Ważne daty

Współczesna muzyka amerykańska

Współczesna muzyka amerykańska jest niezwykle bogata i zróżnicowana. Charakteryzuje się rozwojem różnych, odmiennych nurtów i kierunków. Wielu kompozytorów amerykańskich z jednej strony stawia na język awangardowy, eksperymentalny, z drugiej jednak strony zauważalne są inspiracje tradycją muzyczną, a także muzyką rozrywkową, jazzową i filmową. Swoistym przeglądem muzycznego amerykańskiego krajobrazu XX i XXI w. mogą być biografie i opis twórczości trzech znakomitych kompozytorów – Leonarda Bernsteina, Johna Corigliano oraz Johna Adamsa.

R1T3yn5R1yIra1

Fotografia przedstawia: Johna Adamsa siwego mężczyznę w okularach, siedzącego przy biurku w salonie. Trzyma w ręku plik kartek oraz długopis. Ubrany jest w koszulę w kratkę.

RP0tAiZA9FzRL1

Ilustracja przedstawia Johna Corigliano. Młody mężczyzna z gęstymi, ciemnymi włosami. John uśmiecha się, ubrany jest w białą koszulę, sweter i jasną marynarkę.

RK8oOFzafepB91

Portretowa fotografia Leonarda Bernsteina. Amerykański kompozytor ma bujną fryzurę i ubrany jest w elegancki frak z białą koszulą.

Leonard Bernstein

Leonard Bernstein był wszechstronnym artystą, nie tylko kompozytorem, ale także dyrygentem, pianistą, pedagogiem, aktywistą społecznym i animatorem życia muzycznego. Warto wspomnieć, że studiował także zupełnie inne kierunki m. in. liberal arts (sztuki wyzwolone) na Harvardzie i w Curtis Institute of Music w Filadelfii czy lingwistykę u Noama Chomsky’ego (jako 54‑latek!). Równie obszerne były jego zainteresowania muzyczne – z jednej strony cenił muzykę klasyczną, zwłaszcza twórczość Igora Strawińskiego, z drugiej zaś strony inspirował się muzyką na pograniczu klasyki i jazzu (utworami George’a Gershwina) oraz muzyką rozrywkową – piosenkami stworzonymi przez Elvisa, Beatlesów czy wyprodukowanymi przez Motown Records. Leonard Bernstein komponował musicaleMusicalmusicale (m. in. West Side Story, Wonderful Town), muzykę filmową, baletową (m. in. Fancy Free, Dybbuk), operową (m. in. Candide), teatralną, symfoniczną (m. in. trzy symfonie), a także chóralną i kameralną. Inspirował się łączeniem klasyki i jazzu, tworząc liczne utwory na pograniczu tych dwóch gatunków, również piosenki dla uzdolnionych artystów (m. in. słynny przebój New York, New York dla Franka Sinatry).

Rr8ghSgAUBl7c1

Zdjęcie prezentuje aktorów z premiery musicalu „West Side Story”. W musicalu występowały kobiety i mężczyźni w średnim wieku. Zdjęcie przedstawia uczestników spektaklu w podskoku, tj. skok na skakance. Fotografia jest czarno-biała.

Musical West Side Story został stworzony przez Leonarda Bernsteina w 1957 r. do scenariusza Arthura Laurentsa na motywach Romea i Julii Williama Shakespeare’a wraz z tekstami piosenek napisanymi przez Stephena Sondheima. Historia miłości głównych bohaterów – portorykańskiej emigrantki Marii i Amerykanina Tony’ego rozgrywa się w Nowym Jorku w latach 50. XX w. Bohaterowie próbują zażegnać konflikt między młodzieżowymi gangami z emigranckich dzielnic Nowego Jorku. Prawykonanie musicalu West Side Story miało miejsce na słynnym Broadwayu, od tego czasu dzieło Bernsteina zostało wykonane blisko 800 razy na całym świecie. W Polsce musical był wielokrotnie prezentowany m. in. w Teatrze Muzycznym Capitol we Wrocławiu, Teatrze Muzycznym im. D. Baduszkowej w Gdyni czy w Operze na Zamku w Szczecinie.

Leonard Bernstein był artystą poszukującym coraz to nowych inspiracji w swoim życiu. Córka kompozytora, Jamie Bernstein, opisywała charakter swojego ojca w piękny sposób: Jest żydowskie określenie, które idealnie pasuje do mojego ojca, „torah lismah”. Oznacza ono niepohamowany pęd do wiedzy. Jestem pewna, że wszyscy znacie to uczucie – może zgłębiacie temat, którym jesteście wyjątkowo zainteresowani i znaleźliście dokument, który stanowi klucz do waszych poszukiwań. Albo może jesteście w pociągu i czytacie właśnie wielki, mięsisty artykuł o waszym ulubionym sportowcu albo gwieździe filmowej. Albo dzień po prezydenckiej debacie kupujecie wszystkie gazety, żeby przeczytać komentarze publicystów, niemal śliniąc się przy tym z niecierpliwości. Leonard Bernstein odczuwał to pragnienie nieustannie. Ono nie ograniczało się tylko do muzyki. Jego interesowało wszystko – Szekspir, renesans, biologia, literatura rosyjska, historia wojen światowych, astrofizyka. Jego mózg płonął z ciekawości.  A tym, co kochał najbardziej, było przekazywanie swojej ekscytacji innym.

Wszechstronny artysta tworzył wiele programów koncertowych o charakterze edukacyjnym, popularyzującym wartościową muzykę. Wiele z nich odbywało się z myślą o dzieciach i młodzieży, m. in. cykl specjalnych koncertów organizowanych w słynnej Carnegie Hall w Nowym Jorku. Leonard Bernstein wiele ze swoich audycji prezentował także w telewizji, m. in. w popularnym amerykańskim programie Omnibus (od 1954 r.), który miał na celu przedstawienie różnych dziedzin sztuki. Istotnym programem skierowanym do młodej publiczności była seria 53 odcinków Young People’s Concerts, zrealizowanych w latach 1958–1972.

John Adams

Inny artysta, John Adams, uznawany jest za wybitnego amerykańskiego kompozytora dzieł symfonicznych i oper. Krytycy muzyczni kwalifikują twórczość Adamsa do fazy późnego minimalizmuMinimalizmminimalizmu. Jeden z muzykologów, K. Robert Schwarz, określa ten kierunek jako postminimalizmPostminimalizmpostminimalizm, co definiuje jako rodzaj syntezy środków charakterystycznych dla minimalizmu z rodzajem ekspresji inspirowanej muzyką romantyzmu, nasyconej emocjonalizmem.

R1Chzgl8R455v1

Fotografia przedstawia: John Adams w trakcie pracy twórczej, pracuje przy biurku korzysta z laptopa. Przed biurkiem ustawiony jest w pionie instrument klawiszowy tzn. keyboard. Mężczyzna ma dłuższe, siwe włosy. Ubrany jest w koszulę w kratkę i spodnie jeansowe.

Krytycy muzyczni dzielą twórczość Johna Adamsa na dwa ważne, ale skontrastowane pod kątem stosowanych środków kompozytorskich nurty. Pierwszy z nich, określany jest jako nieminimalistyczny. W tym nurcie twórczości John Adams inspirował się przede wszystkim muzyką romantyzmu i późnego romantyzmu, a zwłaszcza dziełami Gustava Mahlera. Utwory pochodzące z tego nurtu (m. in. The Wound‑Dresser na baryton i orkiestrę, 1988 r.) cechuje emocjonalizm, śpiewne, liryczne partie melodyczne, a także budowanie kulminacji o dramatycznym charakterze.

Drugi nurt twórczości Johna Adamsa związany jest z językiem minimalistycznym. Świadczą o tym m. in. następujące cechy muzyczne: motoryczność, pulsacyjność, statyka czy stosowanie repetycji współbrzmień. W tym okresie twórczości powstały m. in. następujące kompozycje: Shaker Loops (1978) r., Grand Pianola Music (1982 r.) oraz Fearful Symmetries (1988 r.). Jak wspomina Joanna Miklaszewska, autorka m. in. książki zatytułowanej Minimalizm w muzyce polskiej:

Dwoistość stylistyczna cechująca muzykę Adamsa odzwierciedla jego inspiracje płynące zarówno z szeroko pojętej tradycji muzycznej, jak i muzyki nowej. Do podstawowych cech indywidualnego stylu kompozytora należy zaliczyć nagłe, ostre kontrasty, a także niezwykle dynamiczne, energetyczne, niekiedy niemal gigantyczne punkty kulminacyjne. Użycie takich środków świadczy o prymacie ekspresji i emocjonalizmu w jego muzyce. Zwraca uwagę także kunszt instrumentacji Adamsa, na przykład w utworach na wielką orkiestrę symfoniczną oraz charakterystyczna dla jego muzyki zróżnicowana, dynamiczna, synkopowana rytmika.

Z językiem minimalistycznym związany jest ważny utwór w twórczości Johna Adamsa, Shaker Loops na septet smyczkowy (1978 r.). Kompozycja funkcjonuje również w wersji na orkiestrę smyczkową, którą kompozytor stworzył w 1983 r. Inspiracją do powstania utworu była technika używania pętli taśmy, którą zastosował m. in. Steve Reich w utworze It’s Gonna Rain. Wspomniana technika polegała na wielokrotnym powtarzaniu materiału nagranego na taśmie przy użyciu pętli. Drugą istotną sferą inspiracji stały się wspomnienia z okresu dzieciństwa – kompozytor jako dziecko niejednokrotnie obserwował grupę religijną szejkerów, która zamieszkiwała blisko Canterbury w stanie New Hampshire, wykonującą w trakcie modlitwy ekstatyczny taniec z charakterystycznym drżeniem.

Ważnym filarem twórczości Johna Adamsa są opery, w których kompozytor pochyla się nad problemami świata współczesnego, który nas otacza. Wśród ważnych dzieł warto wspomnieć o utworze Nixon in China (1983 r.). Libretto tej opery stanowi opis wydarzeń z 1972 r. podczas wizyty prezydenta Stanów Zjednoczonych w Pekinie. W operze The Death of Klinghoffer (1989–1991) John Adams ukazuje historię porwania statku pasażerskiego Achille Lauro przez terrorystów i śmierć jednego z zakładników. Warto też wspomnieć o kolejnych operach Johna Adamsa i poruszanej w nich tematyce: I Was Looking at the Ceiling and I Saw the Sky (1995 r.) – tematyka dotycząca trzęsienia ziemi w Los Angeles; Doctor Atomic (2004–2005) – tematyka ukazująca przygotowania Amerykanów do pierwszej próby atomowej na poligonie Trinity w Alamogordo w Nowym Meksyku w 1945 r. Jedno z nowszych dzieł Johna Adamsa, opera A Flowering Tree (2006) stanowi wyłamanie się z tematyki dotyczącej problemów świata współczesnego, a odwołuje się do charakteru baśniowego.

John Adams skomponował wiele docenianych utworów orkiestrowych. Jedną z najbardziej interesujących kompozycji tego typu, jest Koncert skrzypcowy powstały w 1993 r. Kompozycja stanowi pomost między odwołaniem do tradycji a nowoczesnością. John Adams zastosował budowę trzyczęściową: szybka‑wolna‑szybka. We wszystkich wspomnianych częściach eksponowana jest partia solistyczna, a zwłaszcza w części wprowadzającej do całego cyklu. W części drugiej i trzeciej następuje odwołanie do gatunku toccaty i chaconny.

John Corigliano

Kolejnym wybitnym kompozytorem amerykańskim jest John Corigliano, urodzony w 1938 r. w Nowym Jorku. Studiował kompozycję w Columbia University oraz w Manhattan School of Music, a prywatne lekcje pobierał także u kompozytora Paula Crestona. Jego zainteresowania muzyczna są bardzo szerokie – poza dziedziną kompozycji pracował jako redaktor audycji muzycznych rozgłośni radiowych w Nowym Jorku, był producentem programów muzycznych telewizji CBS, a także kierownikiem muzycznym Morris Theater w New Yersey. Ważną dziedzinę w jego życiu stanowi także pedagogika – John Corigliano uczył w College of Church Musicians w Waszyngtonie, Manhattan School of Music oraz Lehman College. W latach 1987–1990 miał zaszczyt współpracować z Chicago Symphony Orchestra jako kompozytor‑rezydent.

John Corigliano znany jest jako kompozytor piszący muzykę komunikatywną, skierowaną do szerokiego grona odbiorców. Interesuje go przede wszystkim sięganie po zdobycze tradycji muzycznej, stąd często występujący liryczny charakter jego dzieł muzycznych, nie pozbawiony jednak urozmaiconych pomysłów w zakresie metrorytmiki. Język muzyczny utworów Johna Coriligano odwołuje się do tonalności, a eksperymenty w zakresie różnych elementów dzieła muzycznego rzadko stanowią przedmiot zainteresowania kompozytora. Szczególne umiejętności kompozytorskie amerykański twórca wykazuje w zakresie instrumentacji, uzyskując interesujące efekty brzmieniowe, zwłaszcza w Koncercie klarnetowym skomponowanym dla New York Philharmonic Orchestra w 1977 r.

Kompozytor często odwołuje się w swojej twórczości do muzyki rozrywkowej, co jest wynikiem jego doświadczeń w zakresie opracowywania aranżacji dla różnych zespołów, przede wszystkim rockowych. John Corigliano skomponował jednoaktową operę The Naked Carmen (1970 r.), odwołując się do opery Georges’a Bizeta. Warto wspomnieć o interesującej obsadzie wykonawczej tego dzieła: śpiewacy operowi, wokaliści rockowi, wokaliści śpiewający w stylu soul, z kolei klasyczne brzmienie orkiestry zostało zmodyfikowane poprzez użycie syntezatorów czy perkusji rockowej. W innej operze, The Ghosts of Versailles z 1980 r., kompozytor odwołał się do historii poprzez przedstawienie różnych postaci historycznych (m. in. Maria Antonina, Pierre Beaumarchais), połączonej ze światem duchów i teatru. Opera po raz pierwszy została zaprezentowana w Metropolis Opera House w Nowym Jorku i spotkała się z dużym aplauzem publiczności.

John Corigliano jest także twórcą muzyki filmowej. Warto wspomnieć, że w 2000 r. zdobył OscaraOscarOscara za skomponowanie muzyki do filmu Purpurowe skrzypce – kanadyjsko‑włosko‑brytyjskiego dramatu z 1998 r., w reżyserii Françoisa Girarda. Kompozytor amerykański stworzył również muzykę do takich filmów, jak np. Odmienne stany świadomości (1980 r.) czy Rewolucja (1985 r.).

RDrBuHFJEXPeg1

Fotografia przedstawia: Johna Corigliano na rozdaniu Oskarów. John stoi na scenie. Otrzymał nagrodę Oscara za muzykę do filmu „Purpurowe skrzypce”. Mężczyzna w średnim wieku, w okularach, ubrany w czarny frak.

Zadania

Słownik pojęć

Źródło:

encyklopedia.pwn.pl

Biblioteka muzyczna