1. Od kiedy znane były metale?

Człowiek zaczął stosować metale już pod koniec epoki kamienia. Do najwcześniej poznanych metali należą m.in.: złoto, miedź, srebro. Już przed naszą erą wykonywano z nich ozdoby i biżuterię, ale przede wszystkim, w miarę rozwoju cywilizacji, metalowe narzędzia. W dzisiejszych czasach trudno jest wyobrazić sobie życie bez metali.

Galeria: srebro, złoto i miedź – metale znane od starożytności

Dla zainteresowanych

Złoto i srebro przez wieki były najbardziej cenionymi metalami. Przede wszystkim, ze względu na rzadkość występowania, były bardzo drogie. Bito z nich monety, wytwarzano biżuterię. Po dzisiaj są elementami wielu cennych wyrobów jubilerskich.

W celu poznania historii wykorzystywania złota, zapoznaj się z informacjami zawartymi w poniższej animacji.

R4EXJdALcePAq

Na filmie ukazano gdzie niegdyś wydobywano złoto w Europie, opisano jego rolę w społeczeństwie, a także przedstawiono ciekawostki na jego temat.

Na filmie ukazano gdzie niegdyś wydobywano złoto w Europie, opisano jego rolę w społeczeństwie, a także przedstawiono ciekawostki na jego temat.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R4EXJdALcePAq

Na filmie ukazano gdzie niegdyś wydobywano złoto w Europie, opisano jego rolę w społeczeństwie, a także przedstawiono ciekawostki na jego temat.

2. Metale – położenie w układzie okresowym

Na poniższym schemacie przedstawiono uproszczony podział substancji chemicznych.

RVYmRGz6kR1hK

Na ilustracji przedstawiono schemat podziału substancji chemicznych. Dzielą się one na proste i złożone. Substancje proste są to pierwiastki chemiczne, które dodatkowo dzielą się na metale i niemetale. Substancje złożone są to związki chemiczne.

Zwróć uwagę, że metale to substancje proste, a więc pierwiastki chemiczne. W układzie okresowym położone są głównie w jego lewej i centralnej części.

W przyrodzie, w stanie wolnym (niezwiązanym z innymi pierwiastkami) występują jedynie nieliczne z metali. Należą do nich m.in.: srebro, złoto, miedź, platyna. Większość metali występuje w przyrodzie zwykle w postaci tak zwanych rudrudy metalirud (w uproszczeniu, w postaci związków chemicznych z innymi pierwiastkami). Czyste metale można pozyskać, poddając odpowiednie rudy określonym procesom metalurgicznym.

Dla zainteresowanych

W poniższej galerii zamieszczono zdjęcia wybranych rud niektórych metali.

Galeria: Rudy wybranych metali

R1LgXPqRipFEL

Ilustracja przedstawia kawałek rudy żelaza, hematytu, o nieregularnym kształcie i zaokrąglonych powierzchniach. Ma on barwę szaro‑srebrną.

RSQKgQvS0WEfa

Ilustracja interaktywna przedstawia dwa rodzaje rudy żelaza o nieregularnych, kanciastych kształtach i różnych wielkościach. W lewym dolnym rogu grafiki dominują elementy czarno-srebrne, o metalicznym połysku. Po naciśnięciu na znajdujący się na nich przycisk z cyfrą jeden ukazuje się napis: Magnetyt. Z prawej strony grafiki, w jej górnej części, przeważają elementy o brązowoszarym zabawieniu i metalicznym połysku. Po naciśnięciu na znajdujący się obok nich przycisk z numerem dwa, ukazuje się napis: Piryt.

Ilustracja interaktywna przedstawia dwa rodzaje rudy żelaza o nieregularnych, kanciastych kształtach i różnych wielkościach. W lewym dolnym rogu grafiki dominują elementy czarno-srebrne, o metalicznym połysku. Po naciśnięciu na znajdujący się na nich przycisk z cyfrą jeden ukazuje się napis: Magnetyt. Z prawej strony grafiki, w jej górnej części, przeważają elementy o brązowoszarym zabawieniu i metalicznym połysku. Po naciśnięciu na znajdujący się obok nich przycisk z numerem dwa, ukazuje się napis: Piryt.

RxCQPZ5dZQVSa

Ilustracja przedstawia kawałek rudy glinu – boksytu. Ma on nieregularny kształt, posiada pomarańczowe zabarwienie pokryte ciemnobordowymi plamkami różnej wielkości.

R1Mp8JFgM42hu

Na ilustracji ukazano kawałek rudy ołowiu, galeny. Ma ona bardzo nieregularny kształt i metaliczny połysk. Ma w większości szarosrebrne zabarwienie, gdzieniegdzie ma barwę złocistą na skutek występowania domieszki pirytu.

R1tM8CT4bsieu

Na ilustracji ukazano kawałek rudy rtęci, cynobru, o okrągłym kształcie i brudnoczerwonym zabarwieniu. Powierzchnia rudy jest nierówna i chropowata, pokryta licznymi szarymi i żółtymi plamkami.

Rdq9bcTALfOOv

Na ilustracji ukazano kawałek rudy miedzi – chalkopirytu. Ma on postać połączonych ze sobą, białych kryształów. Między nimi znajdują się liczne, żółte i szaro‑fioletowe, małe kryształki, będące wynikiem obecności domieszki kwarcu.

Ciekawostka

Pilbara to region w Australii cechujący się niewielkim zaludnieniem i dużym znaczeniem gospodarczym. W latach $2018\text{–}2019$ pochodziło stamtąd ponad $50\mathrm{\%}$ wydobywanej na świecie rudy żelaza. To głównie ona nadaje tamtejszej glebie charakterystyczną (rdzawą) barwę, dobrze widoczną z dużej wysokości. Region ten jest bogaty również w rudy innych metali, m.in.: manganu, złota, cyny, miedzi.

R1xuNKSVEE4e2

Zdjęcie przedstawia pustynne tereny regionu Pilbara w Australii. Ukazano czerwono‑pomarańczowe skały pokryte nielicznymi kępami uschłej trawy. W centralnej części zdjęcia znajduje się długie, głębokie wgłębienie, którego zbocza mają postać schodów. Górną część zdjęcia zajmuje niebieskie, bezchmurne niebo.

3. Jakie właściwości mają metale?

Wykonanie polecenia $1$ i wskazanie metalowych przedmiotów w Twoim otoczeniu, prawdopodobnie nie sprawiło Ci trudności. Czy zatem metale mają jakieś wspólne właściwości, dzięki którym jesteśmy w stanie z łatwością określić, jaka substancja należy właśnie do grupy metali, a inna nie? Udzielenie odpowiedzi na to pytanie ułatwi Ci wykonanie poleceń $2$–$6$.

1

Polecenie 2

W poniższej galerii znajdują się zdjęcia wybranych metali. Obejrzyj je i napisz, jakie właściwości fizyczne metali możemy określić na ich podstawie. Następnie zastanów się, czy wszystkie zapisane przez Ciebie właściwości fizyczne są takie same dla każdego z analizowanych metali.

R1UT6K63JsLW2

Zdjęcie przedstawia trzy ułożone na sobie kawałki sodu. Mają one kształt trójkątny, z jedną zaokrągloną krawędzią. Mają szarosrebrną barwę o metalicznym połysku.

R1dR9YMf1RqTX

Zdjęcie przedstawia próbkę metalicznego złota o nieregularnych kształtach, przypominającą fragment gałęzi drzewa iglastego. Powierzchnia próbki jest nierówna i połyskująca.

R13f7YE0Ewai7

Zdjęcie przedstawia próbkę metalicznego srebra o bardzo nieregularnym kształcie, przypominającym literę X z licznymi wyrostkami o zaostrzonych krawędziach. Powierzchnia próbki jest nierówna i matowa.

RGZg4wehdGo7f

Zdjęcie przedstawia próbkę metalicznej miedzi o nieregularnym kształcie. Jej powierzchnia pokryta jest wypustkami o zaokrąglonych krawędziach.

RNElIHgMeRDvj

Zdjęcie przedstawia małą kroplę rtęci znajdującą się w szklanym, przezroczystym naczyniu. Rtęć ma srebrną barwę i posiada metaliczny połysk.

R18Ky9FT90kIx

Zdjęcie przedstawia cynk w trzech różnych postaciach. W lewym dolnym rogu znajduje się białoszary sześcian o gładkich powierzchniach. Powyżej ukazano bryłę cynku o szarosrebrnej barwie, kształtem przypominającą fragment pnia drzewa. Po jej prawej stronie znajduje się bryła cynku o ciemnoszarej barwie, posiadająca dwa rozgałęzienia. Jej powierzchnia jest nieregularna i pokryta chropowatymi wypustkami o zaokrąglonych brzegach.

R25plz5XsCCLh

Na zdjęciu przedstawiono chrom w różnych postaciach. W centralnej części znajduje się duża podłużna bryła pokryta połyskującymi, srebrnymi kryształkami. Po jej prawej stronie znajduje się podobna, mniejsza bryłka oraz leżący osobno kryształ. Natomiast z jej prawej strony ułożone są dwa małe kryształki i jeden białoszary sześcian o gładkich ścianach.

RnpyHGnvq8YGI

Zdjęcie ukazuje srebrno‑czarną bryłę molibdenu o metalicznym połysku i nierównej, chropowatej powierzchni. W prawym górnym rogu znajduje się wykonany z molibdenu sześcian o czarnej barwie i gładkich powierzchniach.

RhUXEj32hYH4B

Na zdjęciu ukazano szarosrebrne, metalicznie połyskujące kawałki żelaza. Kształtem przypominają one fragmenty węgla drzewnego.

R1aGMC3GlQMoj

Zdjęcie przedstawia kryształy czystej platyny. Ma ona bardzo nieregularne, płaskie kształty oraz silny metaliczny połysk.

RhtJ4sr5OovMq

Odpowiedź: (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Zwróć uwagę na stan skupienia, barwę i połysk metali zamieszczonych w analizowanej galerii zdjęć.

Pokaż odpowiedź

Czy w Twojej odpowiedzi znalazły się poniższe informacje?

W galerii znajdują się zdjęcia dziesięciu metali: sodu, złota, srebra, miedzi, rtęci, cynku, chromu, molibdenu, żelaza i platyny.

• Wszystkie wymienione metale, z wyjątkiem rtęci, to ciała stałe. Rtęć jest cieczą.

• Wszystkie prezentowane w galerii metale połyskują.

• Większość zamieszczonych w galerii metali ma srebrzystoszare zabarwienie.

• Wyjątkami są złoto (które ma żółte zabarwienie) i miedź (o zabarwieniu rudobrązowym).

Polecenie 2

R1Fzg2xa0SZzW

Zaznacz, który metal różni się od pozostałych pod względem stanu skupienia. Możliwe odpowiedzi: 1. rtęć, 2. sód, 3. złoto, 4. srebro, 5. miedź, 6. cynk, 7. chrom, 8. molibden, 9. żelazo, 10. platyna

Doświadczenie 2

Sprawdź, czy miedź przewodzi ciepło. W tym celu wykonaj doświadczenie $2$. Jeśli nie masz możliwości samodzielnego przeprowadzenia doświadczenia, zapoznaj się ze schematycznym rysunkiem obrazującym jego przebieg. Wspomniany rysunek znajduje się pod instrukcją wykonania doświadczenia.

R1RUzMTjU7r4e

Problem badawczy:. Spośród podanych poniżej hipotez wybierz jedną, a następnie ją zweryfikuj. Hipoteza 1: Hipoteza 2: Twój wybór: (Wybierz: Hipoteza 1., Hipoteza 2.). Co będzie potrzebne: ;. Instrukcja: 1.

RjkwhFzQCgN5F

Ilustracja przedstawia dwie fazy tego samego eksperymentu. Zestaw składa się: ze zlewki stojącej na podstawce i napełnionej w dwóch trzecich gorącą wodą, zagiętego w kształt odwróconej litery L kawałka miedzi umieszczonego w zlewce w taki sposób, że poziomy kawałek opiera się o krawędź zlewki, a pionowy zanurzony jest w wodzie oraz kawałka żółtej substancji, którą według opisu jest parafina, leżącą na poziomej części kawałka miedzi. Na obrazku po prawej stronie, przedstawiającego końcową fazę eksperymentu, parafina uległa stopieniu pod wpływem ciepła pochodzącego z kawałka miedzi, na którym leżała.

Zapoznaj się z poniższym opisem doświadczenia, a następnie wykonaj polecenie.

Problem badawczy:

Czy miedź przewodzi ciepło?

Hipoteza:

Miedź przewodzi ciepło.

Co było potrzebne:

• zlewka;

• gorąca woda;

• zagięta metalowa płytka miedziana;

• parafina.

Przebieg doświadczenia:

Do zlewki wlano gorącą wodę, a następnie włożono do niej zagiętą metalową płytkę tak, aby jeden jej koniec był zanurzony w wodzie. Na drugim końcu płytki umieszczono kawałek parafiny.

Obserwacje:

Parafina umieszczona na miedzianej płytce po pewnym czasie zaczyna się topić.

1

Polecenie 4

RT3CqP7eEDZSS

Obserwacje: (Uzupełnij). Wnioski: (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

W obserwacjach uwzględnij „zachowanie się” parafiny w czasie trwania doświadczenia. We wnioskach odnieś się do postawionej hipotezy.

Do sformułowania obserwacji możesz wykorzystać schematyczny rysunek obrazujący przebieg doświadczenia.

Pokaż odpowiedź

Czy w odnotowanych przez Ciebie obserwacjach znalazła się poniższa informacja? Czy w zapisanych przez Ciebie wnioskach znajduje się odniesienie do postawionej hipotezy?

Obserwacje:

Parafina umieszczona na miedzianej płytce po pewnym czasie zaczyna się topić.

Wniosek:

Parafina topi się pod wpływem podwyższonej temperatury. Można zatem wnioskować, że płytka miedziana w czasie doświadczenia musiała stopniowo się nagrzewać. Oznacza to, że miedź, z której wykonana była płytka, przewodzi ciepło.

1

Polecenie 4

Zapisz wnioski z przeprowadzonego doświadczenia.

RICUHBH5hxgPm

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

We wnioskach odnieś się do postawionej hipotezy.

Pokaż odpowiedź

Wniosek:

Parafina topi się pod wpływem podwyższonej temperatury. Można zatem wnioskować, że płytka miedziana w czasie doświadczenia musiała stopniowo się nagrzewać. Oznacza to, że miedź, z której wykonana była płytka, przewodzi ciepło.

Gdybyśmy w drugim doświadczeniu zamiast płytki miedzianej użyli płytki wykonanej z innego metalu (takiego, który nie ulega reakcji chemicznej z wodą), uzyskalibyśmy ten sam wynik – parafina po pewnym czasie uległaby stopieniu. Wszystkie metale są dobrymi przewodnikami ciepła. Dlatego często wydaje nam się, że metale (lub metalowe przedmioty) są zimniejsze w dotyku niż otoczenie.

Doświadczenie 3

Sprawdź, czy miedź przewodzi prąd elektryczny. W tym celu wykonaj doświadczenie $3$.

R14TyqyaoPnYE

Problem badawczy:. Spośród podanych poniżej hipotez wybierz jedną, a następnie ją zweryfikuj. Hipoteza 1: Hipoteza 2: Twój wybór: (Wybierz: Hipoteza 1., Hipoteza 2.). Co będzie potrzebne: ;. Instrukcja: 1.

Skonstruowany przez Ciebie zestaw powinien wyglądać podobnie, jak ten zilustrowany na poniższym schemacie.

R1WNwPC6o1fdN

Schemat zestawu doświadczalnego wykonanego z baterii i żarówki połączonych ze sobą za pomocą przewodu elektrycznego. Dodatkowo, do żarówki i baterii, przymocowano po jednym dodatkowym przewodzie w celu połączenia ich z miedzianym drutem.

Zapoznaj się z poniższym opisem doświadczenia, a następnie wykonaj polecenie.

Problem badawczy:

Czy miedź przewodzi prąd elektryczny?

Hipoteza:

Miedź przewodzi prąd elektryczny.

Co będzie potrzebne:

• bateria;

• dioda LED;

• drucik miedziany;

• przewody elektryczne.

Przebieg doświadczenia:

Z baterii, diody i przewodów elektrycznych zmontowano zestaw do badania przewodzenia prądu elektrycznego. Następnie w układzie elektrycznym umieszczono miedziany drucik, zamykając w ten sposób jego obwód.

Obserwacje:

Po zamknięciu obwodu przez umieszczenie w nim miedzianego drucika, dioda LED się zaświeciła.

1

Polecenie 5

R1amL6rLxhoIZ

Obserwacje: (Uzupełnij). Wnioski: (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

We wnioskach odnieś się do postawionej hipotezy. W obserwacjach uwzględnij, co dzieje się z diodą LED w czasie konstruowania obwodu.

Pokaż odpowiedź

Czy w odnotowanych przez Ciebie obserwacjach znalazła się poniższa informacja? Czy w zapisanych przez Ciebie wnioskach znajduje się odniesienie do postawionej hipotezy?

Obserwacje: Po zamknięciu obwodu przez umieszczenie w nim miedzianego drucika, dioda LED się zaświeciła.

Wniosek: Odnotowana obserwacja pozwala na stwierdzenie, że miedź przewodzi prąd elektryczny (w przeciwnym wypadku nie zaobserwowano by zaświecenia się diody LED).

1

Polecenie 5

Zapisz wnioski z przeprowadzonego doświadczenia.

RuLrahFyqctZB

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

We wnioskach odnieś się do postawionej hipotezy.

Pokaż odpowiedź

Wniosek:

Odnotowana obserwacja pozwala na stwierdzenie, że miedź przewodzi prąd elektryczny (w przeciwnym wypadku nie zaobserwowano by zaświecenia się diody LED).

Metale są nie tylko dobrymi przewodnikami ciepła, ale także elektryczności. Przewodnictwo cieplne i elektryczne, a także połysk (nazywany często połyskiem metalicznym), to właściwości, które posiadają wszystkie metale (bez wyjątków).

Do ich wspólnych właściwości należy również kowalność. KowalnośćkowalnośćKowalność to w uproszczeniu zdolność metalu do odkształcania się pod wpływem kucia, przy jednoczesnym zachowaniu właściwości tego metalu. Innymi słowy, ta cecha skutkuje tym, że metale nadają się do obróbki poprzez kucie.

Cztery wymienione powyżej właściwości, a więc dobre przewodnictwo cieplne i elektryczne, połysk i kowalność, są właściwościami definiującymi metale. Pokrótce oznacza to, że aby mieć pewność, czy badana substancja jest metalem, należy sprawdzić doświadczalnie, czy charakteryzuje się wszystkimi czterema wymienionymi właściwościami. Jeśli dla badanej substancji nie stwierdzimy przynajmniej jednej z analizowanych właściwości, nie możemy tej substancji zaklasyfikować do metali.

Przeanalizujmy jeszcze inne cechy metali.

Charakteryzują się one na ogół dużą ciągliwością. Oznacza to, że są podatne na zmianę kształtu, bez jednoczesnego naruszenia spójności materiału oraz bez utraty jego właściwości. To znaczy, że metale można prawie dowolnie formować, np. w formę cienkich drutów lub arkuszy (jak np. folia aluminiowa).

Metale charakteryzują się zróżnicowanymi temperaturami topnienia. Wartości tych temperatur są dla większości metali stosunkowo wysokie. Wyjątkiem jest oczywiście rtęć, której temperatura topnienia wynosi około –$39{}^{\circ }\text{C}$. Niezbyt wysokie temperatury topnienia mają również sód (około $98{}^{\circ }\text{C}$) czy potas (około $63{}^{\circ }\text{C}$).

Metale charakteryzują się różną gęstością i różnymi temperaturami wrzenia. Różnice w tych i omówionych wcześniej właściwościach metali wykorzystuje się w różnych dziedzinach przemysłu.

1

Polecenie 10

Gęstość złota, w temperaturze $25{}^{\circ }\text{C}$, wynosi około $\mathrm{19,3} \frac{ \text{g}}{{\text{cm}}^3}$, z kolei gęstość srebra w tej temperaturze to około $\mathrm{10,5} \frac{ \text{g}}{{\text{cm}}^3}$. Zastanów się i odpowiedz na pytanie, która z próbek – $1 \text{kg}$ złota czy $1 \text{kg}$ srebra – zajmuje więcej miejsca (większą objętość). Odpowiedź znajdziesz w filmie.

RQ4f4KpAYTngu

Odpowiedź: (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Zastanów się, jaką objętość ma każda z porównywanych próbek metali.

Pokaż odpowiedź

Przeanalizuj poniższy materiał filmowy i sprawdź swoją odpowiedź.

RQvYjuMG2fEJH

Na animacji ukazano porównanie wielkości kilogramowej sztabki złota i srebra oraz ich gęstości. Przedstawiono również informacje na temat wydobytego dotychczas na Ziemi złota.

Na animacji ukazano porównanie wielkości kilogramowej sztabki złota i srebra oraz ich gęstości. Przedstawiono również informacje na temat wydobytego dotychczas na Ziemi złota.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RQvYjuMG2fEJH

Na animacji ukazano porównanie wielkości kilogramowej sztabki złota i srebra oraz ich gęstości. Przedstawiono również informacje na temat wydobytego dotychczas na Ziemi złota.

1

Polecenie 10

Gęstość złota, w temperaturze $25{}^{\circ }\text{C}$, wynosi około $\mathrm{19,3} \frac{\text{g}}{{\text{cm}}^3}$, z kolei gęstość srebra w tej temperaturze to około $\mathrm{10,5} \frac{\text{g}}{{\text{cm}}^3}$. Zastanów się i odpowiedz na pytanie, która z próbek – $1 \text{kg}$ złota czy $1 \text{kg}$ srebra – zajmuje więcej miejsca (większą objętość).

R120uWV3YzGWp

Odpowiedź: (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Zastanów się, jaką objętość ma każda z porównywanych próbek metali.

Pokaż odpowiedź

Ponieważ złoto ma większą gęstość, to $1 \text{kg}$ złota będzie zajmować mniej miejsca, niż taka sama ilość srebra.

Polecenie 11

W poniższym materiale filmowym przeprowadzono doświadczenie, które pozwoliło na zbadanie pewnych właściwości fizykochemicznych trzech metali: sodu, potasu oraz wapnia. Zapoznaj się z tym materiałem i, na podstawie zawartych w nim informacji, oceń poprawność poniższych stwierdzeń.

R1XCbR3JpAeAE

Na filmie przeprowadzono doświadczenie pozwalające na zbadanie zachowania trzech metali: sodu, potasu oraz wapnia w kontakcie z wodą.

Na filmie przeprowadzono doświadczenie pozwalające na zbadanie zachowania trzech metali: sodu, potasu oraz wapnia w kontakcie z wodą.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1XCbR3JpAeAE

Na filmie przeprowadzono doświadczenie pozwalające na zbadanie zachowania trzech metali: sodu, potasu oraz wapnia w kontakcie z wodą.

R1AtqiGCnVVvl

Łączenie par. . Sód, potas i wapń to metale aktywne chemicznie, dlatego należy przechowywać je pod warstwą nafty (ograniczając dostęp powietrza).. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Właściwością chemiczną wskazanych metali, badaną w analizowanym doświadczeniu, była rozpuszczalność tych metali w wodzie.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Na podstawie przeprowadzonego doświadczenia można wnioskować, że wszystkie analizowane metale (sód, potas i wapń) reagują z wodą, przy czym reakcja wapnia z wodą jest najbardziej gwałtowna.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Jednym z produktów reakcji chemicznej każdego z analizowanych metali z wodą jest wodór.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Analizując przebieg doświadczenia można stwierdzić, że sód i potas mają gęstość mniejszą od gęstości wody, a wapń - mniejszą od gęstości wody.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz

Łączenie par. . Sód, potas i wapń to metale aktywne chemicznie, dlatego należy przechowywać je pod warstwą nafty (ograniczając dostęp powietrza).. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Właściwością chemiczną wskazanych metali, badaną w analizowanym doświadczeniu, była rozpuszczalność tych metali w wodzie.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Na podstawie przeprowadzonego doświadczenia można wnioskować, że wszystkie analizowane metale (sód, potas i wapń) reagują z wodą, przy czym reakcja wapnia z wodą jest najbardziej gwałtowna.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Jednym z produktów reakcji chemicznej każdego z analizowanych metali z wodą jest wodór.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Analizując przebieg doświadczenia można stwierdzić, że sód i potas mają gęstość mniejszą od gęstości wody, a wapń - mniejszą od gęstości wody.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz

RSabit0iLHrqj

Uzupełnij równania reakcji sodu, potasu oraz wapnia z wodą, wybierając spośród wyrażeń podanych poniżej. 1. $2 \text{Na}+$1. $\text{NaOH}$, 2. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 3. $\text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 4. $2 \text{NaOH}$, 5. ${\text{H}}_2\text{O}$, 6. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 7. $2 \text{KOH}$, 8. ${\text{H}}_2\text{O}$, 9. $\text{KOH}$, 10. $2 \text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 11. ${\text{H}}_2\text{O}$, 12. $2 {\text{H}}_2\text{O}$$\to$1. $\text{NaOH}$, 2. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 3. $\text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 4. $2 \text{NaOH}$, 5. ${\text{H}}_2\text{O}$, 6. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 7. $2 \text{KOH}$, 8. ${\text{H}}_2\text{O}$, 9. $\text{KOH}$, 10. $2 \text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 11. ${\text{H}}_2\text{O}$, 12. $2 {\text{H}}_2\text{O}$$+{\text{H}}_2$

2. $2 \text{K}+$1. $\text{NaOH}$, 2. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 3. $\text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 4. $2 \text{NaOH}$, 5. ${\text{H}}_2\text{O}$, 6. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 7. $2 \text{KOH}$, 8. ${\text{H}}_2\text{O}$, 9. $\text{KOH}$, 10. $2 \text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 11. ${\text{H}}_2\text{O}$, 12. $2 {\text{H}}_2\text{O}$$\to$1. $\text{NaOH}$, 2. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 3. $\text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 4. $2 \text{NaOH}$, 5. ${\text{H}}_2\text{O}$, 6. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 7. $2 \text{KOH}$, 8. ${\text{H}}_2\text{O}$, 9. $\text{KOH}$, 10. $2 \text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 11. ${\text{H}}_2\text{O}$, 12. $2 {\text{H}}_2\text{O}$$+{\text{H}}_2$

3. $\text{Ca}+$1. $\text{NaOH}$, 2. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 3. $\text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 4. $2 \text{NaOH}$, 5. ${\text{H}}_2\text{O}$, 6. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 7. $2 \text{KOH}$, 8. ${\text{H}}_2\text{O}$, 9. $\text{KOH}$, 10. $2 \text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 11. ${\text{H}}_2\text{O}$, 12. $2 {\text{H}}_2\text{O}$$\to$1. $\text{NaOH}$, 2. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 3. $\text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 4. $2 \text{NaOH}$, 5. ${\text{H}}_2\text{O}$, 6. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 7. $2 \text{KOH}$, 8. ${\text{H}}_2\text{O}$, 9. $\text{KOH}$, 10. $2 \text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 11. ${\text{H}}_2\text{O}$, 12. $2 {\text{H}}_2\text{O}$$+{\text{H}}_2$

Uzupełnij równania reakcji sodu, potasu oraz wapnia z wodą, wybierając spośród wyrażeń podanych poniżej. 1. $2 \text{Na}+$1. $\text{NaOH}$, 2. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 3. $\text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 4. $2 \text{NaOH}$, 5. ${\text{H}}_2\text{O}$, 6. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 7. $2 \text{KOH}$, 8. ${\text{H}}_2\text{O}$, 9. $\text{KOH}$, 10. $2 \text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 11. ${\text{H}}_2\text{O}$, 12. $2 {\text{H}}_2\text{O}$$\to$1. $\text{NaOH}$, 2. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 3. $\text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 4. $2 \text{NaOH}$, 5. ${\text{H}}_2\text{O}$, 6. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 7. $2 \text{KOH}$, 8. ${\text{H}}_2\text{O}$, 9. $\text{KOH}$, 10. $2 \text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 11. ${\text{H}}_2\text{O}$, 12. $2 {\text{H}}_2\text{O}$$+{\text{H}}_2$

2. $2 \text{K}+$1. $\text{NaOH}$, 2. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 3. $\text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 4. $2 \text{NaOH}$, 5. ${\text{H}}_2\text{O}$, 6. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 7. $2 \text{KOH}$, 8. ${\text{H}}_2\text{O}$, 9. $\text{KOH}$, 10. $2 \text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 11. ${\text{H}}_2\text{O}$, 12. $2 {\text{H}}_2\text{O}$$\to$1. $\text{NaOH}$, 2. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 3. $\text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 4. $2 \text{NaOH}$, 5. ${\text{H}}_2\text{O}$, 6. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 7. $2 \text{KOH}$, 8. ${\text{H}}_2\text{O}$, 9. $\text{KOH}$, 10. $2 \text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 11. ${\text{H}}_2\text{O}$, 12. $2 {\text{H}}_2\text{O}$$+{\text{H}}_2$

3. $\text{Ca}+$1. $\text{NaOH}$, 2. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 3. $\text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 4. $2 \text{NaOH}$, 5. ${\text{H}}_2\text{O}$, 6. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 7. $2 \text{KOH}$, 8. ${\text{H}}_2\text{O}$, 9. $\text{KOH}$, 10. $2 \text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 11. ${\text{H}}_2\text{O}$, 12. $2 {\text{H}}_2\text{O}$$\to$1. $\text{NaOH}$, 2. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 3. $\text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 4. $2 \text{NaOH}$, 5. ${\text{H}}_2\text{O}$, 6. $2 {\text{H}}_2\text{O}$, 7. $2 \text{KOH}$, 8. ${\text{H}}_2\text{O}$, 9. $\text{KOH}$, 10. $2 \text{Ca}{\left(\text{OH}\right)}_2$, 11. ${\text{H}}_2\text{O}$, 12. $2 {\text{H}}_2\text{O}$$+{\text{H}}_2$

Ciekawostka

Związki chemiczne niektórych metali barwią płomień palnika na określony kolor. W przypadku identyfikacji analizowanej próbki związku chemicznego, można przeprowadzić tak zwaną próbę płomieniowąpróba płomieniowapróbę płomieniową.

Polega ona w uproszczeniu na umieszczeniu próbki badanego związku chemicznego w płomieniu palnika i obserwowaniu zabarwienia tego płomienia. Na poniższej grafice przedstawiono zabarwienie płomienia palnika w kontakcie ze związkami chemicznymi wybranych metali.

RQryaN0Y0eaX1

Na ilustracji przedstawiono zabarwienie płomienia palnika w kontakcie ze związkami chemicznymi wybranych metali. Są to kolejno od lewej: związki litu – ciemnoróżowe zabarwienie, związki sodu – żółto‑pomarańczowe zabarwienie, związki potasu – fioletowe zabarwienie, związki wapnia – pomarańczowe zabarwienie, związki strontu – czerwono‑pomarańczowe zabarwienie, związki baru – jasnożółte zabarwienie i związki miedzi – zabarwienie zielone.

Zdolność barwienia płomienia jest wykorzystywana w produkcji sztucznych ogni (fajerwerków).

4. Zastosowanie metali

Jak już wspomnieliśmy, trudno w dzisiejszych czasach wyobrazić sobie życie bez metali. Określone właściwości tej grupy związków chemicznych wykorzystuje się w różnych gałęziach przemysłu i w różnych dziedzinach życia. Przykładowo, dobre przewodnictwo elektryczne pozwoliło na wykorzystanie niektórych metali do produkcji przewodów elektrycznych. Jednak często zdarza się, że do stworzenia określonego przedmiotu nie używa się tylko jednego, określonego metalu, ale stopu metalistop metalistopu metali.

Stop metali to mieszanina jednorodna, która powstała z połączenia metalu z innym pierwiastkiem, zwykle innym metalem, po ich stopieniu, a następnie schłodzeniu otrzymanej masy. W skład stopu mogą wchodzić nie tylko metale, ale także niemetale (np. węgiel). Jeśli ma być on mieszaniną jednorodną metalu z niemetalem, to wspomniany metal musi stanowić w tej mieszaninie zdecydowaną większość (musi być głównym składnikiem stopu).

W wyniku stapiania odpowiednich metali, można uzyskać materiały o określonych właściwościach – innych niż czyste metale. Najczęściej stopy metali produkuje się w celu otrzymania materiałów o zwiększonej wytrzymałości.

Dla zainteresowanych

W poniższej galerii zamieszczono zdjęcia przedmiotów wykonanych z odpowiednich stopów metali.

RoWdFnwENEOTu

Zdjęcie przedstawia wykonany z brązu posąg cesarza Augusta. Kończy się on na wysokości pasa i umieszczony jest na metalowym podparciu. Cesarz ma na sobie tradycyjny strój, a prawą rękę trzyma lekko uniesioną w powietrzu.

RAMWQAZY2oHCl

Na zdjęciu ukazano dwa wykonane z mosiądzu odważniki stojące obok siebie. Mają one kształt przypominający fiolkę z szerokim korkiem. Odważnik po lewej stronie jest nieco mniejszy i ma na górze wygrawerowany napis: dziesięć dekagramów.

RQc4Xk5GdsXKC

Na ilustracji ukazano awers oraz rewers wykonanej z miedzioniklu monety. W centralnej części awersu znajduje się stojące na dwóch nogach stworzenie, przypominające lwa, o rozgałęzionym ogonie. Jego szyję zasłania herb, na którym widnieje krzyż o dwóch poprzecznych belkach, stojący na falowanej powierzchni. Pod stworzeniem umieszczony jest rok wydania monety: 1931, natomiast dookoła niego znajduje się napis: Československá Republika. Na rewersie monety umieszczona jest symetryczna gałązka z liśćmi oraz sześć kłosów zboża, przewiązane razem wstążką. Powyżej znajduje się zapis wartości monety: pięćdziesiąt.

R12s3secAxmKl

Na ilustracji znajdują się wykonane z tombaku naczynia: głęboka misa oraz stojący w niej dzbanek. Naczynia mają złocisty kolor i połyskują w świetle. Spód misy jest gładki, jednak jej brzegi oraz większa część dzbanka pokryte są zdobieniami w kształcie trójkątów.

RU6RAllqwye2d

Zdjęcie przedstawia stalową konstrukcję w kształcie półkola, składającą się z trzech łuków. Wewnątrz niej znajduje się pięć powierzchni otoczonych barierkami, są to prawdopodobnie tarasy widokowe. Konstrukcja otoczona jest terenami zielonymi, w tle znajdują się liczne drzewa. Powyżej niebo jest błękitne i gęsto pokryte białymi chmurami.

Ciekawostka

W poniższym materiale filmowym omówiono nietypowe zastosowania złota. Zapoznaj się z nimi.

RxQb47beKyoot

Na filmie zaprezentowane zostały nietypowe zastosowania złota, takie jak: papier toaletowy ze złota, babeczki w złotych papierkach, złote cygara, złote gogle astronautów, złoto jako lek oraz złota choinka.

Na filmie zaprezentowane zostały nietypowe zastosowania złota, takie jak: papier toaletowy ze złota, babeczki w złotych papierkach, złote cygara, złote gogle astronautów, złoto jako lek oraz złota choinka.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RxQb47beKyoot

Na filmie zaprezentowane zostały nietypowe zastosowania złota, takie jak: papier toaletowy ze złota, babeczki w złotych papierkach, złote cygara, złote gogle astronautów, złoto jako lek oraz złota choinka.

Ciekawostka

Naukowcom z Massachusetts Institute of Technology (czyt. masecziuset institiut of teknolodżi) udało się odkryć materiał, który przez swe właściwości przypomina słynny samonaprawiający się metal T–$1000$, znany z filmu Terminator ($1984 \text{r}.$) w reżyserii Jamesa Camerona (czyt. dżejmsa kamerona).

Odkrycia tego dokonali prof. Michael Demkowicz (czyt. majkel dimkowicz) i jego student Guoqiang Xu (czyt. głokjang zu). Prowadząc badania, zauważyli, że pęknięty kawałek stopu niklu pod wpływem rozciągania scala się, zamiast ulegać dalszemu uszkodzeniu. Początkowo uważali obserwowane zjawisko za błąd laboratoryjny, jednak kolejne testy wykazały, że badany przez nich stop potrafi sam się naprawić.

R15yTq8uMmBiP

Ilustracja przedstawia symulację obrazu mikroskopowego uszkodzonego kawałka metalu. Obraz ten przypomina wyglądem fragment plastra miodu złożonego z kulistych cząstek. Na zdjęciu, z lewej strony, w dolnej części kadru, prezentowany jest zaznaczony czerwonym okręgiem fragment z przerwą w strukturze metalu. Na zdjęciu po prawej stronie ten sam zaznaczony fragment uległ zasklepieniu z wykorzystaniem otaczających go cząstek.

Na tę chwilę w literaturze nie ma wzmianek o konkretnych zastosowaniach właściwości omawianego stopu niklu.

Jednak samonaprawialne materiały nie są już nowością. Już w $1959 \text{r}.$ inni naukowcy opracowali stop niklu z tytanem, który okazał się nieco zaskakującym odkryciem. Był nim nitinol. Wśród jego wielu cennych właściwości fizycznych (m.in.: lekkości, wytrzymałości, elastyczności), jedną z najbardziej interesujących jest jego zdolność do zapamiętywania nadanego mu kształtu. Oznacza to, że jeśli materiał wykonany z nitinolu zostanie zdeformowany, po ogrzaniu go do odpowiedniej temperatury samoczynnie powróci do pierwotnego kształtu.

Od momentu wynalezienia nitinolu nadzieję budziło wykorzystanie go do produkcji środków transportu, głównie rowerów i samochodów, które mogłyby się „same naprawiać”. Jednak wysokie koszty otrzymywania tego stopu i słaba podatność na spawanie nieco pokrzyżowały naukowcom plany.

Nitinol jest obecnie powszechnie wykorzystywany do produkcji niewielkich elementów, m.in.: stentów (wszczepianych do naczyń krwionośnych w celu zapewnienia ich drożności), siłowników (np. w pompach insulinowych), czujników temperatury, a nawet niektórych spinaczy biurowych.

W galerii poniżej przedstawiono zdolność nitinolu do zapamiętywania kształtów.

R11RgqATAsSdG

Na zdjęciu ukazano metalową łyżkę, na której umieszczony został poskręcany biurowy spinacz.

R1e1wjQYAk5qM

Na zdjęciu ukazano metalową łyżkę wypełnioną wodą, na której znajduje się wyprostowany spinacz biurowy.

Dla zainteresowanych

Uwaga: Zapoznaj się z obydwoma kafelkami rozwijanej harmonii.

Historia srebra

Historia srebra

Obejrzyj poniższy materiał filmowy, a poznasz krótką historię wydobycia i wykorzystywania srebra oraz wybrane zastosowania tego metalu, które wynikają z jego właściwości.

R5t5mfHVzUC6g

Na filmie zaprezentowano historię srebra, zaczynając od czasów starożytnych. Omówiono również jego właściwości i zastosowania.

Na filmie zaprezentowano historię srebra, zaczynając od czasów starożytnych. Omówiono również jego właściwości i zastosowania.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R5t5mfHVzUC6g

Na filmie zaprezentowano historię srebra, zaczynając od czasów starożytnych. Omówiono również jego właściwości i zastosowania.

Liczbowe dane dotyczące wydobycia i wykorzystania złota na świecie

Liczbowe dane dotyczące wydobycia i wykorzystania złota na świecie

W poniższej animacji zawarto informacje dotyczące wydobycia, wykorzystania i zapotrzebowania na złoto, oszacowane na rok $2013$. Zapoznaj się z nimi. Następnie, korzystając z dostępnych źródeł informacji (czasopism, Internetu itp.), odszukaj najnowsze informacje dotyczące między innymi masy dotychczas wydobytego złota oraz zapotrzebowania na ten metal. Odszukane przez siebie dane porównaj z danymi z roku $2013$.

RJ9S0xO7u6agp

Na filmie omówiono wydobycie złota na świecie oraz wysokość zapotrzebowania na nie w różnych sektorach gospodarki.

Na filmie omówiono wydobycie złota na świecie oraz wysokość zapotrzebowania na nie w różnych sektorach gospodarki.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RJ9S0xO7u6agp

Na filmie omówiono wydobycie złota na świecie oraz wysokość zapotrzebowania na nie w różnych sektorach gospodarki.

5. Na czym polega proces korozji?

KorozjakorozjaKorozja to proces stopniowego niszczenia materiałów, spowodowany działaniem powietrza, wody i innych czynników środowiska. Niszczenie rozpoczyna się na powierzchni materiału i postępuje w głąb, zmieniając jego właściwości. Najbardziej narażone na korozję są łączenia określonego metalu z innym metalem, np. miejsca spawania lub lutowania. Korozja żelaza i stali (stopu żelaza z węglem) nazywana jest rdzewieniem. Być może udało Ci się zaobserwować, że niektóre stalowe elementy lub konstrukcje, pokryte są rudobrązowym nalotem. Nalot ten to tak zwana rdzardzardza.

Polecenie 14

Uczeń badał wpływ różnych czynników na proces korozji metali. W jednym ze swoich doświadczeń, wykorzystał sześć stalowych śrubek. Dwie z nich umieścił w wodzie z olejem, kolejne dwie zanurzył do połowy w wodzie, a jeszcze następne dwie umieścił w słoiku ze środkiem do pochłaniania wilgoci. Przebieg swojego doświadczenia uczeń zaprezentował w poniższym materiale filmowym. Zapoznaj się z nim, a następnie zaznacz poprawny wniosek z analizowanego doświadczenia.

RhfuUjfD3Skb7

Film ukazuje przebieg doświadczenia, w którym badano zachowanie się stalowych śrubek w trzech różnych środowiskach: zanurzone w wodzie z olejem, zanurzone do połowy w wodzie oraz w słoiku ze środkiem do pochłaniania wilgoci.

Film ukazuje przebieg doświadczenia, w którym badano zachowanie się stalowych śrubek w trzech różnych środowiskach: zanurzone w wodzie z olejem, zanurzone do połowy w wodzie oraz w słoiku ze środkiem do pochłaniania wilgoci.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RhfuUjfD3Skb7

Film ukazuje przebieg doświadczenia, w którym badano zachowanie się stalowych śrubek w trzech różnych środowiskach: zanurzone w wodzie z olejem, zanurzone do połowy w wodzie oraz w słoiku ze środkiem do pochłaniania wilgoci.

RJlbjyC7G6x7m

Możliwe odpowiedzi: 1. Korozji nie uległa żadna z użytych w doświadczeniu śrub., 2. Korozji uległy wyłącznie śruby, które miały jednocześnie kontakt z wodą i powietrzem., 3. Korozji uległy wyłącznie śruby, które były zanurzone w wodzie z olejem., 4. Korozji uległy wyłącznie śruby, które pozostawiono “na powietrzu” z dodatkiem substancji pochłaniającej wilgoć., 5. Korozji uległy wszystkie z użytych w doświadczeniu śrub.

1

Polecenie 14

Uczeń badał wpływ różnych czynników na proces korozji metali. W jednym ze swoich doświadczeń, wykorzystał sześć stalowych śrubek. Dwie z nich umieścił w wodzie z olejem, kolejne dwie zanurzył do połowy w wodzie, a jeszcze następne dwie umieścił w słoiku ze środkiem do pochłaniania wilgoci. Jak myślisz, w którym przypadku najszybciej można będzie zaobserwować oznaki korozji i dlaczego?

Rvyln6v0SQP9l

(Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Najszybciej oznaki korozji zaobserwujemy tam, gdzie śrubki miały dostęp zarówno do wody, jak i powietrza.

Pokaż odpowiedź

Najszybciej oznaki korozji zaobserwujemy w przypadku śrubek w połowie zanurzonych w wodzie. Jest to spowodowane tym, że woda z olejem znacząco ograniczyła dostęp powietrza do śrubek, natomiast substancja pochłaniająca wilgoć ograniczyła dostęp wody. Dzięki temu proces rdzewienia został opóźniony.

Zauważ, że na podstawie przeprowadzonego przez ucznia doświadczenia, nie możemy jednoznacznie stwierdzić, że proces rdzewienia śrubek w wodzie z olejem oraz tych pozostawionych na powietrzu z dodatkiem substancji chłonącej wilgoci nie zachodzi. Możemy jednak wnioskować, że ograniczenie dostępu powietrza do stalowego przedmiotu zanurzonego w wodzie na pewno opóźnia jego rdzewienie. Podobnie w przypadku zastosowania substancji pochłaniającej wilgoć, kiedy przedmiot wykonany ze stali pozostawimy na powietrzu.

Na szybkość korozji i na sam fakt jej występowania wpływają same w sobie woda (lub wilgoć) oraz dostęp materiału do powietrza, ale znaczącą rolę odgrywa także ich skład. Okazuje się, że korozja metali szybciej zachodzi między innymi w wodnych roztworach niektórych substancji (np. w wodzie morskiej, w której rozpuszczone są stosunkowo duże ilości soli, np. chlorku sodu). Do występowania zjawiska korozji przyczyniają się również gwałtowne zmiany temperatury otoczenia.

Rdzewienie stalowych przedmiotów, a w szczególności stalowych konstrukcji, jest zjawiskiem wysoce niepożądanym. Pogłębiająca się rdza może bowiem powodować duże ubytki w materiale, co skutkuje chociażby zmniejszeniem jego wytrzymałości.

1

Polecenie 15

Korzystając z dostępnych źródeł informacji (np. podręczników, encyklopedii lub Internetu), wypisz przynajmniej trzy sposoby, których zastosowanie spowolni proces korozji.

R1aldg3h59Yt2

Odpowiedź: (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Zastanów się:

• w jaki sposób „konserwuje się” samochód przed zimą;

• jak zabezpiecza się metalowe ogrodzenie.

Pokaż odpowiedź

W poniższym materiale filmowym wymieniono kilka metod ochrony przed korozją. Zapoznaj się z nim. Czy wymienione w nim sposoby spowalniania procesu korozji znalazły się w Twojej odpowiedzi?

R16DDHRpNEdHU

Nagranie składa się z następujących po sobie zdjęć, którym towarzyszy komentarz głosowy. Pierwsze zdjęcie przedstawia stary statek, którego kadłub pokryty jest w całości rdzą. Drugi slajd to para zdjęć przedstawiające korozję w powiększeniu na dwóch kawałkach metali. Spęczniała i uszkodzona powierzchnia metalu w zróżnicowanych kolorach. Na tle tych zdjęć pojawia się komentarz tekstowy w postaci listy czynników powodujących korozję, które odczytuje lektor. Fragment o ochronie przed korozją rozpoczyna zdjęcie przedstawiające Wieżę Eiffla. Zmiana na zdjęcie przedstawiające ekspozycję muzealną przedstawiającą dawne zbroje. Na jego tle pojawia się komentarz tekstowy metody ochrony przed korozją odczytywany przez lektora. Następuje zmiana na rysunek przedstawiający rurociąg w przekroju z podłączonym do niego protektorem w postaci bloku cynku zaznaczonego kolorem czerwonym. Towarzyszy temu komentarz opisujący działanie protektora.

Nagranie składa się z następujących po sobie zdjęć, którym towarzyszy komentarz głosowy. Pierwsze zdjęcie przedstawia stary statek, którego kadłub pokryty jest w całości rdzą. Drugi slajd to para zdjęć przedstawiające korozję w powiększeniu na dwóch kawałkach metali. Spęczniała i uszkodzona powierzchnia metalu w zróżnicowanych kolorach. Na tle tych zdjęć pojawia się komentarz tekstowy w postaci listy czynników powodujących korozję, które odczytuje lektor. Fragment o ochronie przed korozją rozpoczyna zdjęcie przedstawiające Wieżę Eiffla. Zmiana na zdjęcie przedstawiające ekspozycję muzealną przedstawiającą dawne zbroje. Na jego tle pojawia się komentarz tekstowy metody ochrony przed korozją odczytywany przez lektora. Następuje zmiana na rysunek przedstawiający rurociąg w przekroju z podłączonym do niego protektorem w postaci bloku cynku zaznaczonego kolorem czerwonym. Towarzyszy temu komentarz opisujący działanie protektora.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R16DDHRpNEdHU

Nagranie składa się z następujących po sobie zdjęć, którym towarzyszy komentarz głosowy. Pierwsze zdjęcie przedstawia stary statek, którego kadłub pokryty jest w całości rdzą. Drugi slajd to para zdjęć przedstawiające korozję w powiększeniu na dwóch kawałkach metali. Spęczniała i uszkodzona powierzchnia metalu w zróżnicowanych kolorach. Na tle tych zdjęć pojawia się komentarz tekstowy w postaci listy czynników powodujących korozję, które odczytuje lektor. Fragment o ochronie przed korozją rozpoczyna zdjęcie przedstawiające Wieżę Eiffla. Zmiana na zdjęcie przedstawiające ekspozycję muzealną przedstawiającą dawne zbroje. Na jego tle pojawia się komentarz tekstowy metody ochrony przed korozją odczytywany przez lektora. Następuje zmiana na rysunek przedstawiający rurociąg w przekroju z podłączonym do niego protektorem w postaci bloku cynku zaznaczonego kolorem czerwonym. Towarzyszy temu komentarz opisujący działanie protektora.

Na niekorzystne działanie czynników atmosferycznych, a więc na procesy korozji, odporne są tak zwane metale szlachetne. Należą do nich m.in.: złoto, srebro, platyna.

Ciekawostka

Korozja nie zawsze traktowana jest jako zjawisko niepożądane. Przedmioty wykonane z miedzi, jak np. pokrycia dachów zabytkowych budowli, z biegiem czasu pokrywają się zielonym nalotem, zwanym patynąpatynapatyną. Nalot ten chroni miedź przed dalszym niszczeniem. Poniżej w galerii zdjęć zaprezentowano przykłady zabytków pokrytych patyną.

ROrwAiZvMdUqC

Na zdjęciu ukazano znajdującą się w pobliżu Nowego Jorku Statuę Wolności pokrytą patyną. Poniżej stoi grupa ludzi. Niebo w tle jest intensywnie niebieskie.

R1AIFsFTDPBeB

Na zdjęciu ukazano pokryty patyną pomnik Mikołaja Kopernika znajdujący się w Toruniu. Ubrany jest on w togę profesorską, w lewej ręce trzyma sferę armilarną, a palcem prawej ręki wskazuje na niebo. W tle, z lewej strony, uchwycono fragment ściany ceglanego budynku, natomiast z prawej – bezlistne drzewo. Niebo jest bezchmurne i ma intensywnie niebieski kolor.

RbBBmAySOux5l

Zdjęcie przedstawia dach Urzędu Miasta w Minneapolis. W centralnej części grafiki oraz z jej prawej strony znajdują się dwie wieże, a każda z nich w swoich rogach ma dodatkowo cztery mniejsze, okrągłe wieżyczki. Wieża w centrum ma cztery zegary o okrągłych tarczach. Wszystkie dachy są spadziste i pokryte patyną.

Podsumowanie

• Pierwiastki chemiczne dzielimy na metale i niemetale.

• Każdy metal (w temperaturze pokojowej) charakteryzuje się jednocześnie czterema właściwościami: dobrym przewodnictwem cieplnym i elektrycznym, kowalnością i metalicznym połyskiem.

• Metale mają w temperaturze pokojowej stały stan skupienia (jedynym wyjątkiem jest ciekła rtęć).

• Większość metali ma srebrzystoszare zabarwienie (wyjątki: żółte złoto i rudobrązowa miedź).

• W odpowiednich warunkach środowiska (między innymi przy dużej wilgotności i dostępie powietrza) materiały wykonane z metali mogą ulec korozji.

Słownik

Ćwiczenia

Bibliografia

Encyklopedia PWN.

Dudek K., Płotek M., Ostatni dzwonek przed maturą. Elektrochemia – repetytorium maturzysty, Kraków 2013.

Łasiński D., Sporny Ł., Strutyńska D., Wróblewski P., Chemia. Podręcznik dla klasy siódmej szkoły podstawowej, Kielce 2020.