Ilustracja przedstawia obraz „Narcyz" autorstwa Michelangelo Merisi da Caravaggio. Obraz ukazuje młodego i pięknego młodzieńca, który klęczy i pochyla się nad spokojną taflą wody. Postać narcyza wspiera się na rękach, a jego ciało jest mocno pochylone do przodu. Strój i uczesanie są typowe dla epoki baroku. Delikatna twarz, długie włosy i wykwintna koszula mogą sugerować zniewieścienie modela. Narcyz zapatrzony jest we własne odbicie, nie może oderwać wzroku i sprawia wrażenie zahipnotyzowanego własnym widokiem. Jego twarz jest zastygła o smutnym wyrazie. Odbicie w wodzie jest dość wyraźne. Najbardziej wyeksponowane są części ciała i ubioru mocniej odbijające światło.
Ważne daty
1597–1599 – Caravaggio, Narcyz
1937 – Salvador Dali, Metamorfoza Narcyza
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
RJ7krZpEpICL31
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
1. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:
6) związki mitologii greckiej z rzymską;
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
1) dostrzega wagę systematyczności w poznawaniu zjawisk gramatycznych i dokładności w sporządzaniu adekwatnego przekładu;
2) nabiera umiejętności szybkiego praktycznego zastosowania i ćwiczenia nowo nabytej wiedzy;
3) dostrzega znaczenie języka łacińskiego oraz kultury starożytnej Grecji i Rzymu dla kultury polskiej, europejskiej i światowej;
Nauczysz się
analizować i rozpoznawać mitologię grecką i rzymską;
kształtować umiejętności interpretacji dzieł sztuki;
analizować i rozpoznawać kulturę starożytnej Grecji i Rzymu.
Kim jest narcyz?
Czym jest narcyzm i jakie zachowania można nazwać narcystycznymi? Narcyzm to zaburzenie osobowości, polegające na obsesyjnym skupieniu na sobie samym, samozachwycie, braku empatii i nieumiejętności wyjścia poza własne doświadczenie.
Przykłady zachowań narcystycznych:
Przechwalanie się, ciągłe mówienie o sobie
Poczucie wyższości nad innymi
Tendencje do manipulowania innymi
Zadamy sobie pytanie o pochodzenie nazwy „narcyzm” i o to, dlaczego „narcyz” oznacza zarówno osobę o narcystycznych skłonnościach, jak i popularny gatunek wiosennego kwiatu.
R15HVgbMG6KMd1
Historia Demeter
[Demeter] zostawiła ją [córkę Korę‑Persefonę] na łące, nad brzegiem Oceanu, bawiącą się z nimfamiNimfanimfami. Odchodząc zabroniła jej zbierać narcyzów, kwiatów zwodniczych, poświęconych bóstwom podziemnym. Persefona była posłuszna. Zrywała tulipany, dźwigające na krępej łodyżce kielich żółty lub purpurowy, hiacynty, w których pachnie dusza pięknego młodzieńca, i ciche, dobre fiołki, i niebieskie oczka niezapominajek, a z daleka omijała narcyzy, albowiem — jak mówiła matka — w ich białych płatkach śpi pragnienie, a ich woń odwraca myśli od nieba. Wtem ziemia wydała kwiat, jakiego słońce nigdy nie widziało. Z jednego korzenia wyrastało sto głów, rozgorzałych złotem przykoronków, a karbowane brzegi białych płatków płonęły jasnym szkarłatem. Cudowna woń napełniła niebo, ziemię, przeniknęła do słonej głębiny morza, aż wszystkie nereidy podniosły się ze swych szmaragdowych łóżek i zawołały: „Ach!”
Persefona obejrzała się wokoło, czy jej nikt nie widzi, i prędko zerwała kwiat. Upiła się jego zapachem, oczy jej zaszły mgłą i ciemność ogarnęła duszę. Wtedy rozwarła się ziemia i Hades, bóg piekieł, porwał Persefonę na wozie zaprzężonym w czarne rumaki. Gdy się ocknęła, wołała, krzyczała. Żaden bóg nie słyszał jej głosu, żadna z nimf, z którymi bawiła się na łące, nie nadbiegła z pomocą. Tylko mała Kiane, rusałka wodna, rozłożyła słabiutkie ręce, chcąc zagrodzić drogę gwałcicielowi. Ale czarne rumaki przeleciały nad nią, boginka zalała się łzami i rozpłynęła w strumień.
1. Gdzie Demeter zostawiła córkę? 2. Dlaczego zakazała jej zbierać kwiaty narcyzów? 3. Dlaczego Persefona złamała rozkaz matki? 4. Kim była Kiane?
R171pqhqQC6tZ
m7f78d3e8f26008e8_0000000000005
fragment Mitologii Jana Parandowskiego, rozdział pt. Droga mistyczna
Narcyzm
Owidiusz - Metamorfozy (Historia Narcyza)
Tu właśnie przyszedł ów chłopiec, znużony łowami, znęcony urokiem tego ustronia. A gdy uklęknął nad źródłem, aby ugasić pragnienie - inne pragnienie nagle zbudziło się w sercu. Tak piękna była ta postać w wodzie przejrzystej odbita! Już kocha tę wizję bez ciała - i myśli, że ciałem jest to, co jest wodą. Sam przypatruje się sobie, nieruchomy jak posąg marmuru. Leżąc na ziemi, dostrzega oczy swe, gwiazdę dwoistą, i włosy godne Bachusa, godne i Apollina, i lica młodzieńcze, i szyję białą jak kość słoniowa, i usta piękne, i z bielą lic pomieszany rumieniec. Podziwia piękności, dla których sam jest godny podziwu; siebie samego, niebaczny, pożąda tęsknie - i płonie miłością, którą rozniecił on sam. Ach, ileż razy do zdradzieckiego zdroju wargi żarliwe przybliżał, ileż razy - by szyję uściskiem ogarnąć - zanurzył ramiona w wodzie srebrzystej - tylko pustkę wydobył! Nie wie, czym jest owa postać - lecz kocha piękność nieznaną.
Obraz łudzący oczy - urokiem oczy napełnia.[...] O, nie! Ani troska o pokarm, ani snu miękkiego pragnienie już nigdy nim nie zawładnie. Wciąż leży w trawie cienistej i wzrokiem nienasyconym w kłamliwą się piękność wpatruje, ginąc przez złudę swych oczu. Niekiedy głowę unosi, do lasów stojących wokół wyciąga ręce - i woła: „O lasy, czy ktoś kiedykolwiek kochał okrutniej ode mnie? Wy już wielu kochanków osłaniałyście swym cieniem. Tyle już wieków płynęło nad wami! Czy pamiętacie - w swoim istnieniu odwiecznym - kogoś, co tak jak ja kochał i cierpiał w miłości? Dostrzegam postać kochaną, lecz jej odnaleźć nie mogę. Tak obłędne jest pożądanie. A to z wszystkiego najgorsze: że nie dzieli nas morze ogromne ani drogi dalekie, ni góry, ani bramy o silnych wrzeciądzach. Tylko tafla wody przejrzysta...[...] I znów się wpatrywał, obłędny, i łzy, z jego oczu płynące, zmąciły wodę przejrzystą. Gdy ujrzał, jak się rozchwiewa postać kochana: „Dokąd - wołał - uciekasz? Pozostań tu ze mną, okrutny! Nie rzucaj swego kochanka. Jeżeli dotknąć ciebie nie mogę, niechże mi będzie wolno przynajmniej patrzeć - i cierpieć!”
obojętność Narcyza wobec ludzi i jego zadufanie w sobie
kara bogów – Narcyz zakochuje się sam w sobie i wpatruje się we własne odbicie w wodzie
przemiana Narcyza w kwiat
Zapamiętaj!
Szczegóły ukarania Narcyza przez bogów:
nieszczęśliwa miłość nimfy Echo
przemiana nimfy w zjawisko echa, nazwane jej imieniem
Polecenie 2
Odpowiedz na pytania w formie pisemnej.
1. Za co bogowie ukarali Narcyza?
2. Kim była Echo?
3. Co się stało z Echo?
4. Jaka kara spotkała Narcyza?
R1Cphmn6N17kX
Echo i narcyz
R16zrri9xfpMR1
RZS2PmOUO5bkt
RCFpch5HVMMPE
Zadania
R1LvrfRezot19
Ćwiczenie 1
RmXNv4zFsqSwH
Ćwiczenie 2
R12CW7fTUq1vF
Ćwiczenie 3
ROzcLT3zN6BjZ
Ćwiczenie 4
Dopasuj opisy do imion postaci, związanych z mitami o metamorfozach. Nimfa przemieniona w drzewo laurowe. Możliwe odpowiedzi: 1. Echo, 2. Syrinks, 3. Kyane, 4. Cyparissos, 5. Hyakinthos, 6. Dafne Nimfa zakochana w Narcyzie. Możliwe odpowiedzi: 1. Echo, 2. Syrinks, 3. Kyane, 4. Cyparissos, 5. Hyakinthos, 6. Dafne Młodzieniec, który stał się kwiatem hiacynta. Możliwe odpowiedzi: 1. Echo, 2. Syrinks, 3. Kyane, 4. Cyparissos, 5. Hyakinthos, 6. Dafne Nimfa przemieniona w trzcinę. Możliwe odpowiedzi: 1. Echo, 2. Syrinks, 3. Kyane, 4. Cyparissos, 5. Hyakinthos, 6. Dafne Młodzieniec przemieniony w drzewo cyprysa. Możliwe odpowiedzi: 1. Echo, 2. Syrinks, 3. Kyane, 4. Cyparissos, 5. Hyakinthos, 6. Dafne Nimfa, która z rozpaczy przemieniła się w źródło. Możliwe odpowiedzi: 1. Echo, 2. Syrinks, 3. Kyane, 4. Cyparissos, 5. Hyakinthos, 6. Dafne
Dopasuj opisy do imion postaci, związanych z mitami o metamorfozach. Nimfa przemieniona w drzewo laurowe. Możliwe odpowiedzi: 1. Echo, 2. Syrinks, 3. Kyane, 4. Cyparissos, 5. Hyakinthos, 6. Dafne Nimfa zakochana w Narcyzie. Możliwe odpowiedzi: 1. Echo, 2. Syrinks, 3. Kyane, 4. Cyparissos, 5. Hyakinthos, 6. Dafne Młodzieniec, który stał się kwiatem hiacynta. Możliwe odpowiedzi: 1. Echo, 2. Syrinks, 3. Kyane, 4. Cyparissos, 5. Hyakinthos, 6. Dafne Nimfa przemieniona w trzcinę. Możliwe odpowiedzi: 1. Echo, 2. Syrinks, 3. Kyane, 4. Cyparissos, 5. Hyakinthos, 6. Dafne Młodzieniec przemieniony w drzewo cyprysa. Możliwe odpowiedzi: 1. Echo, 2. Syrinks, 3. Kyane, 4. Cyparissos, 5. Hyakinthos, 6. Dafne Nimfa, która z rozpaczy przemieniła się w źródło. Możliwe odpowiedzi: 1. Echo, 2. Syrinks, 3. Kyane, 4. Cyparissos, 5. Hyakinthos, 6. Dafne
Dopasuj opisy do imion postaci, związanych z mitami o metamorfozach.
Cyparissos, Dafne, Kyane, Echo, Hyakinthos
Nimfa przemieniona w drzewo laurowe.
Nimfa zakochana w Narcyzie.
Młodzieniec, który stał się kwiatem hiacynta.
Młodzieniec przemieniony w drzewo cyprysa.
Nimfa, która z rozpaczy przemieniła się w źródło.
RB5haE8NBjlR4
Ćwiczenie 5
R1bHN2XlL2SqX
Ćwiczenie 6
RVnEh0793zpUm
Ćwiczenie 7
Polecenie 3
Poddaj analizie i interpretacji obraz Salvadora Dalí,m7f78d3e8f26008e8_0000000000007Salvadora Dalí, korzystając z podanych pytań jako podpowiedzi i wskazówek. Pytania:
RaBxjFpJe9cmU1
1. Jak, Twoim zdaniem, Dali reinterpretuje postać i mit o Narcyzie?
2. Jak rozumiesz symbolikę jaja i kwiatu, obecną na obrazie?
3. Jak można zinterpretować wielość postaci Narcyza na obrazie (Narcyz nad źródłem/jego odbicie/ odpowiadająca mu ręka trzymająca jajko, z którego wyrasta kwiat narcyza?
RSf86toUcP2J7
Polecenie 4
Mity greckie, także te związane z metamorfoząMetamorfozametamorfozą, często opowiadają o nieszczęśliwej miłości lub o próbie ucieczki przed natarczywymi wielbicielami. Odwołując się do przykładów poznanych w bieżącej lekcji (Narcyz, Echo, Dafne, Syrinks, Cyparissos, Hyakinthos, Kora), napisz wypracowanie o długości 700‑1000 słów, w którym poddasz analizie temat: Oblicza miłosnej obsesji i nieszczęśliwego zakochania w mitologii greckiej.
RYxBguKEctKVX
Słowniki
Słownik pojęć
Narcyzm
Narcyzm
Autoerotyzm, stan zakochania się we własnej osobie, zachwytu dla własnych cech psychicznych i fizycznych.
Metamorfoza
Metamorfoza
W mitologii: przemiana, transformacja człowieka (lub pomniejszego bóstwa, np. nimfy) w inną postać, często w gwiazdę/gwiazdozbiór, roślinę, zwierzę); czasami związana z karą bogów (np. Likaon, Arachne), czasami dokonana na prośbę samego przemienianego (Dafne, Syrinks).
Echolalia
Echolalia
Mimowolne powtarzanie usłyszanych słów i dźwięków występujące w niektórych chorobach psychicznych.
Nimfa
Nimfa
W mitologii greckiej pomniejsza boginka o postaci pięknej dziewczyny, uosabiająca siły przyrody i jej piękno. Istniało bardzo wiele nimf, które były boginiami konkretnych źródeł, łąk, strumieni, drzew etc.
Słownik łacińsko‑polski
R1M8BIvI83Yvo1
m7f78d3e8f26008e8_0000000000007
Malarz kataloński, wybitny przedstawiciel surrealizmu w sztuce XX wieku.
Galeria dzieł sztuki
R1Ry2m2NjajeC1
R1R0ICuxoYfFm1
RaBxjFpJe9cmU1
RjRfJHOPgmE5v1
RqA7RCS4UEBP51
R1EYhaKTZgTVy1
m7f78d3e8f26008e8_0000000000191
Bibliografia
J. Parandowski, Mitologia, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1989.