Mieszko I – początki państwa polskiego
Polanie
O początkach państwa polskiego wiemy mało, ponieważ do naszych czasów przetrwało niewiele źródeł historycznych. Naukowcy ustalili, że w IX wieku tereny dzisiejszych ziem polskich zamieszkiwały plemiona słowiańskie. Każde z nich zajmowało określone terytorium. Jednym z najsilniejszych plemion okazali się Polanie, którzy mieli swoje siedziby w Wielkopolsce. W X wieku podbili oni sąsiednie terytoria i zorganizowali państwo. Od nazwy ich plemienia pochodzi nazwa Polska (w języku łacińskim – Polonia). Najważniejszym grodem Polan było Gniezno, stąd określenie państwo gnieźnieńskie. Pierwszym historycznym władcą w państwie gnieźnieńskim był książę Mieszko I, według legendy potomek Piasta.
Osada otoczona wałem obronnym.
Wspólnota, która powstała z połączenia sąsiednich rodów.
Państwo Mieszka I
W skład państwa Mieszka I wchodziły ziemie Polan w Wielkopolsce (z głównymi ośrodkami w Gnieźnie, Poznaniu, Gieczu, na Ostrowie Lednickim), a także Mazowsze i Pomorze Wschodnie. Później Mieszko przyłączył Pomorze Zachodnie, Śląsk i ziemię Wiślan w Małopolsce.
Odczytaj nazwę rzeki, która przepływa przez tereny zasiedlone przez Polan.
Wymień nazwy plemion, których terytoria weszły w skład państwa Mieszka I.
Wskaż na mapie najważniejsze grody znajdujące się na obszarze państwa Mieszka I.
Odszukaj i wskaż siedzibę pierwszego biskupstwa na ziemiach polskich.
Odczytaj z mapy nazwę największego grodu Wiślan.
Porównaj granice państwa gnieźnieńskiego z granicami współczesnej Polski. Określ podobieństwa i różnice granic obu państw.
Policz, z iloma sąsiadami Polska graniczyła dawniej, a z iloma graniczy dziś.
Kiedy to było?
Chrzest Mieszka I
Gdy w X wieku większość państw europejskich – a wśród nich również Czechy – była chrześcijańska, książę Mieszko i jego poddani wciąż czcili wielu słowiańskich bogów. Jedną z najważniejszych decyzji, które wówczas podjął Mieszko, było wprowadzenie nowej religii – chrześcijaństwa. W tym celu poślubił czeską księżniczkę Dobrawę i za pośrednictwem jej kraju w 966 roku przyjął chrzest. Tym samym książę zrównał się z innymi władcami Europy, którzy przed nim zdecydowali się na takie posunięcie. W Poznaniu ustanowiono pierwsze biskupstwo. Na dwór Mieszka przybyli duchowni i zakonnicy, którzy umieli czytać i pisać po łacinie – w języku, którym posługiwała się chrześcijańska Europa. Prowadzili korespondencję z innymi dworami, spisywali dokumenty, kroniki i roczniki. Zaczęto także budować pierwsze kościoły i klasztory.
Przypatrz się uważnie wizerunkom Mieszka I i Dobrawy, namalowanym przez Jana Matejkę w XIX wieku. Napisz, na co malarz chciał zwrócić szczególną uwagę oglądających? Dlaczego?
Drużyna książęca
W czasie swojego panowania Mieszko I toczył wiele wojen. Podbijał okoliczne plemiona słowiańskie i walczył z sąsiednimi państwami – Niemcami, Czechami i Rusią. Sukcesy odnosił dzięki licznej i silnej drużynie, która była podstawową siłą zbrojną państwa. To na jej czele książę wyruszał na wojnę. Drużyna towarzyszyła mu w czasie objazdów po kraju i pomagała w obronie grodów. Władca opłacał swoich wojów i dbał o ich rodziny. W razie najazdu wroga książę powoływał do obrony wszystkich wolnych mężczyzn.
Uzupełnij tabelę, przeciągając nazwy elementów uzbrojenia we właściwe kolumny.
łuk, topór, miecz, kolczuga, hełm, włócznia, tarcza
| Zaczepne uzbrojenie (służące do ataku) | |
|---|---|
| Ochronne uzbrojenie (służące do obrony) |
Dzięki odkryciom archeologicznym wiadomo dzisiaj, że w drużynie księcia byli wojownicy pochodzenia normańskiego. Wywodzili się ze Skandynawii i stamtąd wyprawiali się do niemal wszystkich zakątków Europy. Ci, którzy dotarli do Europy Zachodniej, zwani byli wikingami.
W kraju Mieszka I
Zapoznaj się z opisem kraju Mieszka I, który sporządził żydowski kupiec z Hiszpanii, Ibrahim Ibn Jakub, podczas swojej podróży po Europie.
Relacja Ibrahima Ibn Jakuba z podróży do krajów słowiańskichA co się tyczy kraju Mieszka, to jest on najrozleglejszy z krajów słowiańskich. Obfituje w żywność, mięso, miód i pola uprawne. Pobierane przez Mieszka podatki stanowią odważniki handlowe. Idą na żołd jego mężów. Ma on trzy tysiące pancernych podzielonych na oddziały, a setka ich znaczy tyle, co dziesięć secin innych wojowników. Daje on tym mężom odzież, konie, broń i wszystko, czego tylko potrzebują. A gdy jednemu z nich urodzi się dziecko, Mieszko każe mu wypłacać żołd od chwili urodzenia, czy będzie płci męskiej, czy żeńskiej.
Ibrahim Ibn Jakub, Relacja Ibrahima Ibn Jakuba z podróży do krajów słowiańskich, [w:] , Monumenta Poloniae Historica, seria II, t. I, tłum. Tadeusz Kowalski, Kraków 1946, s. 50.
Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl
Fragment relacji Ibrahima Ibn Jakuba z podróży do krajów słowiańskich czyta Krzysztof Kulesza Fragment relacji Ibrahima Ibn Jakuba z podróży do krajów słowiańskich czyta Krzysztof Kulesza Źródło: Scholaris.pl.
Które z poniższych stwierdzeń są prawdziwe wg relacji Ibrahima Ibn Jakuba?
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Kraj Mieszka jest największym krajem słowiańskim. | □ | □ |
| W państwie Mieszka nie brakuje żywności. | □ | □ |
| Zbierane podatki Mieszko przeznacza wyłącznie na swoje utrzymanie. | □ | □ |
| Mieszko ma dwa tysiące wojowników. | □ | □ |
| Mieszko utrzymuje swoich wojowników i ich rodziny. | □ | □ |
Grody
Na zdobytych terenach Mieszko stawiał grody. Były to osady obronne. Budowano je w trudno dostępnych miejscach: na bagnach, na wzniesieniach lub brzegach jezior. Grody otaczano potężnymi wałami usypanymi z ziemi i kamieni, a także palisadą, czyli ogrodzeniem z zaostrzonych bali. Ponadto osady te często otaczano fosą.
W ważniejszych grodach znajdowały się rezydencje książęce, w których mieszkał władca z rodziną. Tam także stacjonowali książęcy wojowie. Z kolei na podgrodziu mieszkali kupcy i rzemieślnicy, pracujący na potrzeby księcia i mieszkańców grodu.
Jak mieszkał Mieszko I?
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Materiał dodatkowy: Jak mieszkał Mieszko I? Materiał dodatkowy: Jak mieszkał Mieszko I? Źródło: Ośrodek Rozwoju Edukacji, licencja: CC BY 3.0.
Podsumowanie
Uzupełnij zdania podanymi niżej wyrazami.
drużyna, Mieszko I, plemiona, Gnieźnie, państwa, Polan, chrzest, historycznym, grody, wojny, Piasta
Pierwszym ........................ władcą plemienia ........................ był książę ......................... Uważano go za potomka ......................... Książę prowadził liczne ......................... Sukcesy zapewniała mu silna ......................... Podbijał okoliczne ........................ i włączał je do swojego ......................... W całym kraju budował potężne ......................... Stolica jego państwa znajdowała się w ......................... W 966 r. Mieszko przyjął ........................ za pośrednictwem Czech.
Polecenia
Wytłumacz pochodzenie nazwy „Polska”.
Powiedz, kiedy i dlaczego Mieszko I przyjął chrzest.
Wyjaśnij, jakie zadania miała drużyna książęca.
Opowiedz, jaką rolę spełniały grody i na czym polegał ich obronny charakter.