Maria Skłodowska–Curie: życie i dokonania

Dzieciństwo i młodość Marii Skłodowskiej–Curie.

Nazywam się Maria Salomea Skłodowska. To drugie imię otrzymałam po babci. Urodziłam się w 1867 roku w Warszawie przy ul. Freta 16. Wszyscy byli przygnębieni upadkiem powstania styczniowego, a ja miałam rozświetlić ich życie.

Moi rodzice, Bronisława i Władysław, byli nauczycielami. Miałam czwórkę starszego rodzeństwa: Zosię, Józka, ukochaną Bronię i Helenkę.

W wieku czterech lat nauczyłam się czytać i od tego czasu pasjonowałam się poznawaniem wciąż nowych rzeczy. Lubiłam wiersze i zgadywanki. Jedna z nich mówi o Lancecie. Wiecie kto to? Na wsi mieszka zwykle w budzie, Boją się go obcy ludzie. Z dziećmi bawi się z ochotą, Czy też prędko zgadniesz, kto to? Tak, to mój pies‑wyżeł. Nawet go kiedyś narysowałam!

W dzieciństwie lubiłam malować i grać na fortepianie. Uczyłam się też języków obcych. Oprócz polskiego znałam rosyjski, gdyż mieszkałam na tym terenie Polski, które było pod rosyjską administracją, czyli jak mówiono w zaborze rosyjskim. Uczyłam się też francuskiego, niemieckiego i angielskiego. Najbardziej jednak lubiłam matematykę. Rozwiązywanie zadań nie sprawiało mi większych trudności. Kiedy zaczynałam naukę w wieku 6 lat na pensji, czyli w szkole dla dziewcząt, byłam bardzo nieśmiała. Z czasem nabrałam pewności siebie, tak że w związku z postępami w nauce w wieku 15 lat ukończyłam gimnazjum z pierwszą lokatą w klasie. Patrzcie, tak wyglądałam w tym czasie!

Wraz ze starszymi siostrami zaczęłam uczestniczyć w zajęciach Uniwersytetu Latającego. Była to tajna, patriotyczna instytucja, która na wykładach w domach prywatnych kobiet przybliżała im zakazane przez władze rosyjskie treści. Dzięki tej nauce postanowiłam kształcić się dla kraju, aby móc być Polsce użyteczną.

Chciałam się dalej uczyć, ale na przeszkodzie stały względy finansowe. Żeby się utrzymać przyjęłam posadę nauczycielki domowej dla kilkorga dzieci na wsi. W Szczukach na Mazowszu przebywałam blisko cztery lata, dodatkowo organizując dla tamtejszych dzieci wiejskich naukę czytania i pisania.

Wchodziłam w dorosłość, ale nie wiedziałam, kim będę. Nie jestem zdecydowana, jaką drogę obiorę i czemu się poświęcę. Fascynuje mnie fizyka, świat eksperymentów, ale nigdy nie byłam w laboratorium, żeby wykonywać samodzielnie doświadczenia. Jeśli chcę studiować, muszę się do tego przygotować. Muszę przy tym pamiętać, że kobiety mają ograniczone możliwości wstępu na uniwersytet. Jeszcze wiele wydziałów jest przed nimi zamkniętych.

Duże znaczenie ma moja umowa z Bronią: wyjechała na studia medyczne do Paryża, a ja z posady nauczycielki przesyłałam jej pieniądze. Ustaliłyśmy, że jak ukończy swoje studia we Francji, zaprosi mnie do siebie, abym i ja mogła wstąpić na uniwersytet. Tu jesteśmy razem na fotografii: zdeterminowane, aby osiągnąć swój cel. Podzielam jej wiele zapatrywań, ale chcę iść własną drogą.

W wieku dwudziestu czterech lat zdam egzamin wstępny na wydział matematyki i fizyki w Paryżu i jako pierwsza kobieta w dziejach francuskiego uniwersytetu podejmę studia na tym kierunku. Ostatecznie nie zamieszkam z Bronią, ale samodzielnie wynajmę pokój i będę się utrzymywać. Prowadzę skromne życie. Często nie mam pieniędzy na opał i marznę w ziemie. Mój obiad składa się z chleba i filiżanki czekolady, jaj i owoców. Jedynym luksusem, na który sobie pozwalam, są rzodkiewki. Nie posiadam wsparcia od nikogo i muszę samodzielnie wnosić węgiel do mieszkania. To mnie nie zraża, gdyż jestem pochłonięta nauką.

Na tej fotografii w wieku 25 lat wyglądam dojrzale. Niedługo potem otrzymam pierwszy stopień naukowy: licencjat z fizyki. Otworzy przede mną możliwości dalszego kształcenia na matematyce i również tam potwierdzenia umiejętności egzaminem końcowym z drugą lokatą.

Nazywam się Piotr Curie [czyt.: kiri]. Zobacz, jak piszemy moje nazwisko! Jestem francuskim naukowcem. Fascynują mnie kryształy i badam ich promieniotwórczość. Mieszkam z rodzicami w małej wiosce pod Paryżem. Praca zajmuje mi cały czas, dlatego nie mam zbyt wielu przyjaciół.

Marię Skłodowską poznaję w chwili, gdy poszukuje laboratorium, aby prowadzić badania nad magnetyzmem metali. Ma wtedy 27 lat. Proponuję współpracę i tak rodzi się uczucie między nami. Maria pomimo dużej do mnie sympatii nie zamierza wychodzić za mąż za obcokrajowca. Pragnie wrócić do Polski i tam pracować dla dobra ojczyzny. Niestety jej szczere zamiary nie spotkały się z przychylnością rodaków. W tym czasie kobiety nie mogły podejmować jeszcze na uniwersytecie w Krakowie pracy naukowej, dlatego odmówiono jej posady. Załamana Maria wróciła do Francji i zdecydowała się przyjąć moją propozycję małżeństwa.

Stoimy tutaj razem w dniu ślubu, myśląc o spokojnym życiu, które poświęcimy wspólnej pracy. Tymczasem nie stać nas nawet na podróż poślubną. Za ofiarowane pieniądze kupujemy dwa rowery i wyruszamy nimi na objazd po okolicy, gdyż oboje uwielbiamy przyrodę i kontakt z naturą. Marię fascynują róże, dlatego przed domem, w którym mieszkamy, zasadziła ich mnóstwo. To uwielbienie sprawi, że wiele lat później na jej cześć francuski ogrodnik wyhoduje nową odmianę róż.

Małżeństwo nie zmienia marzeń Marii i pomimo, iż rodzą się kolejno dwie córki: Irena i Ewa najważniejsza dla niej jest nauka. Wiele wysiłku wkłada również w pracę nauczycielską, której podejmuje się w szkole dla dziewcząt. Najbardziej lubi wykonywać z uczennicami ciekawe doświadczenia.

Jej ulubionym eksperymentem jest „lewitujące jajko”, które pozwala zbadać zachowanie ciał w cieczy o różnej gęstości. Spróbujcie sami przeprowadzić to badanie: wlejcie równą ilość wody do dwóch słoików, a następnie do jednego z nich wsypcie kilka łyżek soli. Potem do każdego ze słoików włóżcie jajko i obserwujcie, jak ono się zachowuje w tej cieczy. Spróbujcie wyjaśnić, dlaczego jajko w słoiku z słoną wodą nie tonie.

Jeśli chcesz usłyszeć o innym eksperymencie Marii zapoznaj się ze wspomnieniami jej ucznicy.