graficzne, takie jak logo, plakaty, ulotki, strony internetowe, materiały drukowane, animacje. Dla projektanta graficznego wiedza na temat linii w plastyce jest kluczowa, ponieważ linie są jednym z podstawowych elementów kompozycji graficznych. Projektant graficzny używa linii do tworzenia układu, organizacji treści i rozłożenia elementów graficznych na płaszczyźnie. Linie mogą tworzyć struktury siatek, ramki, są stosowane do projektowania formy i konturu obiektów w grafice. Mogą to być linie konturowe, wyznaczające kształt, zarys postaci, obiektów czy elementów graficznych. Natomiast linie podziałowe, kierunkowe czy diagonalne, horyzontalne i wertykalne służą do ustalenia struktury i hierarchii wizualnej elementów. Linie różnej grubości, kształcie czy kierunku są również wykorzystywane do tworzenia wzorów, tekstur i zdobień w projektach graficznych. Charakter projektu może natomiast być podkreślony dzięki zastosowaniu różnych rodzajów linii - łamanych czy krzywych, abstrakcyjnych w układzie. Projektanci graficzni wykorzystują wiedzę na temat linii w plastyce, aby tworzyć projekty graficzne o właściwej strukturze, kompozycji i estetyce. Linie są ważnym elementem wizualnym, który wpływa na odbiór projektu i przekazuje odpowiednie informacje.

Architekt
Architekt to osoba odpowiedzialna za projektowanie i planowanie przestrzeni budowlanych, takich jak budynki, domy, biura, centra handlowe, hotele, szkoły, a także przestrzenie publiczne, jak parki czy place. Praca architekta łączy w sobie zdolności artystyczne, techniczne i naukowe, a wiedza na temat linii w plastyce ma wpływ na różne aspekty pracy architekta. Linie są podstawowym elementem kreowania formy budynków i przestrzeni. Są podstawowym elementem rysunku technicznego, na którym oparty jest plan i przekroje budynku, zarysowują kontury budynków w rysunku przestrzennym bryły. Poprzez odpowiednie układy linii, architekt może nadawać harmonijną strukturę i organizację przestrzeni. Linie perspektywy są używane w szkicach i wizualizacjach architektonicznych, aby przedstawić trójwymiarową przestrzeń na płaskiej powierzchni. Pomagają zrozumieć proporcje i skalę obiektu. Linie w architekturze mogą tworzyć różne efekty wizualne - poziome mogą sprawiać wrażenie stabilności, linie pionowe - podkreślać wysokość, a linie krzywe mogą nadawać budynkowi dynamikę i ruch. Praca architekta wymaga umiejętności wykorzystania linii w celu stworzenia przestrzeni, która jest funkcjonalna, estetyczna i harmonijna.

Ilustrator
Ilustrator to osoba zajmująca się tworzeniem rysunków, obrazów i grafik, które towarzyszą różnym publikacjom, książkom, czasopismom, reklamom, animacjom, grom itp. Ilustratorzy używają różnych technik i narzędzi, aby przekazać określoną ideę, wydarzenie lub opowieść za pomocą obrazu. Wiedza na temat linii w plastyce jest niezwykle ważna dla ilustratora, ponieważ linie są podstawowym elementem w tworzeniu rysunków i grafik. Za ich pomocą ilustratorzy tworzą kontury postaci, przedmiotów i innych elementów graficznych. Używają linii o różnej grubości i intensywności, aby nadać obiektom odpowiedni wygląd i charakter. W celu oddania głębi wykorzystują linie perspektywy, a różne rodzaje linii oddają teksturę i wzory. Linie są wykorzystywane także do określenia kierunku i ruchu w ilustracjach, określenia kierunku poruszania się obiektów, a także wyrażaniu emocji postaci i wydarzeń. Ilustratorzy posługują się różnymi technikami rysunku, w tym ołówkiem, piórem, markerami, pastelami, cyfrowymi narzędziami graficznymi. Wiedza na temat linii w plastyce pozwala im świadomie dobierać odpowiednie techniki i efekty, które najlepiej oddadzą zamysł i charakter ilustracji.

Scenograf
Scenograf to artysta zajmujący się projektowaniem scenografii dla teatru, filmu, telewizji, wystaw, koncertów i innych wydarzeń artystycznych. Jego zadaniem jest wykreowanie odpowiedniej atmosfery i wizualnego otoczenia, które współtworzy przestrzeń, w której odbywa się przedstawienie lub wydarzenie. Praca scenografa łączy w sobie wiedzę z zakresu sztuki, architektury, plastyki oraz technologii, a umiejętności związane z linią w plastyce są szczególnie przydatne. Scenograf musi umiejętnie projektować elementy scenografii w przestrzennym układzie sceny. Wykorzystuje wiedzę o linii w projektowaniu elementów wystroju, wyposażenia, kompozycji przestrzeni, aby je odpowiednio wyeksponować, zwłaszcza elementy o znaczeniu symbolicznym, powiązane z rodzajami linii (linia falista może być symbolem trudu, prosta - zdecydowania i jasnych wyborów, łamana jako przestroga). Linie mogą być również wykorzystane do manipulowania światłem na scenie. Scenograf projektuje scenografię tak, aby linie światła podkreślały i modelowały przestrzeń oraz akcentowały ważne elementy dekoracji, zgodnie ze scenariuszem filmu, spektaklu teatralnego, opery, musicalu itd. Praca scenografa wymaga zdolności do wyobrażania sobie przestrzeni trójwymiarowej i umiejętności przekładania pomysłów na konkretny projekt scenografii. Wiedza na temat linii w plastyce pozwala więc mu na precyzyjne kształtowanie wizualnej narracji przedstawienia i stworzenie przestrzeni.

Projektant wnętrz
Praca projektanta wnętrz polega na tworzeniu przestrzeni mieszkalnych, komercyjnych, biurowych lub innych, tak, aby były funkcjonalne, estetyczne i zgodne z potrzebami i preferencjami klientów. W swojej pracy uwzględniają zarówno aspekty praktyczne, jak i artystyczne. Wiedza na temat linii w plastyce pozwala na tworzenie harmonijnych i estetycznych rozwiązań. Projektant wnętrz używa linii, aby określić rozkład mebli, wyznaczyć ścieżki ruchu i różne strefy funkcjonalne w danym pomieszczeniu, a także, by zaplanować rozkład poszczególnych elementów wystroju wnętrza. Biorą pod uwagę linie architektoniczne istniejącego budynku, które wpływają na układ wewnętrzny - linie ścian, sufitów, rozplanowanie drzwi, okien, i innych elementów architektonicznych. Aby nadawać wnętrzu odpowiedni wyraz, projektant nadaje różny wygląd wnętrzu, stosując linie o różnym charakterze, takie jak linie proste, łukowate, faliste, łączy je i dostosowuje do rodzaju oraz potrzeb zleceniodawcy. Projektuje np. obramowania okien, dobiera desenie na tapetach czy płytkach, które nadają wnętrzu spójny wygląd. Projektant wnętrz może używać linii, aby oświetlić i w ten sposób modelować przestrzeń. Wiedza na temat linii w plastyce pozwala projektantom na tworzenie przestrzeni, które są nie tylko funkcjonalne i ergonomiczne, ale także estetyczne i inspirujące.

Konsultant wizualny
Konsultant wizualny to specjalista, który pomaga firmom, instytucjom lub klientom indywidualnym w kreowaniu i wizualnym reprezentowaniu swojego wizerunku. Praca konsultanta wizualnego obejmuje szeroki zakres zadań związanych z projektowaniem graficznym, identyfikacją wizualną, wystawiennictwem, aranżacją przestrzeni i wieloma innymi aspektami, które wykorzystują wiedzę na temat linii w plastyce i wymagają wiedzy na temat zasad projektowania graficznego i plastyki, w tym umiejętności wykorzystania linii jako ważnego środka wyrazu artystycznego. Wiedza na temat linii konieczna jest do projektowania logo, znaków firmowych, ulotek, banerów, opakowań i innych elementów identyfikacji wizualnej. Umiejętności te służą także do tworzenia grafiki na stronach internetowych. Konsultant wizualny może zajmować się także projektowaniem wystaw, eventów, stoisk targowych oraz aranżacją przestrzeni w sklepach, biurach czy restauracjach. Organizacja przestrzeni wymaga wiedzy na temat wykorzystania linii w tworzeniu szlaków komunikacyjnych i podkreślania wystawianych produktów lub eksponowaniu treści, wykorzystując w tym celu linie, jako elementy dynamiki i rytmu. Dzięki wiedzy na temat roli linii, konsultant może wspierać swoich klientów w kreowaniu atrakcyjnego i spójnego wizerunku wizualnego.

Animator
Animator to profesjonalista zajmujący się tworzeniem animacji, czyli ożywionych ruchomych obrazów, które mogą być wykorzystywane w filmach, grach komputerowych, reklamach, teledyskach i innych mediach. Wiedza na temat linii w plastyce jest niezwykle dla niego istotna, ponieważ linie są podstawowym narzędziem do tworzenia ruchu i wyrażania formy w animacji. Animator musi umieć rysować postacie ludzkie, zwierzęce, fantastyczne czy modele abstrakcyjne, oparte na proporcjach, często podkreślone konturami. Linie wykorzystuje także do projektowania zakresu poruszania się postaci, deformacji obiektów i tworzenia dynamicznych sekwencji, wyrażania emocji, podkreślania mimiki, a także do tworzenia różnych efektów wizualnych, takich jak wybuchy, błyski czy ścieżki poruszających się obiektów. Animator używa linii, aby opowiadać historie za pomocą sekwencji, akcji, interakcji między postaciami i wyrażania narracji wizualnej w wykonanych za pomocą rysunku storyboardach.

Kostiumograf
Kostiumografia to dziedzina zajmująca się projektowaniem i tworzeniem kostiumów dla produkcji teatralnych, filmowych, telewizyjnych, operowych, baletowych i innych przedstawień scenicznych. Kostiumograf jest odpowiedzialny za stworzenie kostiumów, które współgrają z charakterem postaci, stylizacją produkcji oraz jej kontekstem historycznym, społecznym czy kulturowym. Wiedza na temat linii w plastyce jest kluczowa dla kostiumografa, ponieważ linie są podstawowym elementem w projektowaniu wzorów, konturów i wyglądu kostiumów. Wykorzystuje wiedzę na temat symetrii, a za pomocą linii Detale i akcenty: Kostiumograf tworzy detale, akcenty i ozdoby na kostiumach, które uzupełniają charakter postaci i styl produkcji. Linie są używane do tworzenia konturów na detalach, takich jak kołnierze, mankiety, ozdobne pasy czy aplikacje.

Projektant biżuterii
Projektant biżuterii to zawód związany z tworzeniem oryginalnych i unikalnych projektów biżuterii, takich jak pierścionki, naszyjniki, bransoletki, kolczyki i broszki. Projektanci biżuterii często pracują samodzielnie lub dla firm jubilerskich, projektując i tworząc biżuterię zarówno na zamówienie, jak i jako część kolekcji. Wiedza na temat linii w plastyce jest niezwykle istotna dla projektanta biżuterii, ponieważ linie są podstawowym elementem jej konstrukcji i formy. W projektowaniu biżuterii linie mogą określać kontur, kształt i proporcje pierścionków, naszyjników, bransoletek i innych elementów. Są również niezbędne do projektowania detali i zdobień. Mogą być linie wyryte, podkreślające wypukłość, wprowadzające elementy dodatkowe w postaci wici stylizowanych na roślinną. Projektant biżuterii stosuje linie, aby stworzyć kompozycję biżuterii i utrzymać odpowiednie proporcje między elementami. Linie są używane do harmonijnego układu różnych jej części, takich jak łańcuszki, zawieszki, koraliki. Linie są ważne dla podkreślenia stylu i estetyki biżuterii. Mogą to być linie ostrych krawędzi, gładkie, krzywe lub abstrakcyjne, które wpływają na wygląd i charakter projektu biżuterii. Dzięki wiedzy na temat linii i jej właściwości projektant biżuterii może tworzyć unikalne, artystyczne wzory biżuterii, filigranowe detale, odzwierciedlające geometrię, symetrię, abstrakcję, czy naturalne formy.

Wizażysta
Projektant biżuterii to zawód związany z tworzeniem oryginalnych i unikalnych projektów biżuterii, takich jak pierścionki, naszyjniki, bransoletki, kolczyki i broszki. Projektanci biżuterii często pracują samodzielnie lub dla firm jubilerskich, projektując i tworząc biżuterię zarówno na zamówienie, jak i jako część kolekcji. Wiedza na temat linii w plastyce jest niezwykle istotna dla projektanta biżuterii, ponieważ linie są podstawowym elementem jej konstrukcji i formy. W projektowaniu biżuterii linie mogą określać kontur, kształt i proporcje pierścionków, naszyjników, bransoletek i innych elementów. Są również niezbędne do projektowania detali i zdobień. Mogą być linie wyryte, podkreślające wypukłość, wprowadzające elementy dodatkowe w postaci wici stylizowanych na roślinną. Projektant biżuterii stosuje linie, aby stworzyć kompozycję biżuterii i utrzymać odpowiednie proporcje między elementami. Linie są używane do harmonijnego układu różnych jej części, takich jak łańcuszki, zawieszki, koraliki. Linie są ważne dla podkreślenia stylu i estetyki biżuterii. Mogą to być linie ostrych krawędzi, gładkie, krzywe lub abstrakcyjne, które wpływają na wygląd i charakter projektu biżuterii. Dzięki wiedzy na temat linii i jej właściwości projektant biżuterii może tworzyć unikalne, artystyczne wzory biżuterii, filigranowe detale, odzwierciedlające geometrię, symetrię, abstrakcję, czy naturalne formy.

Korzystając z narzędzi zawartych w aplikacji, stwórz według własnej koncepcji dzieło, w którym sposób ułożenia linii tworzy wrażenie dynamiki, chaosu, nieprzewidywalności.
Korzystając z narzędzi zawartych w aplikacji, stwórz według własnej koncepcji dzieło, w którym sposób ułożenia linii tworzy wrażenie spokoju, harmonii.
Ćwiczenia
Ułóż puzzle i rozwiąż zadanie pod ilustracją.
Określ cechy poniższej pracy. Zaznacz właściwe odpowiedzi.


Wpisz cechę linii (jeden wyraz), która pełni decydującą rolę w poniższej pracy.





Przyjrzyj się zamieszczonym pracom, w których linia pełni różne role. Wybierz tę, która nie pasuje do pozostałych. Następnie zaznacz prawidłową odpowiedź.
Dokonaj analizy dzieła, zwracając szczególną uwagę na kształt i funkcję linii.

Wykonaj abstrakcyjny kolaż, w którym głównym środkiem plastycznym będzie linia. Wykorzystaj jak najwięcej jej właściwości. Poniżej opisz pracę pod kątem roli, jaką pełni w niej linia. Zapisz odpowiedź poniżej.
Słownik pojęć
[z języka angielskiego: dripping - kapanie] – półautomatyczna technika malarska, polegająca na wylewaniu farby na płótno i przez jego pochylanie tworzeniu ściekających, nieoczekiwanych form. Technika rozwinięta przez amerykańskich twórców z kręgu abstrakcyjnego ekspresjonizmu (J. Pollock), stosowana była także od 1942 przez M. Ernsta [z języka francuskiego nazwa coulages].
sposób oddania przez artystę powierzchni dzieła, zależny od charakteru tworzywa, techniki i narzędzi oraz właściwości stylu indywidualnego twórcy;
zarys kształtu postaci lub przedmiotu; linia obwodząca kształt przedstawiony na rysunku lub malowidle i odgraniczająca jedną płaszczyznę od drugiej; konturowanie: akcentowanie przez przesadne pogrubienie linii.
ślad narzędzia rysunkowego pozostawiony na płaszczyźnie, sposób rysowania charakterystyczny dla danego artysty.
sztuka wizualna, wizualizm, rodzaj sztuki abstrakcyjnej wykorzystującej w swej praktyce zjawiska optyczne. Wywodzi się z rygorystycznej abstrakcji geometrycznej oraz doświadczeń nad analizą właściwości światła i barw. Głównym punktem zainteresowania op‑artu są złudzenia optyczne, falowanie, migotanie, pulsowanie płaszczyzn i układów kompozycyjnych, związane z fizjologicznymi właściwościami oka ludzkiego.
sposób odzwierciedlenia trójwymiarowych obiektów na dwuwymiarowej powierzchni oparty na zasadzie pozornego zmniejszania się przedmiotów w miarę ich oddalania się od oka oraz pozornej zbieżności ku horyzontowi wszelkich linii biegnących w głąb oka (zwane także perspektywą geometryczną, zbieżną), to znaczy obserwacja powstałego na płaszczyźnie obrazu wywołuje iluzję postrzegania takich samych stosunków przestrzennych jak podczas obserwacji rzeczywistej przestrzeni.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
Słownik sztuki XX wieku, pod red. G. Durozoi, Warszawa 1998.
Notatki ucznia
Galeria
Bibliografia
Amheim R., Sztuka i percepcja wzrokowa, psychologia twórczego oka, Warszawa 1978.
Lewicka J., 100 technik plastycznych, Warszawa 1969.
Słownik sztuki XX wieku, pod red. G. Durozoi, Warszawa 1998.
Stoichita V.I., Krótka historia cienia, Kraków 2001.
Żuchowski T. J., Dudzik S., Disegno — rysunek u źródeł sztuki nowożytnej, Toruń 2001.






