RG9SItep5ZSIC1
Na zdjęciu saksofonista. Muzyk ubrany jest w białą koszulę, szarą kamizelkę, szary kapelusik. Mężczyzna grając unosi saksofon altowy do góry i odchyla się lekko do tyłu. W powietrzu jest dużo dymu. Tytuł lekcji: Mój cały ten jazz... co o nim wiesz?

Mój cały ten jazz... co o nim wiesz?

Źródło: online-skills.

Ważne daty

przełom XIX i XX w. – powstanie muzyki jazzowej

1901‑1971 – lata życia Louisa Armstronga

1899‑1974 – lata życia Duka Elingtona

1920‑1955 – lata życia Charlie Parkera

1917‑1993 – lata życia Dizzy Gillespie

1926‑1991 – lata życia Milesa Davisa

1931‑1969 – lata życia Krzysztofa Komedy

1

Scenariusz dla nauczyciela

R1YOSPZGeEKO6
Scenariusz zajęć do pobrania.

I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.

2. W zakresie gry na instrumentach. Uczeń:

1) gra na instrumentach ze słuchu lub/i przy pomocy nut (w zespole lub/i solo) na jednym lub kilku instrumentach melodycznych (do wyboru np. flet podłużny:

B) melodie;

4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:

1) świadomie słucha wybranych dzieł literatury muzycznej (fragmentów lub/i w całości):

B) muzyki jazzowej i rozrywkowej.

II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.

4. Uczeń wykazuje się znajomością i dokonuje charakterystyki:

2) stylów muzycznych (do wyboru: pop, rock, jazz, folk, rap, techno, disco, reggae i inne).

III. Kultura muzyczna, narodowe i światowe dziedzictwo kulturowe. Uczeń:

1. zna repertuar kulturalnego człowieka, orientując się w sztandarowych utworach z dziejów historii muzyki i współczesnej kultury muzycznej oraz wartościowej muzyki popularnej.

Nauczysz się

charakteryzować muzykę jazzową;

przedstawiać odmiany jazzu;

omawiać historię jazzu w Polsce;

charakteryzować sylwetki przedstawicieli polskiego jazzu;

wymieniać największych przedstawicieli muzyki jazzowej.

Jazz i jego korzenie

Co to jest jazz?

Jazz to gatunek muzyczny, który powstał na początku XX wieku, na południu Stanów Zjednoczonych w Nowym Orleanie; kierunek ten łączy muzykę afrykańską, europejską i amerykańską (blues, ragtime i muzyka europejska). Charakteryzuje się rytmem synkopowanym w metrum parzystym, dużym polem dla interpretacji, aranżacji oraz stosowania improwizacjiImprowizacjaimprowizacji.

Korzenie jazzu

Głównymi źródłami jazzu były negro spiritualsplantation songs, blues, oraz ragitmeNegro spirituals to murzyńskie pieśni religijne oparte na biblijnych tekstach. Kolejnym źródłem są plantation songs, które datuje się na XVIII/XIX wiek. Były one śpiewane przez afroamerykanów, w czasie prac na plantacji. Utwory te często opowiadały o przeżyciach i doświadczeniach niewolników. Bluesy to utwory wywodzące się z negro spirituals, i zawierają charakterystyczne dla tego stylu zawołania i zawodzenia. Śpiewanie tego typu utworów pomagało wyrażać swoje emocje. Następnym źródłem kształtowania się jazzu był ragtime - utwory fortepianowe o wesołej melodii oraz charakterystycznym dla niego synkopowanym rytmie. Za najwybitniejszego twórcę ragtime’ów uważa się Scotta Joplina, który napisał ok. 600 takich utworów. Warto nadmienić, że  na powstanie jazzu miała także napływowa ludność europejska oraz ich muzyka.

Wysłuchaj utworu Scotta Joplina, The Entertainer.

R2gq15Qa6EZdW
Na starym podniszczonym zdjęciu Scott Joplin. Ciemnoskóry mężczyzna ubrany jest w białą koszulę z postawionym kołnierzykiem, ciemną kamizelkę i marynarkę. Pod szyją ma zawiązany krawat. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Scott Joplin "The Entertainer" oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonany na fortepianie. Utwór jest utrzymany w umiarkowanym tempie, rytm jest synkopowany. Charakter utworu jest pogodny, wesoły.
Fotograf gazety St. Louis Globe-Democrat, portret Scotta Joplina, 1903, Biblioteka Kongresu, Waszyngton, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Scott Joplin, „The Entertainer”, online-skills, CC BY 3.0

Odmiany jazzu

Jazz tradycyjny

Powstawał od ok. 1900 roku, przede wszystkim przy dorzeczu Missisipi, szczególnie w Nowym Orleanie. Jest naturalnym połączeniem muzycznej kultury żyjących tam wtedy Afroamerykanów (bluesa i ragtime'uRagtimeragtime'u) oraz europejskich orkiestr dętych. Muzycy grali w wielu miejskich lokalach, na ulicach oraz na jazzowych pogrzebach, tradycyjnych dla Nowego Orleanu. Zwyczajowym składem takich zespołów były: trąbka, klarnet, puzon, kontrabas, perkusja i gitara. Grupy wykonujące jazz tradycyjny łączyły ze sobą muzyków samouków, jak i wykształconych muzycznie wykonawców. Najsłynniejszym jazzmanem tego okresu był trębacz Louis Armstrong.

Polecenie 1
Zapoznaj się z opisem utworu „When the saints go marching in” oraz odpowiedz na pytanie Jaki charakter ma ten utwór?
Zapoznaj się z opisem utworu „When the saints go marching in” oraz odpowiedz na pytanie Jaki charakter ma ten utwór?
R18EIVkeeNt3g
Na zdjęciu Louis Armstrong grający na trąbce. Czarnoskóry muzyk ubrany jest w białą koszulę i jasną marynarkę. Pod szyją ma zawiązaną muchę. Gra na trąbce i patrzy do góry. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: When the saints go marching in, wykonawca: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu wesoły, skoczny, synkopowany utwór wykonany przez zespół jazzowy. Słychać banjo, perkusję, kontrabas, klarnet, saksofon, trąbki. Na początku przedstawiony zostaje temat utworu, potem klarnecista i saksofonista improwizują. Na końcu trąbki jeszcze raz wykonują temat.
fotograf gazety World Telegram, Louis Armstrong w czasie gry, „When the saints go marching in”, 1953, Biblioteka Kongresu, Waszyngton, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); „When the saints go marching in”, AMFN, CC BY 3.0
RciYeeoQd8Yeg
iao3iao (autor), Zapis nutowy tematu „When the saints go marching in”, musescore.com, CC BY 3.0

Era Swingu

1930 to rok, w którym rozpoczęła się era swinguSwingswingu duże zespoły instrumentalne nazwane big‑bandamiBig‑bandbig‑bandami popisy na tle całej orkiestry. W aranżacji widoczny jest podział na grupy instrumentalne saksofonów (klarnetów), trąbek, puzonów i sekcji rytmicznej. Termin „swing” dotyczył zarówno muzyki tej epoki jak i charakterystycznego dla jazzu pulsacyjnego rytmu. Muzyka ta służyła głównie do tańca. Wybijali się wówczas liderzy: Duke Ellington, Benny Goodman, Glenn Miller.

R1a2HV5HapMKU1
Big band Duke’a Ellingtona, wikimedia.org, CC BY-SA 3.0

Wysłuchaj utworu Glenna Millera, In the Mood.

RHIjjTwZBv38V
Na zdjęciu Glenn Miller z puzonem. Mężczyzna ma dłuższe włosy, błyszczące od kosmetyku do układania fryzury, okulary w metalowych oprawkach. Muzyk lekko się uśmiecha i trzyma w dłoniach puzon gotowy do gry. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się napis: Glenn Miller & His Orchestra oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu wesoły, rytmiczny, taneczny utwór w wykonaniu big bandu. Tempo dość szybkie, rytm synkopowany. Po odegraniu tematu następuje część w której muzycy grają swoje krótkie improwizowane solówki.
Glenn Miller, „In the Mood”, online-skills, CC BY 3.0

Jazz nowoczesny

Historia jazzu nowoczesnego zaczyna się od be‑bopu. Zrodził się on w lokalach Harlemu i  charakteryzował się zwiększoną ekspresją, urozmaiconą rytmiką, rozszerzoną improwizacją. Za twórców tego stylu uważa się Dizzy'ego GillespieCharliego Parkera, którzy nawiązali ze sobą współpracę.

Wysłuchaj utworu Charliego Parkera, Donna Lee.

RwkUkqgZgAsyl
Na nagraniu utwór Donna Lee Charliego Parkera. Utwór wykonany przez zespół jazzowy. Słychać kontrabas, fortepian, perkusję, trąbki, saksofon. Fortepian, kontrabas, perkusja grają synkopowaną podstawę rytmiczno-harmoniczną. Instrumenty dęte kolejno improwizują.

Cool jazzCool jazzCool jazz - gatunek ten stawiał przede wszystkim na wyciszenie, refleksyjność i wyrafinowane brzmienie. Korzystał z technik i harmonicznych zdobyczy bebopu. Ideologiem cool jazzu był niewidomy pianista Lennie Tristano. Najważniejszymi przedstawicielami tego gatunku byli Miles Davis, Chet Baher, Gerry Mulligan.

R1JjA2skTbl6Q
Na zdjęciu Miles Davis w czasie koncertu. Czarnoskóry mężczyzna, z kręconymi dłuższymi włosami gra na trąbce. Oświetlony jest w sposób charakterystyczny dla sceny. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis "Birth of the Cool" wykonawca Miles Davis oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonany przez big band. Muzyka jest szybka, żywiołowa, synkopowana. Po części zespołowej swoje improwizowane solówki grają instrumentaliści na końcu zespół w całości wykonuje temat.
Peter Buitelaar (fot.), Miles Davis w czasie koncertu, 1991, wikimedia.org, CC BY 2.0 (ilustracja), Miles Davies, „Birth of the Cool”, online-skills, CC BY 3.0

W latach 50 i 60 XX wieku nastąpiła poważna odnowa w gatunku muzyki jazzu. Cecil Taylor, klasycznie wykształcony pianista, wypracował wysoce perkusyjny styl solowej gry na fortepianie; Ornette Coleman (multiinstrumentalista), ignorował zależności harmoniczneHarmonikaharmoniczne, kreski taktoweKreska taktowakreski taktowechorusyChoruschorusy. Grał w skalach poza systemem temperowanymSystem temperowanysystemem temperowanym, przeniósł swą koncepcję na cały zespół. Tak narodził się free jazzFree jazzfree jazz.

Wysłuchaj utworu Ornette'a Colemana, Free jazz.

R1VpZAubciVCN
Na czarno-białym zdjęciu Ornette Coleman w czasie koncertu. Czarnoskóry muzyk w obszernej białej koszuli i malutkiej czapeczce gra na saksofonie altowym. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Free Jazz wykonawca Ornette Coleman oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu hałaśliwy, jazgoczący utwór, muzycy improwizują, słychać jednocześnie kilka improwizowanych partii. Improwizacje te są bliższe wydawaniu różnych ciekawych odgłosów niż tworzeniu na żywo melodii.
Geert Vandepoele (fot.), Ornette Coleman w czasie koncertu, 1994, wikimedia.org, CC BY 2.0, Ornette Coleman, „Free jazz”, online-skills, CC BY 3.0

W latach 70 jazz ponownie ewoluował za sprawą muzyki rockowej, co pozwoliło odzyskać publikę wcześniej zniechęconą przez inwazją free jazzu. Zaowocowało to powstaniem nowego stylu: jazz‑rockJazz rockjazz‑rockfusionFusionfusion. Najodważniejsze propozycje muzyczne wyszły od Milesa Davisa, który nieustannie wiązał się i eksperymentował z młodymi muzykami. W tym samym czasie popularność zdobywali: Joe ZawinulWayne Shorter z zespołem Weather Report oraz Chick CoreaHerbie Hancock. Podstawowym elementem jazz‑rocka był oparty na równych ósemkach, parzysty beat (puls), nie praktykowany dotychczas w jazzie.

Wysłuchaj utworu zespołu Weather report, Birdland.

R19OaXkBGGYeJ
Na nagraniu utwór "Birland" zespołu Weather report. Utwór jest połączeniem muzyki rockowej i jazzowej. Muzyka jest bardzo rytmiczna, synkopowana. Ważną rolę w zespole pełnią gitary, gitara basowa, instrumenty klawiszowe i perkusja.

Jazz w Polsce

W Polsce jazz pojawił się po odzyskaniu niepodległości czyli po I wojnie światowej ale wybuch II wojny zahamował rozwój tego kierunku. W okresie międzywojennym orkiestry grające w Warszawie, Krakowie czy Poznaniu miały w swym repertuarze kompozycje George'a Gershwina, Richarda Rodgersa czy Lorenza Harta. Ich utwory były modne wówczas w całej Europie, podobnie jak swing. Po wojnie okres początkowej fascynacji muzyką jazzową został szybko stłumiony przez władzę komunistyczną. Dopiero okres politycznej odwilży po 1955 roku, który przyniósł wolność także w sferze sztuki, stał się początkiem rozwoju autentycznego ruchu jazzowego w Polsce. Organizowane festiwale jazzowe w Sopocie (w 1956 i 1957) zapoczątkowały tradycję późniejszego warszawskiego festiwalu Jazz Jamboree, który należy do najstarszych tego typu imprez w Europie. O dynamicznym rozwoju tego gatunku możemy mówić dopiero po 1956 roku. Do najwybitniejszych polskich muzyków jazzowych zaliczamy: Zbigniewa Namysłowskiego, Jana Ptaszyna Wróblewskiego, Krzysztofa Komedę Trzcińskiego, Tomasza Stańko, Michała Urbaniaka, Leszka Możdżera.

Wysłuchaj utworu Krzysztofa Komedy, Kołysankę z filmu Rosemary’s Baby.

RiFiyu9bIZz2h1
Na nagraniu "Kołysanka z filmu Dziecko Rosemary" autorstwa Krzysztofa Komedy wykonaniu wokalistki i pianisty. Wokalistka śpiewa spokojną, smutną wokalizę, pianista gra akompaniament, w którym pojawiają się niepokojące dysonujące dźwięki.

Wysłuchaj utworu Tomasza Stańki, Third heavy ballad.

RjUCk1Zo4wBlo
Na nagraniu utwór "Third Heavy Ballad" Tomasza Stańki. Utwór wykonuje trębacz z towarzyszeniem perkusisty i basisty. Trębacz gra piękną, skomplikowaną, spokojną melodię. Bas akompaniuje grając wędrującą linię basową. Perkusista gra łagodnie wykorzystując miotełki.

Muzycy Jazzowi

Louis Armstrong, amerykański trębacz jazzowy, kompozytor i wokalista. Urodził się w 1901 roku w Nowym Orleanie. Był jednym z najbardziej wpływowych muzyków w historii tego gatunku. Armstrong zasłynął swoim stylem gry na trąbce i wokalistyką jazzową, do której wprowadził śpiew scatemScatscatem. Jego utwór What a Wonderful World (1967) odniósł gigantyczny sukces. Artysta zmarł w 1971 roku na zawał serca w Nowym Jorku.

RFofkOwRDdg8g1
fotograf gazety World Telegram, Louis Armstrong w czasie gry, 1953, Biblioteka Kongresu, Waszyngton, wikimedia.org, CC BY 3.0

Edward Kennedy Ellington urodził się 29 kwietnia 1899 roku w Waszyngtonie. W domu otrzymał bardzo dobre wychowanie i maniery, stąd już w szkole nazywano go „Książę” (ang. duke). Przez prawie 50 lat był związany z zespołem The Washingtonians, w którym najpierw grał, a później został jego liderem. Właśnie z tą orkiestrą wylansował bardzo dużo przebojów oraz nagrywał muzykę do filmów, za co otrzymał wiele nagród „Grammy”. Stworzył także muzykę do filmu Anatomia morderstwa (Anatomy of a Murder) Otto Premingera, w której zagrał epizodyczną rolę pianisty w barze. Zmarł 24 maja 1974 roku. Został pochowany w Nowym Jorku.

R3X59QPgNkUMH1
Fot. nieznany, portret Duke'a Ellingtona, ok. 1940, wikimedia.org, domena publiczna

Charles Christopher Parker Jr., pseudonim „Bird” urodził się. 29 sierpnia 1920 w Kansas City, a zmarł 12 marca 1955 w Nowym Jorku – był wybitnym saksofonistą i kompozytorem, który wywarł znaczący wpływ na muzykę jazzową. Uważany jest za ojca bebopuBebopbebopu. W 1944 spotkał się i rozpoczął współpracę z mającym wówczas 18 lat trębaczem, Milesem Davisem. Znane standardy skomponowane przez Charliego Parkera to m.in. Billie’s Bounce, Ornithology, Yardbird SuiteScraple from the Apple. W 1954 roku próbował popełnić samobójstwo po śmierci córki. Zmarł na skutek wycieńczenia narkotykowego i alkoholowego rok później.

RIgQJovtpWzd81
William P. Gottlieb (fot.), Charlie Parker w czasie koncertu, ok. 1947, Nowy Jork, wikimedia.org, domena publiczna

Dizzy Gillespie czyli John Birks Gillespie urodził się w Cheraw w 1917 roku. Był jednym z najlepszych trębaczy jazzowych. Najmłodszy z dziewiątki dzieci John w bardzo młodym wieku zaczął się interesować muzyką. Mając 12 lat nauczył się grać na trąbce, wcześniej zaś grał na puzonie. Przełomowym rokiem w jego karierze był rok 1945 – nagrał wtedy z Charlie Parkerem takie utwory jak: Salt Peanuts, Shaw Nuff czy Groovin' High oraz ruszył z nim w trasę koncertową i założył własny big band. Artysta zmarł w 1993 roku, w Englewood, w wieku 76 lat.

RXJKR0GG6b8nP1
Carl van Vechten (fot.), portret Dizzy'ego Gillespie, 1955, Biblioteka Kongresu, Waszyngton, wikimedia.org, domena publiczna

Miles Davis urodził się w 1926 roku w Alton. W wieku 12 lat zaczął naukę gry na trąbce, a 4 lata później dawał już pierwsze koncerty. O tym, że zostanie profesjonalnym muzykiem zdecydował koncert big bandu Billy'ego Eckstina, gdzie grali m.in. Charlie ParkerDizzy Gilespie. Nagrał albumy Birth of the Cool, Kind of Blue, Sketches of Spain, Quiet Nights i wiele innych. Miles Davis zmarł na zapalenie płuc w 1991 roku w Santa Monica w Kalifornii. Nikt przed nim, ani nikt po nim, nie wniósł takiego dorobku do muzyki jazzowej i nie grał na trąbce w taki sposób jak on.

RtvAUpCWz0MYf1
Peter Buitelaar (fot.), Miles Davis, 1991, kolekcja prywatna, wikimedia.org, CC BY 2.0

Krzysztof Komeda a właściwie Krzysztof Trzciński, kompozytor jazzowy, pianista i lekarz. Urodzony 27 kwietnia 1931 w Poznaniu, zmarł 23 kwietnia 1969 w Warszawie. Naukę gry na fortepianie rozpoczął w wieku 7 lat. Studiował w Akademii Medycznej w Poznaniu. Na początku kariery muzycznej, jeszcze jako student, nawiązał współpracę z Dixieland Band Jerzego Grzewińskiego, a później grał z zespołem Melomani. Po ukończeniu studiów w 1955, podjął pracę w klinice laryngologicznej w Poznaniu. Tu po raz pierwszy użył pseudonimu „Komeda”, gdyż chciał ukryć swoją fascynację jazzem przed współpracownikami. W 1956 założył Sekstet Komedy, z którym zadebiutował podczas otwarcia Oddziału Telewizji w Poznaniu. Pierwszy znaczący sukces grupa odniosła na I Festiwalu Muzyki Jazzowej w Sopocie w 1956. W 1957 zespół otrzymał srebrny medal na 6. Międzynarodowym Festiwalu Młodzieży w Moskwie. Od tego roku rozpoczęła się również długoletnia współpraca Komedy z Romanem Polańskim. W styczniu 1968 Krzysztof Komeda wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie pracował nad muzyką do filmów Rosemary's BabyThe Riot. W grudniu tego samego roku uległ w Los Angeles poważnemu wypadkowi. Na prośbę żony został przetransportowany do kraju, co miało miejsce 18 kwietnia 1969. Komeda został przewieziony do szpitala, gdzie zmarł 23 kwietnia 1969.. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

R1Q5qoFb7hlVz1
Zbigniew Kresowaty, „Portret Krzysztofa Komedy”, kolekcja prywatna, wikimedia.org, domena publiczna

Źródłam4a40ff55199d5c69_0000000000014Źródła

m4a40ff55199d5c69_0000000000014

Zadania

R10NQhPUAyuex1
Ćwiczenie 1
Wskaż punkt, w którym wymieniono źródła muzyki jazzowej. Możliwe odpowiedzi: A. negro spirituals, blues, ragtime. B. rap, rock, disco. C. blues, rock, techno. D. ragtime, dance, rap.
Źródło: online-skills.
R1P09B9aF6Jq51
Ćwiczenie 2
Wskaż terminy muzyczne i nazwiska związane z jazzem. Możliwe odpowiedzi: 1. Miles Davis, 2. symfonia, 3. rondo, 4. swing, 5. Charlie Parker, 6. bebop, 7. big band, 8. Wojciech Kilar.
Źródło: online-skills.
RfoiAjtEGIm161
Ćwiczenie 3
Do przedstawionych nazwisk muzyków jazzowych dopasuj instrumenty, na których grali. 1. Krzysztof Komeda Możliwe odpowiedzi: a. fortepian, b. trąbka, c. saksofon. 2. Charlie Parker Możliwe odpowiedzi: a. fortepian, b. trąbka, c. saksofon. 3. Dizzy Gilleslpie Możliwe odpowiedzi: a. fortepian, b. trąbka, c. saksofon.
Źródło: online-skills.
R1CxUdCeyUo0m1
Ćwiczenie 4
Do przedstawionych nazwisk muzyków jazzowych dopasuj instrumenty, na których grali. 1. Ornette Coleman Możliwe odpowiedzi: a. fortepian, b. trąbka, c. saksofon. 2. Leszek Możdżer Możliwe odpowiedzi: a. fortepian, b. trąbka, c. saksofon. 3. Miles Davis Możliwe odpowiedzi: a. fortepian, b. trąbka, c. saksofon.
RNgUZajqZgMGg1
Ćwiczenie 5
Wskaż skład zespołu jazzu tradycyjnego. Możliwe odpowiedzi: A - gitara elektryczna, gitara basowa, perkusja B - trąbka, klarnet, puzon, kontrabas, perkusja i gitara C - trąbka, róg, tuba D - fortepian, saksofon, kontrabas, perkusja
Źródło: online-skills.
RWsbqwpRX9bmZ1
Ćwiczenie 6
Uszereguj style muzyki jazzowej w kolejności powstania. Elementy do uszeregowania: 1. Jazz rock, 2. Cool jazz, 3. Jazz tradycyjny, 4. Bebop, 5. Free jazz, 6. Swing.
Źródło: online-skills.

Zadanie domowe

RnnN97bpNZOgR1
Ćwiczenie 7
Odgadnij hasła do krzyżówki . 1. Imię Davisa - trębacza jazzowego (5 liter). 2. Utwór fortepianowy, komponował je Scott Joplin (7liter) 3. Nazwisko saksofonisty jazzowego o imieniu Charlie (6 liter) 4. Na tym instrumencie grał Miles Davis (6 liter) 5. Instrument dęty, wchodzi w skład zespołu jazzu tradycyjnego (5 liter) 6. Styl jazzowy, powstał po okresie jazzu tradycyjnego (5 liter) 7. Imię trębacza jazzowego o nazwisku Gillespie (5 liter) 8. Prawdziwe nazwisko Krzysztofa Komedy (9 liter) 9. Drugie słowo w nazwie warszawskiego festiwalu jazzowego (8 liter) 10. Imię twórcy ragtime’u (5 liter) 11. Styl muzyczny, powstał w Stanach Zjednoczonych na przełomie IX i XX w. (4 litery) 12. Instrument strunowy, wchodzi w skład zespołu jazzu tradycyjnego (6 liter).
Źródło: online-skills.

Słownik pojęć

Bebop
Bebop

styl jazzowy charakteryzujący się krótkimi frazami melodycznymi, dużą improwizacją oraz ekspresją gry.

Big‑band
Big‑band

[czytaj: bigbend] duży zespół muzyczny wykonujący muzykę jazzową lub rozrywkową, nieposiadający określonego składu oraz określonej liczby instrumentalistów. Zwykle są to: perkusja, fortepian, kontrabas, gitara, instrumenty dęte (trąbki, puzony, saksofony), często występują także flety i klarnety i tuba.

Blues
Blues

jedna z najstarszych form muzyki północnoamerykańskich murzynów, początkowo wokalna, później także instrumentalna, stała się podstawową formą jazzu.

Cool jazz
Cool jazz

styl w muzyce jazzowej, który rozwijał się w końcówce lat 40. i w latach 50. XX wieku. Agresywności bebopu przeciwstawiał on brzmienie i aranżacje wyciszone i stonowane.

Chorus
Chorus

w jazzie 12‑taktowa zwrotka bluesa lub 32‑taktowy fragment o formie AABA.

Free jazz
Free jazz

styl jazzu nowoczesnego.

Fusion
Fusion

styl muzyczny łączący elementy jazzu i rocka.

Harmonika
Harmonika

(z gr. harmonikós = dźwięczny) — całokształt problemów związanych z konstrukcją współbrzmień harmonicznych w omawianym utworze, w twórczości danego kompozytora, w danym okresie historycznym itp.

Improwizacja
Improwizacja

tworzenie utworu muzycznego, wiersza lub przemowy ad hoc, bez przygotowania.

Jazz rock
Jazz rock

styl w muzyce popularnej, połączenie jazzu i rocka.

Kreska taktowa
Kreska taktowa

element notacji muzycznej, pionowa linia przecinająca jedną lub więcej pięciolinii, oddzielająca takty.

Negro spirituals
Negro spirituals

pieśni religijne Murzynów amerykańskich, będące inspiracją dla twórców jazzu.

Multiinstrumentalista
Multiinstrumentalista

muzyk potrafiący grać na wielu instrumentach.

Ragtime
Ragtime

rodzaj silnie zrytmizowanej muzyki i tańca popularnego na początku XX wieku.

Scat
Scat

[czytaj: skat] śpiew z użyciem sylab zamiast słów.

Solówka
Solówka

utwór muzyczny lub jego fragment wykonywany solo - przez jednego muzyka.

System temperowany
System temperowany

strój dźwiękowy, stosowany od XVIII w., w którym oktawa dzieli się na 12 równych części

Swing
Swing

styl jazzowy pośredni między jazzem tradycyjnym a jazzem nowoczesnym, powstały w latach trzydziestych XX wieku.

Słownik pojęć opracowano na podstawie:

encyklopedia.pwn.pl

sjp.pl

J. Habela, Słowniczek muzyczny, PWM, Kraków 1998.

Biblioteka muzyczna

R2gq15Qa6EZdW
Na starym podniszczonym zdjęciu Scott Joplin. Ciemnoskóry mężczyzna ubrany jest w białą koszulę z postawionym kołnierzykiem, ciemną kamizelkę i marynarkę. Pod szyją ma zawiązany krawat. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Scott Joplin "The Entertainer" oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonany na fortepianie. Utwór jest utrzymany w umiarkowanym tempie, rytm jest synkopowany. Charakter utworu jest pogodny, wesoły.
Fotograf gazety St. Louis Globe-Democrat, portret Scotta Joplina, 1903, Biblioteka Kongresu, Waszyngton, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); Scott Joplin, „The Entertainer”, online-skills, CC BY 3.0
R18EIVkeeNt3g
Na zdjęciu Louis Armstrong grający na trąbce. Czarnoskóry muzyk ubrany jest w białą koszulę i jasną marynarkę. Pod szyją ma zawiązaną muchę. Gra na trąbce i patrzy do góry. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: When the saints go marching in, wykonawca: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu wesoły, skoczny, synkopowany utwór wykonany przez zespół jazzowy. Słychać banjo, perkusję, kontrabas, klarnet, saksofon, trąbki. Na początku przedstawiony zostaje temat utworu, potem klarnecista i saksofonista improwizują. Na końcu trąbki jeszcze raz wykonują temat.
fotograf gazety World Telegram, Louis Armstrong w czasie gry, „When the saints go marching in”, 1953, Biblioteka Kongresu, Waszyngton, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna (ilustracja); „When the saints go marching in”, AMFN, CC BY 3.0
RHIjjTwZBv38V
Na zdjęciu Glenn Miller z puzonem. Mężczyzna ma dłuższe włosy, błyszczące od kosmetyku do układania fryzury, okulary w metalowych oprawkach. Muzyk lekko się uśmiecha i trzyma w dłoniach puzon gotowy do gry. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się napis: Glenn Miller & His Orchestra oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu wesoły, rytmiczny, taneczny utwór w wykonaniu big bandu. Tempo dość szybkie, rytm synkopowany. Po odegraniu tematu następuje część w której muzycy grają swoje krótkie improwizowane solówki.
Glenn Miller, „In the Mood”, online-skills, CC BY 3.0
RwkUkqgZgAsyl
Na nagraniu utwór Donna Lee Charliego Parkera. Utwór wykonany przez zespół jazzowy. Słychać kontrabas, fortepian, perkusję, trąbki, saksofon. Fortepian, kontrabas, perkusja grają synkopowaną podstawę rytmiczno-harmoniczną. Instrumenty dęte kolejno improwizują.
R1JjA2skTbl6Q
Na zdjęciu Miles Davis w czasie koncertu. Czarnoskóry mężczyzna, z kręconymi dłuższymi włosami gra na trąbce. Oświetlony jest w sposób charakterystyczny dla sceny. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis "Birth of the Cool" wykonawca Miles Davis oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonany przez big band. Muzyka jest szybka, żywiołowa, synkopowana. Po części zespołowej swoje improwizowane solówki grają instrumentaliści na końcu zespół w całości wykonuje temat.
Peter Buitelaar (fot.), Miles Davis w czasie koncertu, 1991, wikimedia.org, CC BY 2.0 (ilustracja), Miles Davies, „Birth of the Cool”, online-skills, CC BY 3.0
R139kIAkx3jXf
Ilustracja interaktywna - po kliknięciu kursorem myszy na grafikę przedstawiającą ciemnoskórego mężczyznę grającego na instrumencie, zostanie odtworzony utwór muzyczny.
Ornette Coleman, „Free jazz”, autor nieznany, online-skills, CC BY 3.0
R19OaXkBGGYeJ
Na nagraniu utwór "Birland" zespołu Weather report. Utwór jest połączeniem muzyki rockowej i jazzowej. Muzyka jest bardzo rytmiczna, synkopowana. Ważną rolę w zespole pełnią gitary, gitara basowa, instrumenty klawiszowe i perkusja.
RjUCk1Zo4wBlo
Na nagraniu utwór "Third Heavy Ballad" Tomasza Stańki. Utwór wykonuje trębacz z towarzyszeniem perkusisty i basisty. Trębacz gra piękną, skomplikowaną, spokojną melodię. Bas akompaniuje grając wędrującą linię basową. Perkusista gra łagodnie wykorzystując miotełki.

Bibliografia

J. Habela, Słowniczek muzyczny, PWM, Kraków 1998.

J. Radliński, Obywatel Jazz, PWM, Warszawa 1967