Czy ktoś powiedział ci dziś coś miłego?
Czy osoba ci bliska usłyszała od ciebie dobre słowo?
Jakie słowa cię zraniły?
Czy zastanawiasz się nad tym, co mówisz?
Zawsze?…
Zapoznaj się z wybranymi tytułami prasy codziennej oraz reklamami. W tym celu wykorzystaj dostępne ci źródła.
Jak poradzić sobie ze słowami?
Przeczytaj poniższy fragment artykułu na trzy różne sposoby:
z przerażeniem;
obojętnie;
żartobliwie.
„Do czasu budowy WOJEWÓDZKIEJ OCZYSZCZALNI ŚCIEKÓW największą wrocławską oczyszczalnią były Pola Irygacyjne Osobowice, czyli naturalna oczyszczalnia ścieków, która powstała w XIX wieku na północy Wrocławia. W najbliższych latach, dzięki wykorzystaniu funduszy z Unii Europejskiej, uciążliwość pól dla mieszkańców okolicznych osiedli będzie się stopniowo zmniejszać”.
Wyjaśnij, co łączy wybrane przez ciebie nagłówki prasowe i reklamy. Wymień co najmniej trzy wspólne ich cechy.
Zastanów się i odpowiedz na pytania. W jaki sposób jeden i drugi przekaz trafia do odbiorcy? Za pomocą jakich środków? Co sprawia, że wszystkie komunikaty są zrozumiałe? Wynotuj swoje przemyślenia.
Václav HavelVáclav Havel i jego 'słowa'
Václav Havel
Czeski pisarz i dramaturg, działacz antykomunistyczny; ostatni prezydent Czechosłowacji (1989–1992) i pierwszy prezydent Czech (1993–2003). W czasie próby zmian ustrojowych w Czechosłowacji w 1968 roku, tzw. praskiej wiosny, zaangażował się w debatę polityczną i opowiedział się za utworzeniem demokratycznego społeczeństwa. Po krwawym stłumieniu protestów przez państwa członkowskie Układu Warszawskiego otrzymał zakaz publikacji i stał się jednym z najbardziej znanych dysydentówdysydentów i krytyków systemu komunistycznego. Działał – na gruncie polityki i literatury – w obronie więźniów politycznych, co potwierdziło jego prestiż międzynarodowy, ale również spowodowało represje, włącznie z więzieniem. Jako pisarz Václav HavelVáclav Havel jest znany na całym świecie ze swoich dramatów, w których podejmował tematykę władzy, biurokracji i języka. Rozważał także zagadnienia wolności, moralności i transcendencjitranscendencji.
Słowa - słowosłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowa
słowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowa
słowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowa
słowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowa
słowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowa
słowasłowasłowasłowasłowasłowa słowa
słowasłowasłowasłowasłowasłowa słowo słowa
słowasłowasłowasłowasłowasłowa słowa
słowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowa
słowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowa
Po przeczytaniu wiersza Słowa – słowo odpowiedz na pytania:
Wyjaśnij, kto jest podmiotem lirycznym w tekście. Zanotuj swoją odpowiedź.
Przyjrzyj się konstrukcji wiersza i odpowiedz, jak można określić sytuację liryczną.
Zapoznaj się z budową wersów i odpowiedz na pytanie. Jak można określić sytuację liryczną w wierszu?
Zredaguj notatkę i odpowiedz na pytanie, co cię zdziwiło podczas lektury tekstu.
Odczytaj tekst na dwa sposoby:
od 'najciszej' do 'najgłośniej';
od 'najgłośniej' do 'najciszej'.
Zastanów się, czemu ma służyć nagromadzenie słów w wierszu. Jak wpływa ono na odbiorcę? Jakie wrażenia wywołuje w tobie?
Zaproponuj własną interpretację tekstu poprzez odczytanie go na różne sposoby. Nadaj znaczenia poszczególnym wersom, stosując odpowiednią intonację, głośność. Zadbaj o dykcję.
Pomiń co drugie słowo w wierszu. Możesz również zastąpić je innym. Co się zmieniło? Opisz krótko swoje wnioski.
Przyporządkuj do podanych związków frazeologicznych właściwe znaczenia.
nie dotrzymać obietnicy, nie zakończyć jeszcze zamierzenia, wtrącać się, przerywać, być zaręczonym, przypominać o złożonej obietnicy, zdecydowana, dobitna wypowiedź
być z kimś po słowie | |
złamać słowo | |
mocne słowa | |
nie powiedzieć ostatniego słowa | |
trzymać kogoś za słowo | |
wpadać komuś w słowo |
Podaj trzy inne związki frazeologiczne zawierające wyraz 'słowo'. Skorzystaj z dostępnego ci słownika związków frazeologicznych.
Zaproś do wspólnego, głośnego odczytania wiersz HavlaHavla najbliższych, kolegów, koleżanki. Wszyscy powinni przeczytać utwór jednocześnie, ale każdy niech zacznie w innym momencie.
Przedstaw inny sposób, w jaki można zapisać lub wypowiedzieć fragment:
'słowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowasłowa słowasłowasłowasłowasłowasłowa słowa'.
Po wykonaniu poprzedniego zadania odpowiedzcie na pytania:
Co powstało?
Co czuliście, czytając?
Jak poradzić sobie z tymi słowami?
Co znaczą słowa poety?
Po wykonaniu poprzedniego zadania odpowiedz na pytania:
Czy inny zapis lub sposób przeczytania fragmentu zmienia jego sens?
Czy dzięki zmianom łatwiej było go zrozumieć?
Co znaczą słowa poety?
Opisz układ graficzny cytowanego wiersza HavlaHavla.
Wyjaśnij, w jakim celu poeta zastosował taki zapis swojego wiersza.
Zastanów się, co symbolizuje taki zapis, i dokończcie zdanie:
Układ graficzny wiersza Václava Havla symbolizuje...
Odszukaj w dostępnych źródłach wyjaśnienie terminu 'kaligram'. Zanotuj informacje na ten temat.
Wyjaśnij, jak w tłumie zachować własną twarz. Podaj co najmniej pięć sposobów. Wypunktuj je poniżej.
Przypomnij sobie sytuację, w której umiałeś/umiałaś powiedzieć 'nie' – w zgodzie z sobą, ale w sprzeczności z grupą, otoczeniem. Dokończ zdanie:
W sytuacji sprzeciwu wobec grupy czułem/czułam..., ponieważ... .
Dokończ wypowiedź czterema wyrażeniami:
Człowiek jest panem słów, dlatego powinien…
W wierszu Słowa – słowo powstaje potok słów, który kwestionuje semantykę, uwypukla chaos, przypadkowość. Dopiero pojedyncze SŁOWO zaczyna ZNACZYĆ, nabiera specjalnej wartości i ważności. Grafika tekstu sugeruje zderzenie jednostki i masy; ogółu i indywidualności; mnogości i jednostkowości. Masa przytłacza. Asertywność, brak maski, zachowanie własnej twarzy chronią przed podporządkowaniem, zniknięciem w tłumie, manipulowaniem.
'Słowo' w Biblii
Ewangelia wg św. Jana, rozdz. 1, w. 1‑5; 101 Na początku było Słowo, a Słowo było u Boga, i Bogiem było Słowo. 2 Ono było na początku u Boga. 3 Wszystko przez Nie się stało, a bez Niego nic się nie stało, co się stało. 4 W Nim było życie, a życie było światłością ludzi, 5 a światłość w ciemności świeci i ciemność jej nie ogarnęła. […] 10 Na świecie było [Słowo], a świat stał się przez Nie, lecz świat Go nie poznał.
Księga Rodzaju, rozdz. 1, w. 1‑311 Na początku Bóg stworzył niebo i ziemię. 2 Ziemia zaś była bezładem i pustkowiem: ciemność była nad powierzchnią bezmiaru wód, a Duch Boży unosił się nad wodami. 3 Wtedy Bóg rzekł: »Niechaj się stanie światłość!« I stała się światłość. 4 Bóg widząc, że światłość jest dobra, oddzielił ją od ciemności. 5 I nazwał Bóg światłość dniem, a ciemność nazwał nocą. I tak upłynął wieczór i poranek – dzień pierwszy. 6 A potem Bóg rzekł: »Niechaj powstanie sklepienie w środku wód i niechaj ono oddzieli jedne wody od drugich!« 7 Uczyniwszy to sklepienie, Bóg oddzielił wody pod sklepieniem od wód ponad sklepieniem; a gdy tak się stało, 8 Bóg nazwał to sklepienie niebem. I tak upłynął wieczór i poranek – dzień drugi. 9 A potem Bóg rzekł: »Niechaj zbiorą się wody spod nieba w jedno miejsce i niech się ukaże powierzchnia sucha!« A gdy tak się stało, 10 Bóg nazwał tę suchą powierzchnię ziemią, a zbiorowisko wód nazwał morzem. Bóg widząc, że były dobre, 11 rzekł: »Niechaj ziemia wyda rośliny zielone: trawy dające nasiona, drzewa owocowe rodzące na ziemi według swego gatunku owoce, w których są nasiona«. I stało się tak. 12 Ziemia wydała rośliny zielone: trawę dającą nasienie według swego gatunku i drzewa rodzące owoce, w których było nasienie według ich gatunków. A Bóg widział, że były dobre. 13 I tak upłynął wieczór i poranek – dzień trzeci. 14 A potem Bóg rzekł: »Niechaj powstaną ciała niebieskie, świecące na sklepieniu nieba, aby oddzielały dzień od nocy, aby wyznaczały pory roku, dni i lata; 15 aby były ciałami jaśniejącymi na sklepieniu nieba i aby świeciły nad ziemią«. I stało się tak. 16 Bóg uczynił dwa duże ciała jaśniejące: większe, aby rządziło dniem, i mniejsze, aby rządziło nocą, oraz gwiazdy. 17 I umieścił je Bóg na sklepieniu nieba, aby świeciły nad ziemią; 18 aby rządziły dniem i nocą i oddzielały światłość od ciemności. A widział Bóg, że były dobre. 19 I tak upłynął wieczór i poranek – dzień czwarty. 20 Potem Bóg rzekł: »Niechaj się zaroją wody od roju istot żywych, a ptactwo niechaj lata nad ziemią, pod sklepieniem nieba!« 21 Tak stworzył Bóg wielkie potwory morskie i wszelkiego rodzaju pływające istoty żywe, którymi zaroiły się wody, oraz wszelkie ptactwo skrzydlate różnego rodzaju. Bóg widząc, że były dobre, 22 pobłogosławił je tymi słowami: »Bądźcie płodne i mnóżcie się, abyście zapełniały wody morskie, a ptactwo niechaj się rozmnaża na ziemi«. 23 I tak upłynął wieczór i poranek – dzień piąty. 24 Potem Bóg rzekł: »Niechaj ziemia wyda istoty żywe różnego rodzaju: bydło, zwierzęta pełzające i dzikie zwierzęta według ich rodzajów!« I stało się tak. 25 Bóg uczynił różne rodzaje dzikich zwierząt, bydła i wszelkich zwierząt pełzających po ziemi. I widział Bóg, że były dobre. 26 A wreszcie rzekł Bóg: »Uczyńmy człowieka na Nasz obraz, podobnego Nam. Niech panuje nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym, nad bydłem, nad ziemią i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi!«. 27 Stworzył więc Bóg człowieka na swój obraz, na obraz Boży go stworzył: stworzył mężczyznę i niewiastę. 28 Po czym Bóg im błogosławił, mówiąc do nich: »Bądźcie płodni i rozmnażajcie się, abyście zaludnili ziemię i uczynili ją sobie poddaną; abyście panowali nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi«. 29 I rzekł Bóg: »Oto wam daję wszelką roślinę przynoszącą ziarno po całej ziemi i wszelkie drzewo, którego owoc ma w sobie nasienie: dla was będą one pokarmem. 30 A dla wszelkiego zwierzęcia polnego i dla wszelkiego ptactwa w powietrzu, i dla wszystkiego, co się porusza po ziemi i ma w sobie pierwiastek życia, będzie pokarmem wszelka trawa zielona«. I stało się tak. 31 A Bóg widział, że wszystko, co uczynił, było bardzo dobre. I tak upłynął wieczór i poranek – dzień szósty.
Po zapoznaniu się z cytowanymi wyżej fragmentami Biblii Tysiąclecia wykonaj następujące polecenia:
Wskaż podobieństwa obu przeczytanych tekstów. Wynotuj kilka przykładów.
Bóg przez sześć dni tworzył, siódmego dnia odpoczął. Zastanów się, czego wtedy nie robił. Zaproponuj swoją odpowiedź.
Dokończ zdanie. Zapisz, co robisz, gdy nie mówisz. Użyj tylko czasowników w 1. os. lp.
Gdy milczę, ... .
Wybierz i wyjaśnij jedno z dwóch pojęć. Zanotuj odpowiedź poniżej.
Werset.
Kosmogonia.
Z podanych wyrazów wybierz synonimy i antonimy do czasownika „tworzyć”.
ziszczać, budować, marnować, konstytuować, materializować, niweczyć, urzeczywistniać, rujnować, unicestwiać, niszczyć, burzyć, kreować
SYNONIMY | |
---|---|
ANTONIMY |
'Najpiękniejszy dzień w historii świata'
ChlebGdybym był piekarzem,
Zrobiłbym, co trzeba:
Tylu jest przecież głodnych,
Tylu w świecie bez chleba.Upiekłbym wielki bochen,
Od słońca większy trochę,
Pachnący i gorący,
Świeżutki i chrupiący.Od Indii aż po Chile
Wszyscy by syci byli:
Stary i biedny człek wszelki,
I dzieci, i małe wróbelki.To byłaby dopiero
Warta pamięci data:
Dzień, w którym nikt nie byłby głodny.
Najpiękniejszy dzień w historii świata.
W wierszu Chleb poeta pisze o najpiękniejszym dniu w historii świata. Opisuje go jako 'dzień, w którym nikt nie byłby głodny'. Po przeczytaniu tego wiersza wykonaj polecenia:
Opisz swoją wizję 'najpiękniejszego dnia w historii świata'.
Dodaj do swojego opisu imperatywy na wzór starotestamentowej Księgi Rodzaju, np. 'Niech ptaki śpiewają! Niech słońce świeci! Niech ludzie będą szczęśliwi!'.
'Bardzo ważne słowa'
Posłuchaj piosenki Arki Noego Gadu Gadu lub zapoznaj się z jej tekstem poniżej.
Bardzo ważne słowaWarto znów przypomnieć jeszcze raz od nowa,
Jak ważne są dla ludzi wypowiedziane słowa,
Słowem można zranić, w brzuchu dziurę wiercić,
Albo uratować człowieka od śmierci.To nie mowa trawa to nie głupia mowa,
My tu gadu gadu bardzo ważne słowa.Słowa mogą burzyć tak jak plotkowanie,
Albo odbudować czyjeś zaufanie.To nie mowa trawa to nie głupia mowa,
My tu gadu gadu bardzo ważne słowa,
Bardzo ważne słowa, bardzo ważne słowa.Słowem można zranić, kto mówi niech uważa,
Czy może przypadkiem kogoś nie obraża.To nie mowa trawa to nie głupia mowa,
My tu gadu gadu bardzo ważne słowa.
Bardzo ważne słowa, bardzo ważne słowa.
Po zapoznaniu się z tekstem piosenki Gadu Gadu wyjaśnij znaczenie zwrotów:
'mowa‑trawa',
'wiercić dziurę w brzuchu'.
Podaj tytuł słownika, w którym można znaleźć znaczenia powyższych i podobnych zwrotów.
Przeczytaj jeszcze raz tekst utworu. Wynotuj te fragmenty, które mogą być odpowiedzią na pytanie: Co robią słowa?
Dokończ poniższe zdania i uzupełnij je dwoma własnymi:
Plotkowanie kompromituje obmawiającego, ponieważ… .
Plotkowanie izoluje obmawianego, ponieważ… .
Nasze słowa świadczą o nas
Wyszukaj w dowolnym źródle i przeczytaj wywiad z prof. Janem Miodkiem, w którym powiedział: Nie znoszę słowa 'zajebiście', jest wstrętne fonetycznie, a następnie wykonaj polecenia:
Zastanów się, jaką polszczyzną ty się posługujesz. Jak słowa, których używasz, mogą świadczyć o tobie? Dokończ trzema przymiotnikami:
Na podstawie słów, które wypowiadam, można mnie określić jako osobę…
Wybierz jedno z poniższych słów i zamień je w czyn (wobec bliskich i nieznajomych). Zaobserwuj reakcje ludzi. Zapisz spostrzeżenia.
UŚMIECH, POMOC, POZDROWIENIE, WSPARCIE, POCIESZENIE
Dziwny jest ten świat Czesława Niemena
Wyszukaj w dowolnym źródle i wysłuchaj utworu Czesława Niemena Dziwny jest ten świat.
Dziwny jest ten światDziwny jest ten świat,
gdzie jeszcze wciąż
mieści się wiele zła.
I dziwne jest to,
że od tylu lat
człowiekiem gardzi człowiek.Dziwny ten świat,
świat ludzkich spraw,
czasem aż wstyd przyznać się.
A jednak często jest,
że ktoś słowem złym
zabija tak, jak nożem.Lecz ludzi dobrej woli jest więcej
i mocno wierzę w to,
że ten świat
nie zginie nigdy dzięki nim.
Nie! Nie! Nie!
Nadszedł już czas,
najwyższy czas,
nienawiść zniszczyć w sobie.Lecz ludzi dobrej woli jest więcej
i mocno wierzę w to,
że ten świat
nie zginie nigdy dzięki nim.
Nie! Nie! Nie!
Nadszedł już czas,
najwyższy czas,
nienawiść zniszczyć w sobie.
Jak rozumiesz zdanie: 'Dziwny jest świat, w którym człowiek zabija słowem złym jak nożem'? Uzasadnij swoje twierdzenia, odwołując się do znanych ci tekstów kultury.
Napisz własny tekst poetycki inspirowany utworem Czesława Niemena.
Zadaniowo
Podaj sześć skojarzeń związanych z hasłem słowo. Możesz skorzystać z dowolnego słownika synonimów. Wynotuj przykłady.
Napisz własny wiersz na wzór utworu Václava HavlaVáclava Havla Słowa – słowo.
Wyjaśnij, jak rozumiesz stwierdzenie, że słowa mogą ranić.
Napisz apel do ludzi, którego hasło brzmi: 'Uwaga! Uwaga! Ważne są wypowiadane słowa!'.
Zapoznaj się z poniższymi słowami kluczami związanymi z lekcją, a następnie zaproponuj ich własną kolejność. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji. Słowa klucze: kłamstwo, prawda, wartości, relacje, poprawność językowa, kultura.