RLXd8RoNLbZGU
Kolorowa fotografia przedstawia zbliżenie na obwoluty starych książek ustawionych na regale. Nie wszystkie tytuły są widoczne.

Mistrz słowa – Władysław Kopaliński

Księgozbiór
Źródło: domena publiczna.
Twoje cele

  • dowiesz się, autorem jakich słowników jest Władysław Kopaliński,

  • poznasz zasady korzystania ze słowników.

Leksykografia to nauka o metodach i technice opracowywania słowników. Najbardziej znanym polskim leksykografemleksykografleksykografem jest Władysław Kopaliński.

R1SCXNVpTcobz
Kolorowa fotografia przedstawia starszego, łysego mężczyznę w okularach, ubranego w brązową marynarkę, białą koszulę i czerwony krawat w białe grochy. Pozuje do zdjęcia na tle napisanych przez siebie słowników i innych książek: Słownik mitów i tradycji kultury, Podręczny słownik wyrazów obcych, 125 baśni do opowiadania dzieciom.
Władysław Kopaliński (1907‑2007)
Źródło: Wikimedia Commons, Mariusz Kubik, licencja: CC BY 3.0.

Oto przykłady słowników jego autorstwa:

  • Słownik symboli,

  • Słownik przypomnień,

  • Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachemalmanachalmanachem,

  • Słownika mitów i tradycji kultury,

  • Słownik eponimów, czyli wyrazów odimiennych.

Polecenie 1

Przypomnij sobie wiadomości na temat słowników. Możesz skorzystać z informacji zawartych w lekcji U źródeł wiedzyPj8uanzsGU źródeł wiedzy.

R1KIvArVqOokl
Miejsce na notatki

Zapoznaj się z treścią filmu pt. Władysław Kopaliński i jego słowniki, a następnie wykonaj polecenia.

Rog2whpG9esxO
Film z audiodeskrypcją pt. „Władysław Kopaliński i jego słowniki”. Nagranie rozpoczyna plansza tytułowa. Następnie na ekranie pojawia się młoda kobieta, która siedzi za biurkiem w lekko przyciemnionym pokoju. W filmie wyświetlane są również plansze z informacjami, grafikami, zdjęciami.
Film pt. Władysław Kopaliński i jego słowniki
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/Rog2whpG9esxO

Film pt. Władysław Kopaliński i jego słowniki
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Film z audiodeskrypcją pt. „Władysław Kopaliński i jego słowniki”. Nagranie rozpoczyna plansza tytułowa. Następnie na ekranie pojawia się młoda kobieta, która siedzi za biurkiem w lekko przyciemnionym pokoju. W filmie wyświetlane są również plansze z informacjami, grafikami, zdjęciami.

Polecenie 2

Rozważ, czy w dobie internetowych i multimedialnych słowników korzystanie z ich książkowych wydań ma uzasadnienie. Sformułuj dwa argumenty potwierdzające twoją opinię na ten temat.

RkHAgZbiGaZPk
Miejsce na notatki
Polecenie 3

Wymień, inne niż wskazane w filmie, słowniki zawierające nietypowe informacje. Możesz skorzystać z zasobów biblioteki lub poszukać odpowiedzi w internecie.

R1JbhDikZpk2N
(Uzupełnij).
Polecenie 4

Zaproponuj własny eponim, którego nie znajdziesz w żadnym słowniku.

RnPH86uzRgpRP
Miejsce na notatki
Ćwiczenie 1

Wskaż właściwe odpowiedzi na poniższe pytania.

RHnPj2txoX8QX
Test jednokrotnego wyboru.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RZm5QEjLKWV2v
Test jednokrotnego wyboru.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RIY80nT4B2zDZ
Test jednokrotnego wyboru.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 2
RcUXvzu7PSM0Y
Zadanie interaktywne polegające na uzupełnianiu luk w tekście odpowiednimi wyrazami.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 3
Reyvnfn5SEfqz
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do sformułowań z kolumny lewej ich objaśnień z kolumny prawej.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 4
Rq6pFFSxOJHeq
Zadanie interaktywne polegające na uzupełnianiu luk w tekście odpowiednimi wyrazami z pól tekstowych zamieszczonych poniżej.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 5
RX4oP6vQ7QR00
Zadanie interaktywne polegające na uzupełnianiu luk w tekście odpowiednimi wyrazami.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 6

Wyjaśnij, co oznacza związek frazeologiczny „pociągnąć za ucho”.

R1QElNGavRKv8
Miejsce na notatki
Ćwiczenie 7
R7imtJyF0pyzP
Zadanie interaktywne polega na dobraniu do sformułowań z kolumny lewej ich objaśnień z kolumny prawej.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 8

Podaj co najmniej trzy symboliczne znaczenia wyrazu kometa.

RMD66BVYhItuj
Miejsce na notatki
Polecenie 5

Język polski ewoluuje, wciąż pojawiają się w nim neologizmyneologizmneologizmy, kolejne zapożyczenia czy wyrazy pochodzące z różnych gwar. Rozważ, czy możliwe byłoby opracowanie „podręcznego” słownika, w którym użytkownicy współczesnej polszczyzny znajdą odpowiedzi na wszystkie codzienne „językowe bolączki”. Zaproponuj tytuł i zawartość takiego leksykonu.

R3eNiCHKFbQ3x
Miejsce na notatki

Słownik

almanach
almanach

dodatkowa część słownika zawierająca wykazy haseł ułożonych w jednorodne grupy

leksykograf
leksykograf

uczony zajmujący się teorią i praktyką tworzenia różnego rodzaju słowników

neologizm
neologizm

wyraz, zwrot lub znaczenie wyrazu nowo powstałe w jakimś języku

Notatnik

RZAG8e4DLu8S2
Miejsce na notatki

Bibliografia

Kopaliński W., (2006), Słownik symboli, Warszawa: Rytm Oficyna Wydawnicza.

Kopaliński W., (2006), Słownik przypomnień, Warszawa: Rytm Oficyna Wydawnicza.

Kopaliński W., (2021),  Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Warszawa: Rytm Oficyna Wydawnicza.

Kopaliński W., (2021), Słownika mitów i tradycji kultury, Warszawa: Rytm Oficyna Wydawnicza.

Kopaliński W., (2012), Słownik eponimów, czyli wyrazów odimiennych, Warszawa: PWN.