Mit o Aresie
Ważne daty
458 p.n.e. – Wystawienie Agamemnona Ajschylosa
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
1. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:
d) mity o wojnie trojańskiej i powrocie bohaterów spod Troi;
3. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu historii literatury starożytnej:
a) literatura grecka: tragedia: wybrane dzieła Ajschylosa (Prometeusz skowany, Oresteja);
8. potrafi wskazać najważniejsze cechy charakterystyczne i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:
d) mity o wojnie trojańskiej i powrocie bohaterów spod Troi.
interpretować dzieła sztuki pochodzące lub odwołujące się do antyku;
konstruować wypowiedzi odnosząc się do zdobytej wiedzy na temat mitologii greckiej i rzymskiej;
wskazywać obecność kultury antyku w dzisiejszych czasach.
Hymn homerycki do Aresa
Hymn homeryckiHymn homerycki do Aresa
W hełmie złocistym, Aresie, siedzący na wozie, przemożny,
Hardy, zbrojny spiżem i tarczą, miast opiekunie,
W boju potężny, o twardej i niestrudzonej prawicy,
Tarczo Olimpu i ojcze niosącej zwycięstwo Nike,
Mężów najsprawiedliwszych przywódco, podporo TemidyTemidy,
Berło dzierżący odwagi (…)
Usłysz mnie, ludzi stronniku, młodości dawco kwitnącej,
Ześlij z niebios na nasze żywoty łaskę łagodną
Tudzież moc Aresową, ażebym zdołał odpędzić
Klęskę nielitościwą, co ponad mą głową się zbiera (…)
Serca złą siłę powstrzymaj, gdyż ona mną niecnie kieruje
W bitwy zgiełkliwej zamęty. Wszak jesteś władny, o szczęsny,
Sprawić, bym w prawach łagodnych zażywał miłego pokoju,
Walki zaś nienawistnej i śmierci gwałtownej uniknął.
ŹródłoŹródło
Zapisz jakie cechy Aresa są widoczne w hymnie?
1. Ares jako bóg o dwóch twarzach: obrońca w wojnie i niszczyciel
1. Rydwan Aresa
1. Ares wojownik - z włócznią i tarczą
1. Ares i Afrodyta w otoczeniu swych dzieci
Wymień główne atrybuty Aresa/Marsa.
Ares Ludovisi
1. Rzeźba przedstawia boga wojny, Aresa, ukazanego jako młodego wojownika. Przedstawiony w konwencji nagości. W mitologii greckiej bóg wojny, syn Zeusa i Hery. Jeden z dwunastu bogów olimpijskich. W odróżnieniu od Ateny, która również jest greckim bóstwem wojny, nie patronuje on rzemiosłu wojennemu i sprawiedliwej walce, ale nikczemnościom związanym z wojną: konfliktowi, zniszczeniu i okrucieństwu. Jest patronem m.in. szpiegów, katów i bezwzględnych dowódców. Pozytywnym jednak aspektem był fakt, że to Ares nauczył ludzkość bezinteresownego bohaterstwa i prawdziwej odwagi. Miecz, tarcza i hełm to typowe atrybuty boga wojny.
Hymn homerycki do Aresa nazywa boga tarczą…..
- Olimpu
- śmiertelnych
- bogów
- ludzkości
Posąg Aresa Ludovisi zawdzięcza swą nazwę ……
- kolekcji, w której był przechowywany
- nazwisku rzeźbiarza
- miejscowości, gdzie został znaleziony
- jednemu z przydomków Aresa
Hełm boga wojny opisany jest w Hymnie homeryckim do Aresa jako ……………….
- złocisty
- niezniszczalny
- stalowy
- potężny
Hymn homerycki do Aresa nazywa boga ojcem ……………….
- Wojowników i wodzów
- Nike, bogini zwycięstwa
- Pothosa, bóstwa tęsknoty miłosnej
- Amora, boga zakochania
Postać ukazana u stóp Aresa w rzeźbie Ares Ludovisi, to .............
Ajschylos, Agamemnon
Krótkie wprowadzenie do tekstu:
- Ajschylos, żyjący w I połowie V w. p.n.e., był pierwszym z trójki wielkich ateńskich poetów tragicznych,
- tekst do przeczytania pochodzi z tragedii Ajschylosa Agamemnon, wchodzącej w skład jego trylogii tragicznej, Orestei,
- tematem Agamemnona są dzieje tytułowego bohatera, króla i wodza Agamemnona oraz jego żony Klitajmestry, po powrocie Agamemnona do ojczystego miasta z wojny trojańskiej,
- kontekstem wydarzeń są okrucieństwa wojenne i ofiary wojny trojańskiej, z której właśnie wrócił król.
Śród rzezi, krwi
dzierży Ares szale wag
wymienny kram w rynku –
- dla wymiany ciał.
Ze stosów, spod IlionuIlionu baszt
do domu matkom, żonom śle
proch, od gorzkich ciężki łez.
popiołem ludzkim srogi bóg
tyle już napełnił urn!
ŹródłoŹródło
Fragment Iliady
Krótkie wprowadzenie do tekstu:
- Fragment pochodzi z Iliady Homera w przekładzie K. Jeżewskiej,
- wydarzenia: Ares właśnie powrócił z pola bitwy, gdzie został ranny, i przyszedł poskarżyć się na swój los ojcu, Dzeusowi.
Spojrzał złym okiem i tak rzekł Dzeus, co obłoki gromadzi:
„Siedząc tu, skarg swych zaniechaj! Zwodzisz i jednych, i drugich.
Jesteś mi wrogi najbardziej ze wszystkich bogów Olimpu,
miła ci bowiem jest zawsze niezgoda, bitwa i wojna.
Matki jest w tobie zawziętość i upór nieprzełamany,
Hery (…)
Obie boginie [Hera i Atena] do domu Dzeusa wielkiego wracały, (…)
które od mordów wstrzymały Aresa – zgubę śmiertelnych.
ŹródłoŹródło
Zaznacz zdania prawdziwe.
- Ajschylos opisuje Aresa jako handlarza śmiercią i zniszczeniem.
- Dzeus uważa Aresa za swojego ulubieńca wśród bogów.
- We fragmencie tekstu Ajschylosa mowa jest o wojnie trojańskiej
- We fragmencie Iliady Hera starała się powstrzymać Aresa przed walką, a Atena go do niej zachęcała.
- We fragmencie Iliady Zeus podkreśla z uznaniem, że Ares jest zawsze posłuszny swojej matce, Herze.
Na podstawie wcześniej przeczytanych tekstów, wymień negatywne cechy Aresa, jako boga wojny.
Mitologia - fragment
Wyruszający do boju wódz rzymski wołał: “Marsie, czuwaj!” To wezwanie wciągało jakby pod komendę legionów wiecznego wojownika, patrona wszystkich zwad i waśni. Był on dobrze znajomy Rzymianom od prapoczątków ich historii. Jako obrońca granic, był Mars jednocześnie stróżem pól i urodzajów. Składając mu ofiarę ze świni, owcy i wołu, rolnik modlił się doń w ten sposób: “Ojcze Marsie, błagam i proszę, byś dla mnie, dla mego domu i całej rodziny był zawsze dobry i życzliwy. Aby zjednać twą łaskę, dookoła mej roli, mej ziemi, mego gruntu oprowadzam ulubione twoje zwierzęta ofiarne — świnię, owcę i wołu. Zachowaj nas od wszelkiej choroby, widzianej lub niewidzianej, od powietrza i głodu, i od wszelkiej szkody. Wszystkim płodom ziemi, zbożom i winnicom, i sadom użycz urodzaju. Strzeż pasterzy i bydła, a mnie, memu domowi i całej mojej rodzinie daj zdrowie i szczęście”. Kapłani Marsa nazywali się saliowie, czyli skoczkowie. O ich pochodzeniu opowiadano taką legendę. Za panowania króla Numy wybuchła w Rzymie zaraza. Ludzie padali jak muchy. Pobożny król Numa wychodził co rano przed swój dom i wznosząc ręce ku niebu modlił się o zmiłowanie bogów. Pewnego dnia, gdy tak stał, pogrążony w modlitwie, spadła mu do rąk z nieba mała tarcza spiżowa i jednocześnie ozwał się z góry głos, który mówił, że państwo rzymskie tak długo trwać będzie i rosnąć w potęgę, jak długo tarczę tę zachowa wśród największych świętości. Wówczas król Numa, za radą boginki Egerii, która była jego powiernicą i doradczynią we wszystkich sprawach dotyczących religii — kazał sporządzić jeszcze jedenaście takich samych puklerzów. Pewien sprytny kowal wykonał jedenaście tarcz tak podobnych, że wśród nich sam Numa nie mógł poznać, która z nich jest ową prawdziwą, spadłą z nieba. Pieczę nad świętymi tarczami powierzył kolegium dwunastu kapłanów, zwanych saliami. Podczas świąt Marsa, w miesiącu marcu, saliowie, pod przewodnictwem kapłana Marsa (flamen Martialis), udawali się do mieszkania arcykapłana, gdzie przechowywano owe tarcze. Tam ubierali się w tuniki purpurowe i płaszcze ozdobione purpurą. Na głowie każdy miał hełm, przy boku miecz, na lewym ramieniu jeden z owych świętych puklerzów, a w prawej ręce trzymał włócznię. W tym stroju wychodzili saliowie na ulicę, poprzedzani przez fletnistów. Zachowując rytm muzyki, uderzali włóczniami w tarcze i dokoła ołtarzy bogów wykonywali prastary taniec wojenny. Jednocześnie śpiewali pieśni ku czci Janusa, Marsa, Jowisza i innych bogów, pieśni ułożone w tak starożytnej łacinie, że ich późniejsi Rzymianie prawie nie rozumieli. Najwspanialszą świątynią Marsa była ta, którą mu zbudował w Rzymie August pod wezwaniem: Mars Ultor (Mściciel) na pamiątkę ukarania zabójców Cezara. Świątynia stała na forum Augusta. W niewielkiej od niej odległości była stara świątynia Bellony, wojowniczej bogini, spowinowaconej z Marsem.
ŹródłoŹródło
1. Mars był ogólnoitalskim bogiem wojny. Jego pierwotnym wizerunkiem był fetysz w postaci włóczni. Wilk uchodził za święte zwierzę Marsa, a odkąd wilczyca wykarmiła bliźnięta Marsowe, Romulusa i Remusa — otoczono ród wilków czcią niemal religijną: wilk był na sztandarach wojskowych i w odlewanych z brązu figurach widziało się go pośród świątyń. A i dzisiaj, kto wchodzi na Kapitol, po lewej ręce od wielkich, szerokich schodów ujrzy bluszczem obrosłą klatkę, gdzie para wilków żyje, karmiona przez miasto, żałosnym wyciem dająca znać o swej tęsknocie za chłodnymi górami i ciemnym lasem.
Podsumowanie:
- Rzymskie oblicze Aresa: bóg Mars i jego rola w Rzymie
Zadania otwarte
Odpowiedz na pytania w formie pisemnej.
1. Jaki był pierwotny symbol Marsa w Rzymie?
2. Kim byli Saliowie?
3. Jakie ofiary składano Marsowi?
4. Kto wybudował najważniejszą świątynię Marsa w Rzymie?
5. Z jakiej okazji została ta świątynia wzniesiona?
6. Którzy rzymscy herosi uchodzili za synów Marsa?
7. Jakie zwierzę Rzymianie uważali za szczególnie związane z bogiem wojny?
Korzystając z wiedzy uzyskanej w tej lekcji, napisz wypracowanie na 700 słów, na temat:
Wojna i jej bóg w oczach starożytnych.
Słowniki
Słownik pojęć
Uroczysta pieśń pochwalna, o apostroficznym charakterze, w starożytności komponowana ku czci bóstwa
Zbiór 35 greckich hymnów, przypisywanych dawniej Homerowi, w rzeczywistości powstałych między VIII w. p.n.e. a epoką hellenistyczną.
Grecka bogini sprawiedliwości
Inna nazwa Troi
Słownik łacińsko - polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
Ajschylos, Agamemnon, przeł. S. Srebrny, Warszawa 1925.
Homer, liada, przeł. K. Jeżewska, Warszawa 2005.
Hymny homeryckie, tekst, przekład, wstęp i opracowanie W. Appel, Toruń 2001.
Jan Parandowski, Mitologia: Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Warszawa, 1984