Misterna konstrukcja utworu
Scenariusz zajęć
III etap edukacyjny, język polski
Temat: Misterna konstrukcja utworu
Treści kształcenia:
II. Analiza i interpretacja tekstów kultury. Uczeń zna teksty literackie i inne teksty kultury wskazane przez nauczyciela.
2. Analiza. Uczeń:
5) omawia funkcje elementów konstrukcyjnych utworu (tytułu, podtytułu, motta, apostrofy, puenty, punktu kulminacyjnego).
Cele operacyjne:
Uczeń:
Zna podstawowe zagadnienia związane z konstrukcją utworu fabularnego,
Potrafi wymienić cechy charakterystyczne dla utworu epickiego, lirycznego i dramatycznego,
Umie przeanalizować budowę utworu,
Wykonuje proste ćwiczenia redakcyjne,
Potrafi współpracować w grupie.
Nabywane umiejętności:
Poszerzania zasobu pojęciowego związanego z podstawową terminologią teoretycznoliteracką,
Analizowania dzieła literackiego, filmowego,
Wskazywania elementów konstrukcyjnych utworu,
Dostrzegania roli i funkcji punktu kulminacyjnego i puenty w dziele literackim i filmowym,
Tworzenia kompozycji wypowiedzi.
Kompetencje kluczowe:
Porozumiewanie się w języku ojczystym,
Umiejętność uczenia się,
Świadomość i ekspresja kulturalna.
Środki dydaktyczne:
Przygotowane przez nauczyciela kartki z definicjami pojęć związanych z konstrukcją dzieła fabularnego z pominięciem samych haseł,
Egzemplarze słowników terminów literackich,
Sprzęt multimedialny: komputer z dostępem do internetu, projektor multimedialny, tablica interaktywna,
Zasób multimedialny: film edukacyjny „Zakończenie filmu”,
Dowolny film fabularny (np. etiuda Jerzego Skolimowskiego pt. „Pieniądze albo życie”Indeks górny 11),
Fragmenty dowolnie wybranych przez nauczyciela filmów do odtworzenia podczas zajęć.
Metody nauczania:
Praktyczna: ćwiczenia przedmiotowe,
Podające: objaśnienie, wyjaśnienia,
Problemowa: rozmowa kierowana,
Eksponująca: film.
Formy pracy:
Zbiorowa,
Indywidualna jednolita,
Grupowa jednolita.
Przebieg zajęć:
Etap przygotowawczy
Przed rozpoczęciem zajęć nauczyciel zapisuje na tablicy niektóre terminy związane z konstrukcją dzieła literackiego, np. tytuł, podtytuł, motto, apostrofa, puenta, punkt kulminacyjny, fabuła, postać, bohater, świat przedstawiony, akcja, wątek, motyw, kompozycja.
Etap wstępny
Nauczyciel wita się z uczniami. Rozdaje kartki z definicjami pojęć zapisanych na tablicy, a następnie poleca dopasować je do siebie (hasła do treści). Uczniowie przy wykonywaniu tego zadania mogą korzystać ze słowników terminów literackich. Po zakończeniu pracy wybrane osoby odczytują hasła wraz z ich definicjami. Nauczyciel, zmierzając do omówienia tematu i celu zajęć, pyta:
Z czym kojarzycie te hasła, z jaką dziedziną?
Kiedy używamy tych określeń; w jakich sytuacjach się nimi posługujemy?
Przypomnijcie: jakie cechy charakterystyczne ma budowa utworu epickiego, lirycznego i dramatycznego?
Po uzyskaniu odpowiedzi i krótkiej rozmowie wyjaśniającej ewentualne wątpliwości prowadzący zajęcia zaznajamia uczniów z tematem i celami zajęć.
Etap realizacji
Nauczyciel zaprasza uczniów do obejrzenia filmu z zasobu multimedialnego i wysłuchania wypowiedzi reżysera na temat roli punktu kulminacyjnego w dziele artystycznym. Prosi, aby każdy zapisał dwa pytania dotyczące problematyki podjętej w części wykładowej filmu. Po projekcji kilka osób odczytuje zapisane pytania, a chętni podejmują próbę odpowiedzi na nie. Uczniowie powinni starać się podsumować, czym charakteryzuje się zakończenie otwarte w filmie, a czym zakończenie konkluzywne (nauczyciel odpowiednio kieruje rozmową).
W kolejnym etapie zajęć klasa zostaje podzielona na grupy. Oglądają one fragment wybranego przez nauczyciela filmu (może być związany np. z ostatnio omawianą lekturą); nauczyciel może również odtworzyć fragment (pierwsze dwie minuty) etiudy Jerzego Skolimowskiego pt. „Pieniądze albo życie”, dostępną na stronach serwisu NINATEKA, z poleceniem zapamiętania dużej ilości szczegółów sceny. Następnie wszystkie grupy otrzymują zadanie napisania dalszego ciągu opowieści filmowej z uwzględnieniem w niej punktu kulminacyjnego, puenty i apostrofy. Po kilku minutach „łącznicy” grupowi wymieniają się kartkami. „Prezenterzy” czytają wypracowania kolegów z innych zespołów; pozostali członkowie drużyn nadają tytuł, podtytuł i motto przeczytanym opowiadaniom oraz oznaczają – w pracach kolegów – punkt kulminacyjny i puentę.
Po zakończeniu ćwiczeń redakcyjnych „prezenterzy” grupowi odczytują wypracowania i omawiają elementy ich konstrukcji i funkcje, jakie pełnią w tekście. Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące:
Czemu służy punkt kulminacyjny? Jaka jest jego rola w dziele?
Czy można sobie wyobrazić dobre dzieło literackie lub filmowe bez punktu kulminacyjnego? Jak by ono wyglądało? Jak prezentowałby się jego przekaz?
Czy dzieło bez puenty spełniałoby swoją funkcję w dotarciu do odbiorcy? Czemu służy puenta w utworze?
Jeśli nauczyciel zdecydował się wykorzystać etiudę Jerzego Skolimowskiego, po zakończonej dyskusji następuje projekcja całego filmu. Uczniowie konfrontują prawdziwe zakończenie ze swoimi pomysłami.
Etap końcowy
Prowadzący zajęcia zaprasza uczniów do wykonania zadania podsumowującego lekcję. Wyjaśnia, że za chwilę zapisze na tablicy propozycje kilku tematów – do wyboru. Zadaniem dzieci jest skonstruowanie planu opowiadania na wybrany przez siebie temat z uwzględnieniem w poszczególnych punktach tego planu punktu kulminacyjnego i puenty. Podaje następujące propozycje tematyczne:
Zabłądziłem w tajemniczym ogrodzie.
To była dziwna przyjaźń.
Nie wiedziałem, że ty też tu mieszkasz!
Nagle odkryłem, że obok mnie żyją fantastyczni ludzie!
Razem można dokonywać cudów.
Uczniowie dokonują wyboru tematu, tworzą schematy opowiadań. Po zakończeniu prac redakcyjnych odczytują swoje plany, wskazując na punkty, których rozwinięcie miałoby stanowić punkt kulminacyjny i puentę.
Nauczyciel wyjaśnia treść zadania domowego:
Wyszukaj w domu do stworzonego przez siebie planu opowiadania tekst, cytat, który mógłby stanowić motto Twojego dzieła. Możesz spróbować nadać mu swój tytuł, a poszczególne punkty niech stanowią podtytuły. Spróbuj rozwinąć, dokończyć swoje dzieło – napisz opowiadanie według założonego przez siebie planu. Pamiętaj o uwzględnieniu w nim punktu kulminacyjnego i puenty.
np. ninateka.pl↩
