Mapa jako źródło informacji geograficznej
Mapa jako źródło informacji geograficznej
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń:
zna pojęcia: „mapa”, „odwzorowanie kartograficzne”, „siatka geograficzna”, „siatka kartograficzna”,
zna podział odwzorowań wg różnych kryteriów,
rozumie różnicę między siatką geograficzną a kartograficzną,
rozumie fakt, że tylko jedna wierność może być zachowana na danej mapie,
rozumie konieczność generalizacji przy konstrukcji map,
rozumie specyfikę planu.
b) Umiejętności
Uczeń potrafi:
uszeregować skale od największej do najmniejszej (lub odwrotnie),
przeliczać skale,
rozpoznawać rodzaj mapy na podstawie jej skali,
dobrać odpowiednie odwzorowanie do prezentacji określonych obszarów na mapie,
odczytywać różne rodzaje umownych znaków kartograficznych z mapy i je odpowiednio interpretować na podstawie legendy,
obliczać odległość w terenie na podstawie mapy.
c) Postawy
Uczeń:
samodzielnie i świadomie korzysta z różnych materiałów źródłowych.
2. Metoda i forma pracy
Praca z atlasem geograficznym i podręcznikiem, pogadanka z elementami wykładu, praca indywidualna.
3. Środki dydaktyczne
Atlas geograficzny Polski, atlas geograficzny świata, podręcznik, kreda, tablica, globus, kartka papieru.
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Czynności organizacyjne - sprawdzenie listy obecności, zapisanie tematu lekcji na tablicy.
Podyktowanie uczniom głównych punktów lekcji:
Definicja mapy
Odwzorowania kartograficzne.
Skala mapy.
Rodzaje map.
b) Faza realizacyjna
Starter – pytanie do uczniów: „Co to jest mapa ?”. Przedstawienie uczniom definicji mapy w formie poszczególnych elementów tworzących ją – mapa:
obraz powierzchni ziemi na płaszczyźnie,
w odwzorowaniu kartograficznym,
w określonym zmniejszeniu (skali),
za pomocą umownych znaków kartograficznych.
Analiza kolejnych elementów definicji mapy w dalszej części lekcji.
Wprowadzenie pojęć: „odwzorowanie kartograficzne”, „siatka geograficzna”, „siatka kartograficzna”. Zademonstrowaniu na globusie, że nie da się przyłożyć kartki do globusa bez zniekształcenia jej. Zwrócenie uczniom uwagi, że tylko jedna wierność z trzech możliwych może być zachowana na jednej mapie.
Uczniowie analizują podział odwzorowań znajdujący się na wewnętrznej stronie okładki atlasu – ze względu na położenie powierzchni odwzorowania do siatki geograficznej i kształt figury na jaką siatka geograficzna jest rzutowana. Wybrani uczniowie pokazują używając globusa i odpowiednio ułożonej kartki papieru poszczególne rodzaje odwzorowań.
Polecenie do uczniów: „Znajdźcie w atlasie odwzorowania użyte do prezentacji na mapie obszarów biegunowych, szerokości umiarkowanych, obszarów równikowych i całego świata”.
Wprowadzenie odwzorowania Mollweide'go jako przykładu odwzorowania umownego, najczęściej stosowanego do prezentacji całego świata.Analiza kolejnego elementu definicji mapy – skali. Pytanie do uczniów: „Co to jest skala ?”. Wyjaśnienie uczniom tego pojęcia. Zaprezentowania różnych form zapisu skali mapy (skala: liniowa, mianowana, polowa) i sposobów jej przeliczania.
Pytanie do uczniów „Która skala jest większa z dwóch przykładowych?”. Wyjaśnienie, że skala jest większa, kiedy dokładniej pokazany jest na mapie za jej pomocą obszar.
Wprowadzenie podziału map wg ich skali (topograficzne, przeglądowe). Polecenie do uczniów, aby znaleźli w Atlasie Polski przykłady i dostrzegli różnicę między tymi mapami.
Analiza ostatniego elementu mapy – umownych znaków kartograficznych. Pytanie do uczniów „W jaki sposób przedstawione są informacje na mapie?”. Usystematyzowanie wiedzy uczniów i wprowadzenie podziału na znaki punktowe, liniowe, powierzchniowe. Uczniowie znajdują odpowiednie przykłady w atlasie.
Wprowadzenie podziału map ze względu na ich treść (ogólnogeograficzne, tematyczne). Uczniowie wyszukują odpowiednie przykłady w atlasie. Wyjaśnienie, że dla szczegółowego przedstawienia danego zjawiska konieczna jest generalizacja.
Pytanie do uczniów „Jak nazywa się mapy niewielkich obszarów, np. miast?”. Wyjaśnienie specyfiki planu.
c) Faza podsumowująca
Ćwiczenie. Na podstawie mapy w podręczniku (ryc. 11, str. 19), wymień mijane obiekty na trasie Polana Średniak – Turbacz i określ za pomocą, jakich rodzajów kartograficznych są one przedstawione. Oblicz długość rzeczywistą tej trasy na podstawie skali mapy. Określ, jaki jest to rodzaj mapy ze względu na treść i skalę.
5. Bibliografia
Czubla P., Papińska E., Geografia fizyczna. Podręcznik. Liceum ogólnokształcące – zakres rozszerzony, PWN, Warszawa 2003.
Stankowski W., Geografia fizyczna z geologią, WSiP, Warszawa 1997.
6. Załączniki
a) Zadanie domowe
W oparciu o mapę turystyczną dowolnie wybranego przez ciebie obszaru Polski, zaplanuj szczegółowo jednodniową wycieczkę. Weź pod uwagę:
długość trasy (w oparciu o skalę mapy),
różnicę wzniesień,
mijane obiekty, rzeki, skupiska leśne.
Przygotuj się do prezentacji zaplanowanej wycieczki na mapie na forum klasy.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak