Metody rozdzielania mieszanin
SCENARIUSZ ZAJĘĆ „METODY ROZDZIELANIA MIESZANIN”
Przyroda, II etap edukacyjny
Temat: Metody rozdzielania mieszanin.
Treści kształcenia
Podstawa programowa: Punkt (14.6) [uczeń] proponuje sposoby rozdzielania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych (filtrowanie, odparowanie, przesiewanie).
Cele zoperacjonalizowane
UCZEŃ | Definiuje pojęcia: sączek, filtracja, odparowanie, przesiewanie |
Zna i tłumaczy proste metody rozdzielania mieszanin jednorodnych na składniki | |
Zna i tłumaczy proste metody rozdzielania mieszanin niejednorodnych na składniki | |
Sporządza mieszaninę substancji | |
Wykonuje proste czynności laboratoryjne |
Nabywane umiejętności
UCZEŃ | Zna metody rozdziału mieszanin jednorodnych i niejednorodnych na składniki |
Planuje/przeprowadza rozdzielanie wybranych mieszanin na składniki | |
Potrafi sformułować obserwacje na podstawie wykonanych doświadczeń | |
Umie wyciągnąć wnioski z przeprowadzonego doświadczenia |
Kompetencje kluczowe
Porozumiewanie się w języku ojczystym.
Kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne.
Umiejętność uczenia się.
Etapy lekcji
Wstęp:
Przypomnienie z poprzednich lekcji podstawowych wiadomości na temat zjawiska rozpuszczania, powstawania mieszanin jednorodnych i niejednorodnych oraz ich przykładów.
Przebieg zajęć:
I.Metody rozdziału mieszanin niejednorodnych.
Wskazani uczniowie podają przykłady mieszanin niejednorodnych. Po każdym przykładzie nauczyciel zadaje klasie pytanie, w jaki sposób można rozdzielić taką mieszaninę.
Podsumowując pomysły uczniów, podaje proste sposoby rozdzielenia mieszanin niejednorodnych.
Filtracja - metoda oddzielania substancji stałych od cieczy i gazów, poprzez mechaniczne zatrzymanie ciała stałego na filtrze.
Sączenie - rodzaj filtracji z użyciem lejka z papierowym sączkiem.
Przesiewanie – proces rozdziału ciał stałych w postaci proszku, opierający się na różnicy w ich wielkości.
Metody mechaniczne - np. rozdzielanie ręczne, za pomocą pincety lub magnesu.
Uczniowie kolejno zapoznają się z każdą z metod:
Nauczyciel pokazuje film „Filtrowanie”. Omawia kolejne jego sceny:
- Filtrowanie polega na przepuszczeniu mieszaniny przez filtr, np. papierowy, na którym zatrzyma się rozpuszczone ciało stałe, a ciecz będąca rozpuszczalnikiem przejdzie dalej.
- Mieszaninę wlewamy do naczynia z filtrem.
- Filtr, inaczej sączek, to papierowa przeszkoda, na której zatrzyma się substancja rozpuszczona.
- Zobaczmy, jak przygotowuje się sączek.
- Umieszczamy lejek nad naczyniem, w którym zbierać się będzie ciecz.
- Wewnątrz lejka umieszczamy przygotowany sączek.
- Ostrożnie wlewamy niejednorodną mieszaninę.
- Obserwujemy, jak rozpuszczona substancja zatrzymała się na sączku.
- Czysta woda zebrała się w naczyniu pod lejkiem.
- Mieszaninę udało się w prosty sposób rozdzielić na składniki.
- Metodą filtracji można rozdzielać mieszaniny, w których jeden składnik nie rozpuszcza się w rozpuszczalniku.
Uczniowie w parach przeprowadzają ćwiczenia praktyczne.
Instrukcja przeprowadzenia ćwiczenia praktycznego:
1. Opis teoretyczny omawianego zjawiska: Mieszaninę niejednorodną ciał stałych można rozdzielić na składniki poprzez przesiewanie. Metoda wykorzystuje różnicę w wielkości cząstek rozdzielanych substancji.
2. Ustalenie celu i obiektu prowadzonych badań: Celem ćwiczenia jest zaplanowanie i przeprowadzenie przesiewania jako jednej z metod rozdziału niejednorodnej mieszaniny ciał stałych.
3. Sposób przygotowania ćwiczenia (czas, miejsce itd.): Ćwiczenia praktyczne prowadzone są podczas zajęć lekcyjnych w klasie. Potrzebne naczynia i odczynniki – 2 szklane miseczki, łyżka, drobne sitko, mąka, ryż.
4. Sposób przeprowadzenia ćwiczenia: Uczniowie pracują w parach. W szklanej miseczce sporządzają mieszaninę mąki z ryżem. Nad drugą miseczką umieszczają sitko. Przesiewają otrzymaną mieszaninę do momentu, kiedy cała mąka znajdzie się w misce, a na sitku zostanie jedynie ryż.
5. Inne informacje, np. analiza obserwacji, sposób wyciągania wniosków, karta pracy, drzewka decyzyjne, formularze itd.: Sitko o bardzo drobnych otworach przepuszcza jedynie mąkę, a zatrzymuje ziarenka ryżu. Poprzez przesiewanie można rozdzielić składniki mieszanin różniące się wielkością. Metoda ta nie zawsze jest skuteczna. Nie można nią rozdzielić mieszanin ze składników o zbliżonej wielkości cząstek, np. mąki i soli albo piasku i cukru.
Nauczyciel przeprowadza pokaz rozdziału metodą mechaniczną mieszaniny siarki z opiłkami żelaza.
Uczniowie dokonują obserwacji.
Instrukcja przeprowadzenia obserwacji:
1. Opis teoretyczny omawianego zjawiska: Mieszaninę niejednorodną ciał stałych różniących się właściwościami magnetycznymi można rozdzielić na substancje metodą mechaniczną, z wykorzystaniem magnesu.
2. Ustalenie celu i obiektu prowadzonych badań: Celem obserwacji jest zapoznanie się z metodą rozdziału mieszaniny niejednorodnej na substancje za pomocą magnesu.
3. Sposób przygotowania ćwiczenia (czas, miejsce itd.): Pokaz przeprowadza nauczyciel podczas zajęć lekcyjnych. Uczniowie dokonują obserwacji. Potrzebne sprzęty – szalka laboratoryjna, siarka, opiłki żelaza, magnes i folia.
4. Sposób przeprowadzenia ćwiczenia: Na szalce laboratoryjnej nauczyciel sporządza mieszaninę siarki i opiłków żelaza. Zawija magnes w folię i zbliża go nad mieszaninę. Magnes przyciąga opiłki żelaza. Po wyciagnięciu magnesu z folii opiłki żelaza opadają. Na szalce pozostała tylko siarka. Mieszanina została rozdzielona na substancje składowe.
5.Inne informacje, np. analiza obserwacji, sposób wyciągania wniosków, karta pracy, drzewka decyzyjne, formularze itd.: Magnes przyciągnął opiłki żelaza, nie przyciągając siarki. Tę metodę rozdziału można stosować tylko wówczas, gdy składniki mieszaniny różnią się właściwościami magnetycznymi (jednym ze składników jest żelazo).
II. Metody rozdziału mieszanin jednorodnych.
Wskazani uczniowie podają przykłady mieszanin jednorodnych. Nauczyciel zadaje pytanie, w jaki sposób można rozdzielić takie mieszaninę. Podsumowując pomysły uczniów, omawia metodę odparowania.
Prezentuje film „Odsalanie wody”, omawiając jego kolejne sceny:
- W zlewce przygotowujemy mieszaninę soli z wodą.
- Przelewamy ją do porcelanowego naczynia ustawionego nad palnikiem.
- Lekko ogrzewamy mieszaninę aż do odparowania wody.
- W naczyniu pozostała tylko sól.
- Składniki mieszaniny udało się rozdzielić, jednak odzyskaliśmy tylko sól - substancję rozpuszczoną, ponieważ rozpuszczalnik, czyli woda, odparowała bezpowrotnie.
Podsumowanie:
Uczniowie podsumowują informacje zdobyte podczas lekcji – wymieniają i krótko charakteryzują podstawowe metody rozdziału mieszanin jednorodnych i niejednorodnych: filtrację, przesiewanie, odparowanie. Wymieniają metody mechaniczne rozdziału mieszanin.
Środki dydaktyczne
Film: „Filtrowanie”
Film: „Odsalanie wody”
Naczynia laboratoryjne: szklane miseczki, łyżki, drobne sitka, szalka laboratoryjna, magnes, folia.
Odczynniki: mąka, ryż, opiłki żelaza, siarka.
Metody nauczania
Pogadanka.
Dyskusja.
Pokaz.
Metoda zajęć praktycznych.
Formy pracy
System klasowo‑lekcyjny.
Praca w parach.
Praca grupowa.
Praca domowa
Określ rodzaj podanych w tabeli mieszanin. Zaproponuj metodę ich rozdziału na składniki.
Mieszanina | Rodzaj mieszaniny | Metoda rozdziału |
roztwór soli w wodzie | ||
groch z makiem | ||
woda z mąką | ||
roztwór cukru w wodzie | ||
mleko z makiem | ||
piasek z kamieniami | ||
woda z piaskiem |
Zadanie dla chętnych
Na podstawie encyklopedii bądź Internetu wyjaśnij pojęcia sedymentacja i dekantacja. Jaką mieszaninę można rozdzielić tą metodą? Zaplanuj przeprowadzenie takiego rozdziału.
Lista załączników multimedialnych
Film „Filtrowanie”
Film „Odsalanie wody”
