Ludzie i miejsca – z dziejów miejscowości i regionu w średniowieczu. Polska Wenecja i diabeł, czyli o wojnie dwóch rodów w Wielkopolsce w XIV w.
jaką rolę w średniowieczu odgrywały rody rycerskie,
kogo nazywano Diabłem Weneckim i dlaczego,
jakie konflikty towarzyszyły zjednoczeniu ziem polskich u schyłku XIV w.
W okresie rozbicia dzielnicowego poszczególne ziemie państwa polskiego tworzyły odrębne księstwa. Zwykle znajdowały się one we władaniu miejscowych gałęzi dynastii Piastów. W związku z rozwojem społeczeństwa stanowego ukształtowały się na ziemiach polskich rody rycerskie. U schyłku XIV wieku w Wielkopolsce doszło do wojny między dwoma rodami. Byli to Nałęczowie i Grzymalici.
Wprowadzenie
Na pograniczu dwóch dzisiejszych województw - wielkopolskiego i kujawsko‑pomorskiego leży kraina historyczna, która nosi nazwę PałukiPałuki. Kraina ta nigdy nie była odrębną jednostką administracyjną, stąd też nie ma miasta, które byłoby oficjalną stolicą Pałuk. Do tej roli aspiruje kilka miejscowości: Kcynia, Szubin, Wągrowiec. Do ważniejszych miast tego regionu niewątpliwie należy również Żnin.
Żnin i leżąca w jego pobliżu WenecjaWenecja to dwie miejscowości w bliskiej odległości od siebie (obecnie około 8 km). Obecnie Żnin jest miastem a Wenecja niewielką wioską. Położone są w krainie gęsto pokrytej jeziorami. Żnin był miastem we władaniu arcybiskupów gnieźnieńskich. Z tego względu odegrał o wiele większą rolę w historii. Także i dzisiaj jest jednym z większych miast na Pałukach.
Poniżej znajduje się ilustracja interaktywna. Przełączaj warstwy za pomocą kolorowych kafelek, aby poznać szczegóły.
Żnin, Wenecja i okolice
- Całe drzewko
- ŻNIN: Żnin - miasto na Pałukach, jedna ze stolic tego regionu. Położone między dwoma jeziorami: Dużym i Małym. W okresie wczesnopiastowskim gród pełnił funkcję obronną, był siedzibą kasztelanii. Od początku XII wieku stał się własnością Kościoła. W bulli wystawionej w 1136 r. przez papieża Innocentego II po raz pierwszy występuje wzmianka o tej miejscowości. Stąd wywodził się jeden z arcybiskupów gnieźnieńskich - Jakub ze Żnina. Lokacja miasta nastąpiła w 1284 r. Miasto stanowiło własność arcybiskupów gnieźnieńskich. W 1331 r. zostało ono doszczętnie spalone podczas napadu wojsk krzyżackich. Odbudowane za panowania Kazimierza Wielkiego, w XV w. stało się jednym ze znaczniejszych miast w Wielkopolsce.
- BISKUPIN: Biskupin - wieś na Pałukach, położona nad Jeziorem Biskupińskim. Tutaj dokonano w 1934 r. jednego z najważniejszych odkryć w dziejach polskiej archeologii. Odnalezione zostały zabytki związane z osadą obronną kultury łużyckiej. Na podstawie badań dendrochronologicznych ustalono, że większość drzew użytych do budowy ścięto w 748 r. p.n.e. Osada zbudowana została na półwyspie, który odcięto od lądu wykopaną fosą. Osada była otoczona wałem a wewnątrz znajdowały się jednakowe domostwa. Szacuje się, że osada była zamieszkana przez ok. 150 lat. Obecnie osada została częściowo zrekonstruowana, a na jej terenie znajduje się muzeum archeologiczne.
- WENECJA: Wenecja - wieś w pobliżu Żnina. Obecnie znajdują się tu ruiny średniowiecznego zamku, będącego własnością Mikołaja Nałęcza. Ponadto znajduje się tu znane muzeum kolei wąskotorowych.
- MARCINKOWO GÓRNE: Marcinkowo Górne - wieś niedaleko Gąsawy, na Pałukach. Znajduje się tam pomnik poświęcony pamięci księcia polskiego Leszka Białego. Został on w 1227 r. zdradziecko zamordowany podczas zjazdu książąt w Gąsawie. Uciekający książę został trafiony strzałą z łuku. Jego śmierć pogłębiła rozbicie dzielnicowe w Polsce.
Ilustracja to mapa przedstawiająca okolice Żnina. Na mapie zaznaczone zostały cztery miejsca, w których znajdują się obiekty ważne z historycznego punktu widzenia: Żnin, Wenecja, Biskupin i Marcinkowo Górne. Na mapie zaznaczono również drogi, lasy, jeziora, rzeki oraz miejscowości.
Ilustracja przedstawia mapę miasta Żnin i okolic. Na mapie znajdują się zaznaczone drogi, lasy, jeziora, rzeki oraz miejscowości.
Warstwa 1
Na warstwie znajduje się ilustracja przedstawiająca herb miasta Żnin. Na tarczy herbowej znajduje się rysunek. Przedstawia on fragment fortyfikacji miejskich, mur miasta z szeroko otwartą bramą z dwiema wieżami po bokach. W murze i w bramach znajdują się podłużne okienka strzelnicze. Mur nad bramą oraz wieże zwieńczone są krzyżami.
W warstwie znajduje się fotografia przedstawiająca kościół pod wezwaniem świętego Marcina w Żninie. Jest to budynek kościelny wzniesiony z cegły. Na ilustracji ukazany został z boku. Widocznych jest kilka okien. Budynek przykryty jest spadzistym dachem. Z przodu budynku znajduje się czworokątna wieża, która przykryta została cebulastym dachem.
Warstwa 2
Na warstwie znajduje się ikonka symbolicznie przedstawiająca osadę obronną w Biskupinie.
W warstwie znajduje się ilustracja przedstawiająca osadę obronną w Biskupinie. Osada ukazana jest od strony jeziora. Osada otoczona jest wałem ziemnym wzmocnionym drewnem. Do osady prowadzą dwie bramy, które zbudowane zostały z drewna.
Warstwa 3
Na warstwie znajduje się ilustracja przedstawiająca muzeum kolei wąskotorowych w Wenecji koło Żnina. ILustracja pokazuje widok muzeum z lotu ptaka. Na torach ustawione są składy kolejowe składające się z kilku lub kilkunastu wagonów z lokomotywami.
W warstwie znajduje się ilustracja przedstawiająca obecny widok zamku w Wenecji. Zamek ten został zburzony i obecnie widoczne są jedynie sterty kamieni, które kiedyś były wykorzystane do zbudowania zamku. Zachowały się jedynie najniższe fragmenty muru obronnego.
Warstwa 4
Na warstwie znajduje się herb gminy Gąsawa, na terenie której znajduje się wieś Marcinkowo Górne. Przedstawia on mur miejski z otwartą bramą zwieńczony trzema wieżami z blankami.
W warstwie - Ilustracja przedstawiająca pomnik księcia Leszka Białego. Pomnik przedstawia nagiego księcia, który siedzi na wspinającym się na tylne kopyta koniu. Książę ma wbitą w plecy strzałę z łuku.
Wyjaśnij, dlaczego wieś Marcinkowo Górne uważana jest za miejscowość ważną w historii Polski.
Wskaż, z jakich atrakcji turystycznych zasłynął Biskupin?
Wyjaśnij, czyją własnością w średniowieczu było miasto Żnin?
W Wenecji znajdują się ruiny średniowiecznego zamku. Został on ulokowany w miejscu z natury obronnym, na przesmyku między trzema jeziorami: Weneckim, Biskupińskim oraz jeziorem Skrzynka. Miejsce było świetnie wybrane, gdyż dostęp do zamku był utrudniony, a przez to łatwy do obrony. Był też jedną z siedzib rodu Nałęczów.
Ród Nałęczów
Początki rodu Nałęczów nie są znane. Według herbarza napisanego przez żyjącego na przełomie XVII i XVIII w. Kaspra Niesieckiego, protoplastą rodu miał być książę pogański Gniewomir. Miał on po przegranej bitwie zostać wasalem Mieszka I. Legendy tej nie potwierdzają żadne wzmianki historyczne.
Najstarszym znanym przedstawicielem tego rodu był żyjący w XII w. Dobrogost StaryDobrogost Stary, jeden z możnych z otoczenia Bolesława KrzywoustegoBolesława Krzywoustego. Wiemy o nim, że był fundatorem kościoła pod wezwaniem św. Klemensa w Mogilnie (rok budowy 1145). Kościół ten przetrwał przez stulecia, aż do 1940 r., kiedy to został podpalony przez grupę młodzieży z Hitlerjugend. Kościół spłonął doszczętnie i nie został odbudowany.
Fakt ufundowania kościoła dowodził, że Dobrogost dysponował znacznym majątkiem. Miał on trzech synów: Dzierżykraja, Dobrogosta i Jana, którzy dali początek trzem głównym gałęziom rodu.
Ziemie rodowe Nałęczów znajdowały się na Pałukach, w okolicach Żnina, Mogilna i Gąsawy. W okresie rozbicia dzielnicowego ród stał się jednym z najbardziej znaczących na terenie Wielkopolski. Jego członkowie piastowali ważne stanowiska. W XIII wieku część rodu osiadła na Mazowszu, tworząc odrębną linię Nałęczów.
W okresie walk o zjednoczenie na przełomie XIII i XIV wieku Nałęczowie opowiedzieli się przeciwko księciu poznańskiemu i krótkotrwałemu królowi Polski - Przemysłowi II.Przemysłowi II. W związku z zamachem na jego życie dokonanym przez margrabiów brandenburskich (1296 r.) oskarżano ich (wraz z innym rodem rycerskim Zarembów), że współuczestniczyli w tej zbrodni. Pogłoska ta nie ma żadnego potwierdzenia źródłowego.
Za panowania Władysława Łokietka jednym z najpotężniejszych przedstawicieli rodu był Wincenty z SzamotułWincenty z Szamotuł, który pełnił funkcję wojewody poznańskiego i starostystarosty generalnego Wielkopolski.
Wyjaśnij, w jakich dzielnicach Polski znajdowały się rodowe posiadłości rodu Nałęczów?
Wojna domowa Nałęczów z Grzymalitami
Pod koniec XIV wieku doszło do wojny domowej w Wielkopolsce. Jedną ze stron konfliktu był ród Nałęczów. Ich przeciwnikami byli członkowie rodu Grzymalitów. Był to jeden z ważniejszych rodów rycerskich w Wielkopolsce posługujący się herbem Grzymała. Z jego szeregów wywodzili się ważni dostojnicy państwowi tamtych czasów, w tym Domarat z IwnaDomarat z Iwna, starosta generalny Wielkopolski.
W połowie XV wieku powstał dokument nazwany później herbarzem Złotego Runa. Uważa się, że jego autorem jest heroldherold księcia burgundzkiego Filipa III DobregoFilipa III Dobrego. Zebrał on znane mu herby rycerstwa europejskiego (w tym także i polskie). Jest to jedno z najstarszych przedstawień herbów polskich rodów rycerskich.
Konflikt między Nałęczami a Grzymalitami miał podłoże polityczne, choć nie można oczywiście wykluczyć innych motywów. Oba rody rywalizowały między sobą o potęgę i znaczenie na terenie Wielkopolski, ale także w zjednoczonym Królestwie Polskim.
Rody rycerskie w Polsce
Poniżej znajduje się prezentacja multimedialna. Przełączaj slajdy za pomocą kursora, aby poznać szczegóły.
Rody rycerskie w Polsce
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R105P4igfcw9i
Klip wideo przedstawiający pojedynek dwóch rycerzy na polane w środku lasu. Mężczyźni ubrani są w srebrne zbroje. Jeden z nich ma miecz i niewielką tarczę, zaś drugi tylko miecz. Obaj mają na głowach hełmy zasłaniające ich twarze. Rycerze uderzają w siebie wzajemnie mieczami. Kamera przesuwa się, ukazując na pierwszym planie ciało innego rycerza leżące na ziemi (ciało ma miecz wbity w pierś). Pojedynek kończy się upadkiem rycerza bez tarczy i wbiciem przez przeciwnika miecza w jego klatkę piersiową. W tle widać drzewa iglaste i zachodzące słońce.
Pojedynek rycerski stanowił jeden z najważniejszych sposobów przygotowania się do prawdziwej walki. Rycerze pojedynkowali się pieszo lub konno. Zwykle walka prowadzona była do pokonania przeciwnika. Jedynie w sporadycznych przypadkach kończyła się śmiercią.
Zacznijmy jednak od tego, kim był rycerz. Rycerze to zawodowi wojownicy. Grupa ta narodziła się w średniowiecznej Europie. Otrzymywali oni ziemię od seniora wraz z zamieszkującą ją ludnością chłopską w zamian za obowiązek służby wojskowej. Seniorem mógł być władca, możny pan lub dostojnik kościelny. Rycerze składali mu hołd i ślubowali wierność. Chłopi utrzymywali rycerzy, którzy mieli ich bronić.
Służba na prawie rycerskim w Polsce pojawiła się w czasach Kazimierza Odnowiciela (XI wiek). Załamał się wtedy dotychczasowy model organizacji sił zbrojnych, czyli drużyna książęca. Drużyna była utrzymywana przez panującego, lecz w okresie osłabienia władzy centralnej okazało się to dla księcia zadaniem ponad siły. W takiej sytuacji pojawiło się rozwiązanie wzorowane na zachodnioeuropejskim. W ten sposób narodziło się w Polsce rycerstwo. Na przełomie XV i XVI wieku przekształciło się ono w szlachtę.
Rody rycerskie połączone były wspólnym herbem. Herb to znak, który umieszczano na tarczach rycerskich. Odgrywał on ważną rolę, był bowiem początkowo znakiem rozpoznawczym. Dzięki niemu rycerze poznawali kto swój, a kto wróg. Początkowo herby rycerskie miały postać prostych znaków graficznych. Te najstarsze zachowały się do naszych czasów w postaci znaków utrwalonych na pieczęciach dostojników państwowych.
Wtedy, gdy zaczęły kształtować się nazwiska zaczęto je wywodzić albo od siedzib rodów albo od nazw herbów. Członkowie rodów herbowych, nawet jeśli poszczególne rodziny używały w późniejszych wiekach innych nazwisk, uważali się za spokrewnionych.
Początkowo herby były prostymi znakami. Z czasem zaczęto je dodatkowo dekorować, dodając rozmaite elementy. Z czasem narodziła specjalna dziedzina wiedzy, heraldyka. Jest to nauka o herbach.
Rody mogły stanowić poważną siłę militarną i polityczną. Niektóre z nich wydały najważniejszych dostojników państwowych okresu średniowiecza. Rody rosły w siłę, ale także traciły znaczenie. Przykładem może być znany ród Nałęczów. Do największego znaczenia doszedł on XIII i XIV wieku, stając się jednym z najważniejszych rodów w Wielkopolsce. Z upływem stuleci stracił jednak na znaczeniu.
W XV w. na mocy unii w Horodle do rodów rycerstwa polskiego zostało przyjętych 47 rodów rycerstwa litewskiego. Był to element zacieśniający związek między dwoma państwami. Spowodowało to, że zarówno w Koronie, jak i na Litwie pojawiły się rody rycerskie (z czasem szlacheckie), używające tych samych herbów. Uważały się one za spokrewnione ze sobą. Dzięki uniom polsko‑litewskim wzrosła liczebność rycerstwa. Litwini zyskali uprawnienia polityczne rycerstwa polskiego. Z czasem w połączonym państwie, czyli Rzeczypospolitej Obojga Narodów, szlachta (czyli dawne rycerstwo) stanie się najważniejszą grupą społeczną.
W miarę upływu czasu rody rycerskie posługujące się tym samym herbem, stawały się coraz bardziej rozrodzone. Na przykład herbem Ogończyk posługiwało się kilkadziesiąt rodzin. Wymieńmy tu tylko rodziny na literę B: Baliński, Barłowski, Bechowski, Benedyktowicz, Bereski, Berewski, Białobłocki, Biechowski, Bielecki, Bielicki, Biszewski, Blech, Blikowski, Bloch, Blokowski, Blom, Błocha, Błochin, Bodenbruch, Bogorski, Bogurski, Bohdziewicz, Boniewski, Bonisławski, Borowiecki, Borowik, Borowski, Borysewicz, Borysiewicz, Borysowicz, Branecki, Broniewski, Bruchan, Brzuchański, Buczkowski, Bukowiecki, Bułacki, Bułat, Bułatowicz, Butowicz, Butowiecki.
Rody straciły swoje rzeczywiste znaczenie i stały się głównie wspólnotami symbolicznymi, ale ich znaczenie aż do końca istnienia społeczeństwa feudalnego było duże. W czasach kiedy udokumentowanie szlacheckiego pochodzenia było ważne, a jednocześnie trudne wiedza o rodach rycerskich była bardzo cenna. Społeczeństwo szlacheckie interesowało się historią rodów oraz herbami, a wyrazem tego zainteresowania była wielka popularność tzw. herbarzy. Były to wydawnictwa omawiające pochodzenie rodów oraz ich herbów, wymieniające rodziny do nich należące. Bartosz Paprocki w 1584 r. wydał dzieło zatytułowane “Herby rycerstwa polskiego”. Jest ono uznawane za pierwszy polski herbarz. Zainteresowanie tą problematyką trwa do dzisiaj.
Wyjaśnij, jakie więzi łączyły ze sobą przedstawicieli rodów rycerskich.
Wyjaśnij, jaką rolę odgrywały herby wśród rycerstwa europejskiego w okresie średniowiecza?
Odpowiedz dlaczego herbarze cieszyły się wielką popularnością wśród szlachty?
Nałęczowie w walce o tron Królestwa Polskiego po śmierci Ludwika AndegaweńskiegoLudwika Andegaweńskiego wsparli jego starszą córkę Marię oraz jej męża, króla węgierskiego i czeskiego Zygmunta LuksemburczykaZygmunta Luksemburczyka. Wraz z grupą rycerstwa wielkopolskiego byli gotowi złożyć mu hołd, stawiając jednak warunek, że król będzie na stałe rezydował w Krakowie. Ponadto domagali się odwołania starosty wielkopolskiego Domarata z Iwna, przedstawiciela rodu Grzymalitów, również stronnika Luksemburczyka. Wojna wybuchła w 1383 r.
Przeciwnikom Grzymalitów przewodniczyli wojewoda poznański Wincenty z KępyWincenty z Kępy oraz były starosta kujawski Bartosz z OdolanowaBartosz z Odolanowa. Z rodu Nałęczów wywodził się biskup poznański DobrogostDobrogost, późniejszy arcybiskup gnieźnieński. W wojnie uczestniczył również Mikołaj ChwałowicMikołaj Chwałowic z Wenecji.
Do największej bitwy doszło w 1383 r. w rejonie Piotrkówka koło Szamotuł. Po stronie Nałęczów walczyło około 300 pocztów rycerskichpocztów rycerskich. Początkowo Nałęczowie odnieśli zwycięstwo. Jednak odsiecz przyprowadzona przez Grzymalitę Wierzbiętę ze SmogulcaWierzbiętę ze Smogulca w ilości 100 kopijników i 500 piechoty zmieniła wynik i dała Grzymalitom zwycięstwo.
Wykorzystując konflikt między Nałęczami a Grzymalitami i chaos panujący w Wielkopolsce, wkroczył tam kolejny kandydat do tronu polskiego, książę mazowiecki Siemowit IVSiemowit IV. Wspierał go potężny Bartosz z Odolanowa i część rodów wielkopolskich. Także Nałęczowie opowiedzieli się po jego stronie.
Wojna toczyła się jeszcze przez kilka lat i polegała na pustoszeniu ziem przeciwników. W wyniku wzajemnych najazdów zniszczono wiele miejscowości w Wielkopolsce. Należały do nich Kłecko, Żnin, Gniezno, Kiszkowo, Wronki, Szamotuły, Grodzisk.
Wojna była też jednym z ważnych elementów rozgrywki wokół tronu polskiego. Zawarcie układu w Krewie w 1385 r. zakończyło spory o tron w Polsce, na którym obok Jadwigi zasiadł jako jej mąż i król Polski książę litewski JagiełłoJagiełło. Wielkopolanie nie poparli Jagiełły, o czym świadczy ich nieobecność podczas zawierania traktatu w Krewie. Dopiero objazd kraju przez parę królewską przyniósł pacyfikację nastrojów. Zakończył też wojnę dwóch rodów - Nałęczów i Grzymalitów.
Wyjaśnij, jaka była przyczyna wybuchu wojny między Nałęczami a Grzymalitami.
„Diabeł Wenecki”
Mikołaj Chwałowic z Wenecji był kaliskim sędzią ziemskim. Urodził się około 1330 r., zmarł w 1400 r. Należał do rodu Nałęczów. Był synem Chwała Białego z Chomiąży. W czasach panowania Kazimierza Wielkiego pełnił ważny urząd kasztelana nakielskiego. Przez króla Ludwika Andegaweńskiego mianowany został sędzią kaliskim. Wziął aktywny udział w wojnie z Grzymalitami. Bezwzględność wobec przeciwników politycznych spowodowała, że został nazwany Diabłem. W tradycji ludowej w następnych stuleciach jego postać była demonizowana. Opowiadano, że zgromadził wielkie skarby, wykorzystując bezwzględnie swoich poddanych.
Rodowa posiadłość Mikołaja, czyli wieś Wenecja początkowo nosiła nazwę Mościska. Mikołaj zmienił ją podobno po powrocie ze studiów w Wenecji w Italii. Wiadomości o jego studiach nie są potwierdzone.
Był fundatorem zamku oraz kościoła w Wenecji. Niestety, nie zachowały się one do naszych czasów.
Obiekty świadczyły o zamożności Mikołaja. Uposażył on swój kościół na przynależących do niego dobrach (poprzez prawo do pobierania dziesięciny oraz zwożenia drewna na potrzeby kościelne). Ufundował również ołtarz i ustanowił altarię, a więc specjalny urząd do opieki nad tymże ołtarzem. Poczynił on również starania, aby Wenecję przekształcić w miasto. Jednak w roku 1400 Wenecja straciła prawa miejskie i nigdy ich nie odzyskała.
Mikołaj prawdopodobnie nie pozostawił po sobie męskiego potomka. Po jego śmierci Wenecja przeszła w ręce Mikołaja Pomiana z Wawrzynowa, który w 1420 r. wymienił ją z arcybiskupem gnieźnieńskim na inną posiadłość. Od tego czasu Wenecja wchodziła w skład posiadłości arcybiskupich w okolicach Żnina. Z czasem kiedy po zawarciu drugiego pokoju toruńskiego znaczenie fortyfikacji na pograniczu z zakonem krzyżackim zmalało, zamek został częściowo rozebrany. Cegły z zamku użyto do rozbudowy miasta Żnina i dóbr arcybiskupich w okolicy.
Dzieje Nałęczów w późniejszych czasach
W następnych stuleciach Nałęczowie wiernie służyli królom polskim. W bitwie pod Grunwaldem Nałęczowie wystawili dwie chorągwie: jedną dowodzoną przez Sędziwoja Nałęcza z Ostroroga, drugą przez Dobrogosta Nałęcza z Szamotuł. Nałęczowie nie weszli do grona magnaterii, ale byli ważnym rodem szlacheckim. Dość powiedzieć, że wśród posłów na Sejm Czteroletni 15 posłów używało herbu Nałęcz. Był wśród nich również marszałek sejmu Stanisław Małachowski.Stanisław Małachowski.
Słownik pojęć
- w średniowieczu urzędnik na dworze na dworze władcy czuwający nad poprawnością przebiegu turniejów rycerskich, wywołujący po imieniu rycerzy biorących udział w turniejach, strażnik poprawności przedstawienia herbów rycerskich.
- kraina w północno‑wschodniej części Wielkopolski
- termin oznaczający rycerza i jego świtę podczas walki. Najprostszy poczet obok rycerza liczył także dwóch pocztowych (osłaniających jego boki). Poczty zamożnych rycerzy mogły liczyć nawet kilkudziesięciu jeźdźców
- pierwotnie urzędnik królewski zarządzający daną ziemią (dawnym księstwem dzielnicowym), urząd ustanowiony na przełomie XIII i XIV w. za panowania króla Wacława II z dynastii Przemyślidów
- wieś koło Żnina na Pałukach
(? - 1393) - możnowładca wielkopolski, starosta kujawski, wojewoda poznański
(1086 - 1138) - książę Polski, u schyłku życia podzielił państwo między swoich synów, czego następstwem był podział państwa na oddzielne księstwa
(1355 - 1401/1402) - z rodu Nałęczów, biskup poznański i arcybiskup gnieźnieński
(ok. 1080 - ok. 1145) - pierwszy znany przedstawiciel rodu Nałęczów, możny z otoczenia księcia Bolesława Krzywoustego
(? - 1399/1400) - przedstawiciel rodu Grzymałów, w 1382 starosta poznański, 1383‑1387 starosta generalny Wielkopolski
(1396 - 1467) - książę Burgundii, jeden z ważnych uczestników walk wewnętrznych we Francji podczas wojny stuletniej, za jego panowania Burgundia stała się jednym z głównych ośrodków kultury europejskiej
(1373 lub 1374 - 1399) - córka Ludwika Andegaweńskiego, król Polski, żona Władysława Jagiełły
(1326 - 1370) - król węgierski i polski z dynastii Andegawenów
(ok. 1330 - 1400) - możnowładca wielkopolski z rodu Nałęczów, kaliski sędzia ziemski
- książę wielkopolski, w 1295 r. koronowany na króla Polski
(1352 - 1426) - książę mazowiecki z dynastii Piastów, jeden z pretendentów do tronu polskiego po śmierci Ludwika Węgierskiego
(1736 - 1809) - z rodu Nałęczów, polityk, poseł na sejm, marszałek Sejmu Wielkiego
- przedstawiciel rodu Grzymalitów, starosta z Rogoźna
- możnowładca wielkopolski w latach 1371‑1387 wojewoda poznański
- przedstawiciel rodu Nałęczów, wojewoda poznański i starosta generalny Wielkopolski, jeden z najważniejszych dostojników państwowych Królestwa Polskiego, uczestnik bitwy pod Płowcami
(ok. 1352 lub 1362 - 1434) - książę litewski z dynastii Giedyminowiczów, król Polski, mąż Jadwigi Andegaweńskiej
(1368 - 1437) - margrabia brandenburski, król czeski, niemiecki i węgierski, cesarz cesarstwa rzymskiego
Bibliografia
Kaczyńscy I. T., (1999), Zamki w Polsce północnej i środkowej, Warszawa: Wydawnictwo Muz
Piwowarczyk D., (2004) Poczet rycerzy polskich XIV i XV wieku, Warszawa: Bellona.
Szczur S., (2002), Historia Polski. Średniowiecze, Kraków: Wydawnictwo Literackie.