Moja wielka i mała ojczyzna. Patriotyzm
Przeczytaj uważnie podane teksty.
Władysław Bartoszewski. Wywiad rzekaBo ja uważam się za patriotę. Co to znaczy? Że biorę odpowiedzialność za przeszłość mojego narodu w dobrym i złym, i za jego przyszłość, tak jak biorę odpowiedzialność za samego siebie. A ponieważ tak się składa, że jestem wierzącym chrześcijaninem, to mam pewność, że moje dobro nie może stać w sprzeczności z dobrem narodu i z dobrem powszechnym. Więc jeśli jestem potrzebny, to nie powinienem się wahać.
Źródło: Michał Komar, Bartoszewski Władysław, Wywiad rzeka,, Warszawa 2006.
Kamienie na szaniecPatriotyzm nie polega na przekrzykiwaniu się, kto Polskę bardziej kocha. Rzecz w tym, aby po cichu, z zaciętymi zębami, nieco pochylonym karkiem, ale z podniesioną głową żyć w niej i nie uciekać.
Źródło: Aleksander Kamiński, Kamienie na szaniec, Warszawa 1943.
Prawdziwym patriotą jest ten, który nie ze wszystkiego jest zadowolony w swej ojczyźnie, to człowiek, który pragnie i walczy o to, by w niej było lepiej.
Źródło: Karol Dickens, dostępny w internecie: https://ownetic.com/cytaty/charles-dickensprawdziwym-patriota-jest-ten-ktory [dostęp 28.08.2022].
Bolesław Prus, Co to jest patriotyzm?Prawdziwy patriotyzm nie tylko polega na tym, ażeby kochać jakąś idealną ojczyznę, ale – ażeby kochać, badać i pracować dla realnych składników tej ojczyzny, którymi są ziemia, społeczeństwo, ludzie i wszelkie ich bogactwa.
Źródło: https://www.polskietradycje.pl/artykuly/widok/532, Bolesław Prus, Co to jest patriotyzm?, 26.08.2022.
Marek Edelman. Życie. Do końca.[Ojczyzna] to jest mieszkanie, w którym się żyje, dom, przed którym stoi drzewo albo nie stoi, podwórko. I piątka czy dziesiątka przyjaciół. To jest ojczyzna. Co to jest patriotyzm? To przywiązanie do tego drzewa, domu, podwórka i paru znajomych.
Źródło: Witold Bereś, Krzysztof Burnetko, Marek Edelman. Życie do końca, Warszawa 2013.
Przeczytaj powyższe teksty. Wybierz słowa, które są najbliższe twojemu rozumieniu pojęcia patriotyzm.
Patriotyzm
wskazać różnice między zbiorowością, społeczeństwem i wspólnotą;
określić rolę małych grup społecznych w życiu człowieka;
wymienić czynniki integrujące grupę społeczną.
budować opowieść o tym, co łączy człowieka z wielką i małą ojczyzną;
określać, czym jest patriotyzm, podawać przykłady działań i postaw patriotycznych;
wyjaśniać różnice między patriotyzmem, nacjonalizmem a szowinizmem;
rozpoznawać cechy postawy kosmopolitycznej.
Wykonaj zadanie, pracując w parach.
Na podstawie poniższego tekstu źródłowego wymień postawy, które wpisują się w rozumienie patriotyzmu.
Ks. prof. Józef TischnerOjczyzna to wspólnota, szczególna wspólnota etyczna. Etyka to nie system abstrakcyjnych norm i zasad postępowania, ale to sposób doświadczania człowieka przez człowieka. Ojczyzna to trwający w narodzie sposób doświadczania człowieka przez człowieka.
Źródło: Ks. prof. Józef Tischner, dostępny w internecie: https://www.polskieradio.pl/8/22/Artykul/357203,Patriotyzm-wedlug-ksiedza-Tischnera [dostęp 11.10.2023].
zasady i normy postępowania odnoszące się do najważniejszych w danym społeczeństwie wartości
Podaj przykłady działań, które współcześnie świadczą o miłości do ojczyzny. Wykonaj zadanie, pracując w kilkuosobowych grupach. Przedstaw wyniki swojej pracy pozostałej części klasy.
Kochajcie ojczyznę, nie emigrujcieTo symboliczny sojusz starszego i młodszego pokolenia, sojusz bohaterów niepodległej Polski oraz najbardziej kreatywnej części młodego pokolenia. Mówimy wielkie nie dla przekonania, że patriotyzm to nudne przedstawianie historii przodków.
Źródło: Kazimierz Ujazdowski, Kochajcie ojczyznę, nie emigrujcie, dostępny w internecie: https://www.press.pl/tresc/7473,ministerstwo-kultury-promuje-patriotyzm [dostęp 11.10.2023].
Wyjaśnij, w jaki sposób Kazimierz M. Ujazdowski definiuje patriotyzm.
Różne aspekty współczesnego patriotyzmu
Od najmłodszych lat możemy podkreślać nasze związki z państwem i narodem. Szkolne uroczystości rozpoczynamy odśpiewaniem hymnu polskiego. Palimy znicze, składamy kwiaty na grobach i pomnikach bohaterów narodowych oraz ofiar naszej trudnej historii. Akademiami i wieczornicami upamiętniamy wydarzenia ważne dla państwa i narodu. Ubrani w biało‑czerwone stroje oklaskujemy naszych sportowców.
Każdy dorosły Polak ma możliwość współkształtowania sytuacji w państwie i wspólnocie lokalnej. Korzystanie z praw wyborczych, włączanie się w inicjatywy społeczne, zaangażowanie w działalność stowarzyszeń i fundacji to wyraz współodpowiedzialności za losy naszej ojczyzny.
Przestrzeganie prawa, płacenie podatków, codzienna troska o wspólne dobro, gotowość do obrony ojczyzny, czyli przestrzeganie konstytucyjnych obowiązków obywatelskich, to również forma współczesnego patriotyzmu.
Patriotyzm lokalny to miłość do stron rodzinnych, miejsca urodzenia i wychowania oraz zamieszkania; przejawia się zainteresowaniem historią miasta lub regionu, uczestnictwem w wyborach samorządowych, zainteresowaniem inicjatywami lokalnymi lub zgłaszaniem własnych
Poniższa infografika pokazuje przykładowe obiekty, będące symbolami Polski, i jednocześnie - małych ojczyzn. Zapoznaj się z nimi.
Poniższa infografika przedstawia wybrane regiony, będące dla mieszkańców naszego kraju małymi ojczyznami. Może wśród nich odnajdziesz swoją?
Podaj nazwę ozdoby, która jest tworzona przez mieszkańców Podhala przed Wielkanocą.
Rozstrzygnij, czy koszyk wielkanocny jest związany z tradycją Wielkiej Nocy?
Patriotyzm a kosmopolityzm
kosmopolityzm
kosmos (gr.) = wszechświat + polites (gr.) = obywatel
Kosmiczne związki: spojrzenie na Ziemię z kosmicznej perspektywyWielu obdarzonych wyobraźnią przywódców marzyło o nadejściu czasów, kiedy istota ludzka nie będzie utożsamiała się z konkretnym państwem czy narodem, religią, rasą czy grupą zawodową, lecz uzna się za przynależną do rodzaju ludzkiego jako całości. (...) Świat wprawdzie zmierza w tym kierunku, lecz dzieje się to rozpaczliwie powoli. Istnieją poważne obawy, czy w skali globalnej taki stopień (samo) identyfikowania się ludzkości zostanie osiągnięty, zanim doprowadzimy do własnej zguby za pomocą środków technicznych, które powstały z udziałem naszej inteligencji.
Źródło: Carl Sagan, Kosmiczne związki. Spojrzenie na ziemię z kosmicznej perspektywy, Warszawa 2000.
Wskaż, jak autor tekstu opisuje patriotyzm w przyszłości.
Patriotyzm a nacjonalizm
postawa oparta na przekonaniu, że naród jest dla człowieka jedną z najważniejszych wspólnot, a nasza tożsamość narodowa w znacznym stopniu określa to, kim jesteśmy
Nacjonaliści przedkładają solidarność narodową ponad inne związki i zobowiązania. Według nich podstawowym zadaniem państwa jest obrona interesów narodowych.
Są przeciwnikami państw i społeczeństw wielonarodowych.
Wyjaśnij, czy postawa nacjonalistyczna jest koniecznym elementem patriotyzmu.
Patriotyzm a szowinizm
Szowinizm to skrajna odmiana nacjonalizmu, w której uznaje się prawo własnego narodu do podbojów i panowania nad innymi narodami. Przejawia się bezkrytycznym stosunkiem do własnego narodu i pogardą, a nawet nienawiścią, do innych narodów. Przyczyną zachowań szowinistycznych jest często brak wiedzy, bezrefleksyjne uleganie stereotypom oraz chęć wyzysku.
funkcjonujący w świadomości społecznej uproszczony obraz kogoś lub czegoś, często oparty na nieuzasadnionych sądach
Jan Paweł IIOświęcim jest rozrachunkiem z sumieniem ludzkości poprzez te tablice, które świadczą o ofiarach, jakie poniosły narody. Oświęcim jest miejscem, którego nie można tylko zwiedzać. Trzeba przy odwiedzinach pomyśleć z lękiem o tym, gdzie leżą granice nienawiści. Nigdy jeden naród nie może rozwijać się kosztem drugiego, za cenę jego uzależnienia, podboju, zniewolenia, za cenę jego eksploatacji, jego śmierci.
Źródło: Jan Paweł II, dostępny w internecie: http://auschwitz.org/muzeum/aktualnosci/przychodze-wiec-i-klekam-na-tej-golgocie-naszych-czasow-w-1979-roku-papiez-odwiedzil-auschwitz-,91.html [dostęp 26.08.2022].
Wskaż, jakie przesłanie zawarł papież Jan Paweł II w swoim przemówieniu.
Podsumowanie
Patriotyzm jest wyrazem przywiązania do ojczyzny, tej małej i tej wielkiej. Jednak wielu współczesnych ludzi często zmienia miejsce zamieszkania, nierzadko rodzice i dzieci uznają zupełnie inny rejon świata za swój. Z jego tradycji oraz historii czerpie się swoje poczucie tożsamości. Mimo tego, że ludzie współcześnie często się przemieszczają za nowym miejscem zamieszkania i pracą to każdy z nas pragnie żyć godnie i bezpiecznie w miejscu uznawanym za dom. Patriotyzm może przyjmować różne postaci. Z jednej strony może być rozumiany jako przywiązanie do ojczyzny i troska o to, by wspólny kraj się rozwijał i pozwalał na satysfakcjonujące życie w jego obrębie
- wtedy oznacza przede wszystkim odpowiedzialność za wspólne losy. Z drugiej strony zdarza się jednak, że identyfikowany jest z troską wyłącznie o wybraną część społeczeństwa. Takie czy inne kryteria (jak np. rasa, posiadanie odpowiednich przodków, wyznanie) dzielą wówczas społeczeństwo na lepszych i gorszych, godnych i niegodnych życia we wspólnym kraju. W skrajnych postaciach nacjonalizm może doprowadzić do śmiertelnej walki między tymi, którzy jeszcze do niedawna byli sąsiadami czy nawet członkami jednej rodziny.
Zaznacz wypowiedź typową dla postawy kosmopolitycznej.
- „Jestem Polakiem – więc mam obowiązki polskie”. (R. Dmowski, Myśli nowoczesnego Polaka)
- „Jeszcze Polska nie umarła, kiedy my żyjemy. Co nam obca moc wydarła, szablą odbierzemy”. (fragment Mazurka Dąbrowskiego)
- „Starajmy się tak postępować i tak żyć, by nikomu w naszej Ojczyźnie nie brakło dachu nad głową”. (Jan Paweł II)
- „Moją ojczyzną jest cały świat”. (A. Dante)
Dokończ zdanie. Ojczyzną nazywa się...
- państwo, którego jesteśmy obywatelami.
- miejsce, z którym jesteśmy silnie związani.
- kraj, z którego wywodzi się nasza rodzina.
- region, w którym przebywamy turystycznie.
Literatura uzupełniająca
Król M., Patriotyzm przyszłości, Rosner & Wspólnicy, Warszawa 2004.
Projekt edukacyjny: Poznajemy naszą miejscowość
Opracujcie trasę wycieczki po miejscowości, w której mieszkacie lub w której znajduje się Wasza szkoła. Celem wycieczki jest zaprezentowanie osób, miejsc i wydarzeń, które mają lub miały istotne znaczenie dla lokalnej społeczności.
Przygotujcie:
mapę (plan miejscowości), na której oznaczycie trasę wycieczki;
krótkie informacje o osobach, obiektach/miejscach, wydarzeniach, które zostaną zaprezentowane w trakcie jej trwania.
Realizacja:
praca w grupach;
czas trwania: 4 tygodnie;
wycieczka nie powinna trwać dłużej niż trzy godziny.