Malarstwo Jeana Auguste’a Dominique’a Ingresa
Ważne daty
1780 – narodziny Jeana Auguste’a Dominique’a Ingresa
1789‑1799 – Wielka Rewolucja Francuska
1797 – przyjazd Ingresa do Paryża
1801 – Ingres uhonorowany Prix de Rome
1806‑1818 – pierwszy pobyt Ingresa w Rzymie
1819‑1824 – pobyt we Florencji
1824 – powrót Ingresa do Paryża
1830 Rewolucja lipcowa we Francji
1834‑1841 – Ingres pełni dyrektora Akademii Francuskiej
1867 – śmierć Ingresa
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;
13.c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
15. rozpoznaje w dziele sztuki temat i wskazuje jego źródło ikonograficzne;
16. rozpoznaje podstawowe motywy ikonograficzne, świętych chrześcijańskich, bogów greckich i alegorie wybranych pojęć na podstawie atrybutów;
18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
2. wskazuje twórców najbardziej reprezentatywnych dzieł;
3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;
9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;
2. zna najwybitniejsze dzieła z dorobku artystycznego wybitnych przedstawicieli poszczególnych epok, kierunków i tendencji w sztuce od starożytności po czasy współczesne, z uwzględnieniem artystów schyłku XX i początku XXI wieku;
3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;
4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);
8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
charakteryzować twórczość Auguste Ingresa;
wymieniać najważniejsze dzieła Ingresa;
określać tematykę dzieł tworzonych przez autora;
określać miejsca przechowywania dzieł sztuki.
Życie Ingresa
Jean Auguste Dominique Ingres urodził się 29 sierpnia 1780 roku w Montauban. Był pierwszym dzieckiem Josepha Ingresa – dość przedsiębiorczego artysty, który na rodzinę zarabiał czym się dało: od portretów po pomniki nagrobne. Szybko rozpoznawszy talent u syna, zapisał jedenastoletniego Jeana Auguste’a do Królewskiej Akademii Malarstwa Rzeźby i Architektury (po rewolucji przemianowanej na Centralną Szkołę Departamentu Haute‑Garonne) w Tuluzie. Młody Ingres zbierał tam nagrody za rysunek, kompozycję i studia z natury.
Po sześciu latach prowincjonalnej szkoły, Ingres przeniósł się do Paryża, aby kontynuować naukę u największego ówczesnego autorytetu w dziedzinie malarstwa: Jacquesa Louisa Davida. Do jego pracowni w École des Beaux Arts dostał się w 1799 roku, na początku rządów Napoleona Bonapartego. W dwa lata później, obrazem o tematyce iście davidowskiej: Posłowie Agamemnona w namiocie Achillesa, zdobył Grand Prix de RomeGrand Prix de Rome – prestiżową nagrodę przeznaczoną na dalsze studia w rzymskiej Villa Medici – francuskiej fundacji państwowej. Do Włoch wyruszył jednak dopiero w 1806 roku, gdy stan rządowej kasy się poprawił. Ingres, rozczarowany surową krytyką swych prac w paryskim SalonieSalonie, powrócił do Paryża, tym razem zyskując uznanie, dopiero w 1824 roku, a i to nie na stałe. W roku 1835 objął dyrekcję fundacji, której sam niegdyś był stypendystą i kolejnych sześć lat spędził w Villa Medici, poświęcając się pracy pedagogicznej. Do Francji, gdzie spędził ostatnich 25 lat swojego życia na stałe wrócił w 1841 roku. Umarł po krótkotrwałym zapaleniu płuc, 14 stycznia 1867 roku.
Jean Auguste Dominique Ingres przeżył trzy rewolucje: Wielką Rewolucję Francuską w 1789 roku, Rewolucję Lipcową w 1830 oraz Wiosnę Ludów w 1848 roku. Przeżył triumfy Napoleona i jego upadek, restaurację Burbonów, Ludwika Filipa. Umarł w czasach drugiego cesarstwa. Żaden z tych wielkich wstrząsów dziejowych nie odznaczył się jednak w podejmowanej przez niego tematyce i w formie jego sztuki.
Styl malarstwa Ingresa
Jak przystało na ucznia Davida, Ingres uznawał prymat historycznych kompozycji figuralnych jako najwyższej umiejętności malarskiej. Szczerze wierzył w to co mu wpajano, że prawdziwego artystę poznaje się po podniosłej treści. Sztukę portretową, chociaż osiągnął w niej mistrzostwo, traktował marginalnie. Nie wiązał jej z prestiżem, przynosiła mu ona za to znaczne korzyści materialne. Piękno było dla Ingresa pojęciem najwyższej wartości, przy czym bezpośrednim impulsem dla niego było piękno natury. Bliskie mu były, tak jak artystom klasycystycznym, ideały antyczne, ale także dzieła mistrzów włoskiego renesansu, zwłaszcza Rafaela. Spotykał się przez to z ostrą krytyką malarzy romantycznych, z Eugene Delacroix na czele. Spór dwóch artystów odcisnął się silnym piętnem na życiu kulturalnym Paryża. Dialog trwał do końca życia obu antagonistów i przybierał często postać otwartej kłótni.
Na przykładzie dwóch portretów namalowanych przez Ingresa w 1806 roku można zauważyć w jaki sposób wyznawane przez niego ideały wpłynęły na sztukę artysty.
Portret panny Rivière przywodzi na myśl skojarzenia z malarstwem renesansu, zwłaszcza z pracami Rafaela.
W obrazie tym, i w namalowanym nieco wcześniej wizerunku pani Rivière, widać już pewną metodę, którą Ingres stosował później z dużym powodzeniem i w innych swoich dziełach, zwłaszcza portretowych. Już tu dają zauważyć się nieznaczne deformacje anatomiczne, widoczne na przykład w palcach, które wyglądają jakby były pozbawione stawów. Z niezwykłą starannością malowane są też tkaniny których rodzaj i układ dobrane są tak, aby jak najpełniej wydobyć piękno otulonych w nie, bądź otoczonych nimi postaci.
Wbrew temu co sam twierdził, Ingres był niezwykle wyczulony na kolor. Barwa odgrywała w jego sztuce istotną rolę i była stosowana w bardzo przemyślany sposób, który dyktowały wymogi formy. Formy te tworzyła giętka, opływowa i pełna dekoracyjnych wartości linia. Światłocień artysta wykorzystywał w zakresie minimalnym. Wyróżnikiem stylu Ingresa są spokój i statyczność oraz czystość konturu i profilu.
Mitologia w twórczości Ingresa
Jean Auguste Dominique Ingres w przeciwieństwie do swego mistrza, Jacquesa Louisa Davida, który rzadko wprowadzał mitologię do swoich obrazów nie unikał tematyki mitologicznej. Wybór kompozycji o takiej tematyce, tak lubianej przez artystów renesansowych, stanowił dla niego, poza tym że spełniała wymogi kompozycji figuralnej, właściwie pretekst do dość karkołomnych konstrukcji formalnych: ukazania doskonałych linii ciał w aktach. Rysunek owych aktów był niejednokrotnie tak wyszukany, że często odbiegał od form rzeczywistych. Ciała Ingresa, samowystarczalne w swojej formie, anatomicznie, jak to wspomniano już wcześniej, nie do końca były poprawne. Był to jednak zabieg ze wszech miar zamierzony. W swojej sztuce – z wyjątkiem robionych na zamówienie portretów – Ingres próbuje bowiem odnaleźć formę doskonałą, realizm stawiając na drugim miejscu.
Podobnie jest na obrazie z 1811 roku, przedstawiającym Jowisza i Tetydę. Dzieło to spotkało się z miażdżącą krytyką współczesnych, którzy na przykład wygiętej szyi Tetydy zarzucali niekształtność, „wydęcie”. Mieli rację krytycy, jednak znowu – zasady anatomii i proporcji ciała podporządkowane były tutaj kompozycji całości.
Akty kobiece
Zbyt wielu kręgów doszukiwano się też u Wielkiej Odaliski Ingresa, niepoprawną budowę anatomiczną ciał kobiecych zarzucano i innym aktomaktom malarza. Jednak to właśnie ona, między innymi, składała się na subtelny erotyzm jego przedstawień.
Akty Ingresa są pełne i statyczne, niemal zawsze malowane pod pretekstem przedstawień mitologicznych (Edyp i sfinks, Jowisz i Tetyda), alegorycznych (Źródło) lub też tematyki orientalnej, co było dziewiętnastowieczną nowością ikonograficzną, wykorzystywaną nie tylko przez Ingresa.
W aktach kobiecych Ingres osiągnął prawie abstrakcyjną idealizację zarysu form ciała, jednocześnie – co świadczy o wielkim kunszcie artysty – nie odbierając mu sensualności. Karnacja jego „odalisk” jest zawsze jednolita. Ich twarze jak u Rafaela przedstawione na zasadzie symetrii zwierciadlanej są niemal zupełnie pozbawione ekspresji. Spójrzmy na reprodukcję obrazu zatytułowanego Łaźnia Turecka, namalowanego w 1862 roku.
Łaźnia turecka wyszła spod pędzla 82‑letniego już artysty. Porównując z nią jego wcześniejsze prace widać jak niewiele zmieniło się jego malarstwo, którego założenia klarowne były już w bardzo wczesnej fazie twórczości Ingresa. Konsekwentnie wypełniał je, nie zważając na krytykę, jakiej nie szczędzili mu zarówno malarze akademiccy, jak i romantycy. W końcu zdobył uznanie, a jego twórczość inspirowała takich artystów jak Degas czy Renoir.
Odpowiedz na pytania:
Kiedy żył i tworzył Jean Auguste Dominique Ingres?
Co wpłynęło na jego twórczość?
Jaka była tematyka jego obrazów?
Co w malarstwie Ingres cenił najbardziej?
Zadania
Uzupełnij luki w tekście
Jak przystało na ucznia ............ , Ingres uznawał prymat historycznych kompozycji figuralnych jako najwyższej umiejętności malarskiej. Szczerze wierzył w to co mu wpajano: że prawdziwego ................ poznaje się po podniosłej treści. ...................................... , chociaż osiągnął w niej mistrzostwo, traktował marginalnie. Nie wiązał jej z prestiżem, przynosiła mu ona za to znaczne korzyści materialne. Piękno było dla Ingresa pojęciem najwyższej wartości, przy czym bezpośrednim impulsem dla niego było piękno ............ .
Przyporządkuj dzieła do muzeów, w których się znajdują.
Musée d'Orsay, Musée de l'Armée w Paryżu, Musée d'Art Moderne et d'Art Contemporain, Luwr
| Napoleon jako pierwszy konsul | |
| Napoleon na tronie cesarskim | |
| Portret panny Rivière | |
| Źródło |
Uzupełnij informacje o obrazie autorstwa Auguste Ingresa.
Tytuł: ................................
Rok powstania: ............
Miejsce i miasto przechowywania: ........................
Przyjrzyj się obrazom i wpisz ich tytuły.
Poniżej przedstawiono reprodukcję obrazu Jowisz i Tetyda. Wskaż, w którym roku powstał ten obraz.
- 1809
- 1811
- 1814
Uzupełnij zdanie odnoszące się do Łaźni tureckiej
Łaźnia turecka wyszła spod pędzla ............ -letniego już artysty. Porównując z nią jego wcześniejsze prace widać jak niewiele zmieniło się jego malarstwo, którego założenia klarowne były już w bardzo wczesnej fazie twórczości Ingresa.
Wskaż reprodukcje, na których widoczna jest pani Rivière.
- 1
- 2
- 3
Słownik pojęć
przedstawienie nagiej postaci ludzkiej
francuska nagroda dla wybitnych adeptów sztuki, początkowo młodych malarzy i rzeźbiarzy, potem także grafików i muzyków. Stanowiłą ona stypendium, obejmujące pobyt w Rzymie trwający od trzech do pięciu lat, wraz z mieszkaniem w rzymskiej Académie de France mieszczącej się w Villa Medici.
Stypendium zostało ustanowione przez króla Ludwika XIV w roku 1666 i zniesione przez ministra kultury André Malraux w roku 1968.
czasowa wystawa artystyczna (np. doroczny salon jesienny, zimowy) będąca przeglądem dorobku współczesnej sztuki, niekiedy poświęcona jednemu działowi, np. rzeźbie, malarstwu itp.; organizowana przeważnie przez instytucje do tego powołane (w Polsce od 2 poł. XIX w. np. przez Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie). Salon obejmował zwykle prace wielu artystów; selekcji dzieł dokonywało specjalne jury; na salonie przyznawano nagrody honorowe danej instytucji (medale, dyplomy) oraz pieniężne fundowane przez urzędy, instytucje, organizacje i osoby prywatne. Ten typ salonu powstał we Francji w XVIII w. (Salon Paryski), rozpowszechnił się w XIX w.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
www.encyklopedia.pwn
Słownik terminologiczny sztuk pięknych pod red. Krystyna Kubalska‑Sulkiewicz i in., Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2005
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
Wielcy Malarze. Jean‑August‑Dominique Ingres, nr 23, Eaglemoss Polska 1999.
Ciseri I., Romantyzm, K. Dyjas‑Fezzi (tłum.), Warszawa: Arkady, 2010.
Georges Vigne, Ingres, Citadelles & Mazenod, Paryż 1995.
Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto, Warszawa 2008.
Jean Paul Couchoud, Sztuka francuska, t. 2, Warszawa: WAiF, 1981.