R4eqbLoznSrgv
Grafika przedstawia na ciemno brązowym tle mitologiczne postacie nagich, umięśnionych mężczyzn o kręconych włosach i brodach, część z nich trzyma tarcze i dzidy. Po prawej stronie ukazany jest centaur, po lewej fragment wazy z antycznym ornamentem. Pomiędzy postaciami namalowano gwiazdozbiory, ilustracje wykonano w żółtym kolorze.

Mitologia grecka i rzymska

Mitologia, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Mitologia, licencja: CC BY 3.0.
Nauczysz się
  • opowiadać o wyobrażeniach powstania świata przez starożytnych Greków i Rzymian;

  • wymieniać i charakteryzować najważniejszych bogów z panteonu grecko‑rzymskiego;

  • wyjaśniać związki pomiędzy mitologią grecką i rzymską.

O mitologii greckiej i rzymskiej

Mitologia stanowi zbiór podań na temat losów bogów i herosów. Wierzenia Greków z różnych państw‑miast z początku wcale nie były takie same. Liczne ośrodki greckiej kultury wytworzyły różnorodne pierwotne wierzenia. Często były to praktyki bardzo prymitywne. Dopiero z czasem ujednoliciły się one i stały jednym z czynników, który łączył Greków z różnych zakątków Hellady. Nie bez znaczenia był wpływ twórczości HomeraHomerHomera, czytanego przez wszystkich i zwanego wychowawcą Greków. Jego poematy zapoznawały kolejne pokolenia z bogami olimpijskimi, jakże podobnymi do ludzi – snującymi intrygi, porywczymi, ingerującymi w losy wojny trojańskiej.

Ros6WFxfxSiM9
Jacob Jordaens, „Ślub Tetydy i Peleusa – Złote jabłko niezgody”, 1633 r., Muzeum Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Jacob Jordaens, Ślub Tetydy i Peleusa – Złote jabłko niezgody, Olej na płótnie, Muzeum Prado, Madryt, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Golden_Apple_of_Discord_by_Jacob_Jordaens.jpg [dostęp 20.09.2022], domena publiczna.
Ciekawostka

Mityczne jabłko niezgody stało się przyczyną sporu bogiń Hery, AfrodytyAfrodytaAfrodytyAtenyAtenaAteny, który w dalszej konsekwencji doprowadził do wybuchu wojny trojańskiej.

Według greckiej mitologii z istniejącego na początku Chaosu wyłoniły się dwa pierwsze bóstwa – Uranos (Niebo)UranosUranos (Niebo)Gaja (Ziemia)GajaGaja (Ziemia). Ich potomstwem byli tytaniTytanitytani, cyklopiCyklopicyklopisturęcySturęcysturęcy. Uranos, niezadowolony ze swojego potomstwa, strącił je do TartaruTartarTartaru – najniższej części krainy zmarłych. Rozgniewana tym czynem Gaja uknuła spisek przeciwko mężowi, namawiając do zemsty najmłodszego tytana – Kronosa. Strącił on swego ojca z niebiańskiego tronu, po czym zapanował nad światem wraz ze swoją małżonką RejąRejaReją. Klątwa Uranosa głosiła, że KronosKronosKronos również zostanie zdetronizowany przez swego potomka. W związku z tym podejrzliwy bóg połykał kolejno swoje narodzone dzieci. Postępowaniu męża sprzeciwiła się Reja, która zamiast szóstego poczętego dziecka podała bogu do połknięcia kamień zawinięty w pieluszki. Niemowlęciem, które ocaliła i ukryła na ziemi, był ZeusZeusZeus. W późniejszym czasie syn Rei stanął do walki z ojcem. Z pomocą matki doprowadził także do uwolnienia rodzeństwa z wnętrzności żarłocznego ojca. W ten sposób na świecie pojawili się: HadesHadesHades, PosejdonPosejdonPosejdon, Hera, DemeterDemeterDemeter oraz HestiaHestiaHestia.

R19RZTqKuOOQF
Karl Friedrich Schinkel, „Uranos i taniec gwiazd”, 1834 r., Muzeum Architektury Uniwersytetu Technicznego, Berlin, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Karl Friedrich Schinkel, Uranos i taniec gwiazd, malarstwo, Muzeum Architektury Uniwersytetu Technicznego, Berlin, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Karl_Friedrich_Schinkel_-_Uranus_and_the_Dance_of_the_Stars.jpg [dostęp 21.09.2022], domena publiczna.

Zeus przez dziesięć lat prowadził walki ze swoim ojcem Kronosem. W tym czasie wraz z rodzeństwem obrali górę OlimpOlimpOlimp na swoją siedzibę. Na Olimpie Zeus przebywać miał później z najbliższymi sobie bogami – swoim rodzeństwem oraz potomstwem. Oprócz już wspomnianych, do bogów olimpijskich zalicza się: Afrodytę, Apolla, Aresa, Artemidę, Atenę, Hefajstosa oraz Hermesa. Dodatkowo Hades bywa wymieniany wśród bogów olimpijskich, choć nie brał on udziału w biesiadach i naradach na Olimpie. Odpowiednik dwunastki bogów olimpijskich w mitologii rzymskiej określany jest po łacinie jako Dii Consentes („wspólnie istniejący”, „rada bogów”).

RCgVUbTXzXJrN
Cesare Rossetti, „Walka bogów z gigantami”, XVII w., kolekcja prywatna, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Cesare Rossetti, Walka bogów z gigantami, olej na desce, kolekcja prywatna, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_Battle_of_the_Gods_and_Giants_-_Cesare_Rossetti.jpg?uselang=pl [dostęp 21.09.2022], domena publiczna.
RfXa7aZ3O7cH7
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany „Mit o Niobe”.
Polecenie 1
Rwy59AmzoSZuw
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2
RMIIxocqLKjBm
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 3
RzllMkkeqtYT9
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Szczególną rolę wśród greckich wierzeń zajmowały opowieści o dokonaniach herosów. Heros to postać zrodzona ze związku boga z człowiekiem. Byli oni najczęściej dobroczyńcami ludzi, broniąc ich przed potworami i nieprawością. Greckie państwa otaczały czcią poszczególnych herosów. Do najbardziej znanych należą: HeraklesHeraklesHerakles, TezeuszTezeuszTezeusz, JazonJazonJazon, PerseuszPerseuszPerseusz oraz AchillesAchillesAchilles – bohater wojny trojańskiej. Szczególnie Herakles był bohaterem dla Greków w całej Helladzie. Liczne legendy o jego dokonaniach stanowiły inspirację, choć bywały również przedmiotem żartów w komediach. Niemal każde greckie państwo starało się wskazywać na swoje związki z Heraklesem. Bohaterowi stawiano liczne świątynie, na jego cześć organizowano igrzyska.

RzGZpjix8XTsJ
Francisco de Zurbarán, „Herkules walczący z lwem nemejskim”, 1634 r., Muzeum Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Francisco de Zurbarán, Herkules walczący z lwem nemejskim, Olej na płótnie, Muzeum Prado, Madryt, dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:H%C3%A9rcules_lucha_con_el_le%C3%B3n_de_Nemea,_por_Zurbar%C3%A1n.jpg [dostęp 21.09.2022], domena publiczna.

Poszczególne miasta miały również swoje bóstwa opiekuńcze oraz podania dotyczące legendarnych założycieli. Do najbardziej znanych miejscowych legend należą te związane z dziejami Aten (Kekrops)KekropsAten (Kekrops), Teb (Kadmos)KadmosTeb (Kadmos), Koryntu (Syzyf)SyzyfKoryntu (Syzyf), czy Krety (MinosMinosMinosRadamantysRadamantysRadamantys).

RrXvjXHRF4pQY
Bibi Saint‑Pol (fotograf), Syzyf przedstawiony na greckiej amforze, VI w. p.n.e., Muzeum Antyczne, Monachium, Niemcy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Bibi Saint-Pol, Syzyf przedstawiony na greckiej amforze, malarstwo czarnofigurowe, Muzeum Antyczne, Monachium, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nekyia_Staatliche_Antikensammlungen_1494_n2.jpg [dostęp 21.09.2022], licencja: CC BY 3.0.
R1YCBfUmpqM5d
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany „Bohaterowie wojny trojańskiej”.
Polecenie 4
R1Txcshkz5XpL
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 5
RmVDUq6rXbLhz
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 6
RTiCoictqFbpN
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Pierwotne wierzenia w starożytnym Rzymie bardzo różniły się od greckich. Rzymianie wierzyli w istnienie bardzo wielu większych i pomniejszych bóstw, czasami nawet nie potrafiąc ich wszystkich nazwać. Podczas wykonywania codziennych czynności odprawiano liczne prostsze i bardziej skomplikowane rytuały religijne. Wierzono w istnienie osobistego opiekuna – geniuszaGeniuszgeniusza. Istotną rolę odgrywały też laryLarylarypenatyPenatypenaty – opiekuńcze bóstwa domowe. Początkowo czczono bogów staroitalskich, na przykład JanusaJanusJanusa (boga o dwóch twarzach, opiekuna drzwi i patrona układów) lub TerminusaTerminusTerminusa (opiekuna granic posiadłości). Duży wpływ na wierzenia Rzymian mieli EtruskowieEtruskowieEtruskowie. Rzymianie czcili między innymi TagesaTagesTagesa – etruskiego boga mądrości, opisywanego jako dziecko z brodą starca. Dopiero z czasem, gdy Rzymianie opanowywali nowe tereny i weszli w ścisłe kontakty z Grekami, wierzenia rzymskie i greckie zaczęły się przenikać. Początkowo najważniejsza tzw. trójca kapitolińska - Jowisz, Junona i Minerwa - została skojarzona z bogami greckimi – Zeusem, Herą i Ateną. Z czasem najważniejsi bogowie zaczęli odpowiadać greckim mieszkańcom Olimpu. Byli to: Jowisz (Zeus)ZeusJowisz (Zeus), Junona (Hera), Minerwa (Atena)AtenaMinerwa (Atena), Neptun (Posejdon)PosejdonNeptun (Posejdon), Mars (Ares)AresMars (Ares), Wenus (Afrodyta)AfrodytaWenus (Afrodyta), Diana (Artemida)ArtemidaDiana (Artemida), Wulkan (Hefajstos)HefajstosWulkan (Hefajstos), Westa (Hestia)HestiaWesta (Hestia), Merkury (Hermes), Febus (Apollo)ApolloFebus (Apollo) oraz Ceres (Demeter)DemeterCeres (Demeter).

R9LKNQzPW8GSw
Leon Reed (fot.), Popiersie Boga Janusa, czas powstania dzieła nieznany, Muzea Watykańskie, Watykan, Włochy, flickr.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Leon Reed, Popiersie Boga Janusa, popiersie, marmur, Muzea Watykańskie, Watykan, dostępny w internecie: https://www.flickr.com/photos/leonandloisphotos/7556468646 [dostęp 21.09.2022], Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).

Również dla Rzymian istotne były legendy dotyczące początków własnego miasta. Swoje pochodzenie wywodzili oni od EneaszaEneaszEneasza – legendarnego protoplasty, uciekiniera spod Troi, który po długiej tułaczce przypłynął i osiedlił się w Lacjum. W tej opowieści, powiązanej z mitem wojny trojańskiej, wyraźne są również nawiązania do historii OdyseuszaOdyseuszOdyseusza. Potomkami Eneasza mieli być bracia RomulusRomulusRomulusRemus. AskaniuszaAskaniuszAskaniusza (Julusa), syna Eneasza, Rzymianie uważali za założyciela rodu Juliuszów, do którego należeli Juliusz CezarJuliusz CezarJuliusz Cezar oraz Oktawian AugustOktawian AugustOktawian August.

RIfdlmglxxqnN
Federico Barocci, „Eneasz uciekający z płonącej Troi”, 1598 r., Galeria Borghese, Rzym, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Federico Barocci, Eneasz uciekający z płonącej Troi, Olej na płótnie, Galeria Borghese, Rzym, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Aeneas%27_Flight_from_Troy_by_Federico_Barocci.jpg [dostęp 21.09.2022], domena publiczna.
RVLzVzy1A98Rq
Materiał filmowy do lekcji zatytułowany: „Eneasz i powstanie Rzymu”.
Polecenie 7
RwpivO143F6I7
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 8
R5mXYNIcpszp3
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 9
R1eBifwbQCMg6
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RUlcIQzTdIRtK
Polecenie 10

Wyjaśnij, dlaczego grecka kraina Arkadia stała się symbolem kraju szczęśliwości.

R1JJy81h5iPc0
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 11

Wymień najważniejsze zabytki ogrodu Arkadii.

R16EOwTKX4obU
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 12

Sporządź krótką notatkę na temat roli, jaką odegrała Helena Radziwiłłowa w propagowaniu sztuki antycznej.

RKaTSX0ggpWeg
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Wybrane budowle i budynki sakralne na Forum Romanum

R15vqvqW4vso3
Interaktywna mapa przedstawia wybrane budowle i budynki sakralne położone na Forum Romanum w Rzymie. Budynki omawiane w mapie leżą w centralnej części mapy. Z prawej strony znajduje się panel boczny na którym zostały wypisane nazwy budowli i budynków. Po kliknięciu na wybraną nazwę ta wyświetla się na mapie w czerwonym okręgu. Obok nazwy budynku/budowli jest przycisk „…”, po jego naciśnięciu pojawia się informacja dodatkowa. Po kliknięciu na napis Basilica Aemilia, ta podświetla się na mapie. Po kliknięciu na przycisk „…” znajdujący się obok nazwy wyświetla się informacja dodatkowa: Basilica Aemilia [czytaj: bazilika emylia] była jedną z najstarszych bazylik w Rzymie i została ufundowana przez dwóch cenzorów Marka Emiliusza Lepidusa i Marka Fulwiusza Nobiliora w 176 r. p.n.e. Została zniszczona w 410 r. n.e., kiedy Wizygoci zajęli Rzym.

Bazylika pełniła dwie funkcje - handlową i sądowniczą. Funkcja handlowa nie sprowadzała się bynajmniej do hali targowej. Bazylika była miejscem zgromadzeń kupców, gdzie zawierano umowy finansowe i długoterminowe kontrakty, np. transportowe w handlu morskim, a także udzielano kredytów. Funkcji sądowniczej – miejsca, gdzie toczyły się procesy cywilnoprawne – odpowiadała wydzielona część bazyliki (tribunal) w postaci podwyższenia ze schodami, mieszczącego się na osi wejścia. Pod tekstem wyświetlają się dwie fotografie. Jedna przedstawia pozostałości po budynku – stertę kamieni oraz fragmenty kolumn, które są wkopane w ziemię. Druga fotografia przedstawia rekonstrukcję – wysoki, trzykondygnacyjny budynek oparty konstrukcyjnie na arkadach. Na poszczególnych piętrach budynku umieszczone zostały rzeźby. Budynek jest wielokolorowy – arkady są wykonane z jasnego kamienia, ściany z barwionego na zielono, czerwono oraz żółto kamienia. Po kliknięciu na napis Curia Iulia, ta podświetla się na mapie. Po kliknięciu na przycisk „…” znajdujący się obok nazwy wyświetla się informacja dodatkowa: Curia Iulia [czytaj: kuria julia] to jeden z najważniejszych budynków znajdujący się na Forum Romanum. Pełnił on funkcję Senatu, czyli najwyższego organu doradczego i ustawodawczego w Rzymie. W budynku odbywały się także debaty polityczne oraz sądownicze, a także różnego rodzaju głosowania. Budowę tego budynku zlecił Juliusz Cezar, finalnie gmach został odsłonięty w 29 r. p.n.e., za panowania Oktawiana Augusta. Pod tekstem wyświetlają się dwie fotografie – jedna przedstawia istniejący po dziś dzień budynek – brązowa bryła wykonana z cegły stojąca na Forum Romanum przy ruinach nieistniejących już budynków. Budynek został wybudowany na planie prostokąta, ma po jednym dużym oknie na każdej ścianie, umieszczone wysoko, lekko pod dachem. Do budynku prowadzą wielkie żeliwne drzwi. Kolejna fotografia przedstawia rekonstrukcję – Budynek zbudowany z jasnego kamienia, posiadający portyk oraz kolumnadę biegnącą wzdłuż budynku. Przed nim, znajdować się miał plac wraz z fontanną.Po kliknięciu na napis Rostra, ta podświetla się na mapie. Po kliknięciu na przycisk „…” znajdujący się obok nazwy wyświetla się informacja dodatkowa: Mównica w Rzymie położna na Forum Romanum; tworzyło ją podium (wys. 5 m, dług. 29 m, szer. 10 m), otoczone z trzech stron balustradą. Rostra ozdobiona była dziobami okrętów zdobytych w 338 r. p.n.e. przez Rzymian w bitwie z mieszkańcami Ancjum. Za panowania Augusta powstała nowa mównica (Rostra nova [czytaj: rostra nowa]). Pod tekstem umieszczona jest fotografia prezentująca omawianą budowlę. Jej ruiny zachowały się do dzisiaj – jest to budowla wykonana z cegły, do której prowadziły schody. Obok niej, stoi łuk Septymiusza Sewera. Po kliknięciu na napis Basilica Iulia, ta podświetla się na mapie. Po kliknięciu na przycisk „…” znajdujący się obok nazwy wyświetla się informacja dodatkowa: Bazylika wzniesiona w okresie panowania Oktawiana Augusta, a prace budowlane rozpoczęły się w roku 54 p.n.e. na zlecenie Juliusza Cezara, jako część odnowionego Forum Romanum. Po pożarze została odbudowana w 12 r. p.n.e. Pełniła te same funkcje, jak bazylika Emilia, czyli sądowniczą i handlową. Pod tekstem znajdują się dwie fotografie. Jedna przedstawia pozostałości po budynku, które ostały się do dzisiaj – fundamenty, kamienie oraz fragment kolumnady. Te elementy znajdują się obok ścieżki turystycznej i są od niej odgrodzone płotkiem. Druga ilustracja przedstawia rekonstrukcję z domniemanym wyglądem Bazyliki. Składała się ona z trzech kondygnacji, konstrukcyjnie oparta została o arkady. Na poszczególnych piętrach umieszczono rzeźby zdobiące budynek. Po kliknięciu na napis Tabularium, ta podświetla się na mapie. Po kliknięciu na przycisk „…” znajdujący się obok nazwy wyświetla się informacja dodatkowa: To budynek, w którym przechowywano niezwykle istotne dokumenty, takie jak akty prawne, dekrety, edykty oraz zapisy administracyjne – wszystkie niezbędne dokumenty do właściwego funkcjonowania miasta lub państwa. W dzisiejszych czasach odpowiednikiem tabularium są państwowe archiwa. Pod tekstem umieszczono fotografię oraz ilustrację. Fotografia przedstawia pozostałości po tabularium – starożytny budynek, który był przekształcany przez kolejne lata – widoczne są stare kolumnady oraz kamienie, na które został niejako nałożony nowszy budynek . Obok budynku stoją dwie wysokie kolumny. Ilustracja przedstawia rekonstrukcję, która prezentuje domniemany wygląd budynku. Był on trójkondygnacyjnym budynkiem, konstrukcyjnie opartym na arkadach. Wejście do budynku znajdowało się w ślepej ścianie pozbawionej okien – były tylko małe otwory okienne zapewniające minimalny dopływ światła. Dach budynku pokryty był czerwoną dachówką.Po kliknięciu na napis Regia, ta podświetla się na mapie. Po kliknięciu na przycisk „…” znajdujący się obok nazwy wyświetla się informacja dodatkowa: Budynek – rezydencja króla; uważana za jeden z najstarszych budynków wzniesionych na Forum Romanum, prawdopodobnie z okresu królestwa rzymskiego. Budynek wielokrotnie remontowany i przebudowywany. Na przestrzeni wieków pełnił wielorakie funkcje – dom króla, urząd najwyższego kapłana oraz archiwum. Pod tekstem wyświetla się fotografia przedstawiająca stos gruzu, obrazujący pozostałości po budynku, który był wykonany z jasnego kamienia. Poszczególne kamienie pokryte są fryzem. Po kliknięciu na napis Porticus Deorum Consentium, ta podświetla się na mapie. Po kliknięciu na przycisk „…” znajdujący się obok nazwy wyświetla się informacja dodatkowa: Budowla wzniesiona w 367 r. p.n.e. za panowania Marka Furiusza Kamillusa, podobnie jak świątynia Konkordii miała upamiętniać porozumienie, które zostało zawarte pomiędzy rzymskimi patrycjuszami i plebejuszami. Pełniła ona funkcje kulturową i kultową. Jak sama nazwa wskazuje, zbudowana była z portyku oraz z kolumnady, wewnątrz której znajdował się plac pełniący funkcję miejsca publicznego. Budowla związana z kultem bogini Konkordii, którą czczono jako personifikację zgody społecznej. Pod tekstem umieszczona została fotografia przedstawiająca pozostałości po portyku, który składał się z  kolumnady stojącej przy budynku. Kolumny są podniszczone, ale całe – zostały przy nich wykonane prace zabezpieczające – metalowe obręcze zabezpieczają kolumnę przed kolejnymi uszkodzeniami. Po kliknięciu na napis Templum Concordiae, ta podświetla się na mapie. Po kliknięciu na przycisk „…” znajdujący się obok nazwy wyświetla się informacja dodatkowa: Świątynia Konkordii znana także jako świątynia Zgody, została wzniesiona w 367 r. p.n.e. na Forum Romanum za panowania Marka Furiusza Kamillusa. Budynek miał upamiętniać porozumienie, które zostało zawarte pomiędzy rzymskimi patrycjuszami i plebejuszami. Budynek pełnił funkcję polityczną (tutaj zbierał się senat, aż do upadku republiki rzymskiej) oraz kulturalną (w budynku znajdowała się duża kolekcja dzieł sztuki greckiej). Pod tekstem znajduje się fotografia oraz ilustracja. Fotografia przedstawia widok na zachowane do dzisiaj elementy świątyni – trzy kolumny połączone ze sobą kawałkiem ściany. Obok kolumn pozostałości po innych starożytnych budowlach. Ilustracja przedstawia rekonstrukcję, która ma obrazować jak wyglądać mogła świątynia. Budynek konstrukcyjnie miał być oparty na planie prostokąta, przed którym znajdował się portyk z kolumnadą. Do świątyni miały prowadzić wysokie drzwi. Budynek posiadał także okna. Wykonany miał być z jasnego kamienia. Po kliknięciu na napis Templum Iunonis Monetae, ta podświetla się na mapie. Po kliknięciu na przycisk „…” znajdujący się obok nazwy wyświetla się informacja dodatkowa: Świątynia Junony Monety powstała w 344 r. p.n.e., na Kapitolu, z widokiem na Forum Romanum. Budowla była wielokrotnie remontowana i przebudowywana. Świątynia położona była prawdopodobnie obok mennicy, co było częstą praktyką w starożytnym Rzymie. Junona Moneta była uważana za opiekunkę funduszy miasta.

Przy świątyni trzymano gęsi, które kojarzono z Junoną. Gęsi uważane były za symbol czystości i przywiązania do domu. Według legendarnych podań, to właśnie te ptaki zaalarmowały Rzymian przed atakiem Galów w 390 r. p.n.e.
Wybrane budowle i budynki sakralne na Forum Romanum, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Wybrane budowle i budynki sakralne na Forum Romanum, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 13

Odpowiedz na pytanie. Z którą boginią Rzymianie kojarzyli gęsi? Swoją odpowiedź zapisz poniżej.

R10UqNXX9u6NC
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 14

Odpowiedz na pytanie. Jakie wydarzenie historyczne wpłynęło na wybudowanie świątyni Konkordii? Swoją odpowiedź zapisz poniżej.

RUTVK6ab8bybx
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 15

Odpowiedz na pytanie. Za czyjego panowania ukończono prace nad Basilica Iulia [czytaj: bazilika julia]? Swoją odpowiedź zapisz poniżej.

R1NXqbs39Hai4
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Podsumowanie

Greckie słowo „mythos” oznacza między innymi „opowieść”. Mity starożytnych Greków i Rzymian stanowiły przebogaty zbiór opowieści, które przez wieki wpływały na europejską kulturę. Ich istotą jest uniwersalne przesłanie. Niejednokrotnie mają one charakter przenośny, posługują się symbolem, metaforą i alegorią. Zadaniem mitów było i jest pouczenie odbiorcy. Wierzenia religijne oraz obrzędy starożytnych Greków i Rzymian z czasem przeminęły. Warto jednak zwrócić uwagę, że mity pozostały, stanowiąc inspirację dla artystów, pisarzy i kolejnych pokoleń odbiorców. Są one trwale związane z europejską kulturą.

Tłumaczenie tekstów łacińskich

Stanisław Wilczyński, Teresa Zarych
Stanisław Wilczyński, Teresa Zarych Lectio Latina I

Marcus e schola discedit et ad Titum properatpropero, -are, -avi, -atumproperat. Titum in horto sedere et librum legerelego, -ere, -i, -tumlegere videt. “Quid legis, Tite?” – Marcus rogat. “Vergilii libros de belloBellum, -ibello TroianoTroia, -aeTroiano et de AeneaAeneas, -aeAenea, Romanorum proavoproavus, -iproavo, lego” – Titus respondet – “Romae enim primordia ex Vergilii libris cognoscimusCognosco, -ere, -ovi, -tumcognoscimus. Tu quoquequoquequoque, Marce, mecum cognosce historias antiquorum Romanorum fabulosas: Graeci Troiam invadunt. TroianiTroianus, -iTroiani diu se defenduntdefendo, -ere, -i, -sumdefendunt, Graeci tamen Troiam vincuntVinco, -ere, vici, victumvincunt. Inter Troianos Aeneas, vir pius, est. Aeneas fuga vitam servare et novam patriam quaerere parat.

cyt1 Źródło: Stanisław Wilczyński, Teresa Zarych, Lectio Latina I, Warszawa 1996, s. 56–57.

Tłumaczenie tekstu:Tłumaczenie tekstu 1Tłumaczenie tekstu:

Tłumaczenie tekstu 1
Stanisław Wilczyński, Teresa Zarych
Stanisław Wilczyński, Teresa Zarych Lectio latina I

Antiqui Graeci et Romani multos deos esse credebantCredo, -ere, -didi, -tumcredebant. IovemIuppiter, IovisIovem summum deumdeus, -ideum esse putabantputo, -are, -avi, -atumputabant. Poetae antiqui scribuntscribo, -ere, -ipsi, -tumscribunt Iovem Saturnum, patrem suum, regno privavisse et mundimundus, -imundi potestatem cum NeptunoNeptunus, -iNeptuno et PlutonePluto, -onisPlutone divisisseDivido, -ere, -visi, -sumdivisisse. Neptunum imperiumImperium, -iimperium aquarum accepisse, Plutonem inferorumInferi, -oruminferorum imperium obtinuisseobtineo, -ere, -tinui, -ntumobtinuisse, Iovi autem caelumCaelum, -icaelum et terramterra, -aeterram cessisseCedo, -ere, cessi, -ssumcessisse scimus. Apud populos antiquos magno in honore fuerunt:

IunoIuno, -onisIuno, Vesta, Minerva, CeresCeres, -erisCeres, Diana, Venus, Mars, MercuriusMercurius, -iMercurius, IovisIuppiter, IovisIovis, NeptunusNeptunus, -iNeptunus, VulcanusVulcanus, -iVulcanus, ApolloApollo, -inisApollo.

cyt2 Źródło: Stanisław Wilczyński, Teresa Zarych, Lectio latina I, Warszawa 1996, s. 101–102.

Tłumaczenie tekstu:Tłumaczenie tekstu 2Tłumaczenie tekstu:

Tłumaczenie tekstu 2

Ćwiczenia

R1FWvYithxdgu2
Ćwiczenie 1
Połącz odpowiednio imiona bogów z ich charakterystyką. Zeus Możliwe odpowiedzi: 1. patron kowali, 2. bóg mórz, 3. ojciec bogów, władca Olimpu, 4. władca podziemnej krainy zmarłych, 5. bogini miłości i piękna, 6. posłaniec bogów, 7. bogini mądrości i sprawiedliwej wojny Atena Możliwe odpowiedzi: 1. patron kowali, 2. bóg mórz, 3. ojciec bogów, władca Olimpu, 4. władca podziemnej krainy zmarłych, 5. bogini miłości i piękna, 6. posłaniec bogów, 7. bogini mądrości i sprawiedliwej wojny Posejdon Możliwe odpowiedzi: 1. patron kowali, 2. bóg mórz, 3. ojciec bogów, władca Olimpu, 4. władca podziemnej krainy zmarłych, 5. bogini miłości i piękna, 6. posłaniec bogów, 7. bogini mądrości i sprawiedliwej wojny Hades Możliwe odpowiedzi: 1. patron kowali, 2. bóg mórz, 3. ojciec bogów, władca Olimpu, 4. władca podziemnej krainy zmarłych, 5. bogini miłości i piękna, 6. posłaniec bogów, 7. bogini mądrości i sprawiedliwej wojny Hermes Możliwe odpowiedzi: 1. patron kowali, 2. bóg mórz, 3. ojciec bogów, władca Olimpu, 4. władca podziemnej krainy zmarłych, 5. bogini miłości i piękna, 6. posłaniec bogów, 7. bogini mądrości i sprawiedliwej wojny Hefajstos Możliwe odpowiedzi: 1. patron kowali, 2. bóg mórz, 3. ojciec bogów, władca Olimpu, 4. władca podziemnej krainy zmarłych, 5. bogini miłości i piękna, 6. posłaniec bogów, 7. bogini mądrości i sprawiedliwej wojny Afrodyta Możliwe odpowiedzi: 1. patron kowali, 2. bóg mórz, 3. ojciec bogów, władca Olimpu, 4. władca podziemnej krainy zmarłych, 5. bogini miłości i piękna, 6. posłaniec bogów, 7. bogini mądrości i sprawiedliwej wojny
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 2

Zapoznaj się z fragmentem opracowania, a następnie podaj imię greckiej bogini, która została opisana w przytoczonym fragmencie.

Jan Parandowski
Jan Parandowski Mitologia

...nie miała ani ojca, ani matki. Mimo to nie uważała się za biedną sierotę. Pewnego bardzo pięknego poranku wyłoniła się po prostu z piany morskiej, niedaleko Cypru. Widocznie jej oczekiwano, albowiem na brzegu powitały ją Wdzięki, Uśmiechy, Igraszki, wesołe i miłe bóstewka, które odtąd pozostały w jej orszaku (...), najchętniej przebywała na Cyprze, wyspie, która widziała jej narodziny. W Pafos miała sławną świątynię, gdzie opowiadano cud, jaki zdarzył się za sprawą bogini w domu Pigmaliona.

cyt3 Źródło: Jan Parandowski, Mitologia, Londyn 1992, s. 85–97.
R1LpJeEBpyQpw
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 3

Zapoznaj się z fragmentem opracowania, a następnie podaj imię greckiej bogini, która została opisana w przytoczonym fragmencie.

Dzeus, który od dłuższego czasu odczuwał dotkliwe bóle głowy, wezwał Hefajstosa, z bogów najtęższego kowala, i kazał sobie toporem rozbić czaszkę, aby się przekonać, co jest powodem cierpienia. Ledwo Hefajstos zadał mu cios żądany, gdy z otwartej głowy wyskoczyła dorodna bogini, w jasnej zbroi. W tak dziwny sposób przyszła na świat (...).

R1O16xT6piY1f
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RRNzhZ8gLphsX
Ćwiczenie 4
Wskaż, kogo przedstawia ilustracja. Możliwe odpowiedzi: 1. Perseusza, 2. Heraklesa, 3. Jazona
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
2
Ćwiczenie 4

Ułóż układankę, przedstawiającą czyny greckiego herosa. Następnie odpowiedz na pytanie testowe.

Ri0q48BzedshG
Ułóż układankę, przedstawiającą czyny greckiego herosa. Następnie odpowiedz na pytanie testowe.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RTWjrlPxi8XHt
Wskaż, kogo przedstawia ilustracja. Możliwe odpowiedzi: 1. Perseusza, 2. Heraklesa, 3. Jazona
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1RUgAjZdAXIQ
Ćwiczenie 5
Na podstawie poniższego opisu ilustracji, odgadnij, kogo ona przedstawia:

Zdjęcie przedstawia relief znajdujący się na siedemnastowiecznej kamienicy, tak zwanym „Domu wilczycy” na Placu Wielkim w Brukseli. Przedstawia on dwóch małych, nagich chłopców, którzy karmieni są przez wilczycę. Możliwe odpowiedzi: 1. synów Zeusa, 2. założycieli Rzymu, 3. Achillesa i Odyseusza
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RFtnnlJIYfCOY1
Ćwiczenie 5
Wskaż, kogo przedstawia ilustracja.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1Fs66qiqXAvH1
Ćwiczenie 6
Oznacz poniższe zdania jako „Prawda” lub „Fałsz”. PRAWDA Możliwe odpowiedzi: 1. Określenie „syzyfowa praca” oznacza wielki trud, który nie przynosi efektu i jest bezcelowy., 2. Siedzibą greckich bogów było miasto Olimpia., 3. Z Chaosu wyłonili się pierwsi bogowie Zeus i Hera., 4. Za legendarnego protoplastę Rzymian uważa się Eneasza., 5. Atena i Posejdon rywalizowali o opiekę nad Attyką. FAŁSZ Możliwe odpowiedzi: 1. Określenie „syzyfowa praca” oznacza wielki trud, który nie przynosi efektu i jest bezcelowy., 2. Siedzibą greckich bogów było miasto Olimpia., 3. Z Chaosu wyłonili się pierwsi bogowie Zeus i Hera., 4. Za legendarnego protoplastę Rzymian uważa się Eneasza., 5. Atena i Posejdon rywalizowali o opiekę nad Attyką.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1PSxLQE34cAa
Ćwiczenie 7
Połącz w pary imiona bogów z ich opisami. bogini mądrości i sprawiedliwej wojny Możliwe odpowiedzi: 1. Herakles, 2. Ares, 3. Atena, 4. Zeus, 5. Posejdon, 6. Perseusz, 7. Artemida bóg wojny Możliwe odpowiedzi: 1. Herakles, 2. Ares, 3. Atena, 4. Zeus, 5. Posejdon, 6. Perseusz, 7. Artemida bóg mórz Możliwe odpowiedzi: 1. Herakles, 2. Ares, 3. Atena, 4. Zeus, 5. Posejdon, 6. Perseusz, 7. Artemida zabójca Meduzy Możliwe odpowiedzi: 1. Herakles, 2. Ares, 3. Atena, 4. Zeus, 5. Posejdon, 6. Perseusz, 7. Artemida bogini łowów Możliwe odpowiedzi: 1. Herakles, 2. Ares, 3. Atena, 4. Zeus, 5. Posejdon, 6. Perseusz, 7. Artemida ojciec bogów Możliwe odpowiedzi: 1. Herakles, 2. Ares, 3. Atena, 4. Zeus, 5. Posejdon, 6. Perseusz, 7. Artemida syn Zeusa i śmiertelniczki Alkmeny Możliwe odpowiedzi: 1. Herakles, 2. Ares, 3. Atena, 4. Zeus, 5. Posejdon, 6. Perseusz, 7. Artemida
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
RdhT0VwJ3KBI72
Ćwiczenie 7
Połącz imiona bogów z ich wizerunkami przedstawionymi na ilustracjach.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Test sprawdzający wiedzę z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej81080Brawo! Udało ci się zaliczyć test.Niestety, nie udało ci się zaliczyć testu. Spróbuj ponownie.
Test

Test sprawdzający wiedzę z zakresu mitologii greckiej i rzymskiej

Liczba pytań:
8
Limit czasu:
10 min
Twój ostatni wynik:
-
RGEIkJehKBWrA1
Ćwiczenie 8
Odpowiedz na pytania lub uzupełnij tekst. 1. Grecka bogini piękna i miłości., 2. Bohater wojny trojańskiej, heros., 3. Dzieci Uranosa i Gai; walczyli po obu stronach sporu Zeusa z Kronosem., 4. Władca Krety, ojciec Minotaura., 5. Bóg grecki, patron poezji i muzyki.
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R8NGpFspUcLv52
Ćwiczenie 9
Odpowiedz na pytanie: od jakich czasowników łacińskich pochodzą następujące rzeczowniki funkcjonujące w języku polskim? Czasowniki podaj w bezokoliczniku. Inwazja – odpowiedź: Tu uzupełnij Defensywa – odpowiedź: Tu uzupełnij Akceptacja – odpowiedź: Tu uzupełnij Cesja – odpowiedź: Tu uzupełnij Kredyt – odpowiedź: Tu uzupełnij Skrypt – odpowiedź: Tu uzupełnij
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Słowniki

Słownik łacińsko‑polski

Accipio, -ere, -cepi
Accipio, -ere, -cepi
RWviM9hf8Al57
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Accipio w języku łacińskim.

przyjąć, wziąć.

R1ElBJmP8cqOt
Bezdomny biorący pieniądze od mężczyzny w garniturze, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Bezdomny biorący pieniądze od mężczyzny w garniturze, fotografia, licencja: CC BY 3.0.
Aeneas, -ae
Aeneas, -ae
RDNTo3yeerw3R
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Aeneas.

Eneasz.

R1S5puLXcX6PI
„Eneasz uciekający z Troi”, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Eneasz uciekający z Troi, grafika, domena publiczna.
Apollo, -inis
Apollo, -inis
RmHI6Cy8kh4ZN
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Apollo.

Apollo.

RQBYwUS8kuBfX
Wizerunek Apolla uchwycony na późnorzymskiej mozaice, odnalezione nieopodal miasta Al Dżamm w Tunezji, 2006 r., wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0, fotograf: Maciej Szczepańczyk
Źródło: Maciej Szczepańczyk, Wizerunek Apolla uchwycony na późnorzymskiej mozaice, odnalezione nieopodal miasta Al Dżamm w Tunezji, mozaika, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Apollo1.JPG [dostęp 28.09.2023], licencja: CC BY-SA 3.0.
Bellum, -i
Bellum, -i
R1IPtaqbArGoR
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Bellum.

wojna.

R11v6Y4sbPqw2
Ilustracja obrazująca starożytną bitwę podczas wojny, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Ilustracja obrazująca starożytną bitwę podczas wojny, ilustracja, licencja: CC BY 3.0.
Caelum, -i
Caelum, -i
RvdC7KtWSjwK8
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Caelum.

niebo.

RkvnUBdZSEd6c
Niebo z prześwitującymi przez chmury promieniami słonecznymi, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Niebo z prześwitującymi przez chmury promieniami słonecznymi, fotografia, licencja: CC BY 3.0.
Cedo, -ere, cessi, -ssum
Cedo, -ere, cessi, -ssum
R1LJiO61VubYd
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Cedo.

przypaść w udziale.

RtE5pYgKKZ6N3
Złodzieje dzielący łup, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Złodzieje dzielący łup, fotografia, licencja: CC BY 3.0.
Ceres, -eris
Ceres, -eris
R1BH7UABYC7Bj
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Ceres.

Cerera (w mitologii greckiej: Demeter).

R1L0Ks6k4iOL2
Rzeźba z domniemanym wizerunkiem Demeter, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Rzeźba z domniemanym wizerunkiem Demeter, fotografia, licencja: CC BY 3.0.
Cognosco, -ere, -ovi, -tum
Cognosco, -ere, -ovi, -tum
R1HOxY0B0i1Wn
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa słowa cognosco w języku łacińskim.

poznawać.

RyB8mv6MFsJsM
Podanie dłoni w geście przywitania i poznania nowej osoby, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Podanie dłoni w geście przywitania i poznania nowej osoby, fotografia, licencja: CC BY 3.0.
Credo, -ere, -didi, -tum
Credo, -ere, -didi, -tum
R1Y3csbfx5Xh4
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Credo.

ufać, wierzyć.

defendo, -ere, -i, -sum
defendo, -ere, -i, -sum
R17wsgpmEP1KC
Nagranie przedstawia wymowę słowa defendo w języku łacińskim.

bronić się.

R1HlOCnPvC0qu
Inscenizacja obrazująca grupę osób stylizowanych na Spartan stojących w szyku obronnym, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Inscenizacja obrazująca grupę osób stylizowanych na Spartan stojących w szyku obronnym, fotografia, licencja: CC BY 3.0.
deus, -i
deus, -i
R14sjXLYbFBiR
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa deus.

bóg, bóstwo

Divido, -ere, -visi, -sum
Divido, -ere, -visi, -sum
R1SGJM65dyuMR
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Divido.

oddzielić, rozdzielić.

RFfRKevwMp2fu
Kolorowe pojemniki na śmieci, każdy na oddzielne surowce wtórne, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Kolorowe pojemniki na śmieci, każdy na oddzielne surowce wtórne, fotografia, licencja: CC BY 3.0.
Fuga, -ae
Fuga, -ae
RRsg9n5mYgI4L
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa fuga.

ucieczka, wygnanie.

Hortus, -i
Hortus, -i
R1LqiKOqu4mov
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Hortus.

ogród.

RJHTKd3qbxtx8
Ogród z drzewami i krzewami, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Ogród z drzewami i krzewami, fotografia, licencja: CC BY 3.0.
Imperium, -i
Imperium, -i
RoSCezO0eth7R
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Imperium.

władza, państwo.

RK8jUyvrYMoXS
Korona, jako symbol kojarzący się z władzą, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Korona, jako symbol kojarzący się z władzą, fotografia, licencja: CC BY 3.0.
Inferi, -orum
Inferi, -orum
R1chjve1OMxFV
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa inferi w języku łacińskim.

piekło, podziemia.

invado, -ere, -vasi, -sum
invado, -ere, -vasi, -sum
RvZZ1wqbEFrWj
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa invado.

wtargnąć, najechać.

Iuno, -onis
Iuno, -onis
R1UKRwlDQSYA0
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Iuno.

Junona (w mitologii greckiej: Hera).

Iuppiter, Iovis
Iuppiter, Iovis
R1VBEIee0ZPnj
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Iuppiter.

Jowisz (w mitologii greckiej: Zeus).

lego, -ere, -i, -tum
lego, -ere, -i, -tum
RCH8Gs2ZSPFQf
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa lego w języku łacińskim.

czytać.

RgezjhpzXF80W
Osoba czytająca książkę, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Osoba czytająca książkę, fotografia, licencja: CC BY 3.0.
Mercurius, -i
Mercurius, -i
RoD3DkvHeVc4h
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Mercurius.

Merkury (w mitologii greckiej: Hermes).

mundus, -i
mundus, -i
ReaBYvAQ3MTCG
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa mundus.

świat.

Neptunus, -i
Neptunus, -i
RjGcjes0bGI9d
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Neptunus.

Neptun (w mitologii greckiej: Posejdon).

Novus, -a, -um
Novus, -a, -um
R3cLK2UhvqHxI
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Novus.

nowy, świeży.

obtineo, -ere, -tinui, -ntum
obtineo, -ere, -tinui, -ntum
RNN2iqYUxKmAK
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa obtineo.

trzymać, posiadać.

pius, -a, -um
pius, -a, -um
Rs8XMJLgboYna
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa pius.

bogobojny, pobożny.

R1JQIrpwhHXy6
Modlący się chłopiec, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Modlący się chłopiec, fotografia, licencja: CC BY 3.0.
Pluto, -onis
Pluto, -onis
RxC70Sya6xIh1
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Pluto.

Pluton.

primordium, -i
primordium, -i
R163o1Qu4nZtJ
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa primordium

początek, pochodzenie.

propero, -are, -avi, -atum
propero, -are, -avi, -atum
R195npvyWeded
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa propero w języku łacińskim.

iść pospiesznie

puto, -are, -avi, -atum
puto, -are, -avi, -atum
RoyRGZbclPAdg
Nagranie dźwiękowe przedstawiające wymowę słowa puto w języku łacińskim.

wyznaczać.

proavus, -i
proavus, -i
RR88eG4xb6fwt
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa proavus.

pradziad, przodek.

R1AkWC3Ses7jY
Przodek współczesnego człowieka, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Przodek współczesnego człowieka, fotografia, licencja: CC BY 3.0.
quoque
quoque
R1R7gamQVgdgA
Nagranie dźwiękowe słowa przedstawia wymowę quoque w języku łacińskim.

także.

scribo, -ere, -ipsi, -tum
scribo, -ere, -ipsi, -tum
R4a68nDgYANIK
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa scribo oraz jego odmian w języku łacińskim.

pisać, opisywać.

R5Ff35zdXctHn
Kobieta zapisująca coś w zeszycie, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Kobieta zapisująca coś w zeszycie, fotografia, licencja: CC BY 3.0.
summus, -a, -um
summus, -a, -um
RQdl7QJeNXw6M
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa summus.

najwyższy.

R13q2FekXUCR7
Burdż Chalifa - najwyższy budynek na świecie, liczący 828 metrów wysokości, 2009 r. (ukończenie budowy), Dubaj, Zjednoczone Emiraty Arabskie, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Burdż Chalifa - najwyższy budynek na świecie, liczący 828 metrów wysokości, fotografia, licencja: CC BY 3.0.
terra, -ae
terra, -ae
Rt3WHvnC5kONi
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa terra w języku łacińskim.

ziemia.

RJwyM28WSu6RK
Fotografia fragmentu kuli ziemskiej uchwycona z kosmosu 7 grudnia 1972 r., przez załogę Apollo 17 - widoczny jest: półwysep Arabski, Afryka i Antarktyda, wikimedia.org, domena publiczna, fotografia: Harrison Schmitt lub Ron Evans
Źródło: Ron Evans, Harrison Schmitt, Fotografia fragmentu kuli ziemskiej uchwycona z kosmosu 7 grudnia 1972 r., przez załogę Apollo 17 - widoczny jest: półwysep Arabski, Afryka i Antarktyda, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:The_Blue_Marble_(remastered).jpg [dostęp 29.09.2023], domena publiczna.
Troia, -ae
Troia, -ae
RI6lrD5IZ2fLB
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Troia.

Troja.

R52ou1me3oP8b
Rekonstrukcja „Konia Trojańskiego” stojąca przed wejściem do antycznych wykopalisk Troi, wikimedia.org, CC BY 2.0, fotografia: Jorge Láscar
Źródło: Jorge Láscar, Rekonstrukcja „Konia Trojańskiego” stojąca przed wejściem do antycznych wykopalisk Troi, fotografia, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Troy_(and_a_trojan_horse)_(8709942456).jpg [dostęp 29.09.2023], licencja: CC BY 2.0.
Troianus, -i
Troianus, -i

trojański, Trojańczyk.

Vinco, -ere, vici, victum
Vinco, -ere, vici, victum
Rwqf7e98TmbdB
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa vinco w języku łacińskim.

podbić, pokonać, zwyciężyć.

RdjW4HikJPjD3
Kobieta na podium ze złotym medalem, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Kobieta na podium ze złotym medalem, fotografia, licencja: CC BY 3.0.
Vulcanus, -i
Vulcanus, -i
RKJRuiuYrF22J
Nagranie dźwiękowe przedstawia wymowę słowa Vulcanus.

Wulkan (w mitologii greckiej: Hefajstos).

RLLHhW0RkLMDy
Fresk przedstawiający domniemany wizerunek boga Vulcanusa (Hefajstosa), Casa de Siricus, Pompeje, Włochy, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0, fotografia: Sailko
Źródło: Sailko, Fresk przedstawiający domniemany wizerunek boga Vulcanusa (Hefajstosa), fresk, Casa de Siricus, Pompeje, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Casa_di_sirico,_triclinium,_09_teti_e_vulcano.jpg [dostęp 29.09.2023], licencja: CC BY-SA 4.0.

Słownik pojęć

Achilles
Achilles

mityczny heros i jeden z bohaterów wojny trojańskiej. Był synem Peleusa i Tetydy. Spór Achillesa z królem Agamemnonem stanowi główny wątek „Iliady” Homera.

RJKfVQWyyZItY
Ernst Herter, „Posąg Achillesa”, 1884 r., Achilleion, Korfu, Grecja, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: Ernst Herter, Posąg Achillesa, fotografia, Achilleion, Korfu, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Detail_of_Achilles_thniskon.JPG [dostęp 21.09.2022], licencja: CC BY 3.0.
Afrodyta
Afrodyta

grecka bogini piękna i miłości, córka Zeusa i Diony lub narodzona z morskich fal. Uchodziła za opiekunkę żeglarzy. Głównym ośrodkiem jej kultu był Cypr. Utożsamiana z rzymską Wenus.

R1FEtMLM4HCcS
Sandro Botticelli, „Narodziny Wenus”, pomiędzy 1484 a 1486 r., Galeria Uffizi, Florencja, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Sandro Botticelli, Narodziny Wenus, Olej na płótnie, Galeria Uffizi, Florencja, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Sandro_Botticelli_-_La_nascita_di_Venere_-_Google_Art_Project_-_edited.jpg [dostęp 21.09.2022], domena publiczna.
Apollo
Apollo

bóg grecki, syn Zeusa i Latony, brat Artemidy. Był patronem poezji, muzyki, sztuk i nauk oraz przewodnikiem muz.

RrD6f1QDOq3NY
Praksyteles, Marie‑Lan Nguyen (fotograf), „Apollo Sauroktonos”, I w., Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, CC BY 2.5
Źródło: Praksyteles, Marie-Lan Nguyen, Apollo Sauroktonos, rzeźba, marmur, Luwr, Paryż, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Apollo_Sauroktonos_Louvre_Ma441_n06.jpg [dostęp 21.09.2022], licencja: CC BY 2.5.
Ares
Ares

grecki bóg wojny, syn Zeusa i Hery. Nie cieszył się sympatią innych bogów i ludzi. Z Aresem utożsamiano rzymskiego boga Marsa.

RSSFNy27m9Mon
Jastrow (fot.), „Posąg Aresa”, rzymska kopia greckiego oryginału, data wykonania kopii nieznana, Willa Cesarza Hadriana, Tivoli, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0
Źródło: Jastrow, Posąg Aresa, rzymska kopia greckiego oryginału, odlew gipsowy, Willa Cesarza Hadriana, Tivoli, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Ares_Canope_Villa_Adriana_b.jpg [dostęp 21.09.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.
Artemida
Artemida

bogini grecka, córka Zeusa i Latony, siostra Apollina, opiekunka łowów, zwierząt, lasów i gór. W sztuce przedstawiana z łukiem i strzałami. W Rzymie utożsamiana z Dianą.

RcRO1kjTfTYn2
Leochares, Commonists (fotograf), „Artemida, bogini łowiecka”, rzymska kopia greckiego oryginału z I lub II wieku, 325 r. p.n.e. (rok wykonania oryginału), Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0
Źródło: Leochares, Commonists, „Artemida, bogini łowiecka”, rzymska kopia greckiego oryginału z I lub II wieku, rzeźba, marmur, Luwr, Paryż, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Diana_of_Versailles.jpg [dostęp 21.09.2022], licencja: CC BY-SA 4.0.
Askaniusz
Askaniusz

inaczej: Julus, syn Eneasza i Kreuzy, uciekinier z Troi wraz z ojcem Eneaszem. W Italii założył miasto Alba Longa. Uważany za protoplastę rodu julijskiego.

R17I4DDkXVghN
Michael Lahanis (fotograf), Iapyx usuwający grot strzały z uda Eneasza, I w., Narodowe Muzeum Archeologiczne, Neapol, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Michael Lahanis, Iapyx usuwający grot strzały z uda Eneasza, mozaika, Narodowe Muzeum Archeologiczne, Neapol, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Iapyx_removing_arrowhead_from_Aeneas.jpg [dostęp 21.09.2022], domena publiczna.
Atena
Atena

grecka bogini mądrości i sprawiedliwej wojny. Córka Zeusa, według mitu narodziła się z jego głowy. Opiekunka Aten, otaczana szczególną czcią w mieście.

RwgvY6Dl2GzZ2
Marie‑Lan Nguyen, „Atena trzymająca węża Erichtoniosa w koszyku”, rzymska kopia z greckiego oryginału, pomiędzy I a II w., Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Marie-Lan Nguyen, Atena trzymająca węża Erichtoniosa w koszyku, rzeźba, marmur, Luwr, Paryż, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Athena_ciste.jpg [dostęp 21.09.2022], domena publiczna.
Cyklopi
Cyklopi

jednoocy olbrzymi, synowie Uranosa i Gai. Uwięzieni w Tartarze i uwolnieni następnie przez Zeusa. W „Odysei” Homera przedstawieni jako dziki lud pasterski. Słynęli z wielkiej siły.

Demeter
Demeter

córka Kronosa i Rei, bogini pól, urodzaju i rolnictwa.

RlM2mxARUWqD3
Jastrow (fot.), „Popiersie Demeter”, rzymska kopia z greckiego oryginału, IV w. p.n.e. (data powstania oryginału), Narodowe Muzeum Rzymskie, Rzym, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Jastrow, Popiersie Demeter, popiersie, marmur, Narodowe Muzeum Rzymskie, Rzym, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Demeter_Altemps_Inv8596.jpg [dostęp 21.09.2022], domena publiczna.
Eneasz
Eneasz

mityczny heros trojański, który po zdobyciu Troi przez Greków i długiej tułaczce dotarł do Italii. Legendarny protoplasta Rzymian, bohater eposu Wergiliusza „Eneida”, przodek Romulusa i Remusa.

RIfdlmglxxqnN
Federico Barocci, „Eneasz uciekający z płonącej Troi”, 1598 r., Galeria Borghese, Rzym, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
Źródło: Federico Barocci, Eneasz uciekający z płonącej Troi, Olej na płótnie, Galeria Borghese, Rzym, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Aeneas%27_Flight_from_Troy_by_Federico_Barocci.jpg [dostęp 21.09.2022], domena publiczna.
Etruskowie
Etruskowie

lud zamieszkujący północną część Italii, dzisiejszą Toskanię. W VII‑VI w. p.n.e. najpotężniejszy lud na Półwyspie Apenińskim. Nie tworzyli jednolitego państwa. Posiadali rozwiniętą i oryginalną kulturę. W IV‑III w. p.n.e. podbici przez Rzymian.

Gaja
Gaja

pierwsza bogini, która wyłoniła się z Chaosu wraz z Uranosem, Matka‑Ziemia.

Geniusz
Geniusz

określenie bóstwa opiekuńczego każdego mężczyzny, a także miejsca (z języka łacińskiego: genius loci).

Hades
Hades

bóg‑władca świata zmarłych, syn Kronosa i Rei. Był również uznawany za patrona bogactw naturalnych ziemi (Pluton). Hades stanowi również nazwę samego podziemnego świata zmarłych.

Hefajstos
Hefajstos

bóg ognia, patron kowali i złotników, syn Zeusa i Hery. Jego dziełem miała być egida, czyli tarcza Zeusa oraz zbroja Achillesa. Szczególną czcią cieszył się w miejscach położonych w pobliżu wulkanów (np. na Sycylii). Utożsamiany również z rzymskim bogiem Wulkanem.

Herakles
Herakles

Najsłynniejszy grecki heros, syn Zeusa i śmiertelniczki Alkmeny. Słynął ze swojej nadzwyczajnej siły. Po śmierci był czczony jako bóg.

Hestia
Hestia

patronka ogniska domowego, córka Kronosa i Rei, siostra Zeusa. Utożsamiana z rzymską boginią Westą.

Homer
Homer

żyjący prawdopodobnie w VIII w. p.n.e., najsłynniejszy i najważniejszy grecki poeta, autor poematów epickich „Iliady” i „Odysei”. Był niezwykle ceniony już w starożytności, uznawany za „wychowawcę Greków”, przypisywano mu również autorstwo licznych innych eposów i hymnów. Pochodzenie i twórczość Homera już w starożytności bywały przedmiotem sporu, który ponownie rozgorzał w czasach nowożytnych (tzw. kwestia homerowa).

Janus
Janus

rzymskie bóstwo staroitalskie, bóg bram, domostw oraz początku. Przedstawiany jako mężczyzna o dwóch twarzach. Poświęcony był mu pierwszy dzień roku oraz pierwszy miesiąc (z języka łacińskiego: Ianuarius). Świątynia Janusa na rzymskim Forum Romanum otwierana była na czas wojny i zamykana, gdy zawierano pokój.

Jazon
Jazon

grecki heros, słynny z wyprawy po złote runo na statku Argo (tak zwana wyprawa Argonautów).

Juliusz Cezar
Juliusz Cezar

100‑44 r. p.n.e. – rzymski polityk, dowódca wojskowy i dyktator. Znany przede wszystkim ze swoich podbojów w Galii i późniejszej wojny domowej z Gnejuszem Pompejuszem, po której przejął pełnię władzy w Rzymie. W wyniku decyzji politycznych Cezara, który ogłosił się dyktatorem na czas nieokreślony, wśród senatorów zawiązał się spisek. W dniu 15 marca 44 r. p.n.e. (idy marcowe) Juliusz Cezar został zamordowany przez obrońców republiki. Do naszych czasów zachowały się dzieła historyczne Cezara, opisujące jego podboje w Galii oraz walkę w czasie wojny domowej.

Kadmos
Kadmos

syn króla Fenicji, brat Europy, założyciel Teb. Według tradycji miał wprowadzić w Grecji alfabet, zaczerpnięty od Fenicjan.

Kekrops
Kekrops

legendarny władca Attyki, sędzia w sporze Ateny i Posejdona o sprawowanie opieki nad krainą i miastem‑państwem (późniejszymi Atenami). Według mitologii był półczłowiekiem‑półwężem.

Kronos
Kronos

tytan, syn Uranosa i Gai. Obalił rządy ojca i zapanował nad światem wraz z małżonką Reą.

Lary
Lary

duchy opiekuńcze, sprawujące opiekę nad domostwem. Ich postacie, w formie małych posągów, umieszczano w rzymskich domach, modlono się do nich i składano ofiary.

Minos
Minos

władca Krety, syn Europy i Zeusa. Jego żona Pazyfae urodziła Minotaura – potwora o ludzkim ciele i głowie byka. Po śmierci Minos był jednym z sędziów w Hadesie.

Odyseusz
Odyseusz

mityczny król Itaki, syn Leartesa i Antiklei, bohater wojny trojańskiej. Czyny Odyseusza zostały opisane przez Homera zarówno w „Iliadzie” jak i „Odysei”.

Oktawian August
Oktawian August

63 r. p.n.e. – 14 r. n.e. - wnuk siostry Juliusza Cezara, wyznaczony przez niego na następcę. Członek drugiego triumwiratu, następnie pierwszy rzymski cesarz. Nosił tytuł princepsa (pierwszego senatora) i zachowywał pozory republiki. Stąd pierwszy okres istnienia cesarstwa rzymskiego nazywamy „pryncypatem”.

Olimp
Olimp

szczyt w północnej Grecji, który według wierzeń Greków miał być siedzibą bogów.

Penaty
Penaty

italskie bóstwa opiekuńcze, początkowo opiekunowie spiżarni. Oddawano im cześć w świątyni Westy.

Perseusz
Perseusz

grecki heros, syn Zeusa i Danae. Słynął między innymi z zabicia Meduzy.

Posejdon
Posejdon

syn Kronosa i Rei, bóg mórz, jezior i rzek, patron żeglarzy i rybaków. Był jednym z bogów olimpijskich. Utożsamiany z rzymskim Neptunem, zazwyczaj przedstawiany z trójzębem.

Radamantys
Radamantys

grecki heros, syn Zeusa i Europy, brat Minosa i Sarpedona. Był jednym z sędziów w Hadesie.

Reja
Reja

córka Uranosa i Gai, bogini płodności, siostra i żona Kronosa.

Romulus
Romulus

VIII w. p.n.e., legendarny założyciel i pierwszy król Rzymu, brat bliźniak Remusa.

Sturęcy
Sturęcy

inaczej Hekatonchejrowie, dzieci Uranosa i Gai. Razem z cyklopami zostali wtrąceni do Tartaru.

Syzyf
Syzyf

założyciel i władca Efyry, późniejszego Koryntu. Dopuszczony do uczt na Olimpie, miał następnie zdradzać ludziom tajemnice bogów. Po śmierci wybłagał u Hadesa zgodę na powrót do świata żywych na krótki czas. Po wielu latach ukrywania się przed bogami na ziemi, sprowadzony ponownie do Hadesu przez Hermesa. Za swoje przewiny został skazany na wieczną pracę, polegającą na wtaczaniu pod górę wielkiego głazu.

Tages
Tages

etruskie bóstwo, wyobrażone jako dziecko z głową starca, bóg mądrości, posiadający dar prorokowania.

Tartar
Tartar

najniższa i najmroczniejsza część świata zmarłych. Przebywały tam dusze skazane na wieczne męki. Uranos strącił do Tartaru sturękich oraz cyklopów.

Terminus
Terminus

rzymski bóg, patron granic państwowych i prywatnych. Jego kult mógł sięgać samych początków miasta Rzym i wywodzić się z dawnych wierzeń italskich.

Tezeusz
Tezeusz

mityczny heros ateński, królewicz. Mitologia przypisuje mu liczne bohaterskie czyny, wśród których najbardziej znane jest zabicie Minotaura w labiryncie na Krecie. Obok Heraklesa był jednym z największych greckich herosów. Ateńczycy czcili Tezeusza jako bohatera miasta, który zjednoczył Attykę i uwolnił miasto od zależności od Krety.

Tytani
Tytani

dzieci Uranosa i Gai, które stanęły do walki przeciw ojcu. Następnie tytani walczyli po obu stronach sporu Zeusa z Kronosem (tzw. tytanomachia). Popierający Kronosa tytani po przegranej walce zostali strąceni do Tartaru.

Uranos
Uranos

pierwsze bóstwo, które wraz z żoną Gają wyłoniło się z Chaosu. Ojciec tytanów, cyklopów i sturękich. Obalony następnie przez syna, tytana Kronosa.

Zeus
Zeus

najważniejszy bóg greckiego panteonu, ojciec bogów, syn Kronosa i Rei, królował na Olimpie. Jego żoną była Hera. Utożsamiany z rzymskim Jowiszem.

Słownik pojęć został opracowany na podstawie:

  • Winniczuk L., Słownik kultury antycznej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1989.

Notatki ucznia

R97sIp6zZbWGD
(Uzupełnij).
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.

Galeria

Bibliografia

  • Graves R., Mity greckie, tłum. H. Krzeczkowski, Vis‑à-vis, Kraków 2012.

  • Grimal P., Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, tłum. M. Bronarska, Ossolineum, Wrocław 1987.

  • Parandowski J., Mitologia, Wydawnictwo Puls, Londyn 1992.

  • Winniczuk L., Ludzie, zwyczaje i obyczaje starożytnej Grecji i Rzymu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.

  • Winniczuk L., Słownik kultury antycznej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1989.