Ilustracja przedstawia górna częśc monumentalnego budynku w żółtym kolorze. Na ścianach liczne zdobienia, w środkowej części znajduje się zegar a po jego obu stronach rzeźby postaci. Szczyt ozdobiony jest wieżyczkami, dookoła obiektu znajduje się balustrada z kamiennymi kolumnami.
Ważne daty
ok. 1636 – Pałac Santa Cruz w Madrycie
1664 - kościół San Isidoro del Real w Madrycie
1669 – początek budowy kościoła San Cayetano w Madrycie
1693 - Ratusz na Placu de la Villa w Madrycie
1755 – Plac Mayor w Salamanca
1
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R1I2z7yZVTeq7
I. Rozwijanie zdolności rozumienia przemian w dziejach sztuki w kontekście ich uwarunkowań kulturowych, środowiskowych, epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce. Uczeń:
10. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat epok, kierunków, stylów i tendencji w sztuce oraz środowisk artystycznych.
1. wykazuje się znajomością chronologii dziejów sztuki, z uwzględnieniem:
d) sztuki nowożytnej (renesans, manieryzm, barok, rokoko, klasycyzm),
2. wymienia cechy sztuki poszczególnych epok, kierunków i tendencji;
3. rozumie konteksty kulturowe i uwarunkowania przemian w dziejach sztuki (w tym historyczne, religijne, filozoficzne);
8. porównuje style i kierunki oraz ich wzajemne oddziaływania; uwzględnia źródła inspiracji, wpływ wydarzeń historycznych i kulturalnych oraz estetyki na cechy tych stylów;
II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
12. wskazuje w dziele sztuki symbol i alegorię, potrafi wytłumaczyć ich znaczenie;
9. identyfikuje najbardziej reprezentatywne i najsłynniejsze dzieła na podstawie charakterystycznych środków warsztatowych i formalnych oraz przyporządkowuje je właściwym autorom;
III. Zapoznawanie z dorobkiem najwybitniejszych twórców dzieł architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
1. wymienia najistotniejszych twórców dla danego stylu lub kierunku w sztuce;
4. łączy wybrane dzieła z ich autorami na podstawie charakterystycznych środków formalnych;
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
5. analizując i opisując dzieła architektoniczne, właściwie stosuje terminy i pojęcia dotyczące struktury architektury;
V. Zapoznanie ze zbiorami najważniejszych muzeów i kolekcji dzieł sztuki na świecie i w Polsce, a także z funkcją mecenatu artystycznego oraz jego wpływem na kształt dzieła sztuki. Uczeń:
4. łączy dzieło z fundatorem, mecenasem lub marszandem, dla którego powstało.
Nauczysz się
określać tendencje w architekturze barokowej Hiszpanii;
rozpoznawać obiekty architektoniczne reprezentatywne dla baroku hiszpańskiego;
opisywać wskazane przykłady architektury;
charakteryzować styl zw. churrigueryzmem.
Geneza baroku w XVII wiecznej Hiszpanii
Na potęgę polityczno‑gospodarczą w Hiszpanii wpłynęły XVI wieczne odkrycia geograficzne, rozwój handlu. Wraz z nimi rosła potęga militarna. W rękach Habsburgów znajdowały się także Niderlandy, część Włoch i wschodnie tereny Francji. Znaczącą rolę odebrało też podbicie Portugalii. Ogromne znaczenie dla potęgi Hiszpanii odegrał także Kościół, prężnie wprowadzający postanowienia kontrreformacyjne. Znacząca rola dworu królewskiego i Kościoła miała silny wpływ na rozwój sztuki. Instytucje te wspierały jako główni mecenasi. Do połowy XVII wieku w architekturze Hiszpanii widoczne były jeszcze trendy renesansowe i manierystyczne przybyłe z Włoch. Właściwy jej rozwój nastąpił w drugiej połowie stulecia.
R1GlBFAxuYPbi
Początki architektury w XVII wieku
Za prekursora architektury barokowej w Hiszpanii uznaje się Juana Gómeza de Mory, nadwornego projektanta Filipa III. Artysta w swoich pracach inspirował się włoskim renesansem. Do jego słynnych prac należą: budynek sądu Corte de Madrid i ratusz na placu Casa de la Villa, jednej z siedzib Madryckiej Rady Miejskiej. Estetyka pierwszego budynku kontynuuje tradycję Juana de Herrery, opartą na oszczędnym i surowym stylu.
R1TmRy4wrKJK8
R1eJ8XGlXH0cW
W latach 1632–1636 de Mora był odpowiedzialny za przebudowę pawilonu myśliwskiego, ówczesnego króla Hiszpanii, Filipa IV, Torre de la Parada. Obiekt nie przetrwał do czasów współczesnych – spłonął w XVIII wieku.
RWcKl7QTI3iCT
Z czasów Filipa IV pochodzi także zaprojektowany przez Pedro Sancheza kościół San Isidro del Real w Madrycie, ukończony w 1644 roku, a wzorowany na rzymskim Il Gesù. Założony został na planie krzyża łacińskiego z pojedynczym transeptemTransepttranseptem, bocznymi kaplicamiKaplicakaplicami i kopułąKopułakopułą. Pierwotnie kościół znajdował się w posiadaniu jezuitów i był poświęcony hiszpańskiemu misjonarzowi, Franciscusowi Xaveriusowi. Po tym, jak jezuici zostali wypędzeni z Hiszpanii w 1676 roku, kościół stał się oficjalnie kościołem kolegiackim.
R1MsugViNnuD2Luis Garcia (fot.), Pedro Sanchez, 1620, kościół San Isidro del Real, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, CC BY 3.0
W bogato dekorowanym wnętrzu kościoła Ventura Rodriguez zaprojektował chór i ołtarz główny.
R17JEmrWlIcxu
Rozwój stylu barokowego, churrigueryzm
W połowie XVII wieku architekci dużą wagę przywiązywali do dekoracji fasadFasadafasad, coraz większą rolę odgrywał detal architektoniczny. Pojawiają się na nich tarcze, medalionyMedalionmedaliony, wolutyWolutawoluty. W baroku przebudowano fasadę zachodnią założonej na planie krzyża, trzynawowej, romańskiej katedry Santiago de Compostela. Pielgrzymkowego charakteru nadały schody, na których organizowano nabożeństwa. Bogata dekoracja nawiązuje do rozwiązań Borrominiego.
Rcr0vGNv73iJLMichał Bulsa (fot.), Santiago de Compostela, widok na fasadę zachodnią, przebudowa fasady – 1740 – Fernando de Casas y Nóvoa, wikimedia.org, CC BY 4.0
Styl barokowym zyskał miano narodowego za sprawą José Benito de Churriguey, który wprowadził tak bogate dekoracje, że przesłaniały elementy konstrukcyjne, doprowadzając do ekstrawagancji w zdobieniach. Te odmianę baroku nazywa się od nazwiska architekta churrigueryzmemChurrigueryzmchurrigueryzmem. Czerpiąc z tradycji włoskich i niderlandzkich churrigueryzm zespala elementy hiszpańskiego późnego gotyku, ornamentykę baroku rzymskiego i stylu wypracowanego w Niderlandach: skręcone kolumnyKolumnakolumny, pilastryPilasterpilastry w kształcie hermHermaherm, rzeźbione kotary, powyginane i skomplikowane, gierowane gzymsyGzyms gierowanygierowane gzymsy, festonyFestonfestony, wici roślinne, medaliony, rzeźby figuralne; płaszczyzny budynku pokrywa przerośnięta, splątana i ruchliwa ornamentyka, liczne motywy roślinne. Elementy churrigueryzmu zostały zastosowane w fasadzie kościoła św. Kajetana w Madrycie, zbudowanej z granitu i zaprojektowanej przez José de Churriguera.
RwmdkzpJEPzOz
Według planów Alberta Churriguery w latach 1729‑1756 powstał Plac Mayor de Salamanca, który z czasem stał się centrum życia społecznego w hiszpańskim mieście Salamanka. Za życia architekta postawiono pawilony Real i San Martín, a całość ukończono po jego śmierci z niewielkimi odniesieniami do jego planów.
RSVbOtsZA6Rsh
R1aGHtOG6Al1K
R1Ol9aenTT6m2
Ćwiczenie 1
RkLiecsyopCKX
Ćwiczenie 2
Rj9MtjqhtEBmT
Ćwiczenie 3
R1Z9o63WbGbz5
Ćwiczenie 4
Połącz zabytki z architektami, którzy są z nimi związani. A. Juan Gómez de Mora. Możliwe odpowiedzi: 1. kościół San Isidro del Real, 2. Santiago de Compostela, 3. Plac Mayor de Salamanca, 4. Ratusz na Placu de la Villa. B. Alberto Churriguery. Możliwe odpowiedzi: 1. kościół San Isidro del Real, 2. Santiago de Compostela, 3. Plac Mayor de Salamanca, 4. Ratusz na Placu de la Villa C. Fernando de Casas y Nóvoa. Możliwe odpowiedzi: 1. kościół San Isidro del Real, 2. Santiago de Compostela, 3. Plac Mayor de Salamanca, 4. Ratusz na Placu de la Villa. D. Pedro Sanchez. Możliwe odpowiedzi: 1. kościół San Isidro del Real, 2. Santiago de Compostela, 3. Plac Mayor de Salamanca, 4. Ratusz na Placu de la Villa.
Połącz zabytki z architektami, którzy są z nimi związani. A. Juan Gómez de Mora. Możliwe odpowiedzi: 1. kościół San Isidro del Real, 2. Santiago de Compostela, 3. Plac Mayor de Salamanca, 4. Ratusz na Placu de la Villa. B. Alberto Churriguery. Możliwe odpowiedzi: 1. kościół San Isidro del Real, 2. Santiago de Compostela, 3. Plac Mayor de Salamanca, 4. Ratusz na Placu de la Villa C. Fernando de Casas y Nóvoa. Możliwe odpowiedzi: 1. kościół San Isidro del Real, 2. Santiago de Compostela, 3. Plac Mayor de Salamanca, 4. Ratusz na Placu de la Villa. D. Pedro Sanchez. Możliwe odpowiedzi: 1. kościół San Isidro del Real, 2. Santiago de Compostela, 3. Plac Mayor de Salamanca, 4. Ratusz na Placu de la Villa.
Połącz zabytki z architektami, którzy są z nimi związani.
Ratusz na Placu de la Villa, Santiago de Compostela, kościół San Isidro del Real, Plac Mayor de Salamanca
Juan Gómez de Mora
Alberto Churriguery
Fernando de Casas y Nóvoa
Pedro Sanchez
R1bLhN69d8DpX
Ćwiczenie 5
R71WF6M3yC0rJ
Ćwiczenie 6
R9s2lra1eiv3Q
Ćwiczenie 7
Do pojęć dobierz właściwe definicje. Churrigueryzm Możliwe odpowiedzi: 1. termin stosowany od końca XVIII w. na określenie późnobarokowej architektury hiszpańskiej, 2. sklepienie najczęściej o kształcie czaszy, półkoliste lub półeliptyczne budowane nad pomieszczeniami o planie kolistym, eliptycznym albo wielobocznym, 3. element architektoniczny i motyw ornamentalny w kształcie spirali lub zwoju, 4. wieniec, girlanda, element dekoracyjny w formie podwieszonego po bokach i przewiązanego wstęgami półwieńca z liści, kwiatów i owoców Feston Możliwe odpowiedzi: 1. termin stosowany od końca XVIII w. na określenie późnobarokowej architektury hiszpańskiej, 2. sklepienie najczęściej o kształcie czaszy, półkoliste lub półeliptyczne budowane nad pomieszczeniami o planie kolistym, eliptycznym albo wielobocznym, 3. element architektoniczny i motyw ornamentalny w kształcie spirali lub zwoju, 4. wieniec, girlanda, element dekoracyjny w formie podwieszonego po bokach i przewiązanego wstęgami półwieńca z liści, kwiatów i owoców Woluta Możliwe odpowiedzi: 1. termin stosowany od końca XVIII w. na określenie późnobarokowej architektury hiszpańskiej, 2. sklepienie najczęściej o kształcie czaszy, półkoliste lub półeliptyczne budowane nad pomieszczeniami o planie kolistym, eliptycznym albo wielobocznym, 3. element architektoniczny i motyw ornamentalny w kształcie spirali lub zwoju, 4. wieniec, girlanda, element dekoracyjny w formie podwieszonego po bokach i przewiązanego wstęgami półwieńca z liści, kwiatów i owoców Kopuła Możliwe odpowiedzi: 1. termin stosowany od końca XVIII w. na określenie późnobarokowej architektury hiszpańskiej, 2. sklepienie najczęściej o kształcie czaszy, półkoliste lub półeliptyczne budowane nad pomieszczeniami o planie kolistym, eliptycznym albo wielobocznym, 3. element architektoniczny i motyw ornamentalny w kształcie spirali lub zwoju, 4. wieniec, girlanda, element dekoracyjny w formie podwieszonego po bokach i przewiązanego wstęgami półwieńca z liści, kwiatów i owoców
Do pojęć dobierz właściwe definicje. Churrigueryzm Możliwe odpowiedzi: 1. termin stosowany od końca XVIII w. na określenie późnobarokowej architektury hiszpańskiej, 2. sklepienie najczęściej o kształcie czaszy, półkoliste lub półeliptyczne budowane nad pomieszczeniami o planie kolistym, eliptycznym albo wielobocznym, 3. element architektoniczny i motyw ornamentalny w kształcie spirali lub zwoju, 4. wieniec, girlanda, element dekoracyjny w formie podwieszonego po bokach i przewiązanego wstęgami półwieńca z liści, kwiatów i owoców Feston Możliwe odpowiedzi: 1. termin stosowany od końca XVIII w. na określenie późnobarokowej architektury hiszpańskiej, 2. sklepienie najczęściej o kształcie czaszy, półkoliste lub półeliptyczne budowane nad pomieszczeniami o planie kolistym, eliptycznym albo wielobocznym, 3. element architektoniczny i motyw ornamentalny w kształcie spirali lub zwoju, 4. wieniec, girlanda, element dekoracyjny w formie podwieszonego po bokach i przewiązanego wstęgami półwieńca z liści, kwiatów i owoców Woluta Możliwe odpowiedzi: 1. termin stosowany od końca XVIII w. na określenie późnobarokowej architektury hiszpańskiej, 2. sklepienie najczęściej o kształcie czaszy, półkoliste lub półeliptyczne budowane nad pomieszczeniami o planie kolistym, eliptycznym albo wielobocznym, 3. element architektoniczny i motyw ornamentalny w kształcie spirali lub zwoju, 4. wieniec, girlanda, element dekoracyjny w formie podwieszonego po bokach i przewiązanego wstęgami półwieńca z liści, kwiatów i owoców Kopuła Możliwe odpowiedzi: 1. termin stosowany od końca XVIII w. na określenie późnobarokowej architektury hiszpańskiej, 2. sklepienie najczęściej o kształcie czaszy, półkoliste lub półeliptyczne budowane nad pomieszczeniami o planie kolistym, eliptycznym albo wielobocznym, 3. element architektoniczny i motyw ornamentalny w kształcie spirali lub zwoju, 4. wieniec, girlanda, element dekoracyjny w formie podwieszonego po bokach i przewiązanego wstęgami półwieńca z liści, kwiatów i owoców
Do pojęć dobierz właściwe definicje.
element architektoniczny i motyw ornamentalny w kształcie spirali lub zwoju, sklepienie najczęściej o kształcie czaszy, półkoliste lub półeliptyczne budowane nad pomieszczeniami o planie kolistym, eliptycznym albo wielobocznym, wieniec, girlanda, element dekoracyjny w formie podwieszonego po bokach i przewiązanego wstęgami półwieńca z liści, kwiatów i owoców, termin stosowany od końca XVIII w. na określenie późnobarokowej architektury hiszpańskiej
Churrigueryzm
Feston
Woluta
Kopuła
Polecenie 1
Na podstawie dowolnej budowli Borrominiego i przykładu architektury w stylu hiszpańskiego churrigueryzmu wskaż różnice i podobieństwa w wybranych obiektach.
R2t5I5CDb0aYe
Słownik pojęć
Churrigueryzm
Churrigueryzm
(cziurrigeryzm), termin stosowany od końca XVIII w. na określenie późnobarokowej architektury hiszpańskiej; (od nazwiska rodziny Churriguera).
Fasada
Fasada
elewacja budynku, w której przeważnie znajduje się główne wejście, odróżniająca się od pozostałych bogatszą kompozycją architektoniczną i dekoracją.
Feston
Feston
wł. festone - wieniec, girlanda, element dekoracyjny w formie podwieszonego po bokach i przewiązanego wstęgami półwieńca z liści, kwiatów i owoców.
Gzyms gierowany
Gzyms gierowany
poziomo biegnący profilowany występ ściany.
Herma
Herma
element architektoniczny w formie czworokątnego słupa, zwykle zwężającego się ku dołowi, zwieńczonego rzeźbą głowy lub popiersiem
Kaplica
Kaplica
niewielka budowla sakralna, wolno stojąca lub połączona z większym kompleksem architektonicznym (głównie kościołem), bądź też wydzielone pomieszczenie z ołtarzem, stanowiące część większej budowli.
Kolumna
Kolumna
pionowa podpora architektoniczna o przekroju koła.
Kopuła
Kopuła
sklepienie najczęściej o kształcie czaszy, półkoliste lub półeliptyczne budowane nad pomieszczeniami o planie kolistym, eliptycznym albo wielobocznym.
Medalion
Medalion
relief lub malowidło w owalnym lub okrągłym obramieniu.
Pilaster
Pilaster
płaski filar przyścienny, nieznacznie wysunięty przed lico ściany, pełniący funkcję podpory i dekoracyjnego rozczłonkowania muru.
Transept
Transept
nawa poprzeczna, w kościele chrześcijańskim nawa, której oś jest prostopadła do osi głównej budowli.
Woluta
Woluta
ślimacznica, element architektoniczny i motyw ornamentalny w kształcie spirali lub zwoju.
Galeria dzieł sztuki
RN9579nPDrGic
R1DfszKvy5uIb
R1G4sff5WNIr1
R1CUzztOkSxtrLuis Garcia (fot.), Pedro Sanchez, 1620, kościół San Isidro del Real, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, CC BY 3.0
R17JEmrWlIcxu
RrcrKkPfeR8ic
R1QiymWTGfroh
RqTbqAz5Rh0bZ
R13Kz25Z23V1d
BIbliografia
Broniewski T., Historia architektury dla wszystkich, Ossolineum, Wrocław 1990