Młody instrumentalista - instrumenty perkusyjne sztabkowe
Wprowadzenie
Pierwsze skojarzenie jakie przychodzi na myśl mówiąc o instrumentach perkusyjnych to różnego rodzaju instrumenty wykonujące rytm – zestaw perkusyjny, czy na przykład bęben. Jednak liczną grupę tych instrumentów wzbogacają instrumenty perkusyjne melodyczne. Są to instrumenty, z których oprócz rytmu można wydobyć również melodię.
rozpoznawać brzmienie podstawowych instrumentów sztabkowych,
podstawowej techniki gry na instrumentach perkusyjnych sztabkowych,
grać na dzwonkach znane melodie z akompaniamentemakompaniamentem,
wykonywać akompaniament do znanych melodii,
grać w grupie dźwięki w systemie chroma‑notes [czytaj: kroma nołts].
Instrumenty perkusyjne sztabkowe – ilustracja interaktywna

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/b/P1BvrbthM
Odpowiedz na pytanie. Który z wymienionych wyżej instrumentów pochodzi z Afryki? Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
Odpowiedz na pytanie. Który z wymienionych instrumentów używany jest jako do nauki podstawowych melodii opartych najczęściej o gamę C‑dur? Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
Na podstawie wiedzy zdobytej z ilustracji interaktywnej wymień najważniejsze różnice pomiędzy dzwonkami chromatycznymi a diatonicznymi. Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
Partytura piosenki „Panie Janie” na głos i dzwonki:

Zagraj na dzwonkach akompaniament wskazany w partyturze. Zwróć uwagę, że melodia akompaniamentu opiera się o dwa dźwięki cIndeks górny 11 oraz gIndeks górny 11.
Zaśpiewaj melodię piosenki „Panie Janie” (pięciolinia oznaczona sformułowaniem „Głos”)
Zagraj na dzwonkach akompaniament piosenki „Panie Janie” wraz z nagraniem melodii tej piosenki.
Zaśpiewaj melodię piosenki „Panie Janie” jednocześnie akompaniując sobie na dzwonkach
Chwyć pałeczki oburącz, nie ściskając ich w palcach zbyt mocno.
Uderz pałeczką w środek wybranej przez siebie sztabki aby wydobyć dźwięk.
Zagraj glissandoglissando [czytaj: glisando] po wszystkich sztabkach, w górę i w dół.
Zagraj gamę C‑dur w górę i w dół powtarzając każdy dźwięk czterokrotnie.
Animacja z utworami „Wlazł kotek na płotek” i „Kurki trzy” na dzwonki z kolorami chroma‑notes [czytaj: kroma nołts]

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RluB1L61Crcom
Animacja przedstawia interaktywną partyturę utworu "Wlazł kotek na płotek" na dzwonki. Plansza tytułowa zawiera tytuł wspomnianego utworu oraz ilustrację, przedstawiającą pięciolinię z kluczem wiolinowym i nutami w różnych kolorach. W trakcie trwania animacji, w synchronizacji ze ścieżką dźwiękową, na pięciolinii pojawiają się kolorowe nuty. Pierwsza partia w systemie to melodia, druga to akompaniament – obie są wykonywane przez dzwonki. Metrum utworu to trzy czwarte. Pierwszy takt w linii melodii składa się z trzech ćwierćnut: g, e, e. Kolejny takt również stanowią trzy ćwierćnuty, ale z dźwiękami f, d, d. W następnym takcie są dwie ósemki i półnuta c, e, g. Czwarty takt jest taki sam jak pierwszy, a piąty taki sam jak drugi. Natomiast ostatni takt tworzą dwie ósemki i półnuta z dźwiękami c, e, c. Partia akompaniamentu składa się wyłącznie z półnut z kropką. W każdym z sześciu taktów znajduje się jedna nuta, kolejno z dźwiękiem: c, g, c, c, g, c.
Wybierz jeden z kolorów (a co za tym idzie, dźwięków) z melodii i zagraj z nagraniem. Pamiętaj, by równo grać wybrany dźwięk. Po zakończeniu zrób to samo z innymi kolorami.
Wybierz jeden z kolorów (a co za tym idzie, dźwięków) z akompaniamentu i zagraj z nagraniem. Pamiętaj, by równo grać wybrany dźwięk. Po zakończeniu zrób to samo z innymi kolorami.
Dobierz sobie kolegę lub koleżankę do pary. Niech jedna osoba zagra melodię, a druga akompaniament. Jeśli nie możesz nikogo znaleźć, zagraj samemu z nagraniem.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1RrIjIUn5jiJ
Animacja przedstawia interaktywną partyturę utworu "Kurki trzy" na dzwonki. Plansza tytułowa zawiera tytuł wspomnianego utworu oraz ilustrację, przedstawiającą pięciolinię z kluczem wiolinowym i nutami w różnych kolorach. W trakcie trwania animacji, w synchronizacji ze ścieżką dźwiękową, na pięciolinii pojawiają się kolorowe nuty. Pierwsza partia w systemie to melodia, druga to akompaniament – obie są wykonywane przez dzwonki. Metrum utworu to dwie czwarte. Pierwszy takt w linii melodii składa się z dwóch ćwierćnut: c, c. Kolejny takt stanowią dwie ćwierćnuty z dźwiękami g, g. W następnym takcie są dwie ćwierćnuty a, a. Czwarty takt tworzy tylko półnuta z dźwiękiem g. Kolejny takt to dwie półnuty f, f. Następny to dwie półnuty e, e. Kolejny to dwie półnuty d, d. Końcowy takt w tej linijce partii melodii to półnuta c. W drugiej linijce partii melodii, każdy takt składa się z dwóch ćwierćnut z dźwiękami, kolejno w taktach: g, g, f, f, e, e, d, d, g, g, f, f, e, e, d, d. Trzecią linijkę partii melodii rozpoczynają dwie ćwierćnuty c, c. Kolejny takt to dwie ćwierćnuty g, g. Następny to dwie ćwierćnuty a, a. Kolejny takt składa się z półnuty g. Następny z dwóch ćwierćnut f, f. Kolejny z dwóch ćwierćnut e, e. Kolejny z dwóch ćwierćnut d, d. Partia melodii kończy się półnutą c w ostatnim takcie. Partia akompaniamentu zawiera tylko jedną półnutę w każdym takcie. Odpowiednio z dźwiękiem: c, c, f, c, c, c, g, c, c, c, c, g, c, c, c, g, c, c, f, c, c, c, g, c.
Wybierz jeden z kolorów (a co za tym idzie, dźwięków) z melodii i zagraj z nagraniem. Pamiętaj, by równo grać wybrany dźwięk. Po zakończeniu zrób to samo z innymi kolorami.
Wybierz jeden z kolorów (a co za tym idzie, dźwięków) z akompaniamentu i zagraj z nagraniem. Pamiętaj, by równo grać wybrany dźwięk. Po zakończeniu zrób to samo z innymi kolorami.
Dobierz sobie kolegę lub koleżankę do pary. Niech jedna osoba zagra melodię, a druga akompaniament. Jeśli nie możesz nikogo znaleźć, zagraj samemu z nagraniem.
Partytury utworów „Pada śnieg” i „Oda do radości”

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RZZroXQVRfMgx
Animacja przedstawia interaktywną partyturę utworu "Pada śnieg". Na początku na ekranie wyświetla się tytuł animacji, wypisany białą czcionką na różowym tle: „Partytura utworu "Pada śnieg"”. Reszta ekranu jest biała. Pod tytułem znajduje się ilustracja przedstawiająca różnokolorowe nuty oraz klucz wiolinowy, porozrzucane po pięciolinii wygiętej w kształt fali. W trakcie odtwarzania utworu miarowo pojawiają się nuty w dwóch pięcioliniach: pierwsza należy do partii melodii, natomiast druga do partii akompaniamentu. Utwór jest napisany w metrum cztery czwarte, w tonacji C‑dur. Ma łącznie szesnaście taktów. Po zakończeniu odtwarzania utworu w pięcioliniach są już kompletne partie ze wszystkimi nutami. W partii melodii w pierwszym takcie na pierwszą miarę grana jest żółta ćwierćnuta e, następnie ponownie żółta ćwierćnuta e na drugą miarę, a na miary trzecią oraz czwartą zapisano żółtą półnutę e. Takt drugi w partii melodii jest dokładnie taki sam, jak takt pierwszy: na pierwsze dwie miary zapisano dwie żółte ćwierćnuty e, natomiast na miary trzecią oraz czwartą żółtą półnutę e. W trzecim takcie na pierwszą miarę zapisano żółtą ćwierćnutę e, na miarę drugą ciemnozieloną ćwierćnutę g, na trzecią miarę zieloną ćwierćnutę c, natomiast na miarę czwartą pomarańczową ćwierćnutę d. W czwartym takcie na pierwszą miarę wykonywana jest żółta cała nuta e. W takcie piątym na wszystkie miary grane są cztery jasnozielone ćwierćnuty f. W szóstym takcie na pierwszą miarę zapisano jasnozieloną ćwierćnutę f, a na miary od drugiej do czwartej żółte ćwierćnuty e. W siódmym takcie na pierwszą miarę zapisano żółtą ćwierćnutę e, na miarę drugą oraz trzecią po pomarańczowej ćwierćnucie d, a na czwartą miarę żółtą ćwierćnutę e. W takcie ósmym na pierwszą miarę zapisano pomarańczową półnutę d, a następnie na miarę trzecią ciemnozieloną półnutę g, przy czym zmiana z jednego dźwięku na drugi następuje z artykulacją legato. Takt dziewiąty rozpoczyna się od żółtej ćwierćnuty e granej na pierwszą miarę, na miarę drugą zapisano ponownie żółtą ćwierćnutę e, a na miary trzecią oraz czwartą żółtą półnutę e. Podobnie jest w takcie dziesiątym: najpierw na pierwsze dwie miary zapisano dwie żółte ćwierćnuty e, a dalej żółtą półnutę e. W takcie jedenastym na pierwszą miarę grana jest żółta ćwierćnuta e, na miarę drugą ciemnozielona ćwierćnuta g, na trzecią miarę czerwona ćwierćnuta c, a na miarę czwartą pomarańczowa ćwierćnuta d. W dwunastym takcie wykonywana jest wyłącznie żółta cała nuta e. W trzynastym takcie na każdą miarę zapisano po jasnozielonej ćwierćnucie f. W takcie czternastym na pierwszą miarę grana jest jasnozielona ćwierćnuta f, a dalej, na miary od drugiej do czwartej, zapisano po żółtej ćwierćnucie e. W takcie piętnastym na pierwsze dwie miary wykonywane są dwie ciemnozielone ćwierćnuty g, na miarę trzecią jasnozielona ćwierćnuta f, a na miarę czwartą zapisano pomarańczową ćwierćnutę d. W ostatnim, szesnastym takcie partii melodii grana jest czerwona cała nuta c. W partii akompaniamentu wszystkie dźwięki to całe nuty. W pierwszych czterech taktach są to czerwone całe nuty c, w takcie piątym jasnozielona cała nuta f, w taktach szóstym oraz siódmym ponownie czerwone cała nuta c, a w ósmym takcie ciemnozielona cała nuta g. W taktach od dziewiątego do dwunastego ponownie zapisano na czerwono cała nuta c, w trzynastym jasnozieloną cała nuta f. W czternastym takcie grana jest czerwona cała nuta c, w piętnastym takcie ciemnozielona cała nuta g, a w takcie szesnastym po raz kolejny czerwona cała nuta c.
Odczytaj głośno kolejne nazwy dźwięków. Zacznij od melodii, a kiedy skończysz, zrób to samo z partią akompaniamentu.
Teraz odczytaj rytm za pomocą tataizacji. Zacznij od melodii, a kiedy skończysz, zrób to samo z partią akompaniamentu.
Zaśpiewaj całą melodię wraz z nagraniem.
Pada śnieg, pada śnieg, dzwonią dzwonki sań
co za radość, gdy saniami można jechać w dal
Gdy pada śnieg, pada śnieg, dzwonią dzwonki sań
a przed nami i za nami wiruje tyle gwiazd.
Dobierz sobie kolegę lub koleżankę do pary. Niech jedna osoba zagra melodię, a druga akompaniament. Jeśli nie możesz nikogo znaleźć, zagraj samodzielnie przy użyciu nagrania.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RLRgE7jgXMIMt
Animacja przedstawia interaktywną partyturę utworu "Oda do radości". Plansza tytułowa zawiera tytuł wspomnianego utworu oraz ilustrację, przedstawiającą pięciolinię z kluczem wiolinowym i nutami w różnych kolorach. W trakcie trwania animacji, w synchronizacji ze ścieżką dźwiękową, na pięciolinii pojawiają się kolorowe nuty. Pierwsza partia w systemie to melodia, druga to akompaniament. Metrum utworu to cztery czwarte. Pierwszy takt w linii melodii składa się z czterech ćwierćnut: e, e, f, g. Następny takt to cztery ćwierćnuty: g, f, e, d. Kolejny to cztery ćwierćnuty: c, c, d, e. Następny takt składa się z ćwierćnuty z kropką z dźwiękiem e, ósemki z dźwiękiem d, ćwierćnuty z dźwiękiem d i pauzy ćwierćnutowej. W drugiej linijce partii melodii pierwsze trzy takty są identyczne jak w pierwszej, natomiast ostatni takt to ćwierćnuta z kropką z dźwiękiem d, ósemka z dźwiękiem c, ćwierćnuta z dźwiękiem c i pauza ćwierćnutowa. Partia akompaniamentu w pierwszej linijce składa się wyłącznie z całych nut z dźwiękami kolejno w taktach: c, g, c, g. W drugiej linijce partia akompaniamentu dla pierwszych trzech taktów jest identyczna, a w ostatnim znajdują się dwie półnuty: g, c.
Odczytaj głośno kolejne nazwy dźwięków. Zacznij od melodii, a kiedy skończysz, zrób to samo z partią akompaniamentu.
Teraz odczytaj rytm za pomocą tataizacji. Zacznij od melodii, a kiedy skończysz, zrób to samo z partią akompaniamentu.
Dobierz sobie kolegę lub koleżankę do pary. Niech jedna osoba zagra melodię, a druga akompaniament. Jeśli nie możesz nikogo znaleźć, zagraj samodzielnie przy użyciu nagrania.
Partytury utworów „Lato, lato” (tonacja C‑dur), „Happy Birthday” [czytaj: happi berwdej] (tonacja G‑dur) i „Krakowiaczek jeden” tonacja F‑dur)

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RdlPtklksZmbv
Animacja przedstawia interaktywną partyturę utworu "Lato, lato" (tonacja C‑dur). Plansza tytułowa zawiera tytuł wspomnianego utworu oraz ilustrację, przedstawiającą pięciolinię z kluczem wiolinowym i nutami w różnych kolorach. W trakcie trwania animacji, w synchronizacji ze ścieżką dźwiękową, na pięciolinii pojawiają się kolorowe nuty. Pierwsza partia w systemie to melodia, druga to akompaniament. Metrum utworu to cztery czwarte. Pierwszy takt w linii melodii składa się z dwóch półnut z dźwiękiem g. Następny zawiera ćwierćnutę e i półnutę z kropką z dźwiękiem g. Kolejny takt to półnuta z dźwiękiem a i półnuta z dźwiękiem g. Następny zawiera ćwierćnutę f i półnutę z kropką z dźwiękiem d. Druga linijka partii melodii zaczyna się taktem z dwoma półnutami f. Kolejny takt zawiera ćwierćnutę d i półnutę z kropką z dźwiękiem f. W następnym są dwie półnuty g, f. Dalej ćwierćnuta e i półnuta z kropką z dźwiękiem c. Kolejny takt to dwie półnuty g. Następny to ćwierćnuta e i półnuta z kropką z dźwiękiem g. Trzecia linijka partii melodii rozpoczyna się taktem z dwoma półnutami c, a. W kolejnym takcie jest cała nuta g. Następny składa się z czterech ćwierćnut: f, g, a, f. Przedostatni takt to dwie półnuty: e, c. Ostatni takt składa się z całej nuty z dźwiękiem d. Partia akompaniamentu w pierwszych trzech taktach zawiera po jednej całej nucie z dźwiękiem c. Ostatni takt pierwszej linijki to cała nuta z dźwiękiem f. W drugiej linijce partii akompaniamentu, pierwsze trzy takty zawierają po jednej całej nucie z dźwiękiem f. Trzy kolejne takty zawierają po jednej całej nucie z dźwiękiem c. W ostatniej linijce partia akompaniamentu zawiera kolejno w taktach: całą nutę f, całą nutę c, całą nutę f, całą nutę c, całą nutę g.
Odczytaj głośno kolejne nazwy dźwięków. Zacznij od melodii, a kiedy skończysz, zrób to samo z partią akompaniamentu.
Teraz odczytaj rytm za pomocą tataizacji. Zacznij od melodii, a kiedy skończysz, zrób to samo z partią akompaniamentu.
Zaśpiewaj całą melodię wraz z nagraniem.
Lato, lato, lato czeka,
Razem z latem czeka rzeka,
Razem z rzeką czeka las,
A tam ciągle nie ma nas.
Dobierz sobie kolegę lub koleżankę do pary. Niech jedna osoba zagra melodię, a druga akompaniament. Jeśli nie możesz nikogo znaleźć, zagraj samodzielnie przy użyciu nagrania.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/RagS44UDh98tC
Animacja przedstawia interaktywną partyturę utworu "Happy birthday" (tonacja G‑dur). Plansza tytułowa zawiera tytuł wspomnianego utworu oraz ilustrację, przedstawiającą pięciolinię z kluczem wiolinowym i nutami w różnych kolorach. W trakcie trwania animacji, w synchronizacji ze ścieżką dźwiękową, na pięciolinii pojawiają się kolorowe nuty. Pierwsza partia w systemie to melodia, druga to akompaniament. Przy kluczu wiolinowym, na piątej linii znajduje się krzyżyk. Metrum utworu to trzy czwarte. Pierwszy takt w linii melodii składa się z dwóch ósemek d, d. W następnym takcie są trzy ćwierćnuty: e, d, g. W kolejnym jest ćwierćnuta z dźwiękiem f, pauza ćwierćnutowa i dwie ósemki d, d. Następny takt zawiera trzy ćwierćnuty: e, d, a. Ostatni takt w tej linii melodii zawiera ćwierćnutę g, pauzę ćwierćnutową i dwie ósemki d, d. Drugą linijkę partii melodii rozpoczyna takt z ćwierćnutą z dźwiękiem d w drugiej oktawie, ćwierćnutą z dźwiękiem h i dwoma ósemkami f, f. W kolejnym takcie znajduje się ćwierćnuta f, ćwierćnuta e i dwie ósemki c, c. Następnie mamy trzy ćwierćnuty: h, g, a. Ostatni takt to półnuta z kropką z dźwiękiem g. Partia akompaniamentu składa się w pierwszym takcie z pauzy ćwierćnutowej, w kolejnym jest półnuta z kropką z dźwiękiem g. W kolejnych dwóch taktach znajduje się po jednej półnucie z kropką z dźwiękiem d. W kolejnym takcie jest półnuta z kropką z dźwiękiem g. W drugiej linijce partii akompaniamentu, w każdym takcie jest tylko półnuta z kropką z dźwiękami kolejno: g, c, g, g.
Przypomnij sobie, co oznacza widoczny w partyturze znak przykluczowy. Pamiętając o tym, co zmienia, odczytaj głośno kolejne nazwy dźwięków. Zacznij od melodii, a kiedy skończysz, zrób to samo z partią akompaniamentu.
Teraz odczytaj rytm za pomocą tataizacji. Zacznij od melodii, a kiedy skończysz, zrób to samo z partią akompaniamentu.
Zaśpiewaj całą melodię wraz z nagraniem.
Happy birthday to you [czytaj: happi berfdej tu ju],
Happy birthday to you,
Happy birthday dear [czytaj: happi berfdej dir],
Happy birthday to you!
Dobierz sobie kolegę lub koleżankę do pary. Niech jedna osoba zagra melodię, a druga akompaniament. Jeśli nie możesz nikogo znaleźć, zagraj samodzielnie przy użyciu nagrania.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1QipfnrLndss
Animacja przedstawia interaktywną partyturę utworu "Krakowiaczek jeden" (tonacja F‑dur). Plansza tytułowa zawiera tytuł wspomnianego utworu oraz ilustrację, przedstawiającą pięciolinię z kluczem wiolinowym i nutami w różnych kolorach. W trakcie trwania animacji, w synchronizacji ze ścieżką dźwiękową, na pięciolinii pojawiają się kolorowe nuty. Pierwsza partia w systemie to melodia, druga to akompaniament. Przy kluczu wiolinowym, na trzeciej linii znajduje się bemol. Metrum utworu to dwie czwarte. Pierwszy takt w linii melodii składa się z czterech ósemek, połączonych po dwie, z dźwiękami: e, g, h, d (z drugiej oktawy). Następny takt składa się z ósemki c, ćwierćnuty a i pauzy ósemkowej. Dalej znowu są cztery ósemki, połączone po dwie, z dźwiękami: c, c, h, g. Następnie ósemka f, ćwierćnuta a i pauza ósemkowa. W drugiej linijce partii melodii trzy pierwsze takty są identyczne jak w pierwszej, natomiast ostatni takt zawiera dwie ćwierćnuty f, f. Partia akompaniamentu w obu linijkach jest taka sama i składa się z samych półnut (po jednej w każdym takcie) z dźwiękami: c, f, c, f.
Przypomnij sobie, co oznacza widoczny w partyturze znak przykluczowy. Pamiętając o tym, co zmienia, odczytaj głośno kolejne nazwy dźwięków. Zacznij od melodii, a kiedy skończysz, zrób to samo z partią akompaniamentu.
Teraz odczytaj rytm za pomocą tataizacji. Zacznij od melodii, a kiedy skończysz, zrób to samo z partią akompaniamentu.
Zaśpiewaj całą melodię wraz z nagraniem.
Krakowiaczek jeden
Miał koników siedem
Pojechał na wojnę
Został mu się jeden
Dobierz sobie kolegę lub koleżankę do pary. Niech jedna osoba zagra melodię, a druga akompaniament. Jeśli nie możesz nikogo znaleźć, zagraj samemu z nagraniem.
Ćwiczenia
Wymień instrumenty perkusyjne sztabkowe (minimum 3):
Odpowiedz na pytanie. Jakie elementy postawy są ważne przy grze na dzwonkach? Swoją odpowiedź zapisz poniżej.
Słownik pojęć
Partia instrumentalna, która jest tłem melodii głównej.
znak przykluczowy, obniżający dźwięk o pół tonu.
instrument perkusyjny, zbudowany z metalowych sztabek ułożonych chromatycznie.
Przejście od jednego dźwięku do drugiego po kolei poprzez wszystkie dźwięki leżące pomiędzy nimi.
Znak przykluczowy, podwyższający dźwięk o pół tonu.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
Słownik Języka Polskiego – wydanie internetowe.
Notatki ucznia
Galeria
Biblioteka utworów
Bibiografia
Kowalska M., ABC Historii Muzyki, PWM, Kraków 2001.
Sachs C., Historia instrumentów muzycznych, tłum. S. Olędzki, PWM, Kraków 1989.
Słownik Języka Polskiego – wydanie internetowe.
Źródła internetowe.




