Motywy ochrony przyrody w Polsce

Grafika interaktywna. Po lewej stronie pole z napisem: „System ochrony przyrody w Polsce”. Po prawej stronie wymienione dwanaście form ochrony, a na każdym z nich numer, po kliknięciu na który wyświetla się ramka z dodatkowym opisem. Numer jeden. Park narodowy to obszar o powierzchni nie mniejszej niż 1 000 ha, objęty ochroną prawną, zachowany w stanie naturalnym lub niewiele zmienionym przez działalność człowieka, powołany w celu ochrony najcenniejszych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym terenów wraz z całą ich różnorodnością biologiczną, układami i procesami przyrodniczymi oraz lokalnym dziedzictwem kulturowym. W Polsce jest najwyższą formą ochrony przyrody. Na terenie parku narodowego wyznacza się obszary ochrony ścisłej, częściowej i krajobrazowej. W Polsce istnieją 23 parki narodowe, które zajmują powierzchnię 315,1 tys. ha (1% powierzchni kraju). Najmłodszy jest Park Narodowy „Ujście Warty” (utworzony 1 lipca 2001 r.), a najstarszy to Pieniński Park Narodowy (utworzony 1 czerwca 1932 r.). Najmniejszy park to Ojcowski Park Narodowy (2 146 ha), a największy – Biebrzański Park Narodowy (59 223 ha). Numer dwa. Rezerwat przyrody to obszar objęty ochroną ze względu na występowanie w stanie zbliżonym do naturalnego ekosystemów, określonych gatunków roślin lub zwierząt albo obiektów przyrody nieożywionej o dużej wartości naukowej, przyrodniczej, kulturowej lub krajobrazowej. Rezerwaty są mniejsze od parków narodowych, ale również ochraniać mogą całą przyrodę lub wybrany jej element, np. rzadki gatunek grzyba. Rezerwat przyrody może objąć też obszar, który cechuje się wysokimi walorami krajobrazowymi, a także posiada znaczenie historyczne lub kulturowe dla konkretnego miejsca. Ze względu na stopień ochrony wyróżnia się dwa rodzaje rezerwatów - rezerwaty ścisłe i rezerwaty częściowe. W Polsce wyróżnia się 9 kategorii rezerwatów przyrody: leśny, florystyczny, faunistyczny, torfowiskowy, krajobrazowy, przyrody nieożywionej, wodny, stepowy i słonoroślowy. W Polsce znajduje się 1507 rezerwatów przyrody o łącznej powierzchni 170,2 tys. ha (0,54% powierzchni kraju). Numer trzy. Park krajobrazowy to obszar chroniony ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe, ustanawiany w celu ochrony i popularyzacji tych wartości. Na terenie parku może być prowadzona działalność gospodarcza z ograniczeniami, które mają służyć jak najlepszemu zachowaniu stanu środowiska przyrodniczego. W Polsce znajduje się 127 parków krajobrazowych. Największym parkiem krajobrazowym jest Dolina Baryczy – posiada powierzchnię 87 040 ha. Natomiast najmniejszym Park Krajobrazowy Stawki o powierzchni 1 730 ha. Numer cztery. Obszar chronionego krajobrazu to teren wyróżniający się pod względem krajobrazowym, o zróżnicowanych typach ekosystemów. Pełni podobne zadania jak park krajobrazowy oraz wprowadza podobne ograniczenia. Bardzo często powstaje w takich miejscach, gdzie łączy ze sobą park narodowy z krajobrazowym. Jeżeli powstaje w miejscach łączących wspomniane dwie formy ochrony przyrody, to uznawany jest za dodatkową otulinę, która czasami też pełni funkcję korytarzy ekologicznych pozwalających na swobodne przemieszczanie się zwierząt. Zazwyczaj obszary chronionego krajobrazu obejmują pełne jednostki środowiska naturalnego, np. doliny rzeczne, kompleksy leśne czy pola wydmowe. W Polsce znajduje się 408 obszarów chronionego krajobrazu zajmujących powierzchnię 6 926,5 tys. ha. Najwięcej tego typu form ochrony przyrody położonych jest w województwie warmińsko‑mazurskim, a najmniej - w opolskim. Numer pięć. Obszary Natura 2000 istnieją w Polsce od 2004 roku. Wprowadzenie tej formy ochrony było związane z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej i koniecznością realizacji unijnych zadań w zakresie ochrony przyrody. Obszary te powstają we wszystkich państwach członkowskich UE, tworząc Europejską Sieć Ekologiczną Obszarów Chronionych Natura 2000. Głównym celem tej sieci jest zachowanie określonych typów siedlisk przyrodniczych i gatunków roślin oraz zwierząt, które są cenne (dla Europy) lub zagrożone wyginięciem. W ramach sieci wyznaczone są obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO). Obszary te są wyznaczane niezależnie od siebie, mogą więc ze sobą sąsiadować albo nakładać się. Granice obszarów Natura 2000 mogą także pokrywać się z granicami innych form ochrony przyrody, np. parków narodowych. W Polsce wyznaczono 994 obszary Natura 2000 (145 ptasich i 864 siedliskowych), które zajmują łączną powierzchnię 8 404,9 tys. ha. Numer sześć. Stanowisko dokumentacyjne to ważne ze względów naukowych i dydaktycznych miejsce występowania formacji geologicznych, nagromadzenia skamieniałości lub obiektów mineralnych, jaskiń lub schronisk podskalnych wraz z namuliskami będących świadectwem historii geologicznej. Zalicza się również do tej formy fragmenty eksploatowanych lub nieczynnych wyrobisk powierzchniowych lub podziemnych. Dodatkowo ochroną objęta jest flora i fauna znajdująca się na konkretnym stanowisku dokumentacyjnym. W Polsce znajdują się 181 stanowiska dokumentacyjne. Najwięcej tego rodzaju form ochrony przyrody znajduje się w województwie małopolskim (80 obiektów), a najmniej w województwie warmińsko‑mazurskim (1 obiekt). Numer siedem. Użytek ekologiczny to niewielka powierzchniowo pozostałość ekosystemów mających znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej. Należą do nich m.in. naturalne zbiorniki wodne, śródpolne i śródleśne oczka wodne, kępy drzew i krzewów, bagna, torfowiska, wydmy, płaty nieużytkowanej roślinności, starorzecza, wychodnie skalne, skarpy, kamieńce, siedliska przyrodnicze oraz stanowiska rzadkich lub chronionych gatunków roślin, zwierząt, i grzybów, ich ostoje oraz miejsca rozmnażania lub miejsca sezonowego przebywania. W Polsce znajduje się 7 676 użytków ekologicznych. Numer osiem. Zespół przyrodniczo‑krajobrazowy obejmuje fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe i estetyczne. Założeniem tej formy jest ochrona m.in. fragmentów dolin rzecznych, starorzeczy, stawów, zabytkowych parków pałacowych i dworskich. Są to również miejsca występowania starodrzewia, malowniczych skał, obiektów polodowcowych i wydm. W Polsce znajdują się 273 zespoły przyrodniczo‑krajobrazowe. Numer dziewięć. Pomnik przyrody to pojedyncze obiekty przyrody ożywionej (pojedyncze krzewy, drzewa lub grupy drzew itp.) i nieożywionej (głazy narzutowe, źródła, wodospady, jary, skałki, wywierzyska, przełomy rzeczne, jaskinie itp.). lub ich skupienia o szczególnej wartości naukowej, kulturowej, historyczno-pamiątkowej i krajobrazowej. Muszą się one odznaczać indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród innych obiektów, np. wiekiem, rozmiarami, kształtem itp. W Polsce występuje 32 996 pomników przyrody ożywionej i nieożywionej. Numer dziesięć. Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów. Celem tej ochrony jest ochrona roślin, zwierząt i grzybów m.in. przed utratą siedlisk i miejsc bytowania. Dodatkowym zadaniem jest zabezpieczenie odpowiedniej liczby gatunków w celu zachowania różnorodności biologicznej oraz w razie potrzeby, ochrony danej populacji przed zniszczeniem lub poważnym osłabieniem, a nawet wyginięciem. Dla wybranych gatunków możliwe jest wprowadzenie strefy ochrony wokół siedlisk. W zależności od wybranego gatunku każdy może posiadać odpowiedni status ochrony: ścisły lub częściowy. Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów obejmuje: 715 gatunków roślin, 322 gatunki grzybów oraz 799 gatunków zwierząt. Numer jedenaście. Rezerwat biosfery obejmują obszary unikatowe w skali świata, niezmienione przez działalność człowieka, podlegające szczególnej ochronie ze względu na niepowtarzalne walory, np. geologiczne, rzeźby terenu, stosunków wodnych, flory lub fauny. Występują w nich biomy reprezentatywne dla określonych regionów świata. W Polsce powołano 11 rezerwatów biosfery, z których część ma charakter transgraniczny. Niemal wszystkie pokrywają się z obszarem parków narodowych. Są to: – Rezerwat Biosfery Białowieża; – Rezerwat Biosfery Babia Góra; – Jeziora Mazurskie, wcześniej Jezioro Łuknajno; – Słowiński Rezerwat Biosfery; – Trójstronny Transgraniczny Rezerwat Biosfery Karpaty Wschodnie; – Transgraniczny Rezerwat Biosfery Karkonosze; – Tatrzański Transgraniczny Rezerwat Biosfery; – Rezerwat Biosfery Puszcza Kampinoska; – Trójstronny Transgraniczny Rezerwat Biosfery Polesie Zachodnie; – Rezerwat Biosfery Bory Tucholskie; – Transgraniczny Rezerwat Biosfery „Roztocze”. Numer dwanaście. Obszary Ramsar obejmują tereny wodno-błotne mające znaczenie międzynarodowe jako środowisko życiowe ptactwa wodnego, objęte ochroną na mocy postanowień Konwencji Ramsarskiej z 1971 roku. Należą do nich rejony bagien, błot, torfowisk lub zbiorników wodnych, naturalnych lub sztucznych o wodach stojących lub płynących, słodkich, słonawych lub słonych. W Polsce istnieje 19 obszarów Ramsar. Większość z nich obejmuje ochroną obszary parków narodowych. Są to:– Biebrzański Park Narodowy; – Narwiański Park Narodowy; – Park Narodowy Ujście Warty; – Poleski Park Narodowy; – Polodowcowe Stawy Tatrzańskiego Parku Narodowego; – Rezerwat przyrody Bór na Czerwonem; – Rezerwat przyrody Jezioro Drużno; – Rezerwat przyrody Jezioro Karaś; – Rezerwat przyrody Jezioro Łuknajno; – Rezerwat przyrody Jezioro Siedmiu Wysp; – Rezerwat przyrody Świdwie; – Słowiński Park Narodowy; – Stawy Milickie w Parku Krajobrazowym Dolina Baryczy; – Stawy Przemkowskie; – Subalpejskie torfowiska w Karkonoskim Parku Narodowym; – Torfowiska Doliny Izery; – Torfowiska Tatrzańskiego Parku Narodowego; – Ujście Wisły; – Wigierski Park Narodowy.

Mapa myśli. Pośrodku pole o treści: Motywy ochrony przyrody. Następnie pole rozgałęzia się na dwa kolejne – niematerialne i materialne. Wyżej wymienione pola również ulegają rozgałęzieniu. Elementy należące do kategorii „niematerialne”: estetyczne, etyczne, religijne, patriotyczne. Elementy należące do kategorii „materialne”: egzystencjalne, ekonomiczne, kulturowe, naukowe.