Motyw zbrodni i kary w powieści Fiodora Dostojewskiego

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń:

• zapoznaje się z sylwetką Fiodora Dostojewskiego,

• utrwala wiadomości o elementach świata przedstawionego utworu: czas, miejsce, bohaterowie, zdarzenia,

• zapoznaje się z realiami XIX‑wiecznej Rosji: wyglądem miasta, sytuacją obywateli, władzy,

• utrwala wiadomości dotyczące historii Rosji w XIX wieku.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• przedstawić twórczość Dostojewskiego, powiązać tematykę utworu z ideologią głoszoną przez autora,

• podać motywy popełnienia zbrodni przez bohatera,

• zilustrować przykładami z utworu sytuację Rosji w XIX wieku oraz określić stosunek do niej Fiodora Dostojewskiego,

• zdobywa umiejętności pracy w zespole.

2. Metoda i forma pracy

Dyskusja, praca w grupach, praca analityczna z tekstem Zbrodni i kary, nauczanie sytuacyjne.

3. Środki dydaktyczne

Egzemplarze Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

Swobodna dyskusja na temat świata przedstawionego Zbrodni i kary oraz o sposobach realizacji motywu zbrodni i kary w historii literatury polskiej.

b) Faza realizacyjna

1. Praca z tekstem: analiza czasu, przestrzeni, postaci i wydarzeń świata przedstawionego utworu .

2. Praca w grupach. Na polecenie nauczyciela uczniowie gromadzą cytaty oraz własne komentarze do obrazu dziewiętnastowiecznej Rosji w powieści według zagadnień: miasto, ludzie, władza, inne.

   1. Miasto:

• W jakim stanie jest miasto – państwo?

• Jaki etap osiągnął ustrój ?

• Podaj przykłady jego fizycznego rozpadu.

  2. Ludzie:

• Jak żyją ludzie w dziewiętnastowiecznej Rosji?

• Jaki jest stan ducha społeczeństwa?

• Co jest następstwem ideałów i wartości?

• Jak wygląda życie przeciętnego obywatela?

• Na jakie grupy można podzielić społeczeństwo występujące w utworze?

3. Próba znalezienia punktu odniesienia sytuacji dziewiętnastowiecznej Rosji do zbrodni dokonanej przez Raskolnikowa.

4. Odkrycia:

• Akcja powieści rozgrywa się w Petersburgu, który jest kumulacją zła. Dlatego główny bohater powieści - Rodion Raskolnikow - kierując się racjonalnymi pobudkami wykorzeniania zła, dokonuje zabójstwa lichwiarki.

• Innym powodem, który zachęca Raskolnikowa do zbrodni, jest fascynacja filozofią nietzscheańską, nakazującą jednostkom silnym w dowolny sposób torować sobie drogę do wielkości. Stąd decyzja Raskolnikowa o zabójstwie starej lichwiarki, którą uważa za szkodliwą dla społeczeństwa.

• Idea napoleonizmu stworzona przez bohatera dla uzasadnienia tezy, że ten zdobywa władzę, kto po nią sięga, nie licząc się z moralnością.

c) Faza podsumowująca

Podsumowanie wiadomości na temat świata przedstawionego powieści Fiodora Dostojewskiego oraz wstęp do dyskusji na temat związku łączącego Raskolnikowa i Sonię Marmieładową – portrety psychologiczne.

5. Bibliografia

F. Dostojewski, Zbrodnia i kara, PIW, Warszawa 1987.

6. Załączniki

Zadanie domowe

Zastanówcie się nad wpływem, jaki Sonia Marmieładowa miała na życie Raskolnikowa po zbrodni, której ten dopuścił się na starej lichwiarce. Przygotujcie się do dyskusji podsumowującej fragmenty powieści opisujące stan odrodzenia się Raskolnikowa.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Jest to pierwsza lekcja z cyklu zajęć poświęconych analizie Zbrodni i kary Fiodora Dostojewskiego – przeznaczona dla klasy trzeciej liceum ogólnokształcącego.