Skomplikowane, magiczne i ogromne formy rzeźbiarskie Magdaleny Abakanowicz
Ważne daty
1930‑2017 – lata życia Magdaleny Abakanowicz
1970‑1978 – Czarny Environment
1967‑1975 – Abakany
1973‑1975 – cykl Głowy
1976‑1980 – cykl Plecy
1991 – projekt Architektury arborealnej
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
II.1. wymienia i rozpoznaje najbardziej znane dzieła sztuki różnych epok, stylów oraz kierunków sztuk plastycznych;
II.13.b) w rzeźbie: bryły, kompozycji, faktury, relacji z otoczeniem,
II.14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;
II.18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
II.9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
III.3. sytuuje twórczość artystów powszechnie uznawanych za najwybitniejszych w czasie, w którym tworzyli (z dokładnością do jednego wieku, a w przypadku twórców sztuki nowoczesnej i współczesnej – z dokładnością do połowy wieku) oraz we właściwym środowisku artystycznym;
III.4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
III.5. na podstawie przedłożonych do analizy przykładów dzieł formułuje ogólne cechy twórczości następujących twórców: Fidiasz, Poliklet, Praksyteles, Giotto, Jan van Eyck, Hieronim Bosch, Masaccio, Sandro Botticelli, Leonardo da Vinci, Michał Anioł, Andrea Mantegna, Piero della Francesca, Rafael Santi, Giorgione, Tycjan, Jacopo Tintoretto, Pieter Bruegel Starszy, Albrecht Dürer, Hans Holbein Młodszy, Donatello, Filippo Brunelleschi, Andrea Palladio, El Greco, Caravaggio, Gianlorenzo Bernini, Francesco Borromini, Diego Velázquez, Bartolomé Esteban Murillo, Georges de la Tour, Nicolas Poussin, Claude Lorrain, Peter Rubens, Anton van Dyck, Frans Hals, Rembrandt van Rijn, Jan Vermeer van Delft, Antoine Watteau, Jacques Louis David, Jean Auguste Dominique Ingres, Antonio Canova, Berthel Thorvaldsen, Francisco Goya, Eugène Delacroix, Caspar David Friedrich, William Turner, John Constable, Gustave Courbet, Jean François Millet, Eduard Manet, Claude Monet, Edgar Degas, August Renoir, Georges Seurat, Vincent van Gogh, Paul Gauguin, Paul Cézanne, Henri de Toulouse‑Lautrec, August Rodin, Gustaw Klimt, Alfons Mucha, Antonio Gaudí, Edward Munch, Henri Matisse, Pablo Picasso, Umberto Boccioni, Wasyl Kandinsky, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz, Marcel Duchamp, Giorgio de Chirico, Salvador Dalí, René Magritte, Marc Chagall, Amadeo Modigliani, Jackson Pollock, Andy Warhol, Roy Lichtenstein, Claes Oldenburg, Francis Bacon, Yves Klein, Niki de Saint Phalle, Christo, Duane Hanson, Victor Vasarelly, Alberto Giacometti, Constantin Brançusi, Henry Moore, Le Corbusier, Frank Lloyd Wright, oraz artystów polskich i działających w Polsce (m.in. takich jak: Wit Stwosz, Bartłomiej Berrecci, Tylman z Gameren, Dominik Merlini, Bernardo Belotto, Marceli Bacciarelli, Piotr Aigner, Piotr Michałowski, Artur Grottger, Henryk Rodakowski, Jan Matejko, Józef Chełmoński, Maksymilian i Aleksander Gierymscy, Józef Brandt, Olga Boznańska, Józef Pankiewicz, Władysław Podkowiński, Jan Stanisławski, Leon Wyczółkowski, Henryk Siemiradzki, Xawery Dunikowski, Stanisław Wyspiański, Józef Mehoffer, Jacek Malczewski, Witold Wojtkiewicz, Witkacy, Leon Chwistek i inni przedstawiciele grupy formistów, przedstawiciele grupy Rytm, kapistów i grupy „a.r.”, Tadeusz Makowski, Andrzej Wróblewski, Tadeusz Kantor, Jerzy Nowosielski, Alina Szapocznikow, Władysław Hasior, Roman Opałka, Magdalena Abakanowicz);
III.8. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat twórczości wybitnych artystów.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
IV.2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła;
IV.6. właściwie stosuje terminy dotyczące opisu treści i formy dzieł sztuk plastycznych;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
V.3. łączy dzieło z muzeum lub miejscem (kościoły, pałace, galerie), w którym się ono znajduje.
wskazywać cechy twórczości Magdaleny Abakanowicz;
wyjaśniać ideę abakanów;
omawiać dzieła artystki;
analizować poszczególne prace artystki.
Magdalena Abakanowicz jako rzeźbiarka współczesna - abakany
Magdalena Abakanowicz (1930‑2017) - rzeźbiarka, autorka tkanin i instalacji przestrzennych. Studiowała w PWSSP w Sopocie i w ASP w Warszawie (1950‑1954). Została profesorem PWSSP w Poznaniu. Otrzymała doktorat honoris causa Royal Academy of Art w Londynie, a także nagrody w wielu krajach. Wystawiała w najpoważniejszych instytucjach artystycznych na świecie.
W tkaninach, wykonywanych z różnych, do tej pory rzadko bądź wcale nie używanych materii jak sznury, naturalne, nie uprzędzone owcze runo, końskie włosie - zerwała z gobelinem jako tkanym obrazem, dążąc do efektów fakturowych i przestrzennych, czyniąc tkactwo polem eksperymentów artystycznych.
Po epizodzie poszukiwań w dziedzinie tkaniny malowanej ręcznie (1955‑60) artystka pokazała na Biennale Tkaniny Artystycznej w Lozannie w 1962 Kompozycję białych form, która zapoczątkowała jej dalszą drogę twórczą.
Z czasem grubo tkane, mięsiste tkaniny - od 1967 r. nazywane abakanamiabakanami - stanowiły dzieła o dużym dramatyzmie, pozbawione łatwego estetyzmu, za sprawą zgrzebności materiałów i kolorów. Abakany powstawały w latach 1967‑1975. Wielkie abstrakcyjne abakany, tworzące niekiedy potężne aranżacje z ekspresją penetrujące przestrzeń, bogactwem fakturalnym przypominają malarstwo informelu, np. Abakan czerwony.
1. Wielkie abstrakcyjne abakany, tworzące niekiedy potężne aranżacje z ekspresją penetrujące przestrzeń, bogactwem fakturalnym przypominają malarstwo informelu, np. Abakan czerwony.
1. Instalacja składa się z 15 części. Każdy z nich został stworzony z sizalu - włókna otrzymywanego z agawy.
(…) artystka zerwała z tradycją przyścienności, płaszczyznowości tkaniny przeznaczonej do dekoracji wnętrza. Jak sama po latach pisała, abakany:
„[...] drażniły ludzi. Były nie w porę. W tkactwie gobelin francuski, w sztuce: pop‑art i sztuka konceptualna, a tu [formy] magiczne, skomplikowane ogromne...”.
Zarazem jednak abakany budziły podziw - dla pomysłowości i konsekwencji autorki. Stały się jej przepustką do światowych salonów: w 1962 roku na Międzynarodowym Biennale Tkaniny w Lozannie zachwyciły publiczność oraz krytykę, zaś trzy lata później, na Biennale w Sao Paulo, Abakanowicz nagrodzono za nie złotym medalem. W tym momencie rozpoczęła się jej międzynarodowa kariera.
Abakany dobrze pokazywały rzeźbiarski sposób myślenia artystki o tkaninie i technicznych możliwościach jej formowania. Wykorzystana w nich została miękkość materiału, jego podatność na kształtowanie, uległość wobec woli twórcy. Wykonane z naturalnego, roślinnego włókna olbrzymie koliste płachty łatwiej jednak skojarzyć ze światem zwierząt, niż roślin. Abakany wydają się groźne - przypominają płaty porowatej skóry, zdartej z monstrów‑olbrzymów, a efekt ten spotęgowało zastosowanie przez artystkę wielkiej, ponadludzkiej skali i prawa serii, jak też działania aranżacyjne, zbliżone do environment.
Źródło: https://culture.pl/pl/tworca/magdalena-abakanowicz (dostęp z dnia 31.03.2018)
Po 1970 Abakanowicz zajmowała się ekspresyjnymi kompozycjami z zasupłanych, zasnuwających całe wnętrze lin, które realizuje także w pejzażu, głównie miejskim. W 1971 r. w Pasadena Art Museum w Kalifornii, odbyła się wystawa indywidualna Abakanowicz z cyklu: Lina, jej penetracje, jej sytuacja w przestrzeni.
Sposób przedstawienia człowieka w rzeźbach Abakanowicz
W 1975 r. Abakanowicz wykonywała „Postacie siedzące”. Jak sama pisała „Postacie siedzące”: [...] to skorupowe negatywy objętości ludzkiego ciała. Są również problemem zawierania i odejmowania. Ten cykl dotyczy pustej przestrzeni, która może być wypełniona przez naszą wyobraźnię, oraz strefy dotykalnej, sztywnej, która jest niekompletnym śladem naszej przestrzennej przystawalności do materialnego otoczenia.
1. W latach 1976‑1982 tworzyła rzeźbiarski cykl Plecy, posługując się szarym płótnem, usztywnionym żywicą, pakułami, sznurkiem - konstruując z nich pełne symboliki aranżacje przestrzenne.
Od połowy lat 80. Abakanowicz tworzy Tłumy. Na pierwszy Tłum, prezentowany podczas retrospektywy artystki w Muzeum Műcsarnok w Budapeszcie w 1988 roku, składało się 50 figur. Drugi powstał, gdy przeprowadziła się w raz z mężem do domu z pracownią.
1. W Tłumach stoją niemal identyczne postacie, czasem wykonywane z worków jutowych, czasem odlewane w brązie. Figury Abakanowicz nie posiadają twarzy, tego elementu autonomii, który w największym stopniu decyduje o cechach osobniczych człowieka. Pozbawione twarzy nie mają też tożsamości, nie mogą się wypowiedzieć, nie mają prawa głosu.
1. Dzieło składa się z dwustu elementów o różnych rozmiarach. Każdy z nich został ręcznie uszyty. Do produkcji tego dzieła użyto płótna workowego, liny konopnej, sizalu, nylonu oraz metalowych stelaży. Obecnie praca znajduje się w kolekcji Tate w Wielkiej Brytanii.
Tkaniny Abakanowicz, znane na całym świecie, znajdujące się w wielu kolekcjach i zbiorach muzealnych, uczyniły z tkactwa środek samodzielnej artystycznej wypowiedzi, zmieniając decydująco stosunek do tej dziedziny, przez długi czas zaliczanej wyłącznie do sztuki użytkowej i traktowanej jedynie zdobniczo. Kształtowanie tkaniny w sposób totalny, oderwanie jej od ściany, drapieżne anektowanie przez nią przestrzeni, niezwykłe poszukiwania w zakresie efektów fakturowych i skali dokonało rewolucyjnych zmian w podejściu do tkactwa, uczyniło z niego pełnoprawną dziedzinę artystyczną i przyczyniło się do sukcesu tzw. polskiej szkoły tkaniny.
Idei prawa serii Abakanowicz była wierna przez całe życie twórcze: nad dzieło jednostkowe przedkłada zbiór. Pokazywana w latach 70. wystawa „Struktury organiczne” była jeszcze wyrazistszym niż abakany potwierdzeniem tej zasady: w przestrzeni galerii autorka umieszczała kilkadziesiąt rozmaitej wielkości obłych form z workowego płótna, wypełnionych miękką substancją. „Realizowała” w ten sposób między innymi doświadczenie dzieciństwa, które tak wspominała:
„Po wielu latach materiałem moim stało się to, co miękkie, o skomplikowanej tkance. Odczuwam w tym bliskość i pokrewieństwo z tym światem, którego nie chcę poznać inaczej, jak dotykając, odczuwając i łącząc z tą częścią mojego, noszoną najgłębiej. [...] Między mną a materiałem, z którego tworzę, nie ma pośrednictwa narzędzia. Wybieram go rękami. Rękami kształtuję. Ręce przekazują mu moją energię. Tłumacząc zamysł na kształt, zawsze przekażą one coś, co wymyka się konceptualizacji. Ujawnią nieuświadomione.”
Źródło: https://culture.pl/pl/tworca/magdalena-abakanowicz (dostęp z dnia 31.03.2018)
Dzieła zaangażowane
Abakanowicz jest artystką, którą bardzo ciężko zaliczyć do jakiegoś nurtu w sztuce. Jej sztuka jest niezależna. Artystka doświadczyła najbardziej ponurych reakcji ludzkich w czasie II wojny światowej, a następnie programowej szablonowości komunizmu, a mimo to jej sztuka jest bardzo osobista, nie dająca sie zaszeregować.
Od lat 80. Magdalena Abakanowicz tworzyła monumentalne rzeźby z kamienia i brązu, umieszczone w plenerze, m.in. Katarsis (1985 r.) w Pistoi i kamienne koła - Negev - w Jerozolimie (1987 r.)
Artystka stworzyła także cykl Gry wojenne - agresywne w wyrazie pnie drzew, okute w metal.
Dla Hiroszimy zaprojektowała również pomnik w kształcie dramatycznie wyciągniętej ręki, wysokości 640 m.
Skłonność do działania w coraz większej skali doprowadziła Abakanowicz do architektury. Na wykonany przez nią projekt zabudowy Nanterre na zamknięciu tzw. Wielkiej Osi Paryża składają się udziwnione budynki o naturalno‑ekologicznych formach przypominających drzewa, które miała porastać prawdziwa roślinność - tzw. Architektura arborealna.
W latach 80. XX w. wykonuje Abakanowicz cykle rzeźbiarskie: Zwierzęta i Sarkofagi oraz Sarkofagi w szklanych domach
Przyjrzyj się wybranym ilustracjom i przyporządkuj do nich ich nazwy.
Głowy, Katarsis, Plecy
Przyjrzyj się wybranym ilustracjom i przyporządkuj do nich ich nazwy.
Siedzący Mutanci, Postacie siedzące, Embriologia
Jak nazywa się rodzaj tkaniny artystycznej będącej monumentalną kompozycją przestrzenną zbliżoną do rzeźby, autorstwa Magdaleny Abakanowicz?
- Negev
- Abakany
- Gobeliny
Połącz w pary dzieła z techniką w jakiej zostały wykonane:
szare płótno usztywnione żywicą, pakułami, sznurkiem, brąz, drewno i metal
| Cykl Gry Wojenn | |
| Plec | |
| Katarsis |
Rozpoznaj, z których dzieł pochodzą fragmenty.
Nazwij cykle, z których pochodzą ilustracje dzieł.
Uzupełnij tekst.
Londynie, Lozannie, Poznaniu, Sopocie
Magdalena Abakanowicz studiowała w PWSSP w ................ i w ASP w Warszawie. Została profesorem PWSSP w ................. Otrzymała doktorat honoris causa Royal Academy of Art w ................ , a także nagrody w wielu krajach. Po epizodzie poszukiwań w dziedzinie tkaniny malowanej ręcznie artystka pokazała na Biennale Tkaniny Artystycznej w ................ w 1962 Kompozycję białych form, która zapoczątkowała jej dalszą drogę twórczą.
Słownik pojęć
rodzaj tkaniny artystycznej będącej monumentalną kompozycją przestrzenną zbliżoną do rzeźby, autorstwa Magdaleny Abakanowicz
environment, etwironment art, termin określający rodzaj dzieła i równocześnie działania plastycznego, polegający na zaaranżowaniu przestrzeni w taki sposób, by widz, znajdując się wewnątrz aranżacji, poddany był ze wszystkich stron zintegrowanemu działaniu bodźców plastycznych. Environment pojawił się w końcu lat 50. w kręgu pop‑artu. Za pioniera environment uważa się A. Kaprowa; do wybitnych przedstawicieli należą E. Kienholz i C. Oldenburg. W Polsce pierwsze environment stanowiło Studium przestrzeni W. Fangora i S. Zamecznika, zrealizowane w 1958 w Warszawie, (ang. „otoczenie”)
w sztuce współczesnej. przestrzenny układ elementów zaprojektowany przez artystę, najczęściej specjalnie do określonej przestrzeni. W aranżacji tej stosowane są często tzw. przedmioty gotowe —» ready‑mades. Instalacji towarzyszy zazwyczaj komentarz artysty wprowadzający widza w kontekst dzieła. Instalację uprawiał m.in. Niemiec J. Beuys, w Polsce zaś m.in. G. Kowalski i K. Bednarski.
Źródło Słownik terminologiczny sztuk pięknych, pod red. K. Kubalska‑Sulkiewicz (koordynator), M. Bielska‑Łach, A. Manteuffel‑Szarota, wyd. 4, Warszawa 2003
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
Konteksty 2006/3‑4, numer monograficzny poświęcony Magdalenie Abakanowicz
Magdalena Abakanowicz, Poza ambicjami duchowymi jest w każdym człowieku ta gigantyczna materialność, rozmawiał: Jakub Janiszewski, TOK FM
https://msl.org.pl/media/user/Czytelnia/magdalena-abakanowicz-1991-pdf.pdf (dostęp z dnia 31.03.2018)
