Ważne daty

Jazz i jego korzenie

Jazz to gatunek muzyczny, który powstał na początku XX wieku, na południu Stanów Zjednoczonych w Nowym Orleanie; kierunek ten łączy muzykę afrykańską, europejską i amerykańską (blues, ragtime i muzyka europejska). Charakteryzuje się rytmem synkopowanym w metrum parzystym, dużym polem dla interpretacji, aranżacji oraz stosowania improwizacjiImprowizacjaimprowizacji.

Głównymi źródłami jazzu były negro spirituals, plantation songs, blues, oraz ragitme. Negro spirituals to murzyńskie pieśni religijne oparte na biblijnych tekstach. Kolejnym źródłem są plantation songs, które datuje się na XVIII/XIX wiek. Były one śpiewane przez afroamerykanów, w czasie prac na plantacji. Utwory te często opowiadały o przeżyciach i doświadczeniach niewolników. Bluesy to utwory wywodzące się z negro spirituals, i zawierają charakterystyczne dla tego stylu zawołania i zawodzenia. Śpiewanie tego typu utworów pomagało wyrażać swoje emocje. Następnym źródłem kształtowania się jazzu był ragtime - utwory fortepianowe o wesołej melodii oraz charakterystycznym dla niego synkopowanym rytmie. Za najwybitniejszego twórcę ragtime’ów uważa się Scotta Joplina, który napisał ok. 600 takich utworów. Warto nadmienić, że  na powstanie jazzu miała także napływowa ludność europejska oraz ich muzyka.

Wysłuchaj utworu Scotta Joplina, The Entertainer.

Odmiany jazzu

Powstawał od ok. 1900 roku, przede wszystkim przy dorzeczu Missisipi, szczególnie w Nowym Orleanie. Jest naturalnym połączeniem muzycznej kultury żyjących tam wtedy Afroamerykanów (bluesa i ragtime'uRagtimeragtime'u) oraz europejskich orkiestr dętych. Muzycy grali w wielu miejskich lokalach, na ulicach oraz na jazzowych pogrzebach, tradycyjnych dla Nowego Orleanu. Zwyczajowym składem takich zespołów były: trąbka, klarnet, puzon, kontrabas, perkusja i gitara. Grupy wykonujące jazz tradycyjny łączyły ze sobą muzyków samouków, jak i wykształconych muzycznie wykonawców. Najsłynniejszym jazzmanem tego okresu był trębacz Louis Armstrong.

Polecenie 1

Zapoznaj się z opisem utworu „When the saints go marching in” oraz odpowiedz na pytanie Jaki charakter ma ten utwór?

Zapoznaj się z opisem utworu „When the saints go marching in” oraz odpowiedz na pytanie Jaki charakter ma ten utwór?

Zapoznaj się z opisem utworu „When the saints go marching in” oraz odpowiedz na pytanie Jaki charakter ma ten utwór?

Wysłuchaj teraz When the saints go marching in. Następnie przygotuj flet i zagraj temat tego utworu.

R18EIVkeeNt3g

Na zdjęciu Louis Armstrong grający na trąbce. Czarnoskóry muzyk ubrany jest w białą koszulę i jasną marynarkę. Pod szyją ma zawiązaną muchę. Gra na trąbce i patrzy do góry. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: When the saints go marching in, wykonawca: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu wesoły, skoczny, synkopowany utwór wykonany przez zespół jazzowy. Słychać banjo, perkusję, kontrabas, klarnet, saksofon, trąbki. Na początku przedstawiony zostaje temat utworu, potem klarnecista i saksofonista improwizują. Na końcu trąbki jeszcze raz wykonują temat.

Na zdjęciu Louis Armstrong grający na trąbce. Czarnoskóry muzyk ubrany jest w białą koszulę i jasną marynarkę. Pod szyją ma zawiązaną muchę. Gra na trąbce i patrzy do góry. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: When the saints go marching in, wykonawca: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu wesoły, skoczny, synkopowany utwór wykonany przez zespół jazzowy. Słychać banjo, perkusję, kontrabas, klarnet, saksofon, trąbki. Na początku przedstawiony zostaje temat utworu, potem klarnecista i saksofonista improwizują. Na końcu trąbki jeszcze raz wykonują temat.

RciYeeoQd8Yeg

Zapis nutowy tematu When the saints go marching in w tonacji G-dur. Metrum cztery czwarte, przy kluczu krzyżyk fis. Dźwięki melodii g h c d, g h c d, g h c d h g h a, h h a g g h d d c, c h c d h g a g.

1930 to rok, w którym rozpoczęła się era swinguSwingswingu duże zespoły instrumentalne nazwane big‑bandamiBig‑bandbig‑bandami popisy na tle całej orkiestry. W aranżacji widoczny jest podział na grupy instrumentalne saksofonów (klarnetów), trąbek, puzonów i sekcji rytmicznej. Termin „swing” dotyczył zarówno muzyki tej epoki jak i charakterystycznego dla jazzu pulsacyjnego rytmu. Muzyka ta służyła głównie do tańca. Wybijali się wówczas liderzy: Duke Ellington, Benny Goodman, Glenn Miller.

R1a2HV5HapMKU1

Na czarno białym zdjęciu big band Duke'a Ellingtona. Na zdjęciu trzynastu mężczyzn. Widać fotepian, perkusję i kontrabas. Mężczyźni grający na instrumentach dętych stoją w dwóch rzędach. W pierwszym rzędzie saksofoniści . W drugi grający na instrumentach dętych blaszanych.

Wysłuchaj utworu Glenna Millera, In the Mood.

Historia jazzu nowoczesnego zaczyna się od be‑bopu. Zrodził się on w lokalach Harlemu i  charakteryzował się zwiększoną ekspresją, urozmaiconą rytmiką, rozszerzoną improwizacją. Za twórców tego stylu uważa się Dizzy'ego Gillespie i Charliego Parkera, którzy nawiązali ze sobą współpracę.

RXJKR0GG6b8nP1

Ilustracja przedstawia zdjęcie słynnego amerykańskiego muzyka Dizziego Gillespie. Mężczyzna siedzi na taborecie, brodę podpiera o trąbkę, która trzyma w ręce. Mężczyzna nosił okulary, ubrany w białą koszulę i jasny garnitur.

RIgQJovtpWzd81

lustracja przedstawia zdjęcie słynnego amerykańskiego muzyka Charliego Parkera grającego na saksofonie. Muzyk przedstawiony jest jako potężny, czarnoskóry mężczyzna ubrany w garnitur w drobne prążki, koszulę i krawat z deseniem przypominającym skórę żyrafy. W tle widać trębacza i kontrabasistę.

Wysłuchaj utworu Charliego Parkera, Donna Lee.

Cool jazzCool jazzCool jazz - gatunek ten stawiał przede wszystkim na wyciszenie, refleksyjność i wyrafinowane brzmienie. Korzystał z technik i harmonicznych zdobyczy bebopu. Ideologiem cool jazzu był niewidomy pianista Lennie Tristano. Najważniejszymi przedstawicielami tego gatunku byli Miles Davis, Chet Baher, Gerry Mulligan.

W latach 50 i 60 XX wieku nastąpiła poważna odnowa w gatunku muzyki jazzu. Cecil Taylor, klasycznie wykształcony pianista, wypracował wysoce perkusyjny styl solowej gry na fortepianie; Ornette Coleman (multiinstrumentalista), ignorował zależności harmoniczneHarmonikaharmoniczne, kreski taktoweKreska taktowakreski taktowe i chorusyChoruschorusy. Grał w skalach poza systemem temperowanymSystem temperowanysystemem temperowanym, przeniósł swą koncepcję na cały zespół. Tak narodził się free jazzFree jazzfree jazz.

Wysłuchaj utworu Ornette'a Colemana, Free jazz.

W latach 70 jazz ponownie ewoluował za sprawą muzyki rockowej, co pozwoliło odzyskać publikę wcześniej zniechęconą przez inwazją free jazzu. Zaowocowało to powstaniem nowego stylu: jazz‑rockJazz rockjazz‑rock i fusionFusionfusion. Najodważniejsze propozycje muzyczne wyszły od Milesa Davisa, który nieustannie wiązał się i eksperymentował z młodymi muzykami. W tym samym czasie popularność zdobywali: Joe Zawinul i Wayne Shorter z zespołem Weather Report oraz Chick Corea i Herbie Hancock. Podstawowym elementem jazz‑rocka był oparty na równych ósemkach, parzysty beat (puls), nie praktykowany dotychczas w jazzie.

Wysłuchaj utworu zespołu Weather report, Birdland.

Jazz w Polsce

W Polsce jazz pojawił się po odzyskaniu niepodległości czyli po I wojnie światowej ale wybuch II wojny zahamował rozwój tego kierunku. W okresie międzywojennym orkiestry grające w Warszawie, Krakowie czy Poznaniu miały w swym repertuarze kompozycje George'a Gershwina, Richarda Rodgersa czy Lorenza Harta. Ich utwory były modne wówczas w całej Europie, podobnie jak swing. Po wojnie okres początkowej fascynacji muzyką jazzową został szybko stłumiony przez władzę komunistyczną. Dopiero okres politycznej odwilży po 1955 roku, który przyniósł wolność także w sferze sztuki, stał się początkiem rozwoju autentycznego ruchu jazzowego w Polsce. Organizowane festiwale jazzowe w Sopocie (w 1956 i 1957) zapoczątkowały tradycję późniejszego warszawskiego festiwalu Jazz Jamboree, który należy do najstarszych tego typu imprez w Europie. O dynamicznym rozwoju tego gatunku możemy mówić dopiero po 1956 roku. Do najwybitniejszych polskich muzyków jazzowych zaliczamy: Zbigniewa Namysłowskiego, Jana Ptaszyna Wróblewskiego, Krzysztofa Komedę Trzcińskiego, Tomasza Stańko, Michała Urbaniaka, Leszka Możdżera.

R1Q5qoFb7hlVz1

Ilustracja przedstawia portret polskiego muzyka Krzysztofa Komedy autorstwa Zbigniewa Kresowatego. Muzyk został namalowany w odcieniach czerni i szarości za pomocą tuszu, wyjątek stanowią włosy, w których pojawiają się żółte pasma.

RT2zwEufeBZhv1

Ilustracja przedstawia zdjęcie portretowe polskiego muzyka Leszka Możdżera autorstwa Nikodema Krajewskiego. Muzyk siedzi na krześle i patrzy wprost do obiektywu. Ma blond włosy sięgające do ramion, okulary z prostokątnymi oprawkami. Ubrany jest w koszulkę w biało-czarny deseń, jeansy i ciemną marynarkę.

Wysłuchaj utworu Krzysztofa Komedy, Kołysankę z filmu Rosemary’s Baby.

Wysłuchaj utworu Tomasza Stańki, Third heavy ballad.

Muzycy Jazzowi

Louis Armstrong, amerykański trębacz jazzowy, kompozytor i wokalista. Urodził się w 1901 roku w Nowym Orleanie. Był jednym z najbardziej wpływowych muzyków w historii tego gatunku. Armstrong zasłynął swoim stylem gry na trąbce i wokalistyką jazzową, do której wprowadził śpiew scatemScatscatem. Jego utwór What a Wonderful World (1967) odniósł gigantyczny sukces. Artysta zmarł w 1971 roku na zawał serca w Nowym Jorku.

RFofkOwRDdg8g1

Na zdjęciu Louis Armstrong grający na trąbce. Czarnoskóry muzyk ubrany jest w białą koszulę i jasną marynarkę. Pod szyją ma zawiązaną muchę. Gra na trąbce i patrzy do góry.

Edward Kennedy Ellington urodził się 29 kwietnia 1899 roku w Waszyngtonie. W domu otrzymał bardzo dobre wychowanie i maniery, stąd już w szkole nazywano go „Książę” (ang. duke). Przez prawie 50 lat był związany z zespołem The Washingtonians, w którym najpierw grał, a później został jego liderem. Właśnie z tą orkiestrą wylansował bardzo dużo przebojów oraz nagrywał muzykę do filmów, za co otrzymał wiele nagród „Grammy”. Stworzył także muzykę do filmu Anatomia morderstwa (Anatomy of a Murder) Otto Premingera, w której zagrał epizodyczną rolę pianisty w barze. Zmarł 24 maja 1974 roku. Został pochowany w Nowym Jorku.

R3X59QPgNkUMH1

Na zdjęciu Duke Ellington. Czarnoskóry mężczyzna szeroko się uśmiecha wprost do aparatu. Muzyk ubrany jest w koszulę, łaciaty krawat i jasną marynarkę.

Charles Christopher Parker Jr., pseudonim „Bird” urodził się. 29 sierpnia 1920 w Kansas City, a zmarł 12 marca 1955 w Nowym Jorku – był wybitnym saksofonistą i kompozytorem, który wywarł znaczący wpływ na muzykę jazzową. Uważany jest za ojca bebopuBebopbebopu. W 1944 spotkał się i rozpoczął współpracę z mającym wówczas 18 lat trębaczem, Milesem Davisem. Znane standardy skomponowane przez Charliego Parkera to m.in. Billie’s Bounce, Ornithology, Yardbird Suite i Scraple from the Apple. W 1954 roku próbował popełnić samobójstwo po śmierci córki. Zmarł na skutek wycieńczenia narkotykowego i alkoholowego rok później.

RIgQJovtpWzd81

lustracja przedstawia zdjęcie słynnego amerykańskiego muzyka Charliego Parkera grającego na saksofonie. Muzyk przedstawiony jest jako potężny, czarnoskóry mężczyzna ubrany w garnitur w drobne prążki, koszulę i krawat z deseniem przypominającym skórę żyrafy. W tle widać trębacza i kontrabasistę.

Dizzy Gillespie czyli John Birks Gillespie urodził się w Cheraw w 1917 roku. Był jednym z najlepszych trębaczy jazzowych. Najmłodszy z dziewiątki dzieci John w bardzo młodym wieku zaczął się interesować muzyką. Mając 12 lat nauczył się grać na trąbce, wcześniej zaś grał na puzonie. Przełomowym rokiem w jego karierze był rok 1945 – nagrał wtedy z Charlie Parkerem takie utwory jak: Salt Peanuts, Shaw Nuff czy Groovin' High oraz ruszył z nim w trasę koncertową i założył własny big band. Artysta zmarł w 1993 roku, w Englewood, w wieku 76 lat.

RXJKR0GG6b8nP1

Ilustracja przedstawia zdjęcie słynnego amerykańskiego muzyka Dizziego Gillespie. Mężczyzna siedzi na taborecie, brodę podpiera o trąbkę, która trzyma w ręce. Mężczyzna nosił okulary, ubrany w białą koszulę i jasny garnitur.

Miles Davis urodził się w 1926 roku w Alton. W wieku 12 lat zaczął naukę gry na trąbce, a 4 lata później dawał już pierwsze koncerty. O tym, że zostanie profesjonalnym muzykiem zdecydował koncert big bandu Billy'ego Eckstina, gdzie grali m.in. Charlie Parker i Dizzy Gilespie. Nagrał albumy Birth of the Cool, Kind of Blue, Sketches of Spain, Quiet Nights i wiele innych. Miles Davis zmarł na zapalenie płuc w 1991 roku w Santa Monica w Kalifornii. Nikt przed nim, ani nikt po nim, nie wniósł takiego dorobku do muzyki jazzowej i nie grał na trąbce w taki sposób jak on.

RtvAUpCWz0MYf1

Na zdjęciu Miles Davis w czasie koncertu. Czarnoskóry mężczyzna, z kręconymi dłuższymi włosami gra na trąbce. Oświetlony jest w sposób charakterystyczny dla sceny.

Krzysztof Komeda a właściwie Krzysztof Trzciński, kompozytor jazzowy, pianista i lekarz. Urodzony 27 kwietnia 1931 w Poznaniu, zmarł 23 kwietnia 1969 w Warszawie. Naukę gry na fortepianie rozpoczął w wieku 7 lat. Studiował w Akademii Medycznej w Poznaniu. Na początku kariery muzycznej, jeszcze jako student, nawiązał współpracę z Dixieland Band Jerzego Grzewińskiego, a później grał z zespołem Melomani. Po ukończeniu studiów w 1955, podjął pracę w klinice laryngologicznej w Poznaniu. Tu po raz pierwszy użył pseudonimu „Komeda”, gdyż chciał ukryć swoją fascynację jazzem przed współpracownikami. W 1956 założył Sekstet Komedy, z którym zadebiutował podczas otwarcia Oddziału Telewizji w Poznaniu. Pierwszy znaczący sukces grupa odniosła na I Festiwalu Muzyki Jazzowej w Sopocie w 1956. W 1957 zespół otrzymał srebrny medal na 6. Międzynarodowym Festiwalu Młodzieży w Moskwie. Od tego roku rozpoczęła się również długoletnia współpraca Komedy z Romanem Polańskim. W styczniu 1968 Krzysztof Komeda wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie pracował nad muzyką do filmów Rosemary's Baby i The Riot. W grudniu tego samego roku uległ w Los Angeles poważnemu wypadkowi. Na prośbę żony został przetransportowany do kraju, co miało miejsce 18 kwietnia 1969. Komeda został przewieziony do szpitala, gdzie zmarł 23 kwietnia 1969.. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

R1Q5qoFb7hlVz1

Ilustracja przedstawia portret polskiego muzyka Krzysztofa Komedy autorstwa Zbigniewa Kresowatego. Muzyk został namalowany w odcieniach czerni i szarości za pomocą tuszu, wyjątek stanowią włosy, w których pojawiają się żółte pasma.

Źródłam4a40ff55199d5c69_0000000000014Źródła

Zadania

Słownik pojęć

Słownik pojęć opracowano na podstawie:

encyklopedia.pwn.pl

sjp.pl

J. Habela, Słowniczek muzyczny, PWM, Kraków 1998.

Biblioteka muzyczna

Bibliografia

J. Habela, Słowniczek muzyczny, PWM, Kraków 1998.

J. Radliński, Obywatel Jazz, PWM, Warszawa 1967