Małą i wielką literą pisane, czyli zasady nazewnictwa w języku polskim

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna zasady stosowania małej i wielkiej litery w zdaniu oraz w wyrazach.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi zastosować wiedzę związaną z poprawnym zapisem wielkich i małych liter w wyrazach.

2. Metoda i forma pracy

Praca indywidualna, praca z całą klasą, ćwiczenia.

3. Środki dydaktyczne

Karty pracy z ćwiczeniami

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Nauczyciel podaje temat lekcji, który dzieci zapisują w zeszytach. Następnie nawiązuje do tematu lekcji i zadaje pytanie: „Od jakiej litery zawsze zaczynamy pisać zdanie?”

b) Faza realizacyjna

Nauczyciel podaje dzieciom zasady pisowni wielkiej litery razem z przykładami, które dzieci zapisują w zeszytach. Uczniowie mogą też przy kolejnych zasadach podawać swoje przykłady na prośbę nauczyciela (załącznik 1).

Nauczyciel rozdaje dzieciom karty pracy z tekstem, który należy uzupełnić samodzielnie (załącznik 2).

Następnie nauczyciel zbiera od dzieci podpisane imieniem i nazwiskiem wypełnione karty pracy i rozdaje je jeszcze raz przypadkowym uczniom. Następnie nauczyciel prosi dzieci, by wzięły do ręki kolorowy długopis i poprawiły prace swoich kolegów lub koleżanek. Nauczyciel zaczyna czytać poprawne odpowiedzi, a uczniowie sprawdzają i ewentualnie poprawiają tekst. Osoba, która skończyła, podpisuje się na karcie pracy swoim nazwiskiem używając tego samego koloru, który zastosowała przy poprawianiu zdań. Poprawione teksty wracają do właścicieli.

c) Faza podsumowująca

Nauczyciel mówi dzieciom, że wypełnione przez nie karty pracy są dla nich wiadomością, czego już się nauczyły o pisowni wielkiej i małej litery, a co jeszcze pozostaje do nauczenia się i ćwiczenia.

5. Bibliografia

B. Gierymska, K. Gierymski, Ortografia na bardzo dobry, Agencja Wydawnicza „Gram”, Warszawa 1994.

6. Załączniki

a) Treść lekcji do zapisania na tablicy i w zeszytach

załącznik 1.

Zasady pisowni wielkiej i małej litery (do zapisania na środku strony).

Wielką literą piszemy:

• imiona i nazwiska ludzi

Basia, Adam, Wojtek, Kowalski, Staś Tarnowski (dzieci mogą wpisać własne imiona i nazwiska, same podają na lekcji przykłady dla całej klasy)

• imiona własne zwierząt

Pikuś, Azor

• przydomki, pseudonimy, przezwiska ludzi

Bolesław Chrobry, Hubal, Chudy

• imiona własne postaci z mitologii

Zeus, Gaja, Afrodyta

• nazwy dynastii

Jagiellonowie

• nazwy świąt

Nowy Rok, Boże Narodzenie

• nazwy gwiazd i planet

Jowisz, Słońce, Księżyc, Ziemia

Zapamiętaj ! Ziemia to planeta, na której mieszkają ludzie.

ale: Ania przekopała całą ziemię w ogródku.

• nazwy kontynentów, państw i ich mieszkańców

Afryka, Polska, Afrykanin, Kanadyjczyk

• nazwy regionów, krain historycznych i ich mieszkańców

Pomorze, Śląsk, Wielkopolanin

• nazwy regionów, które stanowią całość geograficzno – kulturalną

Północ, Dziki Zachód

• nazwy osiedli, dzielnic wsi i miast

Londyn, Kraków, Mokotów, Halemba

• nazwy mórz i oceanów, gór i rzek, pustyń, wysp, półwyspów, kanałów (nazwy geograficzne)

Wisła, Atlantyk, Gopło, Góra Kościuszki, Jezioro Otmuchowskie

• nazwy przedstawicieli ras i plemion

Murzyn, Indianin

• nazwy ulic, parków i zabytków

Łazienki, Wawel, Plac Kościuszki

• nazwy urzędów, instytucji, szkół

Ministerstwo Finansów, Uniwersytet Śląski, Urząd Stanu Cywilnego w Katowicach

• tytuły książek

„Antek”, „ Słownik języka polskiego”

• tytuły gazet (oprócz spójników)

„Kobieta i Styl”

• zwroty grzecznościowe w listach i pismach urzędowych

Drogi Panie, Kochana Mamo

Małą literą piszemy:

• przymiotniki utworzone od nazw kontynentów, państw, narodów, plemion, miast, wsi

azjatycki, polski, śląski, europejski

• nazwy mieszkańców miast, dzielnic, wsi

londyńczyk, gdańszczanin

• nazwy dni tygodnia, miesięcy, zwyczajów i obrzędów

wtorek, kwartał, grudzień, ślub

• nazwy wydarzeń historycznych

wojna trzynastoletnia

Jeśli jednak wydarzenia mają szczególne znaczenie w dziejach danego narodu, to można je pisać wielką literą, np. Powstanie Listopadowe.

• nazwy godności, tytułów naukowych i zawodowych, członków wyznań religijnych

profesor, katolik, prezydent

• nazwy stron świata

wschód, południe

• nazwy epok i okresów

średniowiecze, antyk

• województwa

województwo śląskie, małopolskie

b) Karta pracy ucznia

Załącznik 2.

Uzupełnij wyrazy w zdaniach używając małej lub wielkiej litery:

Mama poprosiła .. ..artka, żeby kupił „…azetę …yborczą”.

Mieszkaniec . ..oznania to …..oznaniak.

Chciałabym zwiedzić całą …uropę.

Chodzę do piątej klasy ….zkoły …..odstawowej.

Ania chodzi do …zkoły ….odstawowej nr 15 w Gdańsku.

…uropejczyk to mieszkaniec ……..uropy.

Tato Kamila jest ...rofesorem ..niwersytetu . …agielońskiego.

c) Zadanie domowe

Jeszcze raz dokładnie przeczytać w domu całą lekcję razem z podanymi przykładami ( może to być polecenie ustne nauczyciela lub do zapisania przez uczniów w zeszycie).

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak