Ludzie i miejsca – z dziejów miejscowości i regionu w średniowieczu. Rycerze w białych płaszczach, czyli o zamku w Świeciu
rozumieć różnice w ocenach roli zakonu krzyżackiego na ziemiach polskich,
wyjaśniać wpływ reguły zakonnej na życie zamku krzyżackiego,
określać wpływ dziedzictwa krzyżackiego na dzieje średniowiecznej Polski.
Zakon krzyżacki był obecny na ziemiach polskich przez setki lat. Odcisnął swoje piętno na historii Polski, a jego ślady widoczne są do dziś, choćby w architekturze. Na ziemiach polskich znajduje się kilkadziesiąt zamków krzyżackich. Jednym z nich jest zamek w Świeciu. Warto wiedzieć, jak żyli i czym się zajmowali rycerze w białych płaszczach.
Poniżej znajduje się prezentacja multimedialna, dotycząca dziejów Pomorza przed przybyciem zakonu krzyżackiego i założeniem zamku w Świeciu. Zapoznaj się z materiałem.
Zanim przybyli krzyżacy. Pomorze Gdańskie we wczesnym średniowieczu.
Pomorze jest krainą historyczną, wchodzącą w skład państwa polskiego. Znajduje się nad Bałtykiem i we wczesnym średniowieczu było dzielone na dwie części: Pomorze Zachodnie i Pomorze Wschodnie (Gdańskie). W okresie wczesnopiastowskim w skład państwa Piastów weszło Pomorze Wschodnie. Świadczą o tym wykopaliska archeologiczne, które potwierdzają, że w X wieku doszło do zniszczenia miejscowych grodów obronnych przy jednoczesnym powstawaniu nowych grodów typu piastowskiego. Uważa się, że jest to ślad podboju tych ziem.
Pierwsza wzmianka o Gdańsku zapisana została w kronice Jana Kanapariusza z roku 999, która przedstawiała żywot biskupa Wojciecha i jego męczeńskiej śmierci w Prusach. Tam też została zapisana nazwa urbs Gyddanyzc [czyt; urbs gydanc], czyli pierwsza wzmianka o gdańskiej osadzie. Gdańsk z czasem stał się najważniejszym ośrodkiem miejskim Pomorza. Był głównym ośrodkiem władzy politycznej i siedzibą namiestników mianowanych przez władców Polski.
W miarę upływu czasu w poszczególnych częściach państwa piastowskiego pojawiały się tendencje separatystyczne. Tak też było i na Pomorzu, które odłączyło się od państwa polskiego, gdy tylko słabła władza centralna. Z czasem na Pomorzu powstało odrębne księstwo, którego symbolem (herbem) stał się gryf. Było to mityczne zwierzę, często wykorzystywane w heraldyce. Gryf to lew z głową i skrzydłami orła.
W 1188 r. został ulokowany na Pomorzu klasztor cystersów. Jego siedziba znajdowała się w Oliwie pod Gdańskiem. Klasztor stał się ważnym ośrodkiem kultury promieniującej na całe Pomorze. Kilkakrotnie był niszczony, w tym także podczas napaści Prusów w 1226 r. Klasztor istniał aż do roku 1831, gdy pruskie władze w czasach zaboru doprowadziły do jego kasaty.
W 1227 r. miało miejsce tragiczne wydarzenie. Podczas zjazdu książąt polskich w Gąsawie doszło do napaści na zgromadzonych. Jednym z jej organizatorów był namiestnik Polski na Pomorzu Świętopełk z rodu Sobiesławiców. Śmierć księcia krakowskiego Leszka Białego dała Świętopełkowi możliwość usamodzielnienia się. Uzyskał dla idei samodzielności politycznej Pomorza poparcie miejscowych elit politycznych. Wspierał akcję chrystianizacji Prus, dzięki czemu uzyskał protekcję papieską. Początkowo wspierał krzyżaków, ale wobec ich agresywnej polityki zaczął toczyć z nimi wojny. Dbając o rozwój swego księstwa, dokonał lokacji swojego stołecznego grodu, Gdańska, który otrzymał prawa miejskie na wzór Lubeki (prawo lubeckie).
Wśród książąt Pomorza dochodziło do licznych konfliktów. Pomorze, tak i inne państwa średniowiecznej Europy, przeżywało okresy rozdrobnienia dzielnicowego. Było to następstwo zwyczaju dzielenia państwa między synów. Jednym z takich książąt był Sambor II, którego ojciec był bratem Świętopełka II. Wojny toczone między Sobiesławicami osłabiały państwo i umożliwiały innym władcom mieszanie się w sprawy pomorskie. Korzystali na tym także Krzyżacy.
Książę gdański Mściwój II pokonał pozostałych książąt pomorskich i ostatecznie zjednoczył państwo. Czuł się jednak zagrożony przez Krzyżaków oraz margrabiów brandenburskich. Zdecydował się na zawarcie porozumienia z księciem wielkopolskim Przemysłem II. Idea związku dwóch księstw była wspierana przez lokalne elity polityczne. Układ w Kępnie w 1282 r. był układem na przeżycie. Gwarantował on, że w przypadku bezpotomnej śmierci Mściwoja władzę obejmie na Pomorzu Przemysł II. Po koronacji królewskiej Przemysła II Pomorze stało się częścią Królestwa Polskiego. Morderstwo popełnione na królu Przemyśle II przez Brandenburczyków w Rogoźnie spowolniło proces zjednoczenia ziem polskich.
Wśród wielu miast pomorskich rola Gdańska z czasem uległa wyraźnemu wzmocnieniu. Dogodne położenie u ujścia Wisły oraz rozwój kontaktów handlowych z ziemiami w głębi lądu uczyniły z Gdańska stolicę regionu. Również polityka książąt pomorskich sprzyjała budowaniu jego potęgi. To także tłumaczy, dlaczego Gdańsk stał się obiektem zainteresowania ze strony nowej potęgi – zakonu krzyżackiego.
Pełna nazwa zakonu brzmiała: Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Jego znakiem stał się czarny krzyż na białym tle, który noszony był na odzieży wierzchniej przez braci zakonnych. Zakon zaczął się prężnie rozwijać, ale wkrótce stało się jasne, że trzeba będzie opuścić Ziemię Świętą. Przypadek historyczny sprawił, że zakon ulokował się na ziemiach graniczących z państwem polskim. Dzięki prężnej organizacji oraz dużej sile militarnej stał się z czasem jednym z ważniejszych organizmów państwowych w tej części Europy.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1Aadqq5iO30t
Film przedstawia zamek w świeciu z lotu ptaka. Budowla na planie prostokąta z czerwonej cegły z płaskim czarnym dachem, u szczytu małe, kwadratowe okna, niżej różnej wielkości okna z łukami. Po lewej stronie wysoka wieża na planie koła z flankami. Na około zamku las.
Zamek w Świeciu stał się jedną z ważniejszych siedzib zakonu krzyżackiego na Pomorzu. Zbudowany w 1. połowie XIV wieku pozostawał we władzy zakonu aż do 1466 r. Wtedy to, na mocy drugiego pokoju toruńskiego, Świecie powróciło pod władzę królów polskich.
Podaj, kiedy Pomorze Wschodnie weszło w zasięg wpływów państwa piastowskiego.
Wyjaśnij, w związku z jakimi wydarzeniami pojawiły się pierwsze wzmianki o Gdańsku.
Wyjaśnij, dlaczego Krzyżacy byli zainteresowani podbojem Pomorza Wschodniego.
Zakon krzyżacki na ziemiach polskich
W roku 1226 książę mazowiecki KonradKonrad rozpoczął rozmowy z przedstawicielami zakonu krzyżackiego, czyli Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. Rozmowy dotyczyły przekazania zakonowi misji chrystianizacji Prusów, którzy najeżdżali Mazowsze.
Prusowie
Prusowie należeli do grupy plemion bałtyjskich. Nie utworzyli oddzielnego państwa. Najeżdżali ziemie polskie w celach rabunkowych. Byli kłopotliwym sąsiadem dla władców Mazowsza. Książę Konrad miał ambitne plany związane z walką z innymi książętami piastowskimi o zdobycie Krakowa. Ponadto jako pobożny chrześcijanin uważał, że jego obowiązkiem jest wspieranie zakonu, będącego przecież instytucją kościelną. Książę przekazał zakonowi ziemię chełmińską, zachowując dla siebie pełnię władz zwierzchnich nad tym terytorium. Umowa została ostatecznie zawarta w 1228 r. Po kilku latach zakon podjął na tych terytoriach swoją działalność. Jednocześnie także książę Konrad uświadomił sobie, że zakon usiłuje pozbawić go zwierzchnictwa nad ziemią chełmińską. Zakon na podstawie sfałszowanego dokumentu wystawionego rzekomo przez Konrada (tzw. falsyfikat kruszwickifalsyfikat kruszwicki) uzyskał zgodę papieża i cesarza na przejęcie tej ziemi na własność. Z czasem powstały tam liczne miasta, wśród których najważniejsze znaczenie miał Toruń (lokowany w 1233 roku na prawie chełmińskimprawie chełmińskim).
Książęta piastowscy wspierali zakon w jego działalności, bowiem walczył on z Prusami, zmuszając ich do przyjęcia chrześcijaństwa.
Udział w walce z Prusami był obowiązkiem każdego chrześcijanina. Władze kościelne wzywały do walki, określając wyprawy przeciwko Prusom mianem krucjatkrucjat. Na podbitych ziemiach zakon tworzył swoje państwo. Początkowo działał przy wykorzystaniu własnych niewielkich sił, następnie organizował wysiłek zbrojny i pomoc ze strony piastowskich książąt oraz zachodnich krzyżowców. Po zajęciu obszaru budował murowane zamki oraz sprowadzał osadników i zakładał miasta.
Wyjaśnij, dlaczego zakon krzyżacki został sprowadzony na ziemie polskie przez księcia Konrada Mazowieckiego.
Wyjaśnij, dlaczego zakon odnosił sukcesy w walce z plemionami pruskimi.
Opanowanie Pomorza Gdańskiego
Aż do początku XIV w. zakon nie zagrażał bezpośrednio państwu polskiemu. W 1308 r. w związku z najazdem wojsk Marchii BrandenburskiejMarchii Brandenburskiej na Pomorze Gdańskie, książę Władysław ŁokietekWładysław Łokietek zwrócił się do władz zakonu o pomoc zbrojną. Wojska zakonne wkroczyły na Pomorze i zbrojnie je zajęły. Oddziały polskie zostały zmuszone do odwrotu. Od tego momentu rozpoczyna się konflikt między Polską a zakonem krzyżackim. Symbolicznym dowodem na okrzepnięcie panowania krzyżackiego nad ziemiami na obu brzegach Wisły była decyzja o przeniesieniu siedziby wielkiego mistrza z Wenecji do nowego zamku. Zamek ten budowany był od wielu lat i został nazwany zamkiem Marii, po niemiecku Marienburg. Jego spolszczona nazwa to MalborkMalbork.
Państwo krzyżackie
Wbrew potocznym wyobrażeniom w samym państwie krzyżackim oraz w jego armii tylko niewielką jego część stanowili rycerze zakonu. Według szacunków historyków na około 700 tys. ludności państwa w szczytowym okresie jego rozwoju (1. połowa XV w.) przypadało około 1 tys. rycerzy. Byli oni elitą, warstwą rządzącą tego państwa. Do zakonu przyjmowano tylko przedstawicieli niemieckiej szlachty. Przedstawiciele innych stanów mogli służyć jedynie jako bracia służebni.
Państwo było dobrze zorganizowane, zarządzane oraz silnie scentralizowane. Ze względu na rolę zakonu państwo miało jednocześnie charakter organizacji politycznej i religijnej, a lokalni zwierzchnicy (komturowie) dzierżyli pełną władzę polityczną, wojskową, administracyjną i religijną na podległym sobie terenie.
Państwo Zakonne
Ziemie opanowane przez Krzyżaków. Lista elementów:
- Całe drzewko
- TRWALE: TRWALE OPANOWANE - Państwo krzyżackie obejmowało ziemie Pomorza Gdańskiego, ziemię chełmińską, dawne ziemie pruskie, ziemie w Kurlandii i Inflantach. Do państwa krzyżackiego należała również Nowa Marchia, znajdująca się nad Odrą.
- PRZEJŚCIOWO: PRZEJŚCIOWO OPANOWANE - Niektóre terytoria zostały przejściowo opanowane przez państwo krzyżackie. Należały do nich na pograniczu z Królestwem Polskim: Kujawy, ziemia dobrzyńska, ziemia michałowska. Na pograniczu z Litwą była to Żmudź. Na pograniczu z Pomorzem Gdańskim - ziemia lęborsko-bytowska oraz słupska.
- POSIADŁOŚCI BISKUPIE W INFLANTACH: POSIADŁOŚCI BISKUPIE W INFLANTACH - W skład państwa krzyżackiego wchodziły również posiadłości biskupie. Były to terytoria zarządzane przez biskupów, choć pozostające pod politycznym zwierzchnictwem zakonu. Terytoria te znajdowały się głównie na obszarach dawnego państwa kawalerów mieczowych, co wynikało ze specyfiki kolonizacji Inflant w wiekach wcześniejszych.
Mapa: Państwo zakonne. Ziemie opanowane przez Krzyżaków
Mapa przedstawia fragment wybrzeża Morza Bałtyckiego obejmujący obszar od wschodnich granic Niemiec do Zatoki Ryskiej. Na mapie zaznaczone zostały granice współczesnych państw: Niemiec, Polski, Estonii, Litwy, Łotwy, Rosji, Białorusi. Ponadto ukazane zostały ziemie położone na północnym brzegu Bałtyku, należące do Szwecji.
Warstwa 1 pod nazwą: Trwale
Na warstwie zaznaczone zostały terytoria, które trwale zostały opanowane przez zakon krzyżacki. Weszły one w skład państwa krzyżackiego. Obejmowały one ziemie Pomorza Gdańskiego, ziemię chełmińską, dawne ziemie pruskie, ziemie w Kurlandii i Inflantach. Do państwa krzyżackiego należała również Nowa Marchia, znajdująca się nad Odrą.
Warstwa 2 pod nazwą: Przejściowo
Na warstwie zaznaczone zostały terytoria, które przejściowo znalazły się w w granicach państwa krzyżackiego. Znajdowały się one na pograniczu z Królestwem Polskim. Były to Kujawy, ziemia dobrzyńska, ziemia michałowska. Na pograniczu z Litwą była to Żmudź. Na pograniczu z Pomorzem Gdańskim - ziemia lęborsko‑bytowska oraz słupska.
Warstwa 3 pod nazwą: Posiadłości biskupie w Inflantach
Na warstwie zaznaczone zostały terytoria wchodzące w skład posiadłości biskupich. Ziemie te znajdowały się głównie na obszarze Inflant, czyli terytoriów dzisiejszej Estonii oraz Łotwy. Obejmowały one różne obszary o nieregularnych kształtach, wchodzące w skład państwa krzyżackiego.
Wskaż, które z terytoriów państwa krzyżackiego należały do księstw polskich w okresie rozbicia dzielnicowego.
Podaj, ziemie jakiego współczesnego państwa były w przeszłości opanowane w całości lub w części przez zakon krzyżacki.
Wyjaśnij, która z ziem należących do Szwecji przejściowo wchodziła w skład państwa krzyżackiego.
Powstanie zamku w Świeciu
W 1317 r. została założona komturiakomturia w Świeciu. Początkowo mieściła się ona w dawnym grodzie książąt pomorskich. Po kilkunastu latach rozpoczęto budowę nowego zamku (około roku 1335). Zamek został usytuowany poza miejscem dotychczasowego grodu książąt pomorskich. Główna część prac odbyła się w latach 1344‑1350 pod nadzorem komtura Guntera von Hohenstein. Jednak aż do końca stulecia trwały rozmaite prace budowlane.
Zamek został zbudowany na usypanym wzniesieniu w widłach rzek - Wisły i Wdy. Dla zwiększenia obronności przesunięto koryto rzeki Wdy, aby przepływała pod murami. Zamek otoczono murami, w których znajdowały się cztery okrągłe wieże. Był jedynym w państwie krzyżackim zamkiem wodnym, bowiem dostępu do niego broniły dwie rzeki. Ponadto dostęp do zamku zabezpieczało tzw. międzymurzemiędzymurze.
Zamek zbudowano na planie kwadratu, na sztucznie usypanym wzniesieniu. Powstały dwa skrzydła zamku - północne (jedyne zachowane) i wschodnie. Dwa pozostałe być może nigdy nie zostały wzniesione, w każdym razie nie ma dziś po nich śladu. Na terenie zamku zbudowano również wieżę główną. Był to najwyższy punkt całej budowli i jednocześnie wieża ostatniej obrony. Jest ona wyposażona w krenelażkrenelaż. Zamku broniło również tzw. międzymurze, czyli wolna przestrzeń między zewnętrznym a wewnętrznym murem.
Do naszych czasów zachował się plan zamku sporządzony w połowie XVII w.
Ilustracja zatytułowana „Plan zamku w Świeciu z 4 października 1655 roku”.
Ilustracja składa się z dwóch części: widoku z lotu ptaka na zamek (górna część ilustracji) oraz panoramę zamku (dolna część ilustracji).
Górna część ilustracji, przedstawiająca zamek z lotu ptaka, ukazuje, że zamek znajduje się na wyspie otoczonej rzeką. Wyspa połączona jest wąskim mostem z półwyspem znajdującym się z prawej strony ilustracji. Na terenie półwyspu owalny herb z ozdobnymi napisami w języku łacińskim, a także litera „K”. Nad wyspą dwie kolejne: duża i mała. Na dużej znajduje się litera „H”. Na samej górze ilustracji duży napis „Vistula Flvuivs”. U dołu ilustracji ziemia, na której stoi dwóch mężczyzn przypatrujących się wyspie. Obok nich litera „I”. Pomiędzy ziemią, a wyspą, na rzece, napisy: „Schwartz” oraz „Wasser”. Wyspa, przypominająca kształtem kwadrat z trapezem, jest w całości zagospodarowana. Na terenie kwadratu znajduje się zamek, a w jego centralnej części widoczna jest litera „A”. Zamek na wszystkich czterech rogach ma koła, a na jednym z nich znajduje się litera „C”. Wokół zamku dziedziniec, a na nim litery „B” oraz „D”. Dziedziniec otoczony jest murem, na którym znajduje się litera „G”. Z prawej strony wyspy duży obszar, a na nim litera „E” oraz „F”. Z lewej strony wyspy, przypominającej kształtem trapez, obszar porośnięty drzewami, a obok nich litera „I”.
Dolna część ilustracji przedstawia widok na zamek. Widoczny jest zamek otoczony murami i wieżami. Przed zamkiem niski płot, a także małe zabudowania. Z lewej strony ilustracji most wsparty na ceglanych nogach stojących w wodzie. U dołu rzeka oraz brzeg kolejnej wyspy porośniętej drzewami. Na brzegu stoją mężczyźni i przypatrują się łódce płynącej po rzece. Na rzece napis: „Vistula”. Nad zamkiem biała wstążka, a na niej napis „Scheno Graphia Castri Schwetz”.
Zostały zaznaczone nas nim następujące obszary:
A – dziedziniec wewnętrzny,
B – międzymurze,
C – najwyższa wieża,
D – kwatery żołnierzy,
E – obszar zewnętrzny,
F – stanowiska artylerii,
G – składy broni,
H – tereny zalewane wodą,
I – tereny wyżej położone,
K – część miasta Świecie.
O roli zamku w Świeciu najlepiej świadczy to, że już w 1377 r. został wyposażony w broń palną jako drugi w ogóle zamek krzyżacki. Była to wtedy nowinka techniczna.
Komturowie ze Świecia
Niewątpliwie najsłynniejszą postacią związaną z zamkiem był komtur świecki Henryk von PlauenHenryk von Plauen [czyt. won plauen]. Nie uczestniczył on w bitwie pod Grunwaldem. Na wieść o klęsce zakonu przyjechał do Malborka i zajął się organizacją obrony przed nadciągającymi wojskami polskimi i litewskimi. Jego sprawność działania została doceniona i w 1410 r. wybrano go wielkim mistrzemwielkim mistrzem. Jego następca na stanowisku komtura w Świeciu - Michał Kuchmeister [czyt. kuchmajster] z czasem również został wielkim mistrzem.
W następnych wojnach polsko‑krzyżackich zamek był ważnym punktem oporu krzyżackiego. Wrócił do Polski wraz z całym Pomorzem Gdańskim po 2. pokoju toruńskim w 1466 r.
Życie na zamku
Konwent
Zamek w Świeciu był tzw. zamkiem konwentualnym. Oznacza to, że mieszkający tam rycerze zakonu tworzyli konwentkonwent, czyli wspólnotę zakonną. Zamek był więc jednocześnie klasztorem. Władzę nad mnichami sprawował komtur. Był on nie tylko przełożonym wspólnoty braci‑rycerzy, ale z czasem stał się zarządcą okręgu. Podlegli mu zarządcy niższego szczebla, czyli prokuratorzy.
Na terenie konwentu musiały się znaleźć pomieszczenia, takie jak:
dormitorium, czyli wspólna sypialnia,
refektarz, czyli sala wspólnych posiłków,
kaplica, czyli kościół zamkowy,
szpital.
Zakon krzyżacki był – zgodnie z nazwą – zakonem szpitalnym. Jego członkowie zobowiązani byli do opieki nad chorymi, ubogimi, niedołężnymi. Temu celowi służył właśnie szpital.
Zajęcia
W skład konwentu wchodziło kilkunastu do kilkudziesięciu rycerzy‑mnichów. Poza nimi znajdowali się w zamku tzw. bracia służebni oraz księża. Wszystkich obowiązywała reguła zakonu. Reguła to zbiór przepisów regulujących zasady życia zakonnego. Reguła określała jak mają żyć mnisi, co mają jadać, jak się ubierać itp. Wszyscy rycerze zakonu byli mnichami. Obowiązywały ich śluby zakonne, które nakazywały życie w ubóstwie i czystości. Ubóstwo oznaczało brak dóbr materialnych, ale nic przecież nie zakazywało korzystania z mienia należącego do zakonu.
Wyszkolenie wojskowe
Mnisi byli oczywiście rycerzami. Oznaczało to konieczność odbywania ćwiczeń wojskowych. Zakon był pod tym względem świetnie zorganizowany i dysponował dużą armią. Należy pamiętać, że rycerze zakonu stanowili elitę armii i raczej dowodzili wojskami zakonnymi.
Miasto w cieniu zamku
Gród obronny, który znajdował się na terenie obecnego miasta Świecie wzniesiony został już w czasach wczesnopiastowskich. Pierwsza wzmianka o Świeciu pochodzi z 1198 r. Było wtedy stolicą samodzielnego księstwa, którym władał książę GrzymisławGrzymisław. Z czasem weszło ono w skład księstwa gdańskiego. Po zajęciu Gdańska przez Krzyżaków w 1309 r. Świecie było ostatnim punktem oporu polskiego na Pomorzu. Bronili go między innymi dwaj bratankowie Władysława Łokietka - Kazimierz i Przemysław. Po długim oblężeniu, którym dowodził mistrz krajowy pruski Herman von Plotzke załoga zmuszona została do kapitulacji.
Miasto Świecie uzyskało prawa miejskie chełmińskie w 1338 r. Miasto bytowało w cieniu zamku, na którym urzędował komtur, ludność utrzymywała się z handlu, czemu sprzyjało położenie nad Wisłą.
Co nam zostało po Krzyżakach?
Spór o spuściznę po zakonie krzyżackim przez długi czas rozpalał polską naukę historyczną. Spór ten był raczej następstwem walki z polityką germanizacyjną w XIX w. oraz okupacją hitlerowską w XX w. Ocena tego, co wnieśli Krzyżacy do naszej historii była więc nacechowana politycznie.
Obecnie możemy powiedzieć, że zakon odegrał też ważną (pozytywną) rolę w naszych dziejach. Dzięki niemu na ziemie polskie docierały niektóre nowinki techniczne, czy rozwiązania organizacyjne. Miasta krzyżackie były w średniowieczu jednym z wzorów, a miejskie prawo chełmińskie powszechnie stosowano na ziemiach polskich. Dzięki Krzyżakom docierały na ziemie polskie wzory kultury rycerskiej. Tym bardziej, że w wyprawach przeciwko Prusom (a później Litwinom) uczestniczyli jako goście rycerze z całej Europy. Dość powiedzieć, że w połowie XIV w. w krzyżackich wyprawach wojennych brał udział król czeski Przemysł Ottokar IIPrzemysł Ottokar II. To na jego cześć jedno z założonych nowych miast nazwano Królewiec (Königsberg).
Warto wspomnieć, że od 1343 r. (od zawarcia pokoju kaliskiego) do 1409 r. (początku Wielkiej Wojny) czyli przez ponad 60 lat Polska i zakon nie toczyły ze sobą wojen. 60 lat pokoju to w każdych czasach bardzo dużo, także w średniowieczu.
Podaj dwa przykłady skutków obecności zakonu w sąsiedztwie państwa polskiego.
Słownik pojęć
– sfałszowany dokument, wystawiony rzekomo przez księcia Konrada Mazowieckiego w 1230 r. w Kruszwicy, nadający im na własność ziemię chełmińską oraz wszystkie zdobyte na Prusach tereny
– książę na Świeciu i Tczewie, znany z dwóch dokumentów wystawionych w latach 1188 i 1198
(1370–1429) – rycerz zakonu krzyżackiego, od 1407 r. komtur w Świeciu, w latach 1410 – 1413 wielki mistrz zakonu krzyżackiego
– podstawowa jednostka organizacyjna w państwie krzyżackim, obejmowała najczęściej zamek wraz z przyległymi dobrami ziemskimi
(1187–1247) – książę mazowiecki z dynastii Piastów, sprowadził do Polski zakon krzyżacki
– zespół zakonników, którzy mają prawo głosu w sprawach klasztoru
– inaczej: blanki, konstrukcja obronna na szczycie murów
– inaczej: wyprawa krzyżowa, wyprawa zbrojna, której celem była walka z wrogami chrześcijaństwa
– miasto i zamek położone na prawym brzegu Wisły, w latach 1308–1466 siedziba władz zakonu krzyżackiego
– marchia Świętego Cesarstwa Rzymskiego utworzona w XII w. przez Albrechta Niedźwiedzia na terenach Połabia
– w średniowiecznych zamkach i miastach niezabudowany obszar między zewnętrzną i wewnętrzną linią murów obronnych
– prawo miejskie, wzorowane na prawie magdeburskim, stosowane w państwie krzyżackim oraz w leżących na północy ziemiach państwa polskiego od 1233 r.
– w zakonach rycerskich najwyższy zwierzchnik, przełożony wszystkich członków zakonu
(1260/61–1333) – książę brzesko–kujawski, król Polski z dynastii Piastów
(1233–1378) – król Czech z dynastii Przemyślidów
Bibliografia
M. Biskup, G. Labuda (1988), Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach. Gospodarka, społeczeństwo, państwo, ideologia, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie.
Trupinda J. (red.), (2013), Reguła Zakonu Szpitala Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, Pelplin: Bernardinum.
https://www.zamkipolskie.com/swiecie/swiecie.html [dostęp: 21.07.2021].