List, wiersz czy przesłanie? Problematyka utworu „List do ludożerców” Tadeusza Różewicza

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zna formę listu,

• wie, czym jest kontekst,

• zna twórczość Tadeusza Różewicza.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• płynnie czytać poezję, z właściwą intonacją,

• interpretować tekst literacki,

• tworzyć związki wyrazowe.

c) Postawy

Uczeń kształci postawę szacunku dla ludzi starszych.

2. Metoda i forma pracy

Praca z tekstem, dyskusja, praca w grupach, drama.

3. Środki dydaktyczne

1. Tekst wiersza.

2. Słownik języka polskiego.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel wyjaśnia, czym jest intonacja. Następnie prosi kilku uczniów o głośne odczytanie wiersza List do ludożerców, zalecając, aby każdy z nich nadał własną intonację, zgodną z uczuciami, jakie budzi w nim utwór.

b) Faza realizacyjna

Nauczyciel inicjuje krótką dyskusję, zadając pytanie, co uczniowie myślą o problemie ukazanym w wierszu. Następnie prosi o wskazanie w utworze cech charakterystycznych dla różnych form wypowiedzi. Wnioski jeden z uczniów zapisuje na tablicy:

• utwór jest napisany wierszem, ale tytuł określa go jako list,

• zaczyna się apostrofą Kochani ludożercy, którą można odczytać także jako zwrot grzecznościowy stosowany w listach,

• choć porusza trudną tematykę, napisany jest w sposób serdeczny, ciepły, choć nieco żartobliwy (niczym list z prośbą),

• podmiot liryczny to człowiek mądry życiowo, jego słowa można traktować jako pouczenie, swoiste przesłanie,

• brak znaków interpunkcyjnych, co daje możliwość różnorodnej intonacji i nadania przez czytelnika indywidualnego znaczenia,

• wiersz zawiera swoistą listę ludzkich „grzechów”, złych zachowań wobec innych ludzi.

Prowadzący prosi, by uczniowie wyjaśnili, jak rozumieją stwierdzenie „człowiek człowiekowi wilkiem”. Potem proponuje zbadać, jakie jeszcze inne wyrazy łączą się ze słowem wilk i jakie znaczenie mają te związki wyrazowe. Przy tym ćwiczeniu uczniowie mogą korzystać ze słownika języka polskiego.

[Przykłady: patrzeć wilkiem, wilczy apetyt, głodny jak wilk, zły jak wilk, wilk w owczej skórze, wilk morski]

Kolejne ćwiczenie to wyjaśnienie, w oparciu o słownik języka polskiego, znaczenia słowa ludożerca i określenie celowości jego użycia w wierszu.

Ludożerca:

• inaczej kanibal

• człowiek żywiący się ludzkim mięsem

• w przenośni: okrutnik, tyran, sadysta

W kontekście wiersza ludożerca to człowiek:

• obojętny, lekceważący dobro innych

• nieludzki, egoistyczny, zapatrzony w siebie i dbający jedynie o własne potrzeby

• samolubny

• jedyną – cenioną przez niego – wartością jest on sam, jego szczęście i wygoda

Nauczyciel dzieli klasę na grupy. Każdy zespół ma kilka minut, by przygotować scenkę w oparciu o wybrany fragment wiersza.

c) Faza podsumowująca

Na zakończenie prowadzący inicjuje krótką dyskusję, zadając pytanie, czy dzisiaj także spotykamy się z przejawami „ludożerstwa”.

5. Bibliografia

1. Mały Słownik Języka Polskiego, pod red. E. Sobol, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994.

2. Różewicz T., List do ludożerców, [w:] tegoż, Niepokój, Wrocław 1980, s. 283.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Jak rozumiesz ostatnią zwrotkę wiersza? Swoją wypowiedź uzasadnij.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak