Ludzkość w szponach zmysłów i szatana. Motyw grzesznego życia w literaturze i sztuce wieków średnich

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zna motyw grzesznego życia obecny w literaturze i sztuce średniowiecza,

• zna pojecie alegorii,

• zna obrazy autorstwa Hieronima Boscha: „Siedem grzechów głównych”, „Wóz z sianem”, „Wędrowiec”,

• wie, jakie duchowe zagrożenia czyhały na człowieka w średniowieczu.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• dokonać analizy i interpretacji tekstu „Skarga umierającego”,

• określić podmiot liryczny oraz sytuację liryczną,

• dostrzec podobieństwa i różnice pomiędzy tekstem literackim a dziełem sztuki (ten sam motyw),

• wskazać podwójne znaczenie alegorii,

• odnieść się do współczesności poprzez analizę tekstu literackiego oraz dzieła malarskiego,

• wnioskować, argumentować, analizować,

• wypowiedzieć się swobodnie na temat motywu: grzechu, wędrówki, kary,

• stworzyć graficzną, czytelną notatkę lub notować w formie punktów, tabeli,

• uwzględniać w notatce treści symboliczne,

• czytać, rozumieć i wartościować utwór dzięki zdobytym na lekcji informacjom.

2. Metoda i forma pracy

Heureza, przekład intermsemiotyczny, elementy wykładu, praca z tekstem, analiza dokumentacyjna, praca indywidualna i zbiorowa.

3. Środki dydaktyczne

Głowiński M., Kostkiewiczowa T., Okopień‑Sławińska A., Sławiński J., Słownik terminów literackich, Ossolineum, Wrocław 2000.

Podręcznik: Dzierzgowska A., Izdebski T., Kotulska E., Laskowski P, Ługowska M, Natowska B, Starczewska K, Świat średniowieczny. Podręcznik dla klasy I gimnazjum. Część 2, WSzPWN, Warszawa 1999.

Reprodukcje obrazów Hieronima Boscha: „Siedem grzechów głównych”, „Wóz z sianem”, „Wędrowiec” – przygotowane przez nauczyciela.

Tekst „Skargi umierającego”

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel zapoznaje uczniów z tematem lekcji i uświadamia im cele zajęć. Wygłasza krótki wykład dotyczący życia człowieka w średniowieczu. Zwraca uwagę na jego wartości, zasady moralne, stosunek do świata oraz do Boga. Następnie nauczyciel przypomina definicję i znaczenie alegorii. Uczniowie zapisują w zeszytach temat lekcji.

b) Faza realizacyjna

1. Nauczyciel odczytuje tekst: „Skargi umierającego”.

2. Konkretyzacje uczniowskie.

3. Objaśnienie zwrotów i wyrazów obcych i niezrozumiałych dla ucznia.

4. Uczniowie wspólnie z nauczycielem analizują tekst.

• Określają podmiot i sytuację liryczną.

• Wskazują nadawcę i odbiorcę tekstu.

• Snują wnioski o sposobie życia podmiotu lirycznego.

• Wymieniają skutki negatywnego postępowania umierającego.

• Cytują refleksje, jakie snuje umierający.

5. Nauczyciel nawiązuje do sztuki średniowiecznej, prowadzi krótki wykład o jej celach i funkcjach.

6. Uczniowie otrzymują reprodukcje obrazów Hieronima Boscha: „Siedem grzechów głównych”, „Wóz z sianem”, „Wędrowiec” (załączniki 1). Omawiają je na poziomie dosłownym i symbolicznym.

7. Uczniowie formułują wnioski płynące z analizy i interpretacji, określają tryb życia jaki prowadził człowiek wieków średnich.

8. Uczniowie zastanawiają się nad funkcją sztuki średniowiecznej.

9. Uczniowie wyjaśniają symbolikę życia jako wędrówki.

10. Uczniowie zastanawiają się nad uniwersalizmem tematu.

11. Przy pomocy nauczyciela uczniowie wskazują różnice i podobieństwa między sztuką a literaturą przedstawiającą ten sam motyw.

c) Faza podsumowująca

Uczniowie wypełniają tabelę przygotowaną przez nauczyciela (załącznik 2). Zastanawiają się nad funkcjonowaniem motywów literackich i plastycznych na przestrzeni epok literackich.

5. Bibliografia

1. Dzierzgowska A., Izdebski T., Kotulska E., Laskowski P, Ługowska M, Natowska B, Starczewska K, Świat średniowieczny. Podręcznik dla klasy I gimnazjum. Część 2, WSzPWN, Warszawa 1999.

2. Głowiński M., Kostkiewiczowa T., Okopień‑Sławińska A., Sławiński J., Słownik terminów literackich, Ossolineum, Wrocław 2000.

3. Goliński J., Szkolny Słownik Literatury Staropolskiej, Videograf, Katowice 1991.

4. Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, PIW, Warszawa 1985.

5. Witczak T., Literatura Średniowiecza, PWN, Warszawa 1996.

6. Źródło internetowe: http://commons.wikimedia.org/wiki/category:Hieronymus_Bosch?uselang=pl

6.Załączniki

a) Materiały dla nauczyciela

załącznik 1

Obrazy Hieronima Boscha, źródło: http://commons.wikimedia.org/wiki/category:Hieronymus_Bosch?uselang=pl

R1NlM9LipzRhW

„Siedem grzechów głównych”

Rdg2DJLzAis2c

„Wędrowiec”

R1DuTsgTKGWkH

„Wóz z sianem”

b) Karta pracy ucznia

Załącznik 2.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak