Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
R8kPEqRER7TXC1

Mit o założeniu Rzymu

Ważne daty

21 kwietnia 753 r. p. n. e. – Założenie Rzymu przez Romulusa

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

Rs1qQDXUiqUqE1
Scenariusz zajęć do pobrania.
Źródło: online skills, licencja: CC0.

II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:

8. potrafi wskazać najważniejsze cechy charakterystyczne i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej:

h) mity o powstaniu Rzymu.

Nauczysz się

opisywać najważniejsze postacie związane z powstaniem miasta według mitologii rzymskiej;

rozpoznawać legendy i podania związane z założeniem Rzymu;

wskazywać dzieła sztuki nawiązujące do powstania Rzymu;

definiować pojęcia: kapitolKapitolkapitol, latynowieLatynowielatynowie.

Wprowadzenie

Historia starożytnego Rzymu zaczyna się, według legendy, już pod Troją, gdy ocaleni Trojanie wyruszają w poszukiwaniu nowej ojczyzny. Tak zaczyna się historia wielkiego imperium.

Powstanie Rzymu cz. 1

RgepQIKVarNEh1
Ilustracja interaktywna przedstawia dzieło Federico Barocci, „Ucieczka Eneasza z Troi”. Mężczyzna ubrany w zbroję trzyma na rękach starca przepasanego złotą szatą. Obok niego znajduje się kobieta oraz dziecko, którzy towarzyszą mężczyźnie w ucieczce z Troi. W tle widoczne są płonące budynki i tocząca się walka. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Początki starożytnego Rzymu zaczynają się pod murami Troi, właśnie w chwili, gdy zagłada miasta jest już przesądzona. Bogowie postanowili ocalić z zagłady Eneasza, syna Anchizesa, człowieka oraz bogini Wenery (grecka Afrodyta). Eneasz znany był jako spokojny i pobożny człowiek. Wybudzony ze snu, Eneasz zdołał opuścić płonącą Troję, niosąc na placach ojca i chroniąc swojego syna, Askaniusza. Żona, która została w tyle, zginęła w czasie walk. Obraz bohatera opuszczającego Troję z ojcem na plecach jest szczególnie ulubionym motywem artystów, sięgających po mit o Eneaszu.
Federico Barocci, „Ucieczka Eneasza z Troi”, 1598, Galleria Borghese, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
RfgE8VFQF1fco1
Mozaika nieznanego autora pod tytułem „Ranny Eneasz z synem Askaniaszem”. Eneasz wraz z synem znajduje się w centrum obrazu. Mężczyzna ubrany jest w zbroję sięgającą do kolan, jedną dłonią trzyma się za głowę, drugą obejmuje swojego syna, który idzie obok niego. Na nodze Eneasza widoczna jest rana, która jest zszywana przez mężczyznę klęczącego przed Eneaszem. Całej scenie przygląda się pół naga kobieta ubrana w szarą szatę oraz żołnierze, którzy znajdują się za Eneaszem. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Eneasz wyruszył w morską podróż, szukając nowego domu. Bogowie obiecali mu nową ojczyznę, nie precyzując jednak, gdzie się ona znajduje. Przez długie lata Eneasz wraz z towarzyszami tułali się, poszukując dobrego miejsca, by się osiedlić, wciąż nie mając pojęcia, gdzie znajduje się ich przyobiecana ojczyzna. Od harpi na wyspie Stofadów Eneasz dowiaduje się, że nową ojczyznę poznają po tym, iż będą cierpieć srogi głód i zjedzą nawet stoły.
Mozaika z Pompejów, przedstawiająca rannego Eneasza z synkiem, Askaniaszem Narodowe Muzeum Archeologiczne w Neapolu, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
R1XF8RwdaBY5D1
Obraz Pierre Narcisse Guerina pod tytułem „Dydona i Eneasz“ przedstawia spotkanie Eneasza z Dydoną i jej towarzyszkami. Eneasz siedzi na krześle, ubrany jest w zbroję sięgającą do kolan, na jego głowie widnieje hełm z piórami, po jego prawej stronie widoczna jest Dydona leżąca na leżance, obok niej znajdują się dwie kobiety, które przyglądają się z zaciekawieniem Eneaszowi. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Znanym wydarzeniem z wędrówki Eneasza jest jego pobyt w Kartaginie oraz związek z piękną kartagińską królową Dydoną. Wenera, matka Eneasza posłużyła się Amorem, by wzbudzić miłość Dydony do Eneasza, obawiała się bowiem, że jej syna może spotkać w Kartaginie krzywda. Zakochana królowa chciała wyjść za mąż za przybysza i nie chciała słyszeć o jego dalszej podróży do Italii. W końcu bohater opuścił Kartaginę po kryjomu, nocą, co doprowadziło zrozpaczoną Dydoną samobójstwa.

Pierre-Narcisse Guérin, „Dydona i Eneasz”, 1815, Muzeum Luwr, Paryż, wikimedia.org, domena publiczna
Rikg6F7SD4CNp1
Obraz autorstwa Ferdinanda Bola pt. Eneasz na dworze Latiusa. Przedstawia dużą grupę ludzi, w śród nich znajduje się Eneasz, który kłania się przed Leneaszem, ten zakłada mu wieniec z liści laurowych. Wokół nich znajdują się inne postaci w zbrojach i szatach. W oddali można zauważyć fragment statku oraz zachmurzone niebo. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1.

Gdy wędrowcy wylądowali w Italii, przy rzece Tyber, wyjęli zapasy, by się posilić. Jako talerzy użyli twardych już, suchych placków. Po zjedzeniu owoców zaczęli jeść również i placki, na co synek Eneasza zawołał: Oho! Nawet stoły zjadamy!. W ten sposób bohater zyskał pewność, że jego długa tułaczka się zakończyła i że znajduje się w miejscu, w którym znajdować się będzie jego nowa ojczyna., 2. W Italii panował w momencie przybycia Eneasza panował król Latynus, który był synem bożka leśnego, Fauna. Posiadał on córkę, piękną księżniczkę Lawinię, która zaręczona była z Turnusem, wodzem sąsiadującego z Latynami plemienia Rutulów. Jednak, z woli bogów, wydarzenia potoczyły się zupełnie inaczej. W czasie, gdy Latynus odprawiał obrzęd składnia ofiary, płomień, który nie parzył, objął jego córkę. Niebawem nastąpił kolejny znak – w czasie sny Latynus dowiedział się, że ma oddać córkę za żonę cudzoziemcowi, który się u niego pojawi. Jakież było zdziwienie Eneasza, gdy, po pojawieniu się na dworze Latynusa został od razu przyjęty z otwartymi ramionami, a król od razu zaoferował mu za żonę swoją piękną córkę. Na załączonym obrazie przedstawiono spotkanie Eneasza i Sybilii w towarzystwie żołnierzy, którzy z zaciekawieniem słuchają rozmowy mężczyzny i kobiety. Eneasz i Sybilla kumejska, Francois Perrier, II ćw. XVII w., Muzeum Narodowe w Warszawie.

Ferdinand Bol, „Eneasz na dworze Latynusa”, 1661-1663, Rijksmuseum, Amsterdam, Holandia, wikimedia.org, domena publiczna
R1RwipEr5yQss1
Obraz autorstwa Williama Blake Richmonda Wenus i Anchizes przedstawia tytułowych bohaterów w odświętnych strojach. Wenus stoi wśród kwiatów. Anchizes opiera się o drzewo. Przed nim stoi para lwów. Na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Do ślubu Lawinii i Eneasza doszło nie bez przeszkód i problemów. Nie zgadzali się na to małżeństwo: matka Lawinii, Amata oraz jej narzeczony, Turnus. Doszło do wojny między Latynami i Rutulami. Eneasz został zaszczycony przez swoją matkę, Wenerę, odwiedzinami i wspaniałym podarunkiem – zbroją, wykutą przez Wulkana. Tak przygotowany do bitwy Eneasz prezentował się okazale, jak sam Achilles. Pokonał Turnusa – rywala do ręki pięknej księżniczki Lawinii i wygrał wojnę. 2. Po zakończeniu pierwszej wojny z Rutulami Eneasz ożenił się z Lawinią i założył na jej cześć nowe miasto Lawinium. Jednak nie był to koniec konfliktu z Rutulami. Cztery lata później wybuchała kolejna wojna, w czasie której Eneasz zaginął bez śladu. Wielu uważało, że poległ, liczni jednak wierzyli, że to Wenera pojawiła się, by wyratować syna z ognia walki i zaprowadzić go na Olimp. Po zaginięciu Eneasza rządy objął jego syn, Askaniusz, który założył własne miasto i nazwał je Alba Longa.
William Blake Richmond, „Wenus i Anchizes”, 1889-1890, Galeria sztuki Walker, Liverpool, Anglia, wikimedia.org, domena publiczna

Animacja Powstanie Rzymu cz. 2

RIyjv0VBoXALR1
Animacja przedstawia pokój w którym zostały powieszone obrazy na ścianach. Pierwszy obraz to Romulus i Remus autorstwa Petera Paula Rubensa i przedstawia parę chłopców karmionych przez wilczycę. Scenę obserwują leżąca para ludzka oraz mężczyzna wyłaniający się zza drzewa. Obok widnieje informacja dodatkowa: Następcami Askaniusza na tronie w mieście Alba Longa byli liczni królowie, z których znamy imiona szczególnie dwóch władców: Numitora oraz Amuliusa. Starszy Numitor przejął władzę po ojcu, ale młodszy, zazdrosny Amulius, strącił go z tronu, a córkę Numitora, Reę Sylwię, uczynił westalką. Ślub dziewictwa, jaki składała kapłanka Westy miał zapewnić Amuliusowi, że dziewczyna nie urodzi potomstwa, które miałoby jakiekolwiek prawa do tronu. Losy Rei Sylwii potoczyły się jednak zupełnie inaczej, niż zaplanował to król Amulius. Dziewczyna stała się obiektem gorącego uczucia boga wojny Marsa. Ze związku kapłanki z Marsem urodziły się jedne z najsłynniejszych bliźniąt świata – Romulus i Remus, dwaj chłopcy, którzy zmienili losy całej Italii. Stryj dziewczyny, Amulius, był wściekły, gdy dowiedział się o przyjściu dzieci na świat. Rozkazał, by Rea Sylwia została, jak każda westalka, która złamie ślub czystości, ukarana śmiercią głodową. Drugi obraz to rzeźba wilczycy kapitolińskiej która stoi nad chłopcami, z jej sutków bracia piją mleko. Do grafiki została dołączona informacja dodatkowa: Co stało się z bliźniętami, podczas gdy Rea Syliwia odbywała swoją karę? Bliźnięta wrzucono do rzeki Tyber w koszu, puszczając go z prądem. Jednak bogowie nie pozwolili, by dzieciom stała się krzywda. Woda poniosła je aż do wzgórza Palatynu, gdzie koszyk zaczepił się o pień drzewa. Ocalałe dzieci były codziennie karmione przez wilczycę, dodatkowo dzięcioł, ptak poświęcony Marsowi, pojawiał się, by przynieść dzieciom owoce i jagody leśne. Do dziś na wzgórzu kapitolińskim znajduje się figura wilczycy karmiącej bliźnięta. Trzeci obraz to Pasterz Faustulus przynosi Romulusa i Remusa do swojej żony autorstwa Nicolasa Mignarda, na którym przedstawiono scenę odnalezienia chłopców przez pasterza, który przekazał dzieci swojej kobiecie do opieki. Obok dzieła widoczna jest informacja dodatkowa: Dzieci zostały pewnego dnia odkryte przez pasterza, Faustulusa, który poczekał aż odejdzie wilczyca, odleci dzięcioł i zobaczył dwoje ślicznych dzieci porzuconych w lesie. Zabrał je do siebie do domu, gdzie opiekował się nimi i wychowywał je wraz ze swoją żoną. Potomkowie królewskiego rodu wychowywali się w pasterskiej chacie, wyrastając na silnych młodzieńców. Któregoś dnia, na skutek sporu pomiędzy pastuchami Amuliusa i zdetronizowanego Numitora, chłopcy trafili przed oblicze tego ostatniego, gdzie, w czasie rozmowy, okazało się, że młodzieńcy stoją przed własnym dziadkiem. Wspólnie obalili z tronu Amuliusa i oddali władzę Numitorowi. Następnie opuścili Alba Longa, chcąc założyć własne miasto. Czwarty obraz to ilustracja przedstawiająca monetę braci Remusa i Romulusa, którzy zostali ukazani obok siebie, obaj są widoczni z profilu. Moneta jest koloru srebrnego. Obok monety znajduje się informacja dodatkowa: Zgoda między braćmi nie trwała długo – szybko pokłócili się o to, kto nada nazwę nowej stolicy. Zasiedli więc – każdy na innym wzgórzu (Romulus na Kapitolu, Remus na Awentynie), czekając na znak. Remus ujrzał nadlatujących sześć sępów, ale Romulus zobaczył ich dwanaście, w związku z czym to Romulus został uznany za wybranego przez bogów założyciela miasta. Wokół Palatynu młodzieniec oborał przestrzeń, która miała stać się miastem Roma. Remus żartował sobie z brata, wyśmiewając jego poczynania. Gdy przeskoczył przez bruzdę, symbolizującą granicę państwa, Romulus dobył miecza i zabił brata, wypowiadając znamienne słowa: „Tak niechaj zginie każdy, kto ośmieli się przekroczyć gwałtem granice mojego państwa”. Kolejny obraz to dzieło Jean Auguste Dominique Ingresa pod tytułem Romulus, zwycięstwo nad Akronem. Na obrazie widoczna jest scena triumfu Romulusa, który cieszy się z wygranej w towarzystwie swoich kompanów. Obok dzieła została wyświetlona informacja dodatkowa: Takie były początki miasta Rzym. Aby przyciągnąć większą liczbę mieszkańców, Romulus ogłosił na Kapitolu asylum i ogłosił wszem i wobec, że ktokolwiek tam wejdzie, choćby miał na sumieniu zbrodnię i ciążyły na nim kary, będzie mógł się czuć bezpieczny, jako obywatel nowo powstałego państwa. Przyciągnęło to do Rzymu jego pierwszych obywateli – skazańców, rzezimieszków i przestępców. Nic dziwnego, że w nowej osadzie szybko pojawił się problem – brak kobiet. Żadne z szanujących się okolicznych plemion nie chciało pozwolić kobietom na ślub z mieszkańcami Rzymu, który cieszył się ponurą sławą miasta bandytów i wyrzutków. Odmowa spotkała ich również w plemieniu Sabinów. Kolejny obraz to dzieło Pietro da Cortony pod tytułem „Porwanie Sabinek”. Na obrazie widoczne jest duże zamieszanie, mężczyźni porywają kobiety, a ich mężów obezwładniają. W tle wojenna zawierucha. Obok wyświetlona została informacja dodatkowa: Romulus obmyślił przebiegły plan. Zorganizował wielkie uroczystości, festyny oraz igrzyska i zaprosił wszystkie plemiona, również Sabinów. Sąsiedzi przyszli, ciekawi nowego miasta. Na znak dany przez Romulusa, każdy z Rzymian porwał kobietę. W ten sposób mieszkańcy Rzymu pozyskali małżonki. Najwięcej porwanych zostało Sabinek, które słynęły ze swojej urody. Również Romulus pojął za żonę Sabinkę. Rozgniewani Sabinowie postanowili odzyskać porwane kobiety. Ostatni omawiany obraz jest autorstwa Jacquesa-Louisa Davida pod tytułem Interwencja Sabinek. Na obrazie widzimy kobiety, które interweniują przed bitwą. Jedna z kobiet zasłania mężczyznę swoim ciałem. Obok widoczna jest informacja dodatkowa: Aby odbić porwane córki i siostry, Sabinowie przygotowywali wyprawę wojenną przeciwko Rzymowi. Na czele wyprawy stanął król Sabinów, Titulus Tatius. Sabinom udało się wtargnąć do Rzymu i zdobyć zamek obronny. Na terenie miasta rozgorzała walka, którą przerwały same porwane Sabinki – teraz Rzymianki, które zaapelowały o przerwanie walki nie chcąc stać się ani sierotami, ani wdowami. Powiedziały, że wolą zginąć niż stać się przyczyną śmierci ukochanych ojców, braci i mężów. Wzruszająca mowa kobiet odmieniła losy obu narodów. Nie tylko nastał pokój, ale również Sabinowie połączyli się z podwładnymi Romulusa w jedno państwo – Rzym, które od tej pory rosło w potęgę.
Źródło: online skills, licencja: CC0.

Zadania

RuMoWYMSrQTld
Ćwiczenie 1
Jakie imię nosiła żona Eneasz na cześć, której założył miasto Lawinium? Możliwe odpowiedzi: 1. Lawinia, 2. Lawniana, 3. Laniia
R1EFbaE6JP4ZV
Ćwiczenie 2
Eneasz był synem: Możliwe odpowiedzi: 1. Rei Sylwii, 2. Wenery, 3. Junony
R1ULqFQNgUERC
Ćwiczenie 3
Królowa Kartaginy, która popełniła samobójstwo po odejściu Eneasza, to: Możliwe odpowiedzi: 1. Lawinia, 2. Rea Sylwia, 3. Dydona
RGicFUa3LS2AQ
Ćwiczenie 4
Połącz postacie z miastami przez nich założonymi. Romulus Możliwe odpowiedzi: 1. Lawinium, 2. Alba Longa, 3. Rzym Eneasz Możliwe odpowiedzi: 1. Lawinium, 2. Alba Longa, 3. Rzym Askaniusz Możliwe odpowiedzi: 1. Lawinium, 2. Alba Longa, 3. Rzym
R1O6EAuy3bJB0
Ćwiczenie 5
Romulus i Remus byli dziećmi: Możliwe odpowiedzi: 1. Zeusa, 2. Marsa, 3. Hermesa
R1YxR079aajhK
Ćwiczenie 6
Przodkami Rzymian byli: Możliwe odpowiedzi: 1. Trojanie, 2. Latynowie, 3. Sabinowie
R1LuDLpGOwG46
Ćwiczenie 7
Wskaż imię mężczyzny, który odnalazł Remusa i Romulusa i oddał ich pod opiekę swojej żony: Możliwe odpowiedzi: 1. Faustulus 2. Turnus 3. Askaniusz
Polecenie 1

Przetłumacz tekst:

De Romanorum proavo

Aeneam Romanorum  proavum fuisse scimus. Audivistis enim Aeneam cum paucis  amicis Troiam a Graecis  captam reliquisse. Vergilius narrat Troianos primum in Macedoniam venisse. Etiam Livius ex Macedonia Aeneam in Sicilium navigavisse, postremo in Italiam venisse tradidit. Tum in Italia Latinum regnavisse eaque loca tenuisse scitis eumque Lavinium, filiam suam, Aeneae in matrimonium dedisse non ignoratis. Tum Aeneam novum oppidum aedificavisse idque oppidum Lavinium appellavisse constat. (Źródło: S. Wilczyński, T. Zarych, Lectio Latina I.)

RD0hNuDwEEugo
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Słowniki

Słownik pojęć

Kapitol
Kapitol

jedno z siedmiu wzgórz rzymskich, centrum religijnei symbol starożytnego Rzymu

Kapitolińskie gęsi
Kapitolińskie gęsi

poświęcone bogini Junonie, których krzyk uratować miał Rzym przed nocnym atakiem Gallów

Latynowie
Latynowie

jedno z plemion italskich żyjące w regionie ujścia Tybru i Gór Albańskich, od którego pochodzi nazwa regionu Lacjum (Latium vetus).

Rutulowie
Rutulowie

w mitologii rzymskiej lud zamieszkujący środkową Italię.

Sabinowie
Sabinowie

jedno ze starożytnych plemion zamieszkujących półwysep apenińskich.

Słownik łacińsko‑polski

RGb0lSuIbvkh1m511989e440ef019d_00000000000091
Słownik łacińsko-polski.
Źródło: online skills, licencja: CC0.
m511989e440ef019d_0000000000009

Galeria dzieł sztuki

Bibliografia

S. Wilczyński, T. Zarych, Lectio Latina I, Warszawa 1995.

W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Warszawa 1999.

R. Greaves, Mity greckie, Kraków 2009.

J. Parandowski, Mitologia, Londyn 1992.