Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Zapoznaj się z mapą, a następnie wykonaj polecenia.

R8OyUHGmXcDSY1
Mapa interaktywna przedstawia Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie za panowania Władysława Jagiełły. Ilustracja przedstawia mapę Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego za panowania Władysława Jagiełły. Granica Królestwa Polskiego, które leży na północnym zachodzie Europy przebiega wzdłuż miast: Kamieniec Podolski, Lwów, Kraków, Radom, Kalisz, Poznań. Na zachód od Królestwa Polskiego znajduje się Królestwo Czeskie i Królestwo Węgierskie. Na południu Królestwa Polskiego znajdują się ziemie zależne od niego: Hospodarstwo Mołdawskie z miastem Suczawa obok Morza Czarnego, Mazowsze z miastem Warszawa, a na wschodzie miasto Bełz i okolice. Dużą powierzchnię Europy wschodniej zajmuje Wielkie Królestwo Litewskie. Należą do niego miasta: Kijów, Krewo, Wilno, Połock, Wornie, Brześć Litewski. Na wschodzie od Wielkiego Królestwa Litewskiego są Księstwa Ruskie i Złota Orda. Na północy Europy zaznaczono Państwa Zakonu Krzyżackiego, do którego należą: Gdańsk, Ryga, Grunwald, Chełmno, Nowa Marchia oraz Nowa Marchia, która jest oddzielona od pozostałych ziem zakonu krzyżackiego Pomorzem Zachodnim. W miastach: Wilno i Wornie zaznaczono na mapie biskupstwa. Bitwy w 1410 roku odbyły się pod Grunwaldem, w okolicach Koronowa i nad Zalewem Wiślańskim. W 1401 roku zawarto unię w Wilnie i w Radomiu, w 1411 roku w Dobrzyńsku, w 1413 roku w Horodle, w 1385 roku Krewie, a w 1466 Płucku. Na mapie widnieje opis: Królestwo Polskie (Korona) w 1343 r.: Proces jednoczenia ziem polskich po okresie rozbicia dzielnicowego był długotrwały i zakończył się dopiero po śmierci Kazimierza Wielkiego. Co ciekawe, zdaniem wybitnego historyka tej epoki, Jana Długosza, w zasadzie nigdy nie dobiegł on końca, gdyż ani królowie z dynastii Piastów, ani Jagiellonowie nie odzyskali wszystkich ziem wchodzących niegdyś w skład Królestwa Polskiego. Poza jego granicami nadal pozostawały przede wszystkim Śląsk oraz Pomorze. W czasach panowania Władysława Jagiełły w granicach Polskich pozostawały: Małopolska (z Krakowem, Sandomierzem i Lublinem), Wielkopolska (z Poznaniem, Kaliszem i Gnieznem), województwa łęczyckie i sieradzkie, Kujawy, ziemia dobrzyńska, Ruś (z Lwowem). Pozycja tej ostatniej dzielnicy była odmienna od pozostałych. Ruś została ostatecznie wcielona do Królestwa dopiero w 1387 r. w związku z czym nie posiadała początkowo hierarchii urzędniczej na wzór polskich województw, a władzę w imieniu króla sprawowali starostowie. Dopiero po śmierci Jagiełły, w 1434 r., jego syn Władysław rozciągnął prawa polskie na tereny wschodnie i mogły powstać na tych terenach pełnoprawne województwa: ruskie i podolskie. Osobnym zagadnieniem pozostaje związek Polski z ziemiami litewskimi. W 1385 r. na mocy układów między panami polskimi a Jagiełłą w Krewie wśród postanowień dotyczących ślubu księcia litewskiego z Jadwigą i chrystianizacji jego kraju pojawiło się niezbyt precyzyjne zobowiązanie „włączenia” Wielkiego Księstwa do Królestwa. Mimo niewykonalności podobnego postulatu Litwa była zbyt wielka i miała własne aspiracje polityczne; stał się on zarzewiem poważnych konfliktów między Jagiełłą a litewskimi elitami. Ziemie zależne od Królestwa Polskiego: Królowie polscy, wzorem innych władców europejskich, starali się wiązać okoliczne terytoria niezależne, przyjmując od tamtejszych książąt hołdy lenne. Politykę taką uprawiał już Kazimierz Wielki, a panowanie Władysława Jagiełły było w pewnym sensie jej kontynuacją. Do najważniejszych lenników pierwszego Jagiellona należeli książęta mazowieccy oraz hospodarowie mołdawscy. W przypadku tych pierwszych oczywistymi były historyczne i kulturowe związki między Mazowszem a resztą Polski. Przed Jagiełłą stanęło natomiast znaczące wyzwanie wzmocnienia więzi politycznych z tym regionem, gdyż po śmierci Kazimierza Wielkiego Piastowie mazowieccy stopniowo uniezależniali się od polskich władców. Zbliżeniu z Mazowszem służyło m.in. oddanie przez Jagiełłę ziemi bełskiej w lenno księciu Siemowitowi IV. Ostatecznie względną niezależność terenów mazowieckich od Polski przekreśliła wiktoria grunwaldzka w 1410 r. Drastyczne zmniejszenie znaczenia państwa zakonnego w Prusach oznaczało, że książęta mazowieccy tracili jedynego partnera politycznego sprzyjającego idei mazowieckiej samodzielności. Zupełnie inne były losy związków polsko-mołdawskich. Po opanowaniu Rusi w 1387 r. królewską parę odwiedził we Lwowie hospodar Mołdawii Piotr, który złożył obojgu hołd lenny. Od tej pory przez najbliższe dziesięciolecia Mołdawia pozostawała w mniej lub bardziej ścisłym stosunku podległości wobec Polski. Nie powtórzył się tu jednak „model mazowiecki”, hospodarstwo mołdawskie nigdy nie stało się integralną częścią monarchii jagiellońskiej, a pod koniec XV w. wpadło w orbitę wpływów nowej potęgi – imperium osmańskiego. Wielkie Księstwo Litewskie: Ogromne terytorium Wielkiego Księstwa Litewskiego ukształtowało się w wyniku gwałtownej ekspansji książąt litewskich między połową XIII a początkiem XV wieku. Aneksjom tym, prowadzonym na terenach ruskich, wydatnie dopomogła katastrofa najazdów mongolskich, które spustoszyły te tereny w pierwszych dziesięcioleciach XIII stulecia. Litewskim władcom udało się opanować kolejno: Ruś Czarną (okolice Grodna), Polesie, Wołyń, Ruś Białą (z Mińskiem), a także terytoria księstw kijowskiego, czernihowskiego, smoleńskiego oraz Zadnieprze. W 1413 r., po zwycięstwie grunwaldzkim, do Wielkiego Księstwa została ponownie wcielona Żmudź, łącząc wąskim pasem ziemi trzon ziem litewskich z Bałtykiem. Ślub Jagiełły z Jadwigą Andegaweńską w 1386 r. diametralnie zmienił położenie międzynarodowe Litwy. Dzięki chrztowi swego księcia i jego rodziny kraj ten wchodził do zachodniego kręgu kulturowego, a ponadto zyskiwał znaczącego sojusznika, Polskę, w swoich zmaganiach z zakonem krzyżackim. Łącznie oba państwa zajmował gigantyczny obszar około ośmiuset tysięcy kilometrów kwadratowych. W czasach panowania Władysława Jagiełły litewska część jego wielkiej monarchii targana była licznymi konfliktami. Przede wszystkim, tamtejsi książęta nie zawsze popierali propolską politykę swojego księcia, szczególnie niechętnie reagując na polskie postulaty inkorporacji (tj. przyłączenia) Wielkiego Księstwa do Królestwa. Na tym tle powstała na Litwie poważna opozycja, której głową byli w różnych okresach poszczególni członkowie rodu samego Jagiełły. W celu rozluźnienia związków z Polską litewscy książęta nie uchylali się nawet przed zawieraniem doraźnych sojuszy z krzyżakami. Potężnych podziałów w łonie warstwy rządzącej Wielkiego Księstwa nie udało się Jagielle zakończyć i znamionowały one życie politycznego tego kraju jeszcze po jego śmierci. Państwo zakonu krzyżackiego: Początki dziejów Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, znanego także pod nazwą zakonu krzyżackiego, na ziemiach polskich sięgają początków XIII w. Traktując nadane im przez Konrada mazowieckiego tereny ziemi chełmińskiej i michałowskiej jako punkt wyjścia do dalszych podbojów, Krzyżacy podporządkowali sobie Prusy, Inflanty (tj. terytorium dzisiejszej Łotwy i Estonii), Pomorze Gdańskie oraz, w 1402 r., Nową Marchię. W ten sposób państwo zakonne rozciągało się wzdłuż całego południowego wybrzeża Bałtyku, odcinając ziemie polskie, a także przejściowo litewskie, od terenów nadmorskich. W związku z tym, że istnienie państwa krzyżackiego na obszarach nadbałtyckich oznaczało odcięcie od nich Polski i Litwy, relacje między tymi krajami a zakonem najczęściej nie były poprawne. Opisana sytuacja przyczyniła się też w dużej mierze do ukształtowania wspólnego polsko-litewskiego frontu, którego głównym celem było zneutralizowanie zagrożenia krzyżackiego. Sami Krzyżacy próbowali zapobiec tworzeniu się podobnych koalicji na różne sposoby: opinii publicznej na Zachodzie przedstawiali Jagiełłę jako fałszywego chrześcijanina, a w istocie – poganina; zawiązywali układy z książętami mazowieckimi oraz z opozycjonistami na Litwie; usiłowali szachować polskiego króla swoimi związkami z dynastią Luksemburgów na Węgrzech. Na szczęście dla Władysława Jagiełły i obu jego państw żadna z tych strategii nie przyniosła pozytywnych rezultatów.
Źródło: Contentplus.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.
Polecenie 2
R1VTdzhGMmGvU
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
Polecenie 3
R1StjAY3xhr1z
(Uzupełnij).
Polecenie 4

Wskaż Koronę Królestwa Polskiego i Wielkie Księstwo Litewskie. Które z nich zajmowało większe terytorium?

R1Ce3niZmhafY
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
Polecenie 5

Wymień państwa, z którymi graniczyło Królestwo Polskie na zachodzie.

RgYJCbhv1080R
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
111
Ćwiczenie 1
R4RhxgD6HsHoW
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
Źródło: domena publiczna.
R5axiQniS1ToP
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 1
RR7dIRWn1Xy3d
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
31
Ćwiczenie 2

Zapoznaj się z zamieszczonym poniżej fragmentem opracowania historycznego dotyczącego pojęcia Corona Regni, a następnie wyjaśnij, w jaki sposób zmieniał on pozycję władców polskich takich jak Władysław Jagiełło. Czym różnił się on jako władca Polski od Piastów, np. Bolesława Krzywoustego? Czy jego prerogatywy były większe, czy mniejsze od piastowskich poprzedników? Swoją odpowiedź uzasadnij.

St. Szczur Historia Polski. Średniowiecze

Z panowaniem Ludwika Wielkiego w Polsce [(panującego w latach 1370–1382)] łączy się również przyjęcie przez państwo doktryny politycznej określanej mianem Corona Regni, oddzielającej pojęcie władcy od ogółu niezbywalnych uprawnień monarchii. Państwo stawało się osobą prawną. (...) W takiej koncepcji władca nie był już właścicielem państwa, lecz jedynie królem, a jego uprawnienia nie wynikały z dziedziczności, lecz z samej godności królewskiej.

A Źródło: St. Szczur, Historia Polski. Średniowiecze, Kraków 2002, s. 417.
RChaKW7KLAN5a
(Uzupełnij).