Mechanizmy działania mięśni u mięczaków
Większość mięczaków to zwierzęta mało ruchliwe. Niektóre gatunki prowadzą nawet osiadły tryb życia. U ślimaków i małży narządem ruchu jest silnie umięśniona noga, która służy do pełzania, rycia w podłożu i pływania. Jedynie głowonogi sprawnie poruszają się po dnie mórz lub pływają w toni wodnej.
jakie jest środowisko życia mięczaków;
jak zbudowane jest ciało mięczaków;
jak zbudowana jest muszla;
jak wygląda tryb życia ślimaków, małży i głowonogów.
Wyjaśnisz sposób poruszania się głowonogów (ruch odrzutowy).
Wyjaśnisz, na czym polega antagonizm mięśnia wciągacza oraz ciśnienia panującego wewnątrz ciała ślimaka jako sposobu umożliwiającego wciąganie ciała do muszli i jego wypychanie z niej.
Wyjaśnisz, na czym polega antagonizm mięśni zwieraczy oraz więzadła jako mechanizmu umożliwiającego zamykanie i otwieranie muszli małży.
1. Ruch odrzutowy głowonogów
Sposób poruszania się głowonogów stał się inspiracją dla skonstruowania systemów napędzania różnych pojazdów i urządzeń. Na przykład nowoczesne bezzałogowe pojazdy podwodne o miękkim nadwoziu składają się z elastycznej, wydrążonej skorupy, która może w kilku etapach wciągać płyn z otoczenia, a następnie wyrzucać go. Wypchnięcie wody z pojazdu wprawia go w ruch odrzutowyruch odrzutowy, który umożliwia mu samonapędzanie się w wodzie.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RGrV4pmnBHY3U
Film nawiązujący do treści materiału
2. Jak ślimak chowa się w muszli?
Ślimaki przemieszczają się po podłożu powoli, za pomocą nogi, w której są rozmieszczone liczne drobne mięśnie. Ich rytmiczne skurcze wywołują falisty ruch nogi, który umożliwia przesuwanie ciała ślimaka. Wydzielany przez komórki gruczołowekomórki gruczołowe nogi śluz zmniejsza tarcie, co ułatwia ślizganie się mięczaka po pokonywanej powierzchni. Większość ślimaków ma muszlę, której kształt i barwa zależą od gatunku. Twarda muszla chroni miękkie ciało ślimaków przed urazami mechanicznymi i drapieżnikami. Muszla stanowi także przyczep dla mięśni mięczaków. Mimo że ślimak przemieszcza się po podłożu powoli, w sytuacji zagrożenia może gwałtownie schować ciało w muszli. Jest to możliwe dzięki skurczom mięśni, tzw. wciągaczy, które działają podobnie jak mięśnie szkieletowe ssaków. Ślimaki wykorzystują system delikatnych włókienek mięśniowych, składających się na muskulaturę ich powłok ciała, które wraz z płynami ustrojowymipłynami ustrojowymi tworzą szkielet hydrauliczny.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/RJxlVqMJrnmF1
Film nawiązujący do treści materiału
Niektóre gatunki ślimaków, np. powszechne w Polsce pomrowy, w początkowej fazie życia wykształcają muszlę, jednak w trakcie rozwoju ulega ona uwstecznieniu i w efekcie są jej pozbawione w życiu dorosłym.
3. Zamykanie i otwieranie muszli małży
Małże są zwierzętami wodnymi i zasiedlają zarówno wody słone, jak i słodkie. Ich ciało jest osłonięte muszlą, której wielkość waha się w granicach od zaledwie 1 mm do nawet 1,5 m. Muszla małży składa się z dwóch części połączonych elastycznym więzadłemwięzadłem oraz ząbkami tworzącymi zamek. Do obu połówek muszli są przytwierdzone mięśnie zwieraczemięśnie zwieracze, których skurcz powoduje zamknięcie się muszli. Przy rozkurczu tych mięśni więzadło umożliwia rozchylanie muszli.
Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1GLWxskMCykj
Film nawiązujący do treści materiału
Małże w wielu krajach są składnikiem potraw. Myjąc świeże małże przed ich ugotowaniem, należy wyrzucić te, które mają niedomkniętą muszlę. Niedomknięcie muszli może oznaczać, że dany osobnik jest chory lub martwy, więc nie należy go spożywać, żeby uniknąć zatrucia.
Słownik
komórki produkujące i wydzielające różne substancje
mięsień, którego skurcz powoduje zamknięcie otworu ciała lub przyciągnięcie do siebie elementów, do których jest przyczepiony
płyny krążące w organizmie
sposób poruszania się, polegający na cyklicznym zasysaniu i wypychaniu wody z wnętrza ciała, co umożliwia odepchnięcie się zwierzęcia w kierunku przeciwnym do kierunku wyrzutu wody
struktura pełniąca funkcje podporowe i ochronne, do której przyczepione są mięśnie, położona na zewnątrz ciała
wytrzymała i elastyczna struktura łącząca i wzmacniająca inne struktury, u małży scala dwie części muszli
Zadania
Notatnik
Bibliografia
Arienti A., Laschi C., Giorgio‑Serchi F., Underwater soft‑bodied pulsed‑jet thrusters: Actuator modeling and performance profiling, „The International Journal of Robotics Research” 2016, nr 11, t. 35, s. 1308‑1329.
Błaszak C. (red. nauk.), Zoologia: bezkręgowce, t. 1, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009.
Głowonogi [hasło], [w:] Internetowa encyklopedia PWN, encyklopedia.pwn.pl/haslo/glowonogi;3906132.html [dostęp 01.02.2023].
Maltz T., Dlaczego ślimaki są powolne? 22.03.2014 r., www.focus.pl/artykul/dlaczego‑slimaki‑sa‑powolne [dostęp 1.02.2023].
Molluscs of Australia, www.mesa.edu.au/molluscs/molluscs_01.asp [dostęp 1.02.2023].
Octopuses [hasło], [w:] The National Wildlife Federation, www.nwf.org/Educational‑Resources/Wildlife‑Guide/Invertebrates/Octopuses [dostęp 01.02.2023].
Reece J.B., Urry L.A., Cain M.L. i in., tłum. wyd. pol. Dabert M., Dabert J., Biologia Campbella, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021, s. 692‑696.
Snail Skeletal System [hasło], [w:] Vedantu, www.vedantu.com/biology The shell [hasło], [w:] Britannica, www.britannica.com/animal/gastropod/The‑shell.