Wydrukuj Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
RPgm4YwDG52gl
Zdjęcie przedstawia trzy metalowe rzeźbiarskie dłuta i dwa drewniane młoteczki również wykorzystywane w rzeźbiarstwie. Narzędzia leżą na dużym kamieniu w centrum fotografii. Po prawej stronie spod kamienia wystaje fragment grubej deski. Kamień został ukazany na tle skały pokrytej piaskiem.

Mistrzowie rzeźbiarskiego dłuta

Rzeźbiarskie dłuta
Źródło: Pixabay, domena publiczna.

W biografiach artystów niemal zawsze wymienia się nazwiska ich mistrzów. Relacje między mentoremj00000004JB2v27_000tp001mentorem a jego uczniem nie zawsze jednak są poprawne. Wielkie osobowości buntują się przeciwko narzucanym przez nauczycieli rygorom i obierają indywidualną i samodzielną twórczą drogę. Przykładem takiego artysty był Michał Anioł. Cechowały go wspaniała wyobraźnia, rozmach i niezwykły talent, dzięki którym niejako wyprzedził swoją epokę. Pokazał, że sztuka może spełnić najwyższe postulaty – ukazywać piękno, wzbudzić zachwyt i skłaniać do refleksji nad naturą człowieka. Artysta ten już za swojego życia stał się jednym z największych mistrzów epoki.

  1. Znajdź w dowolnej encyklopedii sztuki informacje na temat renesansu – czasu, kiedy żył i tworzył Michał Anioł. Sporządź notatki, w których znajdą się odpowiedzi na pytania:

  • W jakim miejscu i kiedy narodziła się nowa sztuka, której przedstawicielem był Michał Anioł?

  • Do jakiej epoki i do jakich wzorców odwoływali się artyści renesansu?

  1. Wynotuj nazwiska trzech artystów, których uznaje się za głównych przedstawicieli włoskiego renesansu. Podaj nazwy dwóch dzieł każdego z nich.

R1IWF5l8Jn45e
(Uzupełnij).
j00000004JB2v27_000tp001
j00000004JB2v27_0000000R
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Twórcy renesansu

Polecenie 1

Wykorzystaj swoje notatki oraz dostępne źródła informacji do odpowiedzi na poniższe pytania.

  • W których stuleciach rozwijał się renesans?

  • Które włoskie miasto uznawane jest za kolebkę sztuki renesansowej?

  • Czy można postawić tezę, że ideałem dla artystów renesansu była sztuka antyczna? Wyjaśnij dlaczego.

RtqPORVsdEmPD
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Korzystając z dostępnych źródeł informacji oraz swoich notatek, odpowiedz na poniższe pytania.

  • Czy artyści renesansowi cenili piękno architektury i rzeźb antycznych? Swoją odpowiedź uzasadnij.

  • Wyjaśnij, co oznaczają pojęcia: „humanizm”, „natura”, „perspektywa”, „harmonia”, „matematyczne proporcje”.

  • Wskaż, które z powyższych pojęć charakteryzują dzieła artystów renesansowych.

  • Czy artyści renesansowi cenili piękno architektury i rzeźb antycznych? Swoją odpowiedź uzasadnij.

  • Wyjaśnij, co oznaczają pojęcia: „humanizm”, „natura”, „perspektywa”, „harmonia”, „matematyczne proporcje”.

  • Wybierz, które z powyższych pojęć charakteryzują dzieła artystów renesansowych.

RG4EB6CMLbl6P
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Wykorzystując dostępne źródła informacji, wymień nazwisko artysty, które jest
w nich najczęściej przywoływane.

RmAsGxPxLuUOR
(Uzupełnij).
Polecenie 4

Opisz krótko dzieło, które zrobiło na tobie największe wrażenie. Wyjaśnij, dlaczego, według ciebie, było warte zapamiętania.

R1LLIouTdcl8M
(Uzupełnij).
j00000004JB2v27_0000001N
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Michał Anioł – jeden z największych twórców epoki renesansu

Michelangelo Buonarroti15641475
R1PiAP3AND67Z
Michał Anioł Buonarroti (1475‑1564)
Źródło: Wikimedia Commons, dzieło przypisywane Daniele da Volterra [czyt. daniele da woltera], Michał Anioł Buonarroti (1475-1564), domena publiczna.

Michelangelo Buonarroti

– Michał Anioł, a właściwie Michelangelo Buonarroti01Michelangelo Buonarroti, urodził się w toskańskiejj00000004JB2v27_000tp002toskańskiej wiosce Capresej00000004JB2v27_000tp003Caprese. W wieku trzynastu lat zaczął terminowaćj00000004JB2v27_000tp004terminować u znanego florenckiego malarza Domenica Ghirlandaiaj00000004JB2v27_000tp005Domenica Ghirlandaia. Poznał różne techniki malarskie, ale już wówczas znacznie bardziej interesowała go praca w kamieniu. Rok później trafił do następnej pracowni i przeszedł pod opiekę kolejnego maestraj00000004JB2v27_000tp006maestra: rzeźbiarza Bertolda di Giovanniegoj00000004JB2v27_000tp007di Giovanniego. Dzięki niemu poznał nie tylko tajniki rzeźby, ale został też wprowadzony na dwór Lorenza de Medicij00000004JB2v27_000tp008Lorenza de Medici , ówczesnego władcy Florencji i wielkiego mecenasa sztukij00000004JB2v27_000tp009mecenasa sztuki. Na dworze Medyceuszy, dzięki edukacji wybitnych filozofów, Michał Anioł poznał nowe prądy umysłowe epoki, literaturę oraz sztukę najwybitniejszych twórców przeszłości i współczesnych.

Pierwsze rzeźby młodego artysty powstały już w czasie jego pobytu na florenckim dworze, który opuścił w 1492 roku po śmierci swojego protektoraj00000004JB2v27_000tp00Aprotektora. W następnym okresie Michał Anioł działał zarówno we Florencji, jak i w Rzymie. Stworzył posągi, m.in. PietęDawida, dzięki którym został okrzyknięty jednym z największych artystów epoki.

Na zamówienie papieża Juliusza II powstały monumentalne freskij00000004JB2v27_000tp00Bfreski na sklepieniu Kaplicy Sykstyńskiejj00000004JB2v27_000tp00CKaplicy Sykstyńskiej, gdzie uwiecznił historię ludzkości od stworzenia świata po biblijny potop. Pracował także nad grobowcem papieża; wprawdzie nigdy go nie ukończył, ale stworzył do niego kilkanaście rzeźb, m.in. MojżeszaJeńców. Dla jednego z kolejnych papieży na ścianie kaplicy na wprost wejścia Michał Anioł namalował także Sąd Ostateczny. W następnych latach powstały kolejne dzieła, m.in. nagrobki LorenzaGiuliana de Medicij00000004JB2v27_000tp00DGiuliana de Medici we Florencji, które utrwaliły jego miejsce wśród wybitnych artystów epoki.

JPOL_E3_E4_Tekstykultury
RmRDD0XOGtGmH1
Katedra Santa Maria del Fiore [czyt. santa marija del fiore], projekt kopuły Filippo Brunelleschi [czyt. filippo bruneleski]. XV‑wieczna Florencja, z którą przez lata związany był Michał Anioł, stała się kolebką renesansu europejskiego
Źródło: Fot. Scott Raymond [czyt. skot rejmond], licencja: CC BY 2.0.
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
renesans
Definicja: renesans

(fr. renaissance [czyt. renesąs]), czyli odrodzenie, to okres w całej kulturze europejskiej obejmujący XV i XVI wiek (w zależności od kraju i regionu), zapoczątkowany we Włoszech; to czas wielu odkryć i wynalazków w różnych dziedzinach, a także zwrócenia szczególnej uwagi na człowieka i otaczającą go naturę; w sztuce renesans przejawiał się w różny sposób: poprzez zainteresowanie wielkimi dziełami antyku, sięganie po tematy i motywy mitologiczne, skupienie uwagi na człowieku (portrety) i pejzażu, wykorzystanie w malarstwie perspektywy geometrycznej; do największych włoskich artystów doby renesansu należeli
m.in. Leonardo da Vincij00000004JB2v27_000tp00Eda Vinci, Rafael Santi, Michał Anioł, Sandro Botticellij00000004JB2v27_000tp00FBotticelli , Tycjan

j00000004JB2v27_000tp002
j00000004JB2v27_000tp004
j00000004JB2v27_000tp006
j00000004JB2v27_000tp009
j00000004JB2v27_000tp00A
j00000004JB2v27_000tp00B
j00000004JB2v27_000tp00C
j00000004JB2v27_000tp003
j00000004JB2v27_000tp005
j00000004JB2v27_000tp007
j00000004JB2v27_000tp008
j00000004JB2v27_000tp00D
j00000004JB2v27_000tp00E
j00000004JB2v27_000tp00F
01
j00000004JB2v27_0000003U
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Pieta Michała Anioła

Wśród wybitnych rzeźbiarskich dzieł Michała Anioła znalazła się Pieta watykańska, której fotografia znajduje się poniżej.

JPOL_E3_E4_Tekstykultury
RB3MBieEjCn0G1
Pieta Michała Anioła
Źródło: Fot. Stanislav Traykov, Niabot, biały marmur, 1498–1500, Bazylika św. Piotra, Watykan, licencja: CC BY-SA 3.0.
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
Ważne!

Bazylika to kościół wielonawowy, z nawą główną wyższą od naw bocznych; także: kościół będący siedzibą dostojników kościelnych, np. biskupa; według tradycyjnych przekazów Bazylika św. Piotra w Watykanie została wybudowana w miejscu, gdzie ukrzyżowano i pochowano św. Piotra, uznawanego za pierwszego papieża; jego grób znajduje się w podziemiach kościoła pod głównym ołtarzem.

Ważne!

Pieta (wł. pietà – miłosierdzie, litość) to jeden z najbardziej znanych motywów ikonograficznych w malarstwie i rzeźbie. Jest to przedstawienie Matki Boskiej trzymającej na kolanach martwe ciało Syna, Jezusa Chrystusa. Michał Anioł nie był pierwszym artystą, który stworzył rzeźbiarskie przedstawienie tej grupy. Wcześniej, bo już w pierwszej połowie XIV wieku, temat ten pojawił się w sztuce niemieckiej. Jednak to właśnie rzeźba Michała Aniołaj00000004JB2v27_000tp00Grzeźba Michała Anioła stała się najsłynniejszym dziełem przedstawiającym motyw Opłakiwania.

JPOL_E3_E4_Tekstykultury
RKHtq9760HuNR1
Kamieniołomy w Carrarze [czyt. karrarze] (Toskania, Włochy), widok współczesny
Źródło: Fot. William Domenichini[czyt. łiliam domenikini], licencja: CC BY-SA 3.0.
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
j00000004JB2v27_000tp00G
j00000004JB2v27_000tp00H
j00000004JB2v27_0000004M
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Opis rzeźby Michała Anioła Pieta

Polecenie 5

Wynotuj podstawowe dane katalogowe dotyczące Piety watykańskiej Michała Anioła.

R1F3KLaeT3ecT
Autor (Uzupełnij) Zamykać okna, bo przeciąg! (Uzupełnij) Robiąc zakupy, zastanawiał się, czy starczy mu pieniędzy. (Uzupełnij) Słuchanie głośnej muzyki po 22.00 zabronione!.
RH6KLZkjPxh30
Ćwiczenie 1
Podaj, w którym mieście w Polsce znajduje się jedyna kopia Piety Michała Anioła. Zaznacz prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. W kościele Matki Boskiej Bolesnej w Poznaniu., 2. W kościele Mariackim w Krakowie., 3. W kościele św. Anny w Warszawie.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RV2g3xBraQwRL
Ćwiczenie 2
Przyporządkuj odpowiednie określenia dotyczące opisu formy i treści rzeźby Michała Anioła Pieta. Forma rzeźby: pełnoplastyczna relief
Układ kompozycji: piramidalny (trójkątny) / wertykalny (pionowy) / horyzontalny (poziomy) / diagonalny (ukośny)
Kompozycja: statyczna (ukazująca spoczywające postacie lub w spokojnym ruchu) / dynamiczna (ukazująca postaci w gwałtownym ruchu lub gestykulacji)
Sposób przedstawienia: realistyczny (bogaty w szczegóły) / syntetyczny (uproszczony)
Rodzaj realizmu: naturalistyczny (ukazujący cierpienie i śmierć w sposób odpychający) / idealizowany (ukazujący cierpienie i śmierć w sposób estetyczny)
Ukazane uczucia: radość i błogość / smutek i cierpienie
Kontrast w ukształtowaniu form: statyczne ciała i poruszenie fałd szaty / poruszone ciała i statyka fałd szaty
Treść: religijna / świecka
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 3

Wskaż elementy rzeźby Michała Anioła Pieta, które decydują o tym, że jest ona nierealna i wyidealizowana.

RvH3taIY379Uo
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 3

Na podstawie opisu rzeźby Michała Anioła Pieta podaj elementy, które decydują o tym, że realizm dzieła cechuje wyidealizowanie i estetyzacja.

R1aUPpDM1E80E
(Uzupełnij).
Polecenie 6

Wyjaśnij, co, twoim zdaniem, chciał przedstawić w swojej Piecie Michał Anioł.
W swojej wypowiedzi wykorzystaj poniższe słownictwo.

Bóg człowiek, człowieczeństwo, matka Boga i człowieka, miłość, smutek, ból, delikatność, wrażliwość, piękno, harmonia

RSoMHiVPeTr7V
(Uzupełnij).
j00000004JB2v27_000tp00I
j00000004JB2v27_000tp00J
j00000004JB2v27_00000064
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

O innych rzeźbach

Ćwiczenie 4
R1LONRKDuayat
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R10RM3oRM4g5P
Ćwiczenie 4
Michał Anioł Możliwe odpowiedzi: 1. Dawid, brąz, 2. Madonna z Brugii, marmur, 3. Madonna przy schodach, marmur, 4. Madonna z Krużlowej, drewno, 5. Nierozpoznani, żeliwo Autor nieznany Możliwe odpowiedzi: 1. Dawid, brąz, 2. Madonna z Brugii, marmur, 3. Madonna przy schodach, marmur, 4. Madonna z Krużlowej, drewno, 5. Nierozpoznani, żeliwo Donatello Możliwe odpowiedzi: 1. Dawid, brąz, 2. Madonna z Brugii, marmur, 3. Madonna przy schodach, marmur, 4. Madonna z Krużlowej, drewno, 5. Nierozpoznani, żeliwo Magdalena Abakanowicz Możliwe odpowiedzi: 1. Dawid, brąz, 2. Madonna z Brugii, marmur, 3. Madonna przy schodach, marmur, 4. Madonna z Krużlowej, drewno, 5. Nierozpoznani, żeliwo Michał Anioł Możliwe odpowiedzi: 1. Dawid, brąz, 2. Madonna z Brugii, marmur, 3. Madonna przy schodach, marmur, 4. Madonna z Krużlowej, drewno, 5. Nierozpoznani, żeliwo
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 5

Przygotuj odpowiedzi na pytania dotyczące rzeźby Magdaleny Abakanowicz Nierozpoznani.

  • Czy rzeźba jest pełnoplastycznaj00000004JB2v27_000tp00Ipełnoplastyczna, czy też jest to płaskorzeźba?

  • Z jakiego tworzywa rzeźbiarskiego powstała?

  • Czy materiał, którego użyła artystka, wpłynął na wygląd dzieła? Uzasadnij swoją odpowiedź.

  • Czy rzeźba jest malowana, czy też pozostawiono naturalny kolor tworzywa?

  • Która z podanych niżej cech pasuje do określenia powierzchni wybranego przez ciebie dzieła:
    gładka, delikatna, chropowata, szorstka, lśniąca, matowa?
    Jeżeli uważasz, że brakuje pewnych cech, zaproponuj własne, dodatkowe określenia faktury rzeźby.

RByHYZkLG2wCf
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 5

Przygotuj odpowiedzi na pytania dotyczące rzeźby Magdaleny Abakanowicz Nierozpoznani:

  • Czy rzeźba jest pełnoplastycznaj00000004JB2v27_000tp00Ipełnoplastyczna, czy też jest to płaskorzeźba?

  • Z jakiego tworzywa rzeźbiarskiego powstała?

  • Czy rzeźba jest malowana, czy też pozostawiono naturalny kolor tworzywa?

RUoRC074Tv8mw
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 6

Wykorzystując zebrane informacje na temat rzeźby, odpowiedz na poniższe
pytania.

  • Co różni rzeźbę od obrazu malarskiego?

  • Z jakich materiałów może powstać dzieło rzeźbiarskie?

  • Jakie znaczenie ma rodzaj materiału użytego przez rzeźbiarza?

  • Jak na odbiór dzieła rzeźbiarskiego wpływa miejsce, w którym zostało ono wyeksponowane?

ROGonVH1JQif7
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 6

Wymień materiały, z jakich może być wykonana rzeźba.

RuIQunllD24pN
(Uzupełnij).
j00000004JB2v27_00000076
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Pieta w XVI‑wiecznym dziele biograficznym autorstwa Giorgia Vasariegoj00000004JB2v27_000tp00KGiorgia Vasariego

Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów
Giorgio Vasari Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów

Skończoną [Pietę] ustawiono w kościele św. Piotra w kaplicy Matki Boskiej [...]. Żaden rzeźbiarz ani żaden artysta nie może tej rzeźby przewyższyć w rysunku i w uczuciu, nawet przy największym trudzie nie odda ani tej delikatności, czystości, ani gładkości w cięciu i traktowaniu marmuru, ani tego artyzmu, jaki osiągnął Michał Anioł. Widać w tej rzeźbie siłę i możliwość sztuki. Do pięknych szczegółów tej rzeźby, poza układem draperii, należy martwe ciało Chrystusa. Członki jego ciała są tak wspaniałe, jego korpus tak świetny, że niepodobna oddać zmarłego lepiej pod względem muskułów, żył, nerwów, występujących wraz z układem kostnym. I żadne przedstawienie zmarłego nie może być bliższe temu. Występuje tu bolesny wyraz twarzy, zgodność między zwisaniem a bezwładem ramion, między mięśniami korpusu i nóg, widać także, gdzie pracuje puls i arteria, tak że budzi się podziw dla ręki artysty, która w krótkim czasie wykonała dzieło tak cudowne. [...]

Przywiązanie Michała Anioła do tego dzieła i trud, jaki w nie włożył, sprawiły, że on, który tego nie czynił, wypisał swe imię na pasku, jakim przewiązany jest płaszcz Matki Boskiej. Zdarzyło się bowiem, że pewnego dnia, wstąpiwszy do kościoła, spotkał tam dużą grupę cudzoziemców z Lombardii. Jeden z nich zapytany, kto wykonał tę rzeźbę, odpowiedział: 'Nasz ziomek z Mediolanu [...]'. Michał Anioł milczał, ale było mu niemiło, że jego trud został przypisany komuś innemu. Pewnej nocy, zaopatrzywszy się w światło i dłuta, zamknął się w kaplicy i wyciął na Opłakiwaniu swe imię.

unikatowy_nr_id_wpisu_01 Źródło: Giorgio Vasari, Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów, tłum. Karol Estreicher, Warszawa 1980, s. 451–452.
Ćwiczenie 7
RqIpWrSvf4SDD
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 8

Wyjaśnij, na czym polega artyzm rzeźby Michała Anioła Pieta.

RA3rq4PlvOCGD
(Uzupełnij).

Pieta watykańska nie jest jedyną grupą Opłakiwania, którą wyrzeźbił Michał Anioł.
Do tematu powrócił dwukrotnie, pracując nad dwiema ostatnimi w swoim życiu rzeźbami: Pietą florencką oraz Pietą Rondanini. Jedna z nich prawdopodobnie miała stanąć na jego nagrobku.

Pierwsza z rzeźb, znajdująca się obecnie w muzeum florenckim (stąd jej przydomek), to grupa czterech postaci: zmarłego Chrystusa, jego matki, Marii Magdaleny oraz Nikodema (lub Józefa z Arymatei), w którego twarzy badacze widzą portret samego artysty. Michał Anioł nie dokończył pracy. Postać Marii Magdaleny została wyrzeźbiona przez Tiberia Calcagniegoj00000004JB2v27_000tp00PCalcagniego.

Drugi posąg, tzw. Pieta Rondanini, przechowywana w muzeum mediolańskim,
to dzieło, które badacze uważają za niedokończone ze względu na bardzo szkicowe potraktowanie sylwetek obu postaci, wyłaniających się dopiero z bloku marmuru.

j00000004JB2v27_000tp00K
j00000004JB2v27_000tp00P
j00000004JB2v27_0000007X
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Michał Anioł – bohater powieści Irvinga Stone’aj00000004JB2v27_000tp00LIrvinga Stone’a

Udręka i ekstaza
Irving Stone Udręka i ekstaza

Zadaniem jego [Michała Anioła] było przepojenie marmuru duchem. Jednak nawet w temacie religijnym zależało mu na całym człowieku, prawdziwym w każdym nerwie, mięśniu, kości czy żyle, skórze czy włosach, palcu, oczach i ustach. Wszystko musiało być jak w życiu, jeśli miał stworzyć siłę i wielkość, wcielając w marmur siłę człowieka.

Rzeźbił górę posągu, a znajomość form już wydobytych oraz intuicja tak stara i głęboka, jak ten od wieków uśpiony marmur, pomagała mu nadać twarzy Madonny wyraz, który był nie tylko odbiciem jej uczuć, ale nastroju całej rzeźby. Stał, mając głowę poniżej głowy Marii, ręce nad czołem, narzędzia skierowane ku górze i starał się wypowiedzieć w rzeźbie wszystko z dramatu Piety, co mógł pojąć. Marmur patrzał mu twarzą w twarz, rzeźbiarza i rzeźbę spowijał ten sam tkliwy, powściągany smutek. Pozostawił daleko za sobą mroczne, oskarżające Piety, w których krew wymazywała posłannictwo miłości. Nie chciał rzeźbić męki. Rany po gwoździach na rękach i nogach Chrystusa zrobił drobnymi punktami. Nie pozostał ślad przemocy. Jezus spał spokojnie w ramionach matki. Od obu postaci płynęła jasność.

Jego Chrystus budził najgłębsze współczucie, a nie odrazę wobec tych, co stali dokoła, do tych, co byli winni.

Swoją wiarę wyrażał tu przez wzniosłe piękno postaci, a istniejąca między nimi harmonia była jego sposobem pokazania harmonii bożego świata. Nie starał się uczynić Chrystusa boskim – ponieważ nie wiedziałby jak – a raczej doskonale ludzkim. Głowa Dziewicy wynurzała się z marmuru delikatna, miała rysy florentynkij00000004JB2v27_000tp00Mflorentynki, milczący blady spokój w dziewczęcej twarzy. [...]

Miał nadzieję, że potrafi nadać swej Piecie najwyższy połysk, do jakiego jest zdolny marmur, aksamitną gładkość bez skazy. […]

Później potrzebne mu były kawałki o ostrzejszych brzegach, wyciągnął więc odpowiednie formy [pumeksu, którym szlifował posąg], aby sięgnąć zagłębień, wklęsłości, sfalowań we włosach, w ubraniu, na paznokciach.

W końcu zrobił ostro zakończone drzazgi [z pumeksu], które wyglądały jak prymitywne ostrza do strzał, by wygładzać wgłębienie koła nosa Chrystusa. Ponieważ posąg miał stanąć w niszy, nie wykańczał pleców Marii, marmur pozostał tu chropowaty i porysowany, podobnie jak skały, na których siedziała. Biała rzeźba, wygładzona i lśniąca, nadawała mrocznej izbie wygląd kaplicy, do której światło wpada przez witraże. Brzydki artysta stworzył dzieło rzeczywiście piękne.

unikatowy_nr_id_wpisu_02 Źródło: Irving Stone, Udręka i ekstaza, tłum. Jadwiga Szpakowska, Warszawa 1990, s. 391–394.
Ćwiczenie 9
RwsIKA572cWFv
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
j00000004JB2v27_000tp00L
j00000004JB2v27_000tp00M
Ważne!

Rzeźba sepulkralna – rzeźba grobowa, cmentarna.

R1Gw9cmS9whQS
Ćwiczenie 10
Przyporządkuj słownictwo związane z formą rzeźby, jej typem i nadanym jej przez artystę stosunkiem do rzeczywistości. Forma rzeźby Możliwe odpowiedzi: 1. nagrobna, 2. forma przestrzenna (często na granicy z instalacją), 3. portretowa (popiersie, posąg/statua), 4. pomnikowa, 5. rzeźba pełna, 6. przedstawiająca, 7. ogrodowo-parkowa, 8. architektoniczna, 9. sakralna, 10. abstrakcyjna (nieprzedstawiająca), 11. dekoracyjna, 12. płaskorzeźba (relief: wklęsły, wypukły, płaski) Typ rzeźby Możliwe odpowiedzi: 1. nagrobna, 2. forma przestrzenna (często na granicy z instalacją), 3. portretowa (popiersie, posąg/statua), 4. pomnikowa, 5. rzeźba pełna, 6. przedstawiająca, 7. ogrodowo-parkowa, 8. architektoniczna, 9. sakralna, 10. abstrakcyjna (nieprzedstawiająca), 11. dekoracyjna, 12. płaskorzeźba (relief: wklęsły, wypukły, płaski) Stosunek do rzeczywistości Możliwe odpowiedzi: 1. nagrobna, 2. forma przestrzenna (często na granicy z instalacją), 3. portretowa (popiersie, posąg/statua), 4. pomnikowa, 5. rzeźba pełna, 6. przedstawiająca, 7. ogrodowo-parkowa, 8. architektoniczna, 9. sakralna, 10. abstrakcyjna (nieprzedstawiająca), 11. dekoracyjna, 12. płaskorzeźba (relief: wklęsły, wypukły, płaski)
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ważne!

Dioryt – odmiana twardego kamienia.

Polichromia – warstwa malarska pokrywająca ściany, rzeźby, elementy architektoniczne, meble.

Non finito – zamierzone pozostawienie przez artystę niektórych partii niewykończonych.

RTpNd2FdEGZsn
Ćwiczenie 11
Przyporządkuj w odpowiednie pola słownictwo związane z materiałem, techniką, fakturą i układem rzeźby. Materiał Możliwe odpowiedzi: 1. cement, 2. szorstka/chropowata, 3. odlewna, 4. lepiona, 5. metal (brąz, żeliwo, złoto, srebro), 6. drewno, 7. kontrast partii gładkich z chropowatymi, 8. tworzywo sztuczne, 9. zamierzone pozostawienie przez artystę niektórych partii nieoszlifowanych (nieobrobionych), 10. gips, 11. klejona, 12. stereometryczny (do oglądania ze wszystkich stron), 13. kuta, 14. gładka/delikatna, 15. kamień (marmur, piaskowiec, dioryt, granit), 16. frontalny (tylko z przodu), 17. glina, 18. rzeźbiona Technika Możliwe odpowiedzi: 1. cement, 2. szorstka/chropowata, 3. odlewna, 4. lepiona, 5. metal (brąz, żeliwo, złoto, srebro), 6. drewno, 7. kontrast partii gładkich z chropowatymi, 8. tworzywo sztuczne, 9. zamierzone pozostawienie przez artystę niektórych partii nieoszlifowanych (nieobrobionych), 10. gips, 11. klejona, 12. stereometryczny (do oglądania ze wszystkich stron), 13. kuta, 14. gładka/delikatna, 15. kamień (marmur, piaskowiec, dioryt, granit), 16. frontalny (tylko z przodu), 17. glina, 18. rzeźbiona Faktura Możliwe odpowiedzi: 1. cement, 2. szorstka/chropowata, 3. odlewna, 4. lepiona, 5. metal (brąz, żeliwo, złoto, srebro), 6. drewno, 7. kontrast partii gładkich z chropowatymi, 8. tworzywo sztuczne, 9. zamierzone pozostawienie przez artystę niektórych partii nieoszlifowanych (nieobrobionych), 10. gips, 11. klejona, 12. stereometryczny (do oglądania ze wszystkich stron), 13. kuta, 14. gładka/delikatna, 15. kamień (marmur, piaskowiec, dioryt, granit), 16. frontalny (tylko z przodu), 17. glina, 18. rzeźbiona Układ Możliwe odpowiedzi: 1. cement, 2. szorstka/chropowata, 3. odlewna, 4. lepiona, 5. metal (brąz, żeliwo, złoto, srebro), 6. drewno, 7. kontrast partii gładkich z chropowatymi, 8. tworzywo sztuczne, 9. zamierzone pozostawienie przez artystę niektórych partii nieoszlifowanych (nieobrobionych), 10. gips, 11. klejona, 12. stereometryczny (do oglądania ze wszystkich stron), 13. kuta, 14. gładka/delikatna, 15. kamień (marmur, piaskowiec, dioryt, granit), 16. frontalny (tylko z przodu), 17. glina, 18. rzeźbiona
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
j00000004JB2v27_0000008K
JPOL_E3_E4_Konteksty

Michał Anioł – poeta

Ważne!

Michał Anioł był rzeźbiarzem, malarzem i architektem, ale tworzył też poezję, głównie sonety. Bardzo osobiste utwory poświęcał przede wszystkim własnej twórczości.

Poniższy tekst został opublikowany w takiej formie jako motto do książki Irvinga Stone'a Udręka i ekstaza. W rzeczywistości pierwsza strofa wiersza pochodzi
z sonetu „Nic mistrz najlepszy pomyśleć nie zdole”, druga strofa została zaczerpnięta z sonetu „Jak może, Pani, być co z doświadczenia”..., a strofy trzecia i czwarta pochodzą z sonetu „Z tym sercem z siarki, z ciałem jak paczesie”... Autorem przekładu tych tekstów jest Leopold Staff, pochodzą one ze zbioru Michała Anioła Buonarrottiego Poezje wybrane.

Nic mistrz najlepszy pomyśleć nie zdoła...
Michał Anioł Buonarroti Nic mistrz najlepszy pomyśleć nie zdoła...

Nic mistrz najlepszy pomyśleć nie zdolej00000004JB2v27_000tp00Nnie zdole
Poza tym, co już w marmurze spoczywa
W pełnym zarysie i co wydobywa
Jenoj00000004JB2v27_000tp00OJeno dłoń, ducha spełniająca wolę.

Jak może, pani, być, co z doświadczenia
Znane, że dłużej przetrwa rzeźba żywa,
Którą dłoń z głazu twardego wyrywa,
Niż twórca, co go czas w popiół zamienia?

Jeśli dla pięknej sztuki (którą duchy
Z nieba przynoszą i która pokona
Naturę, kto się odda jej trudowi)

Jam się urodził ni ślepy, ni głuchy,
Pięknu pokrewny ogniem mego łona –
Winien ten, co mnie przeznaczył ogniowi.

unikatowy_nr_id_wpisu_03 Źródło: Michał Anioł Buonarroti, Nic mistrz najlepszy pomyśleć nie zdoła..., [w:] Irving Stone, Udręka i ekstaza, tłum. Jadwiga Szpakowska, Warszawa 1990, s. 5.
Ćwiczenie 12

Określ, której z uprawianych przez siebie dziedzin sztuki Michał Anioł poświęcił przytoczony powyżej utwór.

Rwc1Vrp8ixsEs
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 13

Wyjaśnij, na czym, według podmiotu lirycznego, polega tajemnica mistrzowskiego rzeźbienia.

R1Qgn0JO9ED76
(Uzupełnij).
ROmpb33u7ZdrD
Ćwiczenie 14
Określ, co, według podmiotu lirycznego, paradoksalnie okazuje się wiecznie żywe. Możliwe odpowiedzi: 1. , 2. , 3.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 15

Wyjaśnij, jak podmiot liryczny rozumie relację między twórcą a jego dziełem.

R1XPTXHQUUiKY
(Uzupełnij).
RcvDVzChLpMcc
Ćwiczenie 16
Na podstawie utworu Michała Anioła podaj, co może pokonać sztuka, jeśli artysta podejmie trud jej tworzenia. Możliwe odpowiedzi: 1. naturę, 2. kulturę, 3. twórcę
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 17

Wyjaśnij, jak rozumiesz słowa podmiotu lirycznego:
Pięknu pokrewny ogniem mego łona – Winien ten, co mnie przeznaczył ogniowi.

RviyE6VEwsmLo
(Uzupełnij).
j00000004JB2v27_000tp00N
j00000004JB2v27_000tp00O
j00000004JB2v27_0000009O
JPOL_E3_E4_Preteksty

Stary Michał Anioł i Pieta Rondanini Jacka Kaczmarskiego

Wysłuchaj piosenki Stary Michał Anioł i Pieta Rondanini do słów i muzyki Jacka Kaczmarskiego (poszukaj jej np. w zasobach internetu), a następnie przeczytaj uważnie jej tekst.

Jacek Kaczmarski
Jacek Kaczmarski Stary Michał Anioł i Pieta Rondanini

Nie dźwigniesz Matko swego Syna
Ja nie oddzielę Go od skały
Już nie mam, zresztą, dłut
Proch się o Niego upomina
A tak jest ciężkie Jego ciało
Jak ciężki bywa trup

Nie nie uniosę Go pod stropy
Kaplic skąd w gniewie sprawiedliwym
Rozsądza, marszczy brew
Niech moim uchem stukot łopat
Usłyszy póki jestem żywy
I niech powstrzyma gniew

Przed Twoim żalem mą odrazą
Do życia które chorą nocą
W bólu opuszcza mnie
Niech powie tylko: 'Po co? Po co?
Po co lepiłem lalki skoro
W ziemię zamieniam się?'

unikatowy_nr_id_wpisu_04 Źródło: Jacek Kaczmarski, Stary Michał Anioł i Pieta Rondanini, [w:] tegoż, Ale źródło wciąż bije..., Warszawa 2002, s. 408–409.

Po zapoznaniu się z powyższym tekstem piosenki Jacka Kaczmarskiego wykonaj ćwiczenia.

Ćwiczenie 18

Określ, kim jest podmiot liryczny z wiersza Jacka Kaczmarskiego.

RP79GAHhawvsU
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 19

Wyjaśnij, w jaki sposób autor piosenki podkreśla charakter niedokończonego dzieła Michała Anioła.

Rw0hAKyDE0Qpk
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 20

Podaj tytuł monumentalnego dzieła Michała Anioła, którego opis został przywołany w drugiej strofie utworu.

R17uaHreH4j3i
(Uzupełnij).
R1ExOz9OrtmNu
Ćwiczenie 21
Określ, w jakim znaczeniu zostało użyte wyrażenie „ lepiłem lalki” w ostatniej strofie wiersza Jacka Kaczmarskiego. Zaznacz prawidłową odpowiedź. Możliwe odpowiedzi: 1. Tworzenie rzeźb, dzieł., 2. W odniesieniu do materiałów rzeźbiarskich., 3. Nazwano w ten sposób narzędzia rzeźbiarskie.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
j00000004JB2v27_000000AW
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Zadaniowo

Polecenie 7

Opisz Pietę watykańską Michała Anioła. Pamiętaj o zastosowaniu logicznej konstrukcji opisu:

  • Wynotuj podstawowe dane katalogowe rzeźby.

  • Omów krótko jej układ kompozycyjny.

  • Opisz sylwetki obu postaci: ułożenie figur, relacje między nimi, szaty Madonny, gesty, mimikę, wyraz twarzy.

  • Odnieś się do ogólnej wymowy posągu.

  • Opisz własne odczucia, które towarzyszyły ci podczas spotkania z Pietą.

R1Tbz9Uloq9Ru
(Uzupełnij).
Polecenie 7

Na podstawie wszystkich zebranych informacji opisz Pietę watykańską Michała Anioła. Pracuj według logicznej konstrukcji opisu:

  • Wynotuj podstawowe dane katalogowe rzeźby.

  • Omów krótko jej układ kompozycyjny.

  • Rozszerz swój wcześniejszy opis postaci o to, jaka jest między nimi relacja.

  • Odnieś się do ogólnej wymowy posągu.

  • Opisz własne odczucia, które towarzyszyły ci podczas czytania opisu Piety.

R1d8j183omlBM
(Uzupełnij).
Polecenie 8

Napisz wypowiedź argumentacyjną na temat: Czy każde dzieło przetrwa swego twórcę?. W pracy odwołaj się do sonetu Michała Anioła oraz jego twórczości rzeźbiarskiej.

Rt4spKpT8LDUX
(Uzupełnij).
Rz8ZgMtOC0paF1
zadanie interaktywne
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zapoznaj się z poniższymi słowami kluczami związanymi z lekcją, a następnie zaproponuj ich własną kolejność. Możesz kierować się tym, co cię zaciekawiło, poruszyło, zaskoczyło itp. Przygotuj krótkie uzasadnienie swojej propozycji.

Słowa klucze: Michał Anioł, renesans, Pieta, rzeźba, opis rzeźby.

RBGlejR8QaFpZ
(Uzupełnij).