ok. 430 r. p.n.e. – wystawienie sztuki Sofoklesa p.t. Król Edyp
401 r. p.n.e. – wystawienie tragedii Edyp w Kolonos już po śmierci Sofoklesa
I w n.e. – powstanie tragedii Seneki p.t. Edyp
1
Scenariusz dla nauczyciela
RXpvJfOh5juJd1
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń: 3. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu historii literatury starożytnej: a) literatura grecka: – tragedia: wybrane dzieła Sofoklesa (Król Edyp). 10. potrafi wskazać najważniejsze cechy charakterystyczne i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu historii literatury starożytnej: a) ) literatura grecka: – tragedia: wybrane dzieła Sofoklesa (Król Edyp).
Nauczysz się
rozwijać umiejętność samodzielnego czytania tekstu zagadek Sfinksa w języku łacińskim;
przedstawiać mit o Edypie;
wymieniać najważniejsze recepcje mitu o Edypie w malarstwie, rzeźbie i literaturze;
rozwiązywać zagadkę Sfinksa.
Sphingīs aenigma
R1DrRzxrRHtZH1
R1W3O6CIZNJZy1
R1PfZgfze1nEK1
R7XLeiMXyIPqu1
R1JrhHIzMbQNa1
R17f3IFjlmmXt1
Ćwiczenie 1
RnbKy59jdhLWR
Ćwiczenie 2
Dzieciństwo Edypa
RAjkY3kJ0HjXF1
Po Amfionie i Zetosie posiadł tron tebański Lajos, od którego wyszło pokolenie najnieszczęśliwszych władców. Wyrocznia ostrzegła go, że polegnie z ręki własnego syna, który w następstwie ożeni się z jego żoną a swoją matką, Jokastą. Gdy im więc się syn narodził, przekłuli mu pięty żelaznymi kolcami, związali i wyrzucili w górach. Dziecko znaleźli pasterze i zanieśli do Koryntu, aby oddać na wychowanie królowej, która nie miała własnego potomstwa. Chłopak miał nogi nabrzmiałe od przekłucia, przezwano go więc Edyp (Ojdipus) - człowiek o spuchniętych nogach.Edyp nie czuł się szczęśliwy. Rówieśnicy nazywali go podrzutkiem, a nikt nie chciał wyjawić tajemnicy jego pochodzenia. Pojechał zatem do Delf, do wyroczni. W ciemnym sanktuarium dał się słyszeć głos boży, który go upominał, aby nie wracał do ojczyzny, gdyż zabije ojca i ożeni się z matką. Edyp sądząc, że królestwo Koryntu są jego rodzicami, postanowił w innych stronach dom sobie założyć. Po drodze jednak spotkał wóz, na którym siedział jakiś pan w otoczeniu kilku dworzan. Było to w ciasnym wąwozie górskim i służba krzyknęła na Edypa, aby ustąpił ze ścieżki. Butny młodzieniec nie usłuchał. Powstała kłótnia i bójka, w której tamci śmierć ponieśli. Edyp poszedł dalej, nie domyślając się, że ów pan na wozie to Lajos, jego własny ojciec.
Jan Parandowski „Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian”, Wydawnictwo Puls 1992 r., s. 171
R1Z4p5K7smRQP
Ćwiczenie 3
m40c449f60c11158f_0000000000085
Zagadka Sfinksa
Sfinks prześladował Tebańczyków na rozkaz Hery, patronki małżeństw, zagniewanej na króla Lajosa. Sfinks był potworem o głowie i piersiach kobiety, ciele lwa, orlich skrzydłach i wężowym ogonie. Codziennie zadawał przechodniom i mieszkańcom grodu zagadkę, a ponieważ nikt nie potrafił jej rozwiązać, pożerał wybraną ofiarę. Kiedy przed Sfinksem stanął Edyp, który w drodze powrotnej z Delf chciał wejść do miasta, potwór zadał mu pytanie, co za istota chodzi rano na czterech nogach, w południe na dwóch, a wieczorem na trzech i posiada najmniej siły właśnie wtedy, kiedy nóg ma najwięcej? Edyp uświadomił sobie, że zna odpowiedź: to człowiek, który o poranku życia, czyli w niemowlęctwie, porusza się na czworakach i wtedy jest najsłabszy; w sile wieku chodzi na dwóch nogach, a jako starzec podpiera się laską. Usłyszawszy rozwiązanie swojej zagadki, Sfinks z rozpaczy rzucił się w przepaść, a Tebańczycy powitali Edypa jak wybawiciela. Wkrótce do miasta dotarła wiadomość, że Lajos zginął w czasie podróży do Delf. Mieszkańcy z wdzięczności za uwolnienie Teb od potwora przekazali Edypowi tron po zmarłym władcy. Jednocześnie młodzieniec poślubił wdowę po Lajosie - Jokastę. Własną matkę. W ten sposób, pomimo starań Edypa, wypełniło się tragiczne dla niego proroctwo.
Katarzyna Marciniak Mitologia grecka i rzymska. Spotkania ponad czasem., Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2018, s. 166 - 1675
R1HTWyxZj0YBd1
R12sGZpLGhqrb
Ćwiczenie 4
Przeczytaj zdania dotyczące mitu o Edypie. Następnie podziel je na zgodne z treścią mitu (PRAWDA) i odbiegające od tejże treści (FAŁSZ). Zdania prawdziwe Możliwe odpowiedzi: 1. Karą za nierozwiązanie zagadki Sfinksa było pożarcie przez potwora. 2. Sfinks był potworem o głowie i piersiach kobiety, ciele węża, orlich skrzydłach i lwim ogonie. 3. Kiedy Sfinks usłyszał odpowiedź Edypa, za karę wykuł mu oczy. 4. Wdzięczny lud Teb przekazał władzę w królestwie Edypowi. 5. Edyp darzył matkę wielką miłością, dlatego się z nią ożenił. 6. Edyp rozwiązał zagadkę Sfinksa, podając odpowiedź - człowiek. Zdania fałszywe Możliwe odpowiedzi: 1. Karą za nierozwiązanie zagadki Sfinksa było pożarcie przez potwora. 2. Sfinks był potworem o głowie i piersiach kobiety, ciele węża, orlich skrzydłach i lwim ogonie. 3. Kiedy Sfinks usłyszał odpowiedź Edypa, za karę wykuł mu oczy. 4. Wdzięczny lud Teb przekazał władzę w królestwie Edypowi. 5. Edyp darzył matkę wielką miłością, dlatego się z nią ożenił. 6. Edyp rozwiązał zagadkę Sfinksa, podając odpowiedź - człowiek.
Przeczytaj zdania dotyczące mitu o Edypie. Następnie podziel je na zgodne z treścią mitu (PRAWDA) i odbiegające od tejże treści (FAŁSZ). Zdania prawdziwe Możliwe odpowiedzi: 1. Karą za nierozwiązanie zagadki Sfinksa było pożarcie przez potwora. 2. Sfinks był potworem o głowie i piersiach kobiety, ciele węża, orlich skrzydłach i lwim ogonie. 3. Kiedy Sfinks usłyszał odpowiedź Edypa, za karę wykuł mu oczy. 4. Wdzięczny lud Teb przekazał władzę w królestwie Edypowi. 5. Edyp darzył matkę wielką miłością, dlatego się z nią ożenił. 6. Edyp rozwiązał zagadkę Sfinksa, podając odpowiedź - człowiek. Zdania fałszywe Możliwe odpowiedzi: 1. Karą za nierozwiązanie zagadki Sfinksa było pożarcie przez potwora. 2. Sfinks był potworem o głowie i piersiach kobiety, ciele węża, orlich skrzydłach i lwim ogonie. 3. Kiedy Sfinks usłyszał odpowiedź Edypa, za karę wykuł mu oczy. 4. Wdzięczny lud Teb przekazał władzę w królestwie Edypowi. 5. Edyp darzył matkę wielką miłością, dlatego się z nią ożenił. 6. Edyp rozwiązał zagadkę Sfinksa, podając odpowiedź - człowiek.
Przeczytaj zdania dotyczące mitu o Edypie. Następnie podziel je na zgodne z treścią mitu (PRAWDA) i odbiegające od tejże treści (FAŁSZ) i umieść odpowiedzi we właściwym miejscu tabeli:
Edyp rozwiązał zagadkę Sfinksa, podając odpowiedź - człowiek., Karą za nierozwiązanie zagadki Sfinksa było pożarcie przez potwora., Wdzięczny lud Teb przekazał władzę w królestwie Edypowi., Kiedy Sfinks usłyszał odpowiedź Edypa, za karę wykuł mu oczy., Sfinks był potworem o głowie i piersiach kobiety, ciele węża, orlich skrzydłach i lwim ogonie., Edyp darzył matkę wielką miłością, dlatego się z nią ożenił.
Zdania prawdziwe
Zdania fałszywe
Tragedia rodzinna
R15MPPSXro6ue1
Para królewska panowała zgodnie przez wiele lat, doczekawszy się czwórki potomstwa: Eteoklesa, Polynejkesa, Antygony oraz Ismeny. Po pewnym czasie jednak w Tebach zapanowała zaraza - na oczach władcy umierali poddani w różnym wieku, także dzieci. Edyp chciał poznać przyczynę spustoszenia, które zapanowało w jego królestwie, wezwał więc na pomoc wróżbitę Tejrezjasza. Zasięgnął też rady wyroczni w Delfach, która zasugerowała, że winę za tragiczny stan rzeczy w państwie ponosi zabójca Lajosa. Zdesperowany Edyp usilnie pragnął znaleźć winowajcę i wkrótce prawda wyszła na jaw. To on sam zabił swego ojca, Lajosa podczas utarczki na wąskiej drodze, a następnie poślubił własną matkę. Pochodzenie Edypa poświadczył pasterz, który uratował go w dzieciństwie.
RGIKqpeENUjvW1
Usłyszawszy to wszystko Jokasta powiesiła się z rozpaczy. Edyp wziął ciało żony w ramiona i wyłupił sobie oczy jej złotą spinką. Zdruzgotany opuścił Teby w towarzystwie córki, Antygony. Dotarł do Kolonos, niedaleko Aten, gdzie zmarł, a władzę w Tebach objął Kreon.
RgIIARpGDAdqf
Ćwiczenie 5
Król Edyp – recepcja mitu
RfqbEb7qDJLwv1
Historia Edypa była jednym z najpopularniejszych mitów, do których chętnie sięgali poeci i pisarze. Z czasów starożytnych zachowały się jednak głównie tragedie. Najsłynniejsze z nich to tragedie Sofoklesa: Król Edyp i Edyp w Kolonos, a także tragedia Seneki - Edyp. Motyw króla, który bezwiednie wypełnia słowa przepowiedni był często używany także w późniejszych epokach i podejmowali go m.in. Oskar Wilde, Konstandinos Kawafis czy Jean Cocteau. Kompozytor Igor Strawinsky wykorzystał historię Edypa do stworzenia opery w języku łacińskim p.t. Król Edyp. Imię bohatera mitologicznego unieśmiertelnił twórca psychoanalizyPsychoanalizapsychoanalizy- Zygmunt Freud, tworząc słynny koncept kompleksu EdypaKompleks Edypakompleksu Edypa.
RROIxqKAFMwoQ1
RhnaKDxTVsWy0
Ćwiczenie 6
Mit o Edypie był bardzo popularnym motywem w literaturze, muzyce i sztuce. Połącz w pary nazwiska znanych twórców z ich dziełami. Zygmunt Freud Możliwe odpowiedzi: 1. Edyp, 2. kompleks Edypa, 3. obraz Sfinks w grocie, 4. tragedie o Edypie, 5. opera w języku łacińskim Oedipus rex Igor Strawinsky Możliwe odpowiedzi: 1. Edyp, 2. kompleks Edypa, 3. obraz Sfinks w grocie, 4. tragedie o Edypie, 5. opera w języku łacińskim Oedipus rex Sofokles Możliwe odpowiedzi: 1. Edyp, 2. kompleks Edypa, 3. obraz Sfinks w grocie, 4. tragedie o Edypie, 5. opera w języku łacińskim Oedipus rex Seneka Możliwe odpowiedzi: 1. Edyp, 2. kompleks Edypa, 3. obraz Sfinks w grocie, 4. tragedie o Edypie, 5. opera w języku łacińskim Oedipus rex Gustave Moreau Możliwe odpowiedzi: 1. Edyp, 2. kompleks Edypa, 3. obraz Sfinks w grocie, 4. tragedie o Edypie, 5. opera w języku łacińskim Oedipus rex
Mit o Edypie był bardzo popularnym motywem w literaturze, muzyce i sztuce. Połącz w pary nazwiska znanych twórców z ich dziełami. Zygmunt Freud Możliwe odpowiedzi: 1. Edyp, 2. kompleks Edypa, 3. obraz Sfinks w grocie, 4. tragedie o Edypie, 5. opera w języku łacińskim Oedipus rex Igor Strawinsky Możliwe odpowiedzi: 1. Edyp, 2. kompleks Edypa, 3. obraz Sfinks w grocie, 4. tragedie o Edypie, 5. opera w języku łacińskim Oedipus rex Sofokles Możliwe odpowiedzi: 1. Edyp, 2. kompleks Edypa, 3. obraz Sfinks w grocie, 4. tragedie o Edypie, 5. opera w języku łacińskim Oedipus rex Seneka Możliwe odpowiedzi: 1. Edyp, 2. kompleks Edypa, 3. obraz Sfinks w grocie, 4. tragedie o Edypie, 5. opera w języku łacińskim Oedipus rex Gustave Moreau Możliwe odpowiedzi: 1. Edyp, 2. kompleks Edypa, 3. obraz Sfinks w grocie, 4. tragedie o Edypie, 5. opera w języku łacińskim Oedipus rex
Mit o Edypie był bardzo popularnym motywem w literaturze, muzyce i sztuce. Połącz w pary nazwiska znanych twórców z ich dziełami.
obraz <i>Sfinks w grocie</i>, opera w języku łacińskim <i>Oedipus rex</i>, kompleks Edypa, <i>Edyp<i>, tragedie o Edypie
Zygmunt Freud
Igor Strawinsky
Sofokles
Seneka
Gustave Moreau
RM2vo1BWnvC6w
Ćwiczenie 7
Zapoznaj się ze słownikiem pojęć i odpowiedz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe? Zdania prawdziwe Możliwe odpowiedzi: 1. Kompleks Elektry polega na rywalizacji z ojcem o palmę pierwszeństwa w domu. 2. W psychoanalizie pojęcie nieświadomości jest nieistotne. 3. Kompleks Edypa polega na podświadomej wrogości wobec matki. 4. Twórcą psychoanalizy jest Zygmunt Freud. 5. Łamigłówka jest synonimem wyrazu zagadka. 6. Kompleks Edypa dotyczy chłopców w wieku 3 - 6 lat. Zdania fałszywe Możliwe odpowiedzi: 1. Kompleks Elektry polega na rywalizacji z ojcem o palmę pierwszeństwa w domu. 2. W psychoanalizie pojęcie nieświadomości jest nieistotne. 3. Kompleks Edypa polega na podświadomej wrogości wobec matki. 4. Twórcą psychoanalizy jest Zygmunt Freud. 5. Łamigłówka jest synonimem wyrazu zagadka. 6. Kompleks Edypa dotyczy chłopców w wieku 3 - 6 lat.
Zapoznaj się ze słownikiem pojęć i odpowiedz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe? Zdania prawdziwe Możliwe odpowiedzi: 1. Kompleks Elektry polega na rywalizacji z ojcem o palmę pierwszeństwa w domu. 2. W psychoanalizie pojęcie nieświadomości jest nieistotne. 3. Kompleks Edypa polega na podświadomej wrogości wobec matki. 4. Twórcą psychoanalizy jest Zygmunt Freud. 5. Łamigłówka jest synonimem wyrazu zagadka. 6. Kompleks Edypa dotyczy chłopców w wieku 3 - 6 lat. Zdania fałszywe Możliwe odpowiedzi: 1. Kompleks Elektry polega na rywalizacji z ojcem o palmę pierwszeństwa w domu. 2. W psychoanalizie pojęcie nieświadomości jest nieistotne. 3. Kompleks Edypa polega na podświadomej wrogości wobec matki. 4. Twórcą psychoanalizy jest Zygmunt Freud. 5. Łamigłówka jest synonimem wyrazu zagadka. 6. Kompleks Edypa dotyczy chłopców w wieku 3 - 6 lat.
Zapoznaj się ze słownikiem pojęć i odpowiedz, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe? Umieść odpowiedzi we właściwym miejscu tabeli:
Kompleks Edypa polega na podświadomej wrogości wobec matki., Łamigłówka jest synonimem wyrazu <i>zagadka</i>., W psychoanalizie pojęcie nieświadomości jest nieistotne., Kompleks Elektry polega na rywalizacji z ojcem o palmę pierwszeństwa w domu., Kompleks Edypa dotyczy chłopców w wieku 3 - 6 lat., Twórcą psychoanalizy jest Zygmunt Freud.
Zdania prawdziwe
Zdania fałszywe
Słowniki
Słownik pojęć
Kompleks Edypa
Kompleks Edypa
w psychoanalizie u dzieci płci męskiej (3‑6 lat) - podświadoma i stłumiona skłonność (płciowa) do matki i strach przed odwetem ojca jako rywala budzącego nieświadomą wrogość dziecka.
Kompleks Elektry
Kompleks Elektry
w psychoanalizie u dzieci płci żeńskiej (3‑6 lat) - podświadoma i stłumiona skłonność (płciowa) do ojca i strach przed odwetem matki jako rywalki budzącej nieświadomą wrogość dziecka.
Psychoanaliza
Psychoanaliza
nauka o człowieku wyjaśniająca strukturę, funkcjonowanie i rozwój osobowości, a także zjawisk kulturowych i społecznych za pomocą psychodynamicznej koncepcji świadomości i nieświadomości, teorii popędów, nerwic, w tym i mechanizmów obronnych.
Zagadka
Zagadka
pytanie sformułowane tak, że odpowiedzi można się domyślić z jego treści; też: rebus lub inna łamigłówka.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
Słownik mitów i tradycji kultury, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2003 r.
Oryginalna azetka; Encyklopedia PWN,Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2016 r.
Słownik łacińsko‑polski
R175RKuHrhsN51
Galeria dzieł sztuki
R1NSLHH04vpU41
RMxet1X0iVTpz1
R19fVfakRmZaI1
R4nEuxQR8LFAt1
R1DNLkxiUYFrD1
RAjkY3kJ0HjXF1
R1HTWyxZj0YBd1
R15MPPSXro6ue1
RGIKqpeENUjvW1
RfqbEb7qDJLwv1
m40c449f60c11158f_0000000000179
Bibliografia
Jan Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Wydawnictwo Puls, Warszawa 1992.
Katarzyna Marciniak, Mitologia grecka i rzymska. Spotkania ponad czasem., Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2018.
Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2003.
Zygmunt Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, Świat Książki, Warszawa 1997.
Słownik mitów i tradycji kultury, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa 2003.
Oryginalna azetka; Encyklopedia PWN,Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2016.