Ważne daty

Dē omnipotentī nummō (O wszechmocnym pieniądzu)

R1IBFfmJFPEm3

Fotografia nieznanego autora przedstawia tak zwane Arce, czyli kamienną skrzynię na pieniądze, stojącą przy ścianie budynku. Skrzynia została zabezpieczona przed uszkodzeniami za pomocą szklanego pojemnika. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Nūllum nūmen habet, cui nūllus nummus in arcā est; Quisquis habet nummum, nōn leve nūmen habet., 2. Żadnej potęgi nie ma, kto nie ma w skrzyni żadnych pieniędzy; Ktokolwiek ma pieniądze, nie małą ma potęgę.

Fotografia nieznanego autora przedstawia tak zwane Arce, czyli kamienną skrzynię na pieniądze, stojącą przy ścianie budynku. Skrzynia została zabezpieczona przed uszkodzeniami za pomocą szklanego pojemnika. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Nūllum nūmen habet, cui nūllus nummus in arcā est; Quisquis habet nummum, nōn leve nūmen habet., 2. Żadnej potęgi nie ma, kto nie ma w skrzyni żadnych pieniędzy; Ktokolwiek ma pieniądze, nie małą ma potęgę.

1

2

1. Nūllum nūmen habet, cui nūllus nummus in arcā est;

Quisquis habet nummum, nōn leve nūmen habet.

2. Żadnej potęgi nie ma, kto nie ma w skrzyni żadnych pieniędzy;

Ktokolwiek ma pieniądze, nie małą ma potęgę.

Rxe63wGlAnEJa

Fotografia nieznanego autora przedstawia wielokolorową mozaikę wykonaną z małych kamyków. Mozaika ma kształt kwadratu, w którym zawarte są różne wzory – trójkąty, czworokąty oraz liczne ornamenty. Mozaika została wykonana z trzech kolorów: czerwonego, białego i szarego. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Ille volēns mūtāre potest quadrāta rotundīs, Ille potest ātrās esse iubēre nivēs,, 2. Ten (bogaty) jeśli chce, może zmienić kwadratowe na okrągłe, Ten może zarządzić, by śnieg był czarny.

Fotografia nieznanego autora przedstawia wielokolorową mozaikę wykonaną z małych kamyków. Mozaika ma kształt kwadratu, w którym zawarte są różne wzory – trójkąty, czworokąty oraz liczne ornamenty. Mozaika została wykonana z trzech kolorów: czerwonego, białego i szarego. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Ille volēns mūtāre potest quadrāta rotundīs, Ille potest ātrās esse iubēre nivēs,, 2. Ten (bogaty) jeśli chce, może zmienić kwadratowe na okrągłe, Ten może zarządzić, by śnieg był czarny.

1

2

1. Ille volēns mūtāre potest quadrāta rotundīs,

Ille potest ātrās esse iubēre nivēs,

2. Ten (bogaty) jeśli chce, może zmienić kwadratowe na okrągłe,

Ten może zarządzić, by śnieg był czarny,

RnhARLv5aKMi0

Fotografia nieznanego autora przedstawia płaskorzeźbę Heliosa w towarzystwie czterech koni. Mężczyzna ma długie kręcone włosy, koronę symbolizującą promienie słoneczne oraz długą szatę. Twarz Heliosa ma obojętny wyraz twarzy, ręką dotyka konie, które uciekają od niego w popłochu. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Lūcem obscūrārī tētramque albēscere noctem, Et tepidōs mediō vērē rigēre diēs., 2. By światło dnia zostało zaciemnione i by rozjaśnić okropną noc, I by ochłodzić ciepłe dni.

Fotografia nieznanego autora przedstawia płaskorzeźbę Heliosa w towarzystwie czterech koni. Mężczyzna ma długie kręcone włosy, koronę symbolizującą promienie słoneczne oraz długą szatę. Twarz Heliosa ma obojętny wyraz twarzy, ręką dotyka konie, które uciekają od niego w popłochu. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Lūcem obscūrārī tētramque albēscere noctem, Et tepidōs mediō vērē rigēre diēs., 2. By światło dnia zostało zaciemnione i by rozjaśnić okropną noc, I by ochłodzić ciepłe dni.

1

2

1. Lūcem obscūrārī tētramque albēscere noctem,

Et tepidōs mediō vērē rigēre diēs.

2. By światło dnia zostało zaciemnione i by rozjaśnić okropną noc,

I by ochłodzić ciepłe dni.

RqcJkjwNNY3x5

Fotografia nieznanego autora przedstawia stos starych rzymskich monet – srebrnych i brązowych. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Ille velit - rēgī pārent sīc omnia nummō - Aequus erit campus, mōns ubi nūper erat;, 2. Gdyby ten zechciał - tak wszystko jest pod władzą panującego pieniądza - Będzie równe pole tam, gdzie niedawno była góra;

Fotografia nieznanego autora przedstawia stos starych rzymskich monet – srebrnych i brązowych. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Ille velit - rēgī pārent sīc omnia nummō - Aequus erit campus, mōns ubi nūper erat;, 2. Gdyby ten zechciał - tak wszystko jest pod władzą panującego pieniądza - Będzie równe pole tam, gdzie niedawno była góra;

1

2

1. Ille velit - rēgī pārent sīc omnia nummō -

Aequus erit campus, mōns ubi nūper erat;

2. Gdyby ten zechciał - tak wszystko jest pod władzą panującego pieniądza -

Będzie równe pole tam, gdzie niedawno była góra;

R12t7zBDFVbkz

Obraz autorstwa Camille Corota pod tytułem „Castellana i góra Soracte” przedstawia widok na kamienny budynek, który leży za lasem – widoczny jest tylko dach oraz wieża strażnicza. W tle znajduje się wysoka góra. Castellana i Socrata zostały sportretowane w pogodny i lekko zachmurzony dzień. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Rūrsus, ubi campīs ingēns fuit aequor apertīs. Mōns erit haud levibus pervius ālitibus., 2. Znów, gdzie była niezmierzona równina z otwartymi polami, Będzie góra niedostępna dla lekkich ptaków.

Obraz autorstwa Camille Corota pod tytułem „Castellana i góra Soracte” przedstawia widok na kamienny budynek, który leży za lasem – widoczny jest tylko dach oraz wieża strażnicza. W tle znajduje się wysoka góra. Castellana i Socrata zostały sportretowane w pogodny i lekko zachmurzony dzień. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Rūrsus, ubi campīs ingēns fuit aequor apertīs. Mōns erit haud levibus pervius ālitibus., 2. Znów, gdzie była niezmierzona równina z otwartymi polami, Będzie góra niedostępna dla lekkich ptaków.

1

2

1. Rūrsus, ubi campīs ingēns fuit aequor apertīs.

Mōns erit haud levibus pervius ālitibus.

2. Znów, gdzie była niezmierzona równina z otwartymi polami,

Będzie góra niedostępna dla lekkich ptaków.

Źródło i tłumaczenie:Źródło i tłumaczenie:Źródło i tłumaczenie:

R1G6E8l5qdHap

Ćwiczenie 1

Wskaż, czym jest Arca. Możliwe odpowiedzi: 1. Skrzynia na pieniądze 2. Skrzynia na narzędzia 3. Okręt.

Wskaż, czym jest Arca. Możliwe odpowiedzi: 1. Skrzynia na pieniądze 2. Skrzynia na narzędzia 3. Okręt.

Połącz w pary fragmenty zdań z grafikami do nich pasującymi:

Nūllus nummus in arcā est., Levibus pervius ālitibus., Ille potest ātrās esse iubēre nivēs., Lūcem obscūrārī., Rēgī pārent sīc omnia nummō.

.................

.................

.................

.................

.................

Piotr Roizjusz - życie

RNpHrPDzMaifYAntanas Rimantas Šakalys, „Petras Roizijus”, 1979 r., ilustracja stworzona na 400 rocznicę powstania Uniwersytetu Wileńskiego, gidas.mb.vu.lt, CC BY 3.0

Ilustracja autorstwa Antanasa Rimantasa Sakalysa pod tytułem „Petar Roizjius” przedstawia postać mężczyzny w podeszłym wieku, który pracuje przy księgach. Mężczyzna ma długi zarost, ubrany jest w czerwoną czapkę, czerwoną kamizelkę oraz brązowo-szarą bluzę. W jednej dłoni trzyma pióro, a drugą przewraca kartki księgi. Obok Rozjusza znajduje się mężczyzna w średnim wieku, o długim zaroście. Ubrany jest w czerwony płaszcz z brązowymi naramiennikami. U jego dołu widoczny jest miecz. Za Rozjuszem znajduje się Temida, kobieta o bujnych brązowych włosach, które zakrywają jej prawie całe ciało – odkryte ma piersi. Kobieta ma zawiązane oczy, dłońmi sięga po wagę szalkową.

Piotr Roizjusz (1505‑1571), czyli Pedro Ruiz de Moros, był pochodzącym z Aragonii (Hiszpania) prawnikiem i poetą. Jako gruntownie wykształcony prawnik, specjalista prawa rzymskiego (uniwersytety w Bolonii, Padwie i Rzymie) został zaproszony przez biskupa krakowskiego Piotra Gamrata do objęcia katedry prawa rzymskiego na Uniwersytecie Krakowskim. Roizjusz zadomowił się w Polsce, znajdując zatrudnienie na dworze Zygmunta Augusta. W późniejszych latach obejmował stanowiska sądowe i kościelne w Księstwie Litewskim, gdzie zmarł w 1571 r.

R1JqkFB7j8YpaCollegium Iuridicum, XV w., Kraków, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na fragment dziedzińca Collegium Iudidicum, które datowane jest na XV wiek. Na fotografii widoczne są kolumny stojące na masywnych cokołach, ławka, oraz drzwi zdobione portykiem.

R1cwwAgPUNM8r

Obraz autorstwa Jana Matejki pod tytułem „Zygmunt August z Barbarą na dworze radziwiłłowskim w Wilnie” przedstawia scenę w której to Zygmunt i Barbara pozują w komnacie. Mężczyzna ma krótko ścięte ciemne włosy, ubrany jest w ciemne szaty oraz futrzaną narzutę. Jest obejmowany przez Barbarę – młodą kobietę o pulchnej twarzy, długich lokowanych ciemnych włosach. Kobieta ubrana jest w czarną suknię. Para stoi na tle otwartego okna. Widać przez nie gwiaździste niebo i spadającą gwiazdę.

Petrus Roysius Maurus parał się poezją okolicznościową (epitalamiaEpitalamiumepitalamiai epicediaEpicediumepicedia) - sławił zaślubiny Zygmunta Augusta z Elżbietą Austriaczką, później z Katarzyną Habsburżanką (De apparatu nuptiarum... Sigismundi Augusti et Catherinae, 1553), uczcił pieśnią śmierć Zygmunta I (Historia funebris in obitu divi Sigismundi..., 1548) i Barbary Radziwiłłówny. Wśród jego twórczości znalazły się także utwory panegirycznePanegirykpanegiryczne, m.in. poemat napisany heksametrem o Św. Stanisławie (Carmen de sancto pontifice caeso..., 1547). Wraz z Janem Kochanowskim zapoczątkowali w Polsce żartobliwą poezję makaronicznąMakaronizmmakaroniczną, którą Roizjusz kierował głównie przeciwko pijakom. Podczas pobytu na Litwie wydał swoje jedyne dzieło prawnicze (Decisiones... de rebus in sacro auditorio Lithuanico..., 1563), zawierające pięć zagadnień prawnych, które rozwiązywał według zasad prawa rzymskiego.

R1PhIpcwdLOFe„Decisiones”, Petri Royzii Maurei, 1572 r, Wenecja, lietuvosmenas.com, CC BY 3.0

Zdjęcie ukazuje szarą okładkę książki. Na grzbiecie książki widnieje napis: Decisiones Petri Royzii Maurei.

RVdJeaDt6FnEJ

Ćwiczenie 5

Wskaż datę powstania poematu o św. Stanisławie. Możliwe odpowiedzi: 1. 1547 2. 1574 3. 1563

Wskaż datę powstania poematu o św. Stanisławie. Możliwe odpowiedzi: 1. 1547 2. 1574 3. 1563

Wybierz fotografię, która związana jest z poematem o świętym Stanisławie:

□

□

□

O doktorze Hiszpanie - Jan Kochanowski

Piotr Roizjusz był nader popularny wśród krakowskiej elity intelektualnej, zarówno z powodu swoich walorów umysłowych, jak i talentów towarzyskich. Uważany był za mistrza ciętej riposty. Wysoko cenił Roizjusza Mikołaj Rej, który zadedykował mu drugie wydanie Figlików, „by językowi temu trudnemu polskiemu snadniej się przyłamował. Roizjus ten Hiszpan, choć ma krzywe oczy, ale rozum, ten wierz mi, iż mu prosto kroczy” - pisał o nim Rej. Krzywe oczy oznaczają słaby wzrok Hiszpana, który stale musiał używać szkieł.

RkNfBozUSSz6L

Obraz Gillisa Van Breena pod tytułem „Pijani mężczyźni przy stole” przedstawia czterech mężczyzn. Każdy z nich jest pijany. Siedząc przy jednym stole stroją głupie miny. Jeden udaje małpę, drugi pokazuje język, trzeci trzyma się za głowę. Czwarty z nich spogląda na dziecko stojące przed nimi.

Jan Kochanowski poświęcił Roizjuszowi kilka swoich fraszek, bardziej skupiając się nad tematyką picia i jedzenia, niż możliwości intelektualnych aragońskiego prawnika. Najsłynniejszą z nich jest fraszka O doktorze Hiszpanie, który szedł spać trzeźwy a wstawał pijany, obrazująca hulaszczy tryb życia Roizjusza. Oto ona:

Źródło: Jan Kochanowski, Fraszki, oprac. J. Pelc, Wrocław 1991.

Rs906x28YREHxFeliks Sypniewski, „Kochanowski wręcza swego Satyra Zygmuntowi Augustowi”, 1884 r., Tygodnik Ilustrowany, wikimedia.org, domena publiczna

Ilustracja wykonana przez Feliksa Sypniewskiego pod tytułem „Kochanowski wręcza swego Satyra Zygmuntowi Augustowi” przedstawia mężczyzn w bogato zdobionej komnacie. Jan Kochanowski wręcza królowi Zygmuntowi Augustowi swoją książkę. Wokół nich zgromadzonych jest pięciu mężczyzn.

Makaronizmy

MakaronizmMakaronizmMakaronizmto obcy wyraz, zwrot lub forma gramatyczna, wpleciony do zdania w języku rodzimym (np. elementy łaciny w polszczyźnie XVI, XVII w.). Najbardziej znanym przykładem poezji makaronicznej jest Carmen macaronicum de eligendo vitae, której autorstwo przypisuje się Janowi Kochanowskiemu lub Sebastianowi Fabianowi Klonowicowi.

TłumaczenieTłumaczenieTłumaczenie

Jan Kochanowski, Carmen macaronicum de eligendo vitae genere, Warszawa 1981.

Słownik

Galeria dzieł sztuki

RJn8tFfttBjuE

Fotografia nieznanego autora przedstawia płaskorzeźbę Heliosa w towarzystwie czterech koni. Mężczyzna ma długie kręcone włosy, koronę symbolizującą promienie słoneczne oraz długą szatę. Twarz Heliosa ma obojętny wyraz twarzy, ręką dotyka konie, które uciekają od niego w popłochu.

R1J7ttkjrO49y

Obraz autorstwa Camille Corota pod tytułem „Castellana i góra Soracte” przedstawia widok na kamienny budynek, który leży za lasem – widoczny jest tylko dach oraz wieża strażnicza. W tle znajduje się wysoka góra. Castellana i Socrata zostały sportretowane w pogodny i lekko zachmurzony dzień.

RNpHrPDzMaifY

Ilustracja autorstwa Antanasa Rimantasa Sakalysa pod tytułem „Petar Roizjius” przedstawia postać mężczyzny w podeszłym wieku, który pracuje przy księgach. Mężczyzna ma długi zarost, ubrany jest w czerwoną czapkę, czerwoną kamizelkę oraz brązowo-szarą bluzę. W jednej dłoni trzyma pióro, a drugą przewraca kartki księgi. Obok Rozjusza znajduje się mężczyzna w średnim wieku, o długim zaroście. Ubrany jest w czerwony płaszcz z brązowymi naramiennikami. U jego dołu widoczny jest miecz. Za Rozjuszem znajduje się Temida, kobieta o bujnych brązowych włosach, które zakrywają jej prawie całe ciało – odkryte ma piersi. Kobieta ma zawiązane oczy, dłońmi sięga po wagę szalkową.

R1JqkFB7j8Ypa

Fotografia nieznanego autora przedstawia widok na fragment dziedzińca Collegium Iudidicum, które datowane jest na XV wiek. Na fotografii widoczne są kolumny stojące na masywnych cokołach, ławka, oraz drzwi zdobione portykiem.

R1cwwAgPUNM8r

Obraz autorstwa Jana Matejki pod tytułem „Zygmunt August z Barbarą na dworze radziwiłłowskim w Wilnie” przedstawia scenę w której to Zygmunt i Barbara pozują w komnacie. Mężczyzna ma krótko ścięte ciemne włosy, ubrany jest w ciemne szaty oraz futrzaną narzutę. Jest obejmowany przez Barbarę – młodą kobietę o pulchnej twarzy, długich lokowanych ciemnych włosach. Kobieta ubrana jest w czarną suknię. Para stoi na tle otwartego okna. Widać przez nie gwiaździste niebo i spadającą gwiazdę.

RkNfBozUSSz6L

Obraz Gillisa Van Breena pod tytułem „Pijani mężczyźni przy stole” przedstawia czterech mężczyzn. Każdy z nich jest pijany. Siedząc przy jednym stole stroją głupie miny. Jeden udaje małpę, drugi pokazuje język, trzeci trzyma się za głowę. Czwarty z nich spogląda na dziecko stojące przed nimi.

Rs906x28YREHxFeliks Sypniewski, „Kochanowski wręcza swego Satyra Zygmuntowi Augustowi”, 1884 r., Tygodnik Ilustrowany, wikimedia.org, domena publiczna

Ilustracja wykonana przez Feliksa Sypniewskiego pod tytułem „Kochanowski wręcza swego Satyra Zygmuntowi Augustowi” przedstawia mężczyzn w bogato zdobionej komnacie. Jan Kochanowski wręcza królowi Zygmuntowi Augustowi swoją książkę. Wokół nich zgromadzonych jest pięciu mężczyzn.

Bibliografia

Słownik pisarzy polskich, pod red. E. Zarych, Kraków 2008.

J. Tazbir, Polski słownik biograficzny, t. XXXI, Wrocław 1989.

A. Wojciech Mikołajczak, Łacina w kulturze polskiej, Wrocław 2005.Oryginalna Azetka. Encyklopedia PWN, Warszawa 2016.

Piotr Roizjusz, Petrii Royzii Maurei Alcagnicensis Carmina, Kraków 1900.

J. Kochanowski, Carmen macaronicum de eligendo vitae genere, Warszawa 1981.