RsUQobQK4YWYA1

Metafizyka w twórczości Jerzego Nowosielskiego

Źródło: online-skills.

Ważne daty

1923‑2011 – lata życia Jerzego Nowosielskiego

1939 – pierwszy kontakt z kolekcją ikon Muzeum Ukraińskiego we Lwowie

1940 – podjęcie studiów w krakowskiej Kunstgewerbeschule

1942‑1943 – nowicjat w greckokatolickiej wspólnocie w Ławrze św. Jana Chrzciciela pod Lwowem; nauka ikonopisania

1945‑1947 – studia na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie

1951 – projekt polichromii dla cerkwi w Gródku (razem z Adamem Stalony‑Dobrzańskim)

1956 – udział w XXVII Biennale Sztuki w Wenecji

1962 – podjęcie pracy na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie

1981‑1986 – praca nad polichromią kościoła św. Ducha w Nowych Tychach

1996 – założenie Fundacji Nowosielskich (wspólnie z żoną i Galerią Starmach)

m72293bb6ef664537_0000000000026
1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela.

R1cjL3f7jEmkE1
W prostokątnym polu znajduje się strzałka skierowana w dół symbolizująca pobieranie pliku. Obok strzałki umieszczony jest napis „Pobierz załącznik”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
m72293bb6ef664537_0000000000029

I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:

8. porównuje style i kierunki oraz ich wzajemne oddziaływania; uwzględnia źródła inspiracji, wpływ wydarzeń historycznych i kulturalnych oraz estetyki na cechy tych stylów;

II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:

c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;

14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;

15. rozpoznaje w dziele sztuki temat i wskazuje jego źródło ikonograficzne;

18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.

3. umiejscawia dzieła w czasie (wskazuje stulecie powstania dzieł sztuki dawnej, a w przypadku dzieł sztuki nowoczesnej i współczesnej datuje je z dokładnością do połowy wieku), w nielicznych przypadkach, dotyczących sztuki nowoczesnej i współczesnej, zna daty powstania dzieł lub datuje je z dokładnością jednej dekady;

9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;

III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:

3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;

4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;

5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);

8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.

IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:

2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;

6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;

V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:

3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.

m72293bb6ef664537_0000000000036
Nauczysz się

charakteryzować twórczość Jerzego Nowosielskiego;

rozpoznawać inspiracje w twórczości artysty;

określać cechy malarstwa Nowosielskiego;

dokonywać analizy formalnej dzieła;

wskazywać powiązania między ikonami a obrazami Nowosielskiego.

m72293bb6ef664537_0000000000041

Wpływ religii na kształtowanie światopoglądu i stylu artysty

Jerzy Nowosielski (1923‑2011) wychowywał się w rodzinie o różnych praktykach religijnych:  z ojcem, który był wyznania grekokatolickiego chodził do cerkwi unickiej i uczestniczył od najmłodszych lat w bogatej wschodniej liturgii, a matka - katoliczka, zapisała go do Gimnazjum oo. Pijarów. Dojrzały już twórca tak opisywał sytuację, z której wyrósł: Stoję dwiema nogami na dwóch różnych obszarach: kulturowych, religijnych. (…) Mnie właśnie wygodniej jest tak okrakiem. Artysta wierzył, że tylko doświadczając zderzenia kultur, może się rozwijać i otwierać na nowe doznania. W 1939 roku, gdy wybuchła wojna, schronił się wraz z rodzicami we Lwowie, gdzie. odwiedził Muzeum Ukraińskie i po raz pierwszy zetknął się z bogatym zbiorem ikonIkonaikon: Patrząc odczuwałem po prostu ból fizyczny, kręciło mi się w głowie, brakowało tchu w piersiach, nogi odmawiały posłuszeństwa, nie byłem w stanie przejść z jednej sali do drugiej. Doświadczenie to będzie wracało w całej twórczości Nowosielskiego. W 1942 roku malarz wstąpił do nowicjatu w greckokatolickim klasztorze pod Lwowem. Surowe reguły zakonu wymagały ośmiu godzin modlitwy i pracy dziennie. Stan zdrowia nie pozwolił mu na pozostanie w ławrze, ale kilkumiesięczny pobytu wśród braci umożliwił zgłębienie sztuki pisania ikon. Na późniejszą twórczość artysty wpływ miały również studia nad podlinnikamiPodlinnikpodlinnikami – wzornikami, z których korzystają malarze objawień. To doświadczenie stało u podstaw wykształcenia się linearnego stylu Nowosielskiego. Stosowana dla niego paleta barwna często nie odzwierciedla materialnej rzeczywistości, a raczej oddaje to, co się za nią kryje.

Rbyzx3Lfut9mE1
Jerzy Nowosielski, „Szafirowy ikonostas” (fragment), 1966 /1967, własność parafii prawosławnej pw. Zaśnięcia Matki Bożej w Krakowie, obecnie ekspozycja Muzeum Ikon w Supraślu, Oddział Muzeum Podlaskiego w Białymstoku, gazeta.pl, CC BY 3.0
m72293bb6ef664537_0000000000050

Abstrakcyjny okres w twórczości Nowosielskiego

Po wojnie Nowosielski związał się z krakowską awangardą. Wspólnie z Tadeuszem Kantorem reaktywował Grupę Krakowską. W tym okresie tworzył kompozycje abstrakcyjne z geometrycznych kształtów.

RCEOGquJFaZxq1
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R5etraR1xCFU61
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Jerzego Nowosielskiego pt. „Bitwa o Addis Abebę”. Obraz przedstawia wyobrażenie Bitwy o Addis Abebę, na której widoczne są figury geometryczne w różnych kolorach. Na górze widoczne są trzy trójkąty: czerwony, niebieski, czarny. Poniżej widoczny jest trapez podzielony na trójkąty, z którego wychodzą inne kolorowe trójkąty. Dolna część obrazu także składa się z trapezu podzielonego na kolorowe trójkąty – brązowe, i niebieskie. Dół obrazu jest brązowy. Na ilustracji umieszczone są trzy aktywne punkty zawierające dodatkowe informacje: Punkt 1: Konfiguracje figur przypominają rozłożone bryły. Punkt 2: Kolor pełni rolę symboliczną – artysta wspominał, że jest dla niego nawiązaniem do krajów z dzieciństwa, do których tęskni: Nie wiem sam, z jakich przyczyn - zastanawia się malarz - od dziecka jakoś szczególnie ukochałem Etiopię. Dla mnie było wielce tragicznym przeżyciem śledzenie przebiegu wojny włosko-etiopskiej. Byłem wtedy uczniem gimnazjalnym i dla mnie stanowiło osobistą tragedię niszczenie tego państwa i tej kultury. Oczywiście wszystko to z mej strony było bardzo naiwne, niemniej te emocje pozostały w moim sercu. A potem, kiedy zacząłem tworzyć obrazy abstrakcyjne, to oczywiście były abstrakcją, lecz zawsze wywoływały pewne skojarzenia uczuciowe. I ten obraz po prostu skojarzył mi się z pewnymi elementami sakralnej architektury etiopskiej. I tytuł przyszedł sam, ja nigdy na siłę nie nadaję tytułów, one rodzą się spontanicznie. Poza tym ja mam wielki sentyment do etiopskiego Kościoła, ulokowanego gdzieś na marginesie prawosławia wschodniego. Ale on magazynował pewne tajemnicze elementy zapomnianego chrześcijaństwa, wypieranego przez jakiś racjonalizm teologiczny. I w mojej świadomości ta wojna to był atak Kościoła zachodniego na wschodni. To była agresja przeciwko chrześcijaństwu wschodniemu. Tak to odbierałem i stąd mój dziecięcy czy młodzieńczy dramat. Obraz ten namalowałem chyba z dziesięć lat po tamtych wydarzeniach(https://www.tygodnikpowszechny.pl/przegrana-bitwa-142460) Punkt 3: Figury w obrazie nawiązują do ornamentyki koptyjskiej.
Jerzy Nowosielski, „Bitwa o Addis Abebę”, 1947, kolekcja Starmachów, Kraków, stypendia-bialystok.pl, CC BY 3.0
RIhrtcw1HSN6o1
Źródło: online-skills.
m72293bb6ef664537_0000000000061

Wpływ ikony w malarstwie portretowym

W portretach z lat 50. Nowosielski tworzy portrety zwane „portretami hieroglificznymi”. Nie uwiecznia w nich wyglądu modeli, nie interesuje go podobieństwo fizyczne. Portrety te pozbawione są cech twarzy – malarz wszystkim nadaje charakteru masek, wzbogacając je o modne w tym czasie rekwizyty, np. okulary, charakterystyczne, wąskie klapy marynarek. Pociągłe owale twarzy o zaakcentowanych powiekach, nad którymi mocno zarysowane są brwi, a wypukłości zaznaczone <Bliki|blikami^C^ światła, artysta upodabnia do ikon. Z tego okresu pochodzą także portrety z instrumentami muzycznymi, przedstawiające modeli we wnętrzu.

R1GRoOAbup6fw1
Jerzy Nowosielski, „Pływaczka”, ok. 1952, kolekcja Starmachów, Kraków, agraart.pl, CC BY 3.0
R4aNUhg00uGw41
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Jerzego Nowosielskiego pt. „Portret Kobiety”. Na obrazie została wybrana kobieta en face czyli w stronę widza. Kobieta ma krótkie ciemne włosy i ubrana jest w czerwony płaszcz z podniesionym kołnierzem. Ręce trzyma w kieszeniach. Portretowana kobieta ma znudzoną minę, a także ciemną cerę. Tło portretu jest czerwone. Na ilustracji umieszczone są trzy aktywne punkty zawierające dodatkowe informacje: Punkt 1: Twarz i ciało modelki przypominają sposób ikonę – posiada wykrojone oczy, schematyczny nos, wypukłe części podkreślone blikami. Punkt 2: Draperie ubrania zaznaczone są mocnymi liniami. Punkt 3: Frontalne ujęcie i rozmiar modelki podkreślają majestatyczny charakter.
Jerzy Nowosielski, „Portret kobiety”, ok. 1958, Muzeum Sztuki w Łodzi, zasoby.msl.org.pl, CC BY 3.0
R1PZal8CqJxCA1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Jerzego Nowosielskiego pt. „Portret podwójny”. Na obrazie przedstawiającym jest para ludzi - mężczyzna i kobieta. Obie postaci znajdują się w pokoju, który ma niebieskie ściany. W oknie pokoju widoczny jest fragment miasta - mijające się tramwaje, oraz para ludzi czekających na przystanku. W pokoju znajduje się także fortepian, obraz, oraz kot. Mężczyzna, który stoi po lewej stronie ubrany jest beżową marynarkę spod której wystaje zielony krawat oraz pomarańczowa koszula. Spodnie właściciela są białe. Mężczyzna ma krótkie brązowe włosy, a także okulary na nosie. Po prawej stronie stoi kobieta ubrana w szary żakiet, oraz spódnice. Kobieta opiera się o fortepian, druga ręka trzyma kawałek chusteczki. Kobieta ma długie brązowe włosy, oraz srebrne kolczyki w uszach. Na ilustracji umieszczone są cztery aktywne punkty z dodatkowymi informacjami: Punkt 1: Portretowane osoby to muzycy, stoją nieruchomo w sztywnych pozach. Punkt 2: Gesty osób są skromne, ale eleganckie – muzycy wyglądają, jakby zakończyli właśnie koncert. Punkt 3: Przestrzeń obrazu jest skromna, wypełniają ją wyłącznie fortepian i abstrakcyjny obraz na ścianie ukazane fragmentarycznie. Punkt 4: Pośrodku wnętrza znajduje się okno z widokiem na miejski pejzaż.
Jerzy Nowosielski, „Portret podwójny”, 1956, Muzeum Narodowe, Warszawa, artyzm.com, CC BY 3.0
m72293bb6ef664537_0000000000072

Mistyka cielesności – akty w twórczości Nowosielskiego

W kompozycjach z lat 50. XX wieku przedstawiających sportsmanki (Pływaczki, Koszykarki czy Gimnastyczki) postacie są bryłowate. Jerzy Nowosielski dążył do przedstawienia ciała uświęconego, oderwanego od ziemskiej rzeczywistości. MetafizykaMetafizykaMetafizyka, jako nauka filozoficzna, obejmuje rozważania o istocie bytu oraz o tym, co niepoznawalne, tajemnicze, niedostępne dla zmysłów. Twórczość Jerzego Nowosielskiego wpisuje się w te dwa tematy, mimo iż drażnił go pogląd o istnieniu dwóch równoległych rzeczywistości – materialnej i niematerialnej. Artysta‑teolog podkreślał współistnienie tych dwóch sfer oraz dowodził, że jedna bez drugiej nie mogłaby istnieć: Musi być glina, żeby można było w nią tchnąć ducha. No, bo jak w ducha tchnąć glinę?

W aktach z lat 60. i 70. XX wieku malarz podkreślał linie obojczyków, jasnymi blikami na ramionach i kościach policzkowych, mocno zarysowanym owalem brzucha oddawał bryłowatość. Uwydatniają one zarazem bezcielesność bytu, przenoszą w świat duchowych doznań. Takie formy aktów pojawiać się będą prawie w całej twórczości Nowosielskiego.

RHHYIiCHNSMGA1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Jerzego Nowosielskiego pt. „Półakt czarny”. Obraz przedstawia portret kobiety na czarnym tle. Kobieta została oznaczona czerwonymi konturami. Reszta jej ciała jest zacieniowana. Wyeksponowane są: szyja, dekolt, piersi, brzuch, a także biodra i nogi. Obraz ten przedstawia kobiety w kąpieli. Kobieta siedzi na szafce, Jej głowa jest zakryta przez zielony ręcznik. Na ilustracji umieszczone jest sześć aktywnych punktów zawierających dodatkowe informacje: Punkt 1: Nowosielski stosuje monochromatyczną, nokturnową gamę barwną. Punkt 2: Ciało kobiety ukryte jest w ciemności, jasne jej fragmenty sprawiają wrażenie neonowych, świecących w ciemności. Punkt 3: Malarz wprowadza zarysy części ciała, operując barwą pomarańczową. Punkt 4: Sposób malowania jasnych elementów przypomina technikę pisania ikon. Punkt 5: Osuwająca się z bioder bielizna przypomina perizonium (szata na biodrach ukrzyżowanego Chrystusa). Punkt 6: Charakterystyczny kadr, często pojawiający się u malarza, sprawia wrażenie tajemnicy – kobieta ukrywa twarz poza nim.
Jerzy Nowosielski, „Półakt czarny”, 1971, Muzeum Narodowe, Wrocław, pinimg.com, CC BY 3.0
R1QvWvwNv74v71
Źródło: online-skills.
R17IJtZjkDsaT1
Jerzy Nowosielski, „Muzyka nocą”, 1999, zbiory prywatne, desa.pl, CC BY 3.0
m72293bb6ef664537_0000000000082

Malarz świeckich ikon

Nowosielski nazywany jest malarzem świeckich ikon,; często nawiązywał do tradycji prawosławnych wyobrażeń sakralnych – stosował charakterystyczne dla ikony rozwiązania kompozycyjne, w centrum obrazu zamieszczał główny motyw, który otaczał pasem podzielonym na mniejsze pola wypełnione scenami. Operował przy tym płaską plamą barwną. Malował tematy religijne, ale z tego samego sposobu kompozycji korzystał w obrazach o charakterze świeckim, często je sakralizując – odwoływał się do ważnych problemów, które odcisnęły piętno w psychice artysty, tematu wojny, odczłowieczenia.

Rj4r8lOvIuaT01
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RuD9skKwpx1y81
Jerzy Nowosielski, „Oranta” (Męczeństwo św. Agaty), 1961, własność artysty, Kraków, desa.pl, CC BY 3.0
R1aat10hG6OfP1
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Jerzego Nowosielskiego pt. „Rzeźnia”. Obraz przedstawia wnętrze rzeźni, w której prowadzony jest ubój zwierząt. Prawdopodobnie jest to ubój rytualny, ponieważ w centrum widocznym jest czerwony budynek z wieżą, oraz latarnią i krzyżem. W miejscach usytuowanych wokół znajdują się czarnoskóre postaci, które zajmują się ubojem. W rzeźni widoczne są także zwierzęta. Na ilustracji znajduje się sześć aktywnych punktów zawierających dodatkowe informacje: Punkt 1: Męczeństwo bydła jest metaforą sakralnej ofiary, ale jednocześnie głosem artysty w sprawie masowej zbrodni i okrucieństwa w obozie koncentracyjnym. Punkt 2: Pośrodku bazyliki znajduje się arena otoczona różowym murem, na której rozgrywa się okrutny obrzęd. Punkt 3: W czerwonych oknach muru, jak w klatkach uwięzione zostały zwierzęta. Punkt 4: Wokół budowli krążą strażnicy ze świecami i księgami. Punkt 5: Po prawej stronie znajduje się masywny piec z drzwiczkami. Punkt 6: W lewym górnym rogu ustawiona została na stole martwa natura z kielichem i chlebem – nawiązanie do Eucharystii.
Jerzy Nowosielski, „ Rzeźnia”, 1962-1963, pinimg.com, CC BY 3.0
m72293bb6ef664537_0000000000093

Pejzażowa twórczość Nowosielskiego

Pejzaże Nowosielskiego przypominają filmowe kadry. Kompozycja tych obrazów często opiera się na zestawieniu płaskich, geometrycznych form, podzielonych płaszczyzn. Pojawiają się zarówno widoki frontalne, jak i ujęcia z perspektywy lotu ptaka oraz zupełnie z góry. Miejskie krajobrazy z rzędami kominów, rytmicznie powtarzającymi się sekwencjami okien i drzwi, ulicami z tramwajami są utrwaleniem 12‑letniego pobytu artysty z żoną w Łodzi. Widoki przedstawiające torowiska, na których stoją lokomotywy i wagony to odzwierciedlenie czasu, gdy twórca mieszkał niedaleko krakowskiego Dworca Głównego. Łodzie i statki są z kolei reminiscencją pobytu malarza na studenckim obozie w Międzyzdrojach. W latach 1950‑1962, w okresie łódzkim powstały pejzaże klasyczne, w których malarz wykorzystał, perspektywę linearną, którą modyfikował, łamiąc jej zasady. Charakterystyczny dla nich jest jasny, stonowany, przeważnie biało‑szary koloryt. Z czasem perspektywa ta zaczęła stopniowo zanikać. Tytuły obrazów wskazują na pejzaże łódzkie, ale jednocześnie mogłyby odzwierciedlać widoki każdego miasta.

R4Clz4ZtrBTIU1
Jerzy Nowosielski, „Pejzaż łódzki”, 1959, Galeria Kolekcji Fibak, Warszawa, galeriafibak.com.pl, CC BY 3.0
ReYu8j3f353eb1
Jerzy Nowosielski, „Wschód słońca w Bieszczadach”, 1963, Zachęta, Warszawa, zacheta.art.pl, CC BY 3.0
R1eeBCXkN1WsJ1
Jerzy Nowosielski, „Białe miasto”, 1964, Fundacja Starak, Kraków, starakfoundation.org, CC BY 3.0
m72293bb6ef664537_0000000000101

Mistyfikacja przestrzeni w Villa dei Misteri

W  obrazach Nowosielskiego nie tylko pespektywa uległa zaburzeniu czy własnym regułom malarza. W przestrzeni ukazanej w obrazach artysty przedmioty i postacie przenikają się, multiplikują, powodując wrażenie nieskończoności. Czasem dzieła te tworzyły labirynt, wprowadzały do przestrzeni skomplikowane, tajemnicze i trudne do rozszyfrowania układy.

Cykl Villa dei Misteri, zapoczątkowany w latach 60., łączy w sobie surrealistyczną wizję z dostojeństwem sztuki sakralnej. Kobiety‑kapłanki są nagie i bez twarzy, wykonują ruchy i figury, które trudno odnieść do jakiejkolwiek sytuacji. Ich postacie multiplikowane są w lustrach, oknach, drzwiach. Lustro i umywalka nabierają rangi sprzętów liturgicznych.

RNkZ1QIYUooRu1
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1I6vNmyfPWuS1
Jerzy Nowosielski, „Villa dei Misteri”, 1975 r., Muzeum Narodowe, Kraków, Polska, niezlasztuka.net, CC BY 3.0
m72293bb6ef664537_0000000000109

Dekoracje ścienne Nowosielskiego

Jerzy Nowosielski autorem projektów dekoracji wielu świątyń katolickich i prawosławnych. Polichromie Nowosielskiego są monumentalne, malarz zazwyczaj czerpie inspiracje z ikon bizantyjskich, postacie usytuowane są frontalnie, o sztywnych pozach i gestach, pozbawione emocji. Stosowane przez artystę czyste, nasycone i kontrastowe barwy ożywiają przedstawienia.

Jedną z najciekawszych realizacji artysty jest polichromia w kościele Ducha Świętego w Nowych Tychach wykonana w latach 1981‑1986. Nad ołtarzem znajduje się Maria‑orantka o ciemnej karnacji, której głowę otacza nimb o intensywnej czerwieni. W ten sposób artysta zastąpił Ducha Świętego, którego religia prawosławna nie uznaje jako trzeciej Osoby Trójcy. Marii towarzyszą starotestamentowe postacie: patriarchowie, królowie, prorocy. W transepcie artysta zamieścił apostołów, męczenników i Ojców Kościoła oraz sceny Przeistoczenia i Ukrzyżowania.

R1T9HHZaLgUii1
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1XmmiuqUsWSg1
Wnętrze kościoła ucha Świętego w Nowych Tychach, 1981-1986, flickr.com, CC BY 3.0
m72293bb6ef664537_0000000000223

Zadania

classicmobile
Ćwiczenie 1
Re0KqoUj5l1Ox1
Podaj tytuł dzieła opisane w dalszej części zadania. Opis: Ilustracja przedstawia wnętrze płyty Ducha Świętego w Nowych Tychach. Kościół ma wykonane z drewna i boazerii wnętrza. Dach tablicy ma postać stożka, na którym znajdują się postacie świętych. Największą widocznością świętą jest Maryja, która jest ubrana w brązowe szaty oraz ma czerwoną aureolę. W centrum powierzchni znajdują się schody prowadzące do ołtarza.
Źródło: online-skills.
static
classicmobile
Ćwiczenie 2
R8eMrIx7xfzCj1
Źródło: online-skills.
static
classicmobile
Ćwiczenie 3
R1LRmfngl2tzS1
Do dzieł dobierz miejsca, w których się znajdują. Białe miasto, Możliwe odpowiedzi: 1. Zachęta, Warszawa, 2. Muzeum Narodowe, Kraków, 3. Muzeum Narodowe, Wrocław, 4. Fundacja Starak, Kraków; Villa dei Misteri, Możliwe odpowiedzi: 1. Zachęta, Warszawa, 2. Muzeum Narodowe, Kraków, 3. Muzeum Narodowe, Wrocław, 4. Fundacja Starak, Kraków; Villa dei Misteri,; Półakt czarny, Możliwe odpowiedzi: 1. Zachęta, Warszawa, 2. Muzeum Narodowe, Kraków, 3. Muzeum Narodowe, Wrocław, 4. Fundacja Starak, Kraków; Villa dei Misteri, Wschód słońca w Bieszczadach, Możliwe odpowiedzi: 1. Zachęta, Warszawa, 2. Muzeum Narodowe, Kraków, 3. Muzeum Narodowe, Wrocław, 4. Fundacja Starak, Kraków; Villa dei Misteri,
Źródło: online-skills.
static
Zobacz także

Inna wersja zadania

R5PxkydgE7xlim72293bb6ef664537_00000000000071
Ćwiczenie 4
Opisz wybrane przez ciebie dzieło Nowosielskiego.
Źródło: online skills.
classicmobile
Ćwiczenie 5
R19wUDzGSYQzM1
Odpowiedz na pytanie. Gdzie znajduje się Kościół św. Ducha opisany w materiale?
Źródło: online-skills.
static
classicmobile
Ćwiczenie 6
Rkg5jutNMdgSr1
Odpowiedz na pytanie. Jaki kolor dominuje na obrazie Jerzego Nowosielskiego pt. „Wschód słońca w Bieszczadach”?
Źródło: online-skills.
static
Zobacz także

Inna wersja zadania

RcDtrmOAN8EHnm72293bb6ef664537_00000000000081
Inna wersja zadania
Źródło: online skills, cc0.
classicmobile
Ćwiczenie 7
RM0rfrT8gdEcd1
Podaj przykład obrazu Nowosielskiego, w którym dominują figury geometryczne.
Źródło: online-skills.
static
classicmobile
Ćwiczenie 8
R1dX6IpPkI2WT1
Źródło: online-skills.
static
Polecenie 1

Na podstawie trzech wybranych dzieł uzasadnij, że twórczość Nowosielskiego ma charakter metafizyczny.

R13n4NOcQYAyZ
Polecenie 2

Dokonaj analizy dzieła.

R1BoU5hD4iLgi1
Jerzy Nowosielski, „Kobiety na plaży”, 1967, Galeria Fibak, Warszawa, galeriafibak.com.pl, CC BY 3.0

Wypisz cztery cechy kompozycji obrazu.

R1OANIGtrlTis

Wskaż cztery cechy kolorystyki dzieła.

R7d0pL5DRUq2O

Podaj cztery cechy światłocienia.

RGQK8bQDcHckG

Wskaż cztery cechy ekspresji w obrazie.

RnF2b7FPZUIKr
m72293bb6ef664537_0000000000007
m72293bb6ef664537_0000000000008
m72293bb6ef664537_0000000000246

Słownik pojęć

Apofatyczna teologia
Apofatyczna teologia

[gr. apophatikós ‘przeczący’], teologia posługująca się w dociekaniach metodą negacji, antynomii, paradoksu i refleksją nad doświadczeniami mistycznymi

Blik
Blik

[niem. Blick ‘spojrzenie’, ‘rzut oka’], szt. plast. skupione odbicie światła, zaznaczone na obrazie jasną farbą.

Ikona
Ikona

obraz kultowy, ukształtowany w sztuce wschodniochrześcijańskiej, wyobrażający osoby święte, sceny biblijne i liturgiczno‑symboliczne. Ikony związane są integralnie z liturgią. Ich kompozycja opiera się o zasady sformułowane przez kościół i tradycję. W tym celu przestrzegano kanonu ikonograficznego, metody malowania według wzoru.

Ikonostas
Ikonostas

ściana w cerkwiach dzieląca nawę od przestrzeni ołtarzowej, wysoka i całkowicie zamknięta oraz pokryta ikonami.

Metafizyka
Metafizyka

1. nauka filozoficzna, której przedmiotem są podstawowe kwestie dotyczące bytu, jego właściwości i przyczyny; 2. rozważania o tym, co niedostępne zmysłom i doświadczeniu.

Podlinnik
Podlinnik

podręcznik malarstwa ikonowego, zawierający szczegółowe przepisy techniczne, wzorce ikonograficzne oraz sformułowania dotyczące teologii ikony. Celem podlinników było zachowanie tradycyjnego sposobu obrazowania ikon, niezbędnego dla ich prawidłowego kultu.

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

red. M. Bielska‑Łach, K. Kubalska‑Sulkiewicz, A. Manteuffel‑Szarota, Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa 1996

sjp.pwn.pl

m72293bb6ef664537_0000000000279

Galeria dzieł sztuki

m72293bb6ef664537_0000000000284

Bibliografia

Czerni Krystyna, Nowosielski w Małopolsce. Sztuka sakralna, Kraków 2015

Jasińska Ewa, Polichromia Jerzego Nowosielskiego w kościele Ducha Świętego w Tychach: przykład malarstwa sakralnego inspirowanego sztuką bizantyjską, Pisma Humanistyczne, 2004

Wielcy Malarze, ich życie, inspiracje i dzieło, Nr 105: Jerzy Nowosielski, Eaglemoss 2000

Złota encyklopedia PWN, Edycja 2003