Ważne daty
16 lutego 1731 – data urodzin malarza
1750 – wyjazd do Drezna
1755 – poślubienie Fryderyki Richter, miniaturzystki
1756‑1763 – pierwszy pobyt w Warszawie; nawiązanie kontaktu z rodziną Poniatowskich
1764‑1766 – pobyt w Wiedniu na dworze cesarskim u Marii Teresy
1766 – powrót do Warszawy i podjęcie współpracy ze Stanisławem Augustem Poniatowskim
1798 – przekazanie przez Bacciarellego kolekcji króla jego spadkobiercom (po śmierci Stanisława Augusta)
1807‑1809 – zaangażowanie malarza w oficjalne życie artystyczne Księstwa Warszawskiego
od 1808 – działalność członkowska w Towarzystwie Przyjaciół Nauk w Warszawie
1817 – mianowanie Bacciarellego dziekanem Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego
5 stycznia 1818 – śmierć artysty w Warszawie
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
1. wykazuje się znajomością chronologii dziejów sztuki, z uwzględnieniem:
a) prehistorii,
b) starożytności (kultur: Mezopotamii, Egiptu, Grecji, Rzymu),
c) średniowiecza (sztuki bizantyńskiej, karolińskiej, ottońskiej, romańskiej, gotyckiej, protorenesansowej),
d) sztuki nowożytnej (renesans, manieryzm, barok, rokoko, klasycyzm),
e) sztuki XIX wieku (romantyzm, realizm, akademizm, impresjonizm, postimpresjonizm, historyzm, eklektyzm i nurt inżynieryjny w architekturze),
f) sztuki przełomu XIX i XX wieku (secesja, symbolizm, protoekspresjonizm),
g) sztuki 1 połowy XX wieku (fowizm, ekspresjonizm, kubizm, futuryzm, formizm, koloryzm, abstrakcjonizm geometryczny i niegeometryczny, dadaizm, surrealizm, konstruktywizm, École de Paris, styl art déco,
h) sztuki 2 połowy XX wieku (socrealizm, informel, pop‑art, minimalart, hiperrealizm, land‑art, konceptualizm, neofiguracja, Nowy Realizm, opart, tendencja zerowa, modernizm i postmodernizm w architekturze, nurt organiczny i kinetyczny w rzeźbie oraz sztuka krytyczna i zaangażowana);
7. łączy najistotniejsze dzieła ze środowiskiem artystycznym, w którym powstały;
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
12. wskazuje w dziele sztuki symbol i alegorię, potrafi wytłumaczyć ich znaczenie;
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
15. rozpoznaje w dziele sztuki temat i wskazuje jego źródło ikonograficzne;
18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;
5. wymienia podstawowe gatunki w dziełach sztuk plastycznych, m.in. portret (w tym autoportret, portret psychologiczny i oficjalny), pejzaż (w tym: weduta, marina, pejzaż ze sztafażem), sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna (w tym batalistyczna), martwa natura, akt;
9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;
5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);
8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
2. zna najistotniejszych fundatorów, mecenasów i marszandów, na których zlecenie powstawały wybitne dzieła sztuki;
3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje;
4. łączy dzieło z fundatorem, mecenasem lub marszandem, dla którego powstało;
5. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat wpływu mecenatu artystycznego na kształt dzieła.
charakteryzować twórczość Bacciarellego i środowisko, z którym był związany;
opisywać dzieła malarza oraz łączyć je z miejscem, w których się znajdują;
określać tematy obrazów artysty;
dostrzegać znaczenia alegoryczne i symboliczne w obrazach;
analizować porównawczo portrety pochodzące z różnych epok.
Okres młodzieńczy
Istnieje niewiele informacji o dzieciństwie i młodzieńczych latach życia Marcello Bacciarellego. Nie są znane fakty dotyczące edukacji, ale wiadomo, że kształcił się w pracowni Marco Benefiala, włoskiego rysownika i malarza, przeciwnika barokowego manieryzmu i rokoka, uważanego jednocześnie za prekursora klasycyzmu.
Według prof. Z. Batowskiego kat. rękopisu nr. 155: Miniatura podług typu własnego portretu artysty użytego do nagrobka Bacciarellich w archikatedrze warszawskiej lub (może) służąca za pierwowzór temu malowidłu (źródło: Muzeum narodowe w Warszawie).
Pod wpływem rokoka
Około 1750 roku Bacciarelli wyjechał do Wiednia i został zatrudniony jako kopista dzieł z Galerii Królewskiej w Dreźnie. W tym czasie zajmował się też nauczaniem malarstwa. W 1755 roku poślubił swoją uczennicę Fryderykę Richter, zdolną malarkę miniatur i kopistkę dzieł Marcella.
Po wybuchu wojny siedmioletniej w 1756 roku, Bacciarelli, wraz z żoną i dworem Augusta III, wyjechał do Warszawy. W stolicy cieszył się uznaniem ze strony arystokracji jako portrecista oraz poznał rodzinę Poniatowskich, z której pochodził przyszły król Stanisław August. Z tego okresu pochodzą liczne portrety członków rodziny Poniatowskich oraz utrzymany jeszcze w barokowym, dworskim stylu, datowany przez artystę na 1757 rok, Portret Izabeli z Czartoryskich Lubomirskiej.
W 1763 roku Bacciarelli otrzymał propozycję profesury malarskiej w Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie, którą odrzucił i pozostał w Warszawie. Po śmierci Augusta III wyjechał do Wiednia (1764‑1766), gdzie pracował na dworze cesarzowej Marii Teresy. W 1766 roku otrzymał propozycję zatrudnienia przez nowego króla Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Na dworze Stanisława Augusta
Praca na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego należała do najbardziej twórczych okresów w życiu Bacciarellego. Pierwszym zleceniem było sporządzenie na polecenie króla projektu organizacji Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, który ze względów finansowych nie został zrealizowany. Malarz cieszył się zaufaniem Stanisława Augusta i był zaangażowany do największych przedsięwzięć artystycznych. Najcenniejszym z nich była przebudowa Zamku Królewskiego, do którego artysta wykonał projekt dekoracji Gabinetu Marmurowego z 22 portretami królów polskich, Portret króla Stanisława Augusta w stroju koronacyjnym oraz plafonplafon Wieczność albo Sława głosząca pamiętne czyny monarchów polskich (dzieło nie zachowało się). Świadectwem poważania artysty było nadanie mu w 1768 roku szlachectwa przez Sejm.
Artysta intensywnie pracował na dworze królewskim. Do pałacu w Łazienkach namalował dziesięć owalnych portretów członków rodziny Poniatowskich. Wykonał też obrazy i malowidła plafonowe do zmodernizowanych wnętrz Zamku Królewskiego: Sypialni Królewskiej, Sali Audiencjonalnej (Tronowej), Sali Balowej oraz Kaplic. Do sali Rycerskiej namalował sześć obrazów ze scenami historycznymi (Oswobodzenie Wiednia, Pokój chocimski, Nadanie przywilejów Akademii Krakowskiej, Kazimierz Wielki słucha próśb chłopów, Hołd pruski, Unia lubelska).
Portrety króla
Audiobook pt. Portret alegoryczny
Ostatnie lata
W 1787 roku Bacciarelli, za porozumieniem z królem, wyjeżdża do Włoch w celach poznawczych. Zyskał sławę również poza Polską – został członkiem Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu, Berlinie, Wenecji, Bolonii oraz Akademii świętego Łukasza w Rzymie. Sytuacja malarza zmienia się po trzecim rozbiorze Polski i wstrzymaniu prac artystycznych w Warszawie. Po śmierci Stanisława Augusta w 1798 roku artysta przekazał kolekcję króla jego spadkobiercom.
Od 1808 roku, po powstaniu Księstwa Warszawskiego zaangażował się w oficjalne życie artystyczne, został członkiem Towarzystwa Przyjaciół Nauk. W 1817 roku dostąpił zaszczytu dziekana nowopowstałego Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego. Zmarł 5 stycznia 1818 roku.
Autoportret o charakterze prywatnym uzupełniony włoską inskrypcjąwłoską inskrypcją o zajmowanym przez malarza stanowisku generalnego dyrektora budowli króla Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Połącz daty z wydarzeniami.
pierwszy pobyt w Warszawie; nawiązanie kontaktu z rodziną Poniatowskich, poślubienie Fryderyki Richter, mianowanie Bacciarellego honorowym dziekanem Wydziału Sztuk Pięknych Uniwersytetu Warszawskiego, pobyt w Wiedniu na dworze cesarskim u Marii Teresy, wyjazd do Drezna, podjęcie współpracy ze Stanisławem Augustem Poniatowskim
1750 | |
1755 | |
1756-1763 | |
1764-1766 | |
1766 | |
1817 |
Porównaj poniższe portrety i wpisz ich główne cechy w odpowiednich kategoriach w polach umieszczonych poniżej.
Kompozycje i relacje przestrzenne. Podaj pięć cech każdego z obrazów.
Światło i modelunek światłocieniowy. Podaj cztery cechy każdego z obrazów.
Kolorystyka. Podaj cztery cechy każdego z obrazów.
Sposób obrazowania i środki malarskie. Podaj cztery cechy każdego z obrazów.
Omów działalność Bacciarellego na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego.
Napisz wypracowanie na temat: Sposoby ukazania władcy w portretach Marcello Bacciarellego.
Twoja praca powinna zawierać co najmniej 250 słów.
Słownik pojęć
duże pole dekoracyjne w centralnej części sufitu lub sklepienia, przeważnie zdobione malowidłem ściennym, czasem olejnym na płótnie, rzadziej dekoracją stiukową.
Słownik pojęć opracowany został na podstawie:
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, opr. zbiorowe pod red. Krystyny Kubalskiej‑Sulkiewicz, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2003
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, opr. zbiorowe pod red. Krystyny Kubalskiej‑Sulkiewicz, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2003
Wielcy Malarze. Ich życie, inspiracje i dzieło, Malarstwo polskie przełomu XVIII i XIX wieku, część 88.
http://culture.pl/pl/dzielo/marcello-bacciarelli-portret-krola-stanislawa-augusta-z-klepsydra (dostęp z dnia 31.03.2018)
http://culture.pl/pl/tworca/marcello-bacciarelli (dostęp z dnia 31.03.2018)
http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=3064&show_nav=true (dostęp z dnia 31.03.2018)
http://cyfrowe.mnw.art.pl/dmuseion/docmetadata?id=4713&show_nav=true (dostęp z dnia 31.03.2018)
http://www.imnk.pl/gallerybox.php?dir=SU113 (dostęp z dnia 31.03.2018)
http://www.imnk.pl/gallerybox.php?dir=SU114&mode=3 (dostęp z dnia 31.03.2018)
http://www.imnk.pl/gallerybox.php?dir=SU115 (dostęp z dnia 31.03.2018)
http://www.imnk.pl/gallerybox.php?dir=SU117 (dostęp z dnia 31.03.2018)
https://sosreb.wordpress.com/2014/02/06/krol-pozuje-portrety-stanislawa-augusta-poniatowskiego/ (dostęp z dnia 31.03.2018)