I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
3) klasyfikuje barwy w sztukach plastycznych; wykazuje się znajomością pojęć: gama barwna, koło barw, barwy podstawowe i pochodne, temperatura barwy, walor barwy; rozróżnia i identyfikuje w dziełach mistrzów i własnych kontrasty barwne: temperaturowe, dopełnieniowe i walorowe; podejmuje działania twórcze z wyobraźni i z zakresu interpretacji natury, uwzględniające problematykę barwy;
4) charakteryzuje i rozróżnia sposoby uzyskania iluzji przestrzeni w kompozycjach płaskich; rozpoznaje rodzaje perspektyw (w tym m.in.: rzędowa, kulisowa, aksonometryczna, barwna, powietrzna, zbieżna); rozpoznaje i świadomie stosuje światłocień, jako sposób uzyskania iluzji przestrzeni; podejmuje działania kreatywne z wyobraźni i z natury, skoncentrowane wokół problematyki iluzji przestrzeni;
6) rozróżnia gatunki i tematykę dzieł w sztukach plastycznych (portret, autoportret, pejzaż, martwa natura, sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna i batalistyczna); niektóre z tych gatunków odnajduje w grafice i w rzeźbie; w rysunku rozpoznaje studium z natury, karykaturę, komiks, rozumie, czym jest w sztuce abstrakcja i fantastyka; podejmuje działania z wyobraźni i z natury w zakresie utrwalania i świadomości gatunków i tematów w sztuce, stosuje w tym zakresie różnorodne formy wypowiedzi (szkice rysunkowe, fotografie zaaranżowanych scen i motywów, fotomontaż).
II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. Uczeń:
4) projektuje graficzne formy użytkowe (zaproszenie, okładka, plakat); kształtuje przestrzenne formy dekoracyjne i scenograficzne – indywidualnie i w zespole; umiejętności te wykorzystuje w przygotowywaniu imprez i uroczystości szkolnych, np. powiązanych z kalendarzem różnego typu świąt;
III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:
6) rozumie i charakteryzuje na wybranych przykładach z różnych dziedzin pojęcie stylu w sztuce.
Nauczysz się
definiować pojęcie „ornament” i jego rolę w kulturze;
definiować arabeski i groteski;
określać uczucia, które towarzyszą Ci przy odbiorze danego motywu;
formułować samodzielne, przejrzyste i logiczne wypowiedzi na temat motywów zdobniczych w historii;
opisywać wybrane przykłady ze świata architektury lub wzornictwa;
opisywać i analizować porównawczo wybrane ornamenty.
Historia ornamentu
Potrzeba ozdabiania swojego otoczenia towarzyszy człowiekowi od samego początku rozwoju kultury. Pierwowzorów dzisiejszych dekoracji możemy dopatrywać się już w prehistorycznych malowidłach naściennych w jaskiniach (np.: Lascaux we Francji, czy Altamira w Hiszpanii). Naskalne motywy zwierzęce, egipskie wzory kwiatowe i arabeski są motywami, które z łatwością przypisujemy danym epokom i lokalizacjom geograficznym. Łatwo jednak zauważyć, że formy zdobień są zróżnicowane nie tylko na przestrzeni odległych wieków i cywilizacji. Również w czasach nam bliższych zauważamy ogromną różnorodność dekoracji, które niekoniecznie są dziełami wybitnych artystów czy architektów. Pięknie rzeźbione nogi krzeseł i liście akantu wieńczące kolumny spełniają takie same funkcje jak współczesne tatuaże, czy graffiti – pozwalają różnym jednostkom i kulturom wyrażać i definiować siebie. Pod powierzchowną ozdobą kryje się głębia symboli i znaczeń, a każdy ruch pędzla i dłuta jest wynikiem poprzedzających i otaczających go wydarzeń, nastrojów i gustów.
Ornament w historii – historia ornamentu
Ornament jest dekoracją, która ma uatrakcyjniać przedmioty codziennego użytku i architekturę. Przez stulecia twórcy opracowywali szeroką gamę motywów dekoracyjnych przeznaczonych do upiększania tkanin, tapet, ceramiki, sklepień kościołów i fasad budynków. Oryginalne formy ornamentów czerpią z geometrycznych kształtów i wzorów, roślin oraz postaci zwierzęcych, wykorzystywanych raczej jako niewielkie, uproszczone i powtarzalne elementy. Jeden z najpopularniejszych motywów zdobniczych, który pojawił się już w starożytności, to arabeskaArabeskaarabeska, inspirowana światem roślin. Przedstawia wijące się łodygi, pąki, liście oraz owoce.
R1NKDPDbETiCZ1
Innym rodzajem ornamentu jest groteskaGroteskagroteska, która nawiązuje do świata zwierząt.
Ruz4Ftvr8mxvG1
Groteska często łączy w sobie postacie dzikich stworzeń i ludzi z elementami flory. Pierwsze groteski odkryto w podziemiach Złotego Domu Nerona, rzymskiego pałacu antycznego cesarza. Opracowane w antyku motywy dekoracyjne inspirowały twórców kolejnych epok, szczególnie średniowiecza i renesansu.
RLvPuJbOsFH561
Sporządzano księgi, służące jako wzorniki ornamentów. Katalogi te zyskiwały na popularności od XV wieku, gdy możliwe stało się ich rozpowszechnianie za pomocą druku.
R1S1ZtuZiJ8Xr1
Średniowieczne plecionki i spirale, gotyckie maswerkiMaswerkmaswerki, renesansowe interpretacje arabesek i grotesk pozwalają obserwatorowi ocenić przybliżone daty i miejsca powstania obiektów. Ornamenty przez stulecia ewoluowały, a ich największe rozbudowanie nastąpiło w okresie barokuBarokbaroku i rokokoRokokorokoko.
RReQYKsxeVuno1
RWLBXhAZ3zR3D1
Po tych dwóch, pełnych przepychu, złoceń i motywów rocailleRocaillerocaille okresach, nastąpiło wyciszenie. Twórcy pragnęli uspokoić panujący styl, a jednocześnie znaleźć przejrzysty i spójny środek wyrazu. Zaczęto czerpać z dorobku minionych epok - w XIX wieku powstał historyzm. W myśl tego nurtu styl w sztuce był definiowany przez wybrany zespół ornamentów. Pod koniec XIX wieku powstaje secesja sprzeciwiająca się historyzmowi i proponująca nowe rozwiązania w sztuce.
RoX0GRzKddON41
R1S9B1pTykB501
Ornament współcześnie
Mogłoby się wydawać, że w nowoczesności nie ma miejsca na ornament. We współczesnej architekturze gładkie tafle szkła wieżowców zastąpiły dawniejsze, bogato zdobione fasady budynków. Z kolei we wzornictwie przemysłowym plastikowe, kiepskiej jakości krzesła z supermarketu wyparły, popularne w poprzednich epokach, pięknie rzeźbione, drewniane meble. Warto jednak przyjrzeć się tym obiektom, w których dekoracja nadal spełnia swoją funkcję – sprawia, że wybieramy jeden konkretny przedmiot spośród wielu innych. Kolorowe motywy ozdabiają pościele, dywany, obrusy, ceramikę, ubrania czy kartki okolicznościowe, a coraz większa popularnością cieszą się własnoręcznie wykonywane i dekorowane przedmioty.
R688385kH72G11
Zadania
R1GsnYIDBnPBj
Ćwiczenie 1
classicmobile
Ćwiczenie 2
RBu2FPUBrU1u61
static
Ćwiczenie 2
Przyjrzyj się wybranym zdobionym przedmiotom i przyporządkuj im odpowiadającą epokę.
Jak nazywa się motyw zdobniczy, popularny w rokoko, który stylizowany był na kształt muszli?
R1Cd8fokoahqy1
A - Historyzm B - Rocaille C - Maswerk
B
Inna wersja zadania
Jak nazywa się motyw zdobniczy, popularny w rokoko, który stylizowany był na kształt muszli? Możliwe odpowiedzi: 1. historyzm, 2. rocaille, 3. maswerk.
classicmobile
Ćwiczenie 6
R1RvASMYKxQ9J1
static
Ćwiczenie 6
Jakie cechy posiada przedstawiony ornament?
RRNCQfU6SZ6rz1
A - Wykorzystanie motywów geometrycznych B - Powtarzalność wzoru C - Arabeskowość
B
C
Inna wersja zadania
Wybierz z lekcji motyw i określ uczucia, które towarzyszą Ci przy odbiorze danego motywu.
Rb3Ac7dohejUY
Ćwiczenie 7
Ćwiczenie 8
Przyjrzyj się wybranym grafikom zawierającym arabeski i groteski. Połącz ze sobą dwa zdjęcia, przedstawiające podobne motywy.
RqJRwX3BFIp8L
R7lBzJYYr9fsR
Przyjrzyj się wybranym grafikom zawierającym arabeski i groteski. Połącz ze sobą dwa zdjęcia, przedstawiające podobne motywy. 1 Możliwe odpowiedzi: 1. A, 2. B 2 Możliwe odpowiedzi: 1. A, 2. B
Przyjrzyj się wybranym grafikom zawierającym arabeski i groteski. Połącz ze sobą dwa zdjęcia, przedstawiające podobne motywy. 1 Możliwe odpowiedzi: 1. A, 2. B 2 Możliwe odpowiedzi: 1. A, 2. B
B, A
1
2
Inna wersja zadania
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem abstraktu.
Polecenie 1
Inspirując się poznanymi w trakcie lekcji motywami zdobniczymi z historii sztuki, zaprojektuj własny ornament. Może być wykonany wybraną techniką na płaszczyźnie lub w przestrzeni. Wykorzystaj rysunek, malarstwo, grafikę lub rzeźbę.
R1WeXxTCzczJ71
m8ce35e5b344ecafa_0000000000009
m8ce35e5b344ecafa_0000000000009
Przyjrzyj się wybranym zdobionym przedmiotom i przyporządkuj im odpowiadającą epokę.
Odpowiedzi: A - Ornament zwierzęco‑roślinny B - Ornament roślinny C - Ornament geometryczny
Rozwiązanie: 1‑B 2‑A 3‑C
Słownik pojęć
Arabeska
Arabeska
Ornament roślinny.
Barok
Barok
Kierunek w sztuce, który występował w kulturze europejskiej w XVII wieku i w połowie XVIII wieku, zapoczątkowany we Włoszech, odznaczający się w sztuce przepychem form, bogactwem barw i szczegółów dekoracyjnych.
Groteska
Groteska
Ornament roślinny wraz ze zwierzętami, często fantastycznymi.
Historyzm
Historyzm
Kierunek w sztuce XIX i początku XX w., którego istotą było naśladowanie wielkich stylów epok minionych.
Maswerk
Maswerk
Średniowieczny motyw dekoracyjny składający się z elementów geometrycznych.
Rocaille
Rocaille
Popularny w okresie rokoko ornament naśladujący kształty stylizowanych małżowin i muszli.
Rokoko
Rokoko
Nurt w sztuce końca XVIII wieku, przejawiająca się głównie w architekturze wnętrz i ornamentyce. Odznaczał się lekkością, płynnością i dekoracyjnością form.
Secesja
Secesja
Styl panujący w sztuce pod koniec XIX wieku i na początku XX wieku, charakteryzujący się zamiłowaniem do stylizacji, swobodnej kompozycji, falistych, płynnych linii i asymetrii.