Nauczysz się
samodzielnie tworzyć definicję motywu;
określać, czym jest motyw Motyw motyw w sztuce;
rozpoznawać dzieła przedstawiające różne motywy religijne;
podawać przykłady motywów religijnych;
rozpoznawać postacie łączone z motywami.
m69d9c3facb8cb757_0000000000077 Czym jest motyw? Polecenie 1
Zapoznaj się z poniższym zestawieniem słów, które są bliskoznacznymi wyrazu motyw, czyli mają podobne do niego znaczenie. Następnie przyjrzyj się różnym przestawieniom tego samego motywu. Na ich podstawie spróbuj stworzyć definicję (znaczenie)słowa motyw oraz czym może być motyw w sztuce. Następnie porównaj ją z podaną u dołu.
RaebUEzgmRLAt Ilustracja przedstawia schemat z wyrazami bliskoznacznymi do słowa motyw. Zawiera następujące wyrazy: problem, treść, przedmiot, temat, myśl, wątek.
R1dpIv8gnTuNq Kwiecisty motyw.
Kwiecisty motyw nr 1, pxhere.com, CC BY 3.0
RxO0BkRtFbbvS Kwiecisty motyw.
Kwiecisty motyw nr 2, pxhere.com, CC BY 3.0
Rc4VGdGY5N0e2 Kwiecisty motyw.
Kwiecisty motyw nr 3, pxhere.com, CC BY 3.0
RFT9TQ35foQoy Ilustracja interaktywna przedstawia granatowy prostokąt z napisem DEFINICJA. Na ilustracji znajduje się niebieski prostokąt z literą "i". Po odwróceniu na niebieskim tle ukazuje się tekst: Motyw to powtarzający się element w kompozycji. W dziełach sztuki może to być postać, wątek, temat, treść, która może przybierać różną formę w dziejach.
Ilustracja interaktywna przedstawia granatowy prostokąt z napisem DEFINICJA. Na ilustracji znajduje się niebieski prostokąt z literą "i". Po odwróceniu na niebieskim tle ukazuje się tekst: Motyw to powtarzający się element w kompozycji. W dziełach sztuki może to być postać, wątek, temat, treść, która może przybierać różną formę w dziejach.
Definicja motywu, online-skills, CC BY 3.0
Motywy religijne Motyw w religii związany jest z postaciami religijnymi. Mogą być to postaci Boga, Chrystusa, Maryi, świętych itd. Związane są z ich życiem, sposobami ich przedstawienia. Jednak możemy spotkać się także z innymi motywami związanymi z religią. Mogą być nimi przedmioty, budowle, ale także całe sceny o tematyce związanej z życiem na przykład osób świętych.
Rn7XDeIkJfbzF Wyjaśnij, czym jest motyw religijny.
Wyjaśnij, czym jest motyw religijny.
Motywy w sztuce mogą być także zróżnicowane w zależności od źródła, z którego pochodzą. Sceny biblijne można podzielić na pochodzące ze Starego lub Nowego Testamentu. Pierwsze obejmują postacie i wydarzenia przed narodzinami Chrystusa, drugie to sceny pochodzące z czasów po Jego zwiastowaniu. Do określenia tych źródeł niezbędna jest wiedza historyczna. Jednocześnie w motywach mających swoje źródło w określonym czasie mogą pojawić się ich wieloznaczne określenia, np. w motywie Maryi istnieją: Maryi z Dzieciątkiem, Maryi ze św. Anną. Maryja pojawi się też w motywie Świętej Rodziny, Zwiastowania, Ofiarowania w Świątyni, Ucieczki do Egiptu, Opłakiwania Chrystusa czy Bożego Narodzenia. Jednak należy pamiętać, że opisując dany motyw, trzeba skupić się wyłącznie na danej postaci, która zostanie wskazana.
Zapoznaj się z przykładami postaci i scen staro- i nowotestamentowych.
Sceny ze Starego Testamentu
RWihWa0U6hAKC Prezentacja przedstawia zbiór dzieł sztuki z motywami religijnymi, pochodzącymi ze starego testamentu. Kolejno ukazują się obrazy: 1. Giovanni di Paolo, „Stworzenie świata i wygnanie z Raju”. Bóg jako stwórca ukazany jest w narożniku jako świetlista postać z nimbem w okół głowy. Towarzyszą mu aniołowie. Prawą ręką wskazuje na kręgi z dwunastoma gwiazdozbiorami z pasa zodiakalnego. W dalszym kręgu znajduje się słońce oddzielone czerwoną linią od środka, w którym namalowane są góry, lądy i wody. Po prawej stronie ukazany jest raj, z którego anioł wyprowadza Adama i Ewę. Cherubin ma ogniste skrzydła i złoty nimb. Nadzy pierwsi rodzice odwracają się w jego kierunku. Za nimi stoją smukłe drzewa z owocami i rosną kwiaty. 2. Lucas Cranach Starszy, „Adam i Ewa”. Ukazuje pierwszych rodziców przy dębowym drzewie, na którego pniu znajduje się wąż. Adam został ukazany jako młody, brodaty mężczyzna o kędzierzawych włosach, dużych, ciemnych oczach i nieco atletycznej budowie ciała. Kierująca swój wzrok w stronę widza Ewa, charakteryzuje się delikatnym modelunkiem ciała i rysami twarzy, dużymi, ciemnymi oczami i rozpuszczonymi, długimi, kręconymi włosami. 3. Jusepe de Ribera, „Sen Jakuba”. Ukazuje śpiącego mężczyznę. Jakub leży na ziemi z głową na kamieniu, wspartą o ramię. Jego szaty kontrastują z zajmującym połowę obrazu zachmurzonym niebem. Z lewej strony, wśród kamienistego pustkowia, z suchego konaru wyrasta kwitnąca gałąź i kieruje się ku niebu. 4. Giorgione, „Judyta”. Ukazuje Judytę jako piękną, niewinną kobietę z olbrzymim mieczem, którym obcięła głowę Holofernesowi. Jej lewa noga wysuwa się spod tuniki i przytrzymuje głowę mężczyzny leżącą na ziemi. Za Judytą znajduje się murek, za którym rośnie drzewo. W oddali rozciąga się widok na miasto i góry, który zlewa się z błękitnym niebem. 5. Tycjan, „Ofiara Izaaka”. Ukazuje Abrahama w żółto-zielonej szacie z mieczem w dłoni, odwróconego w górę, w stronę anioła, który ręką chwycił za miecz. Lewą dłonią trzyma głowę małego Izaaka klęczącego na podwyższeniu z gałęzi. Po lewej stronie zza wzgórza wychyla się głowa osła, a po prawej baranka. Tłem jest ciemne, zachmurzone niebo. 6. Michał Anioł, „Mojżesz”. Ukazuje skupionego mężczyznę, o atletycznej sylwetce, ze splątaną brodą, dużymi dłońmi i szeroką twarzą. Od głowy proroka odchodzą dwa promienie. Na kolanie leży udrapowany materiał. Przy boku stoją dwie kamienne tablice, na których Mojżesz opiera dłoń. Po obu stronach wnęki, w której znajduje się rzeźba jest fragment dekoracyjnej ściany nagrobka, zdobionej między innymi wolutami, czyli zwiniętymi architektonicznymi zwojami. Całej prezentacji towarzyszy podkład muzyczny pozbawiony określonej melodii, zawierający powtarzające się dźwięki elektroniczne.
Prezentacja przedstawia zbiór dzieł sztuki z motywami religijnymi, pochodzącymi ze starego testamentu. Kolejno ukazują się obrazy: 1. Giovanni di Paolo, „Stworzenie świata i wygnanie z Raju”. Bóg jako stwórca ukazany jest w narożniku jako świetlista postać z nimbem w okół głowy. Towarzyszą mu aniołowie. Prawą ręką wskazuje na kręgi z dwunastoma gwiazdozbiorami z pasa zodiakalnego. W dalszym kręgu znajduje się słońce oddzielone czerwoną linią od środka, w którym namalowane są góry, lądy i wody. Po prawej stronie ukazany jest raj, z którego anioł wyprowadza Adama i Ewę. Cherubin ma ogniste skrzydła i złoty nimb. Nadzy pierwsi rodzice odwracają się w jego kierunku. Za nimi stoją smukłe drzewa z owocami i rosną kwiaty. 2. Lucas Cranach Starszy, „Adam i Ewa”. Ukazuje pierwszych rodziców przy dębowym drzewie, na którego pniu znajduje się wąż. Adam został ukazany jako młody, brodaty mężczyzna o kędzierzawych włosach, dużych, ciemnych oczach i nieco atletycznej budowie ciała. Kierująca swój wzrok w stronę widza Ewa, charakteryzuje się delikatnym modelunkiem ciała i rysami twarzy, dużymi, ciemnymi oczami i rozpuszczonymi, długimi, kręconymi włosami. 3. Jusepe de Ribera, „Sen Jakuba”. Ukazuje śpiącego mężczyznę. Jakub leży na ziemi z głową na kamieniu, wspartą o ramię. Jego szaty kontrastują z zajmującym połowę obrazu zachmurzonym niebem. Z lewej strony, wśród kamienistego pustkowia, z suchego konaru wyrasta kwitnąca gałąź i kieruje się ku niebu. 4. Giorgione, „Judyta”. Ukazuje Judytę jako piękną, niewinną kobietę z olbrzymim mieczem, którym obcięła głowę Holofernesowi. Jej lewa noga wysuwa się spod tuniki i przytrzymuje głowę mężczyzny leżącą na ziemi. Za Judytą znajduje się murek, za którym rośnie drzewo. W oddali rozciąga się widok na miasto i góry, który zlewa się z błękitnym niebem. 5. Tycjan, „Ofiara Izaaka”. Ukazuje Abrahama w żółto-zielonej szacie z mieczem w dłoni, odwróconego w górę, w stronę anioła, który ręką chwycił za miecz. Lewą dłonią trzyma głowę małego Izaaka klęczącego na podwyższeniu z gałęzi. Po lewej stronie zza wzgórza wychyla się głowa osła, a po prawej baranka. Tłem jest ciemne, zachmurzone niebo. 6. Michał Anioł, „Mojżesz”. Ukazuje skupionego mężczyznę, o atletycznej sylwetce, ze splątaną brodą, dużymi dłońmi i szeroką twarzą. Od głowy proroka odchodzą dwa promienie. Na kolanie leży udrapowany materiał. Przy boku stoją dwie kamienne tablice, na których Mojżesz opiera dłoń. Po obu stronach wnęki, w której znajduje się rzeźba jest fragment dekoracyjnej ściany nagrobka, zdobionej między innymi wolutami, czyli zwiniętymi architektonicznymi zwojami. Całej prezentacji towarzyszy podkład muzyczny pozbawiony określonej melodii, zawierający powtarzające się dźwięki elektroniczne.
Sceny z Nowego Testamentu
RJEawhbCrQTvD Prezentacja przedstawia zbiór dzieł sztuki z motywami religijnymi, pochodzącymi ze nowego testamentu. Kolejno ukazują się obrazy: 1. Robert Campin, „Boże Narodzenie”. Obraz przedstawia stajenkę ze sceną scenę Bożego Narodzenia. Maria klęczy. Ubrana jest w białą suknię i biały płaszcz. Dzieciątko leży nagie na ziemi, otoczone glorią. Obok Jezusa klęczy Święty Józef ubrany w szkarłatny płaszcz , na szyi ma wstęgę. W jednej dłoni trzyma świecę, drugą zasłania płomień. Przed drzwiami do szopy stoi grupa trzech pasterzy, dwóch z nich gra na instrumentach. Po prawej stronie przyklękują dwie kobiety w welonach na głowach. Aniołowie trzymają banderolę z pisaną po łacinie sentencją "Chwała Bogu na ziemi i w niebiosach". W dali został ukazany rozległy górzysty krajobraz z doliną i drogą, wiodącą wgłąb do wsi nad jeziorem. Po wodzie płynie żaglowiec. W oddali rozciąga się otoczone murami obronnymi miasto z kościelną wieżą oraz położonym na wysokim wzniesieniu warownym zamkiem. Po lewej stronie za górami zachodzi słońce. 2. Tycjan, „Madonna z Dzieciątkiem”. Ukazuje Marię ubraną w czerwoną suknie i niebieska tunikę. Kobieta trzyma na rękach małego Jezusa i kieruje wzrok w jego stronę. W tle, po prawej stronie widoczny jest krajobraz. Z lewej strony znajduje się kotara, a po prawej masywne pnie liściastych drzew. 3. Fra Angelico, „Zwiastowanie”. Scena odbywa się na ganku otoczonym kolumnami. Główne przedstawienie ukazuje Archanioła Gabriela przemawiającego do Najświętszej Marii Panny. Dwie ręce Boga Ojca wysyłają ze świetlistego kręgu w górnym lewym rogu obrazu złote promienie i gołębia, symbolizujące Ducha Świętego. Pomiędzy Archaniołem a Najświętszą Marią Panną artysta namalował także jaskółkę, siedzącą na pręcie łączącym kolumny. Symbolizuje ona czystość NMP. Z lewej strony znajduje się scena wygnania Adama i Ewy z Raju. Pokój Najświętszej Marii Panny wydaje się znajdować w tym samym rajskim ogrodzie, który opuszczają Adam i Ewa. 4. Leonardo da Vinci "Ostatnia Wieczerza". Ukazuje wnętrze ujęte w perspektywie centralnej z trzema oknami w ścianie czołowej i symetrycznie ułożonymi ścianami bocznymi z czterema wnękami. Sufit dekorują kwadratowe kasetony. Wzdłuż obrazu rozciąga się nakryty białym obrusem stół, na którym znajdują się talerze i porozkładany jest chleb. Za nim w centrum siedzi Chrystus, a po jego bokach znajdują się pogrupowane po trzy postacie apostołów. Oprócz Chrystusa wszyscy ukazani są w ruchu, rozmawiają. 5. Rembrandt Harmenszoon van Rijn, „Ukrzyżowanie”. Ukazuje Chrystusa na krzyżu z odchyloną do tyłu głową na ciemnym, brązowym tle. Wizerunek Jezusa jest realistyczny - ma rozchylone usta, lekko otwarte oczy, z rąk i stóp przybitych do krzyża kapie krew. Jest to obraz ołtarzowy, zamknięty od góry łukiem. Całej prezentacji towarzyszy podkład muzyczny pozbawiony określonej melodii, zawierający powtarzające się dźwięki elektroniczne.
Prezentacja przedstawia zbiór dzieł sztuki z motywami religijnymi, pochodzącymi ze nowego testamentu. Kolejno ukazują się obrazy: 1. Robert Campin, „Boże Narodzenie”. Obraz przedstawia stajenkę ze sceną scenę Bożego Narodzenia. Maria klęczy. Ubrana jest w białą suknię i biały płaszcz. Dzieciątko leży nagie na ziemi, otoczone glorią. Obok Jezusa klęczy Święty Józef ubrany w szkarłatny płaszcz , na szyi ma wstęgę. W jednej dłoni trzyma świecę, drugą zasłania płomień. Przed drzwiami do szopy stoi grupa trzech pasterzy, dwóch z nich gra na instrumentach. Po prawej stronie przyklękują dwie kobiety w welonach na głowach. Aniołowie trzymają banderolę z pisaną po łacinie sentencją "Chwała Bogu na ziemi i w niebiosach". W dali został ukazany rozległy górzysty krajobraz z doliną i drogą, wiodącą wgłąb do wsi nad jeziorem. Po wodzie płynie żaglowiec. W oddali rozciąga się otoczone murami obronnymi miasto z kościelną wieżą oraz położonym na wysokim wzniesieniu warownym zamkiem. Po lewej stronie za górami zachodzi słońce. 2. Tycjan, „Madonna z Dzieciątkiem”. Ukazuje Marię ubraną w czerwoną suknie i niebieska tunikę. Kobieta trzyma na rękach małego Jezusa i kieruje wzrok w jego stronę. W tle, po prawej stronie widoczny jest krajobraz. Z lewej strony znajduje się kotara, a po prawej masywne pnie liściastych drzew. 3. Fra Angelico, „Zwiastowanie”. Scena odbywa się na ganku otoczonym kolumnami. Główne przedstawienie ukazuje Archanioła Gabriela przemawiającego do Najświętszej Marii Panny. Dwie ręce Boga Ojca wysyłają ze świetlistego kręgu w górnym lewym rogu obrazu złote promienie i gołębia, symbolizujące Ducha Świętego. Pomiędzy Archaniołem a Najświętszą Marią Panną artysta namalował także jaskółkę, siedzącą na pręcie łączącym kolumny. Symbolizuje ona czystość NMP. Z lewej strony znajduje się scena wygnania Adama i Ewy z Raju. Pokój Najświętszej Marii Panny wydaje się znajdować w tym samym rajskim ogrodzie, który opuszczają Adam i Ewa. 4. Leonardo da Vinci "Ostatnia Wieczerza". Ukazuje wnętrze ujęte w perspektywie centralnej z trzema oknami w ścianie czołowej i symetrycznie ułożonymi ścianami bocznymi z czterema wnękami. Sufit dekorują kwadratowe kasetony. Wzdłuż obrazu rozciąga się nakryty białym obrusem stół, na którym znajdują się talerze i porozkładany jest chleb. Za nim w centrum siedzi Chrystus, a po jego bokach znajdują się pogrupowane po trzy postacie apostołów. Oprócz Chrystusa wszyscy ukazani są w ruchu, rozmawiają. 5. Rembrandt Harmenszoon van Rijn, „Ukrzyżowanie”. Ukazuje Chrystusa na krzyżu z odchyloną do tyłu głową na ciemnym, brązowym tle. Wizerunek Jezusa jest realistyczny - ma rozchylone usta, lekko otwarte oczy, z rąk i stóp przybitych do krzyża kapie krew. Jest to obraz ołtarzowy, zamknięty od góry łukiem. Całej prezentacji towarzyszy podkład muzyczny pozbawiony określonej melodii, zawierający powtarzające się dźwięki elektroniczne.
Ćwiczenie 2
RvyQALo2FqYuZ Przyporządkuj motywy do właściwego źródła. Stary testament. Możliwe odpowiedzi: 1. Stworzenie świata, 2. Ukrzyżowanie, 3. Ostatnia wieczerza, 4. Adam i Ewa, 5. Boże Narodzenie, 6. Zwiastowanie Maryi. Nowy testament. Możliwe odpowiedzi: 1. Stworzenie świata, 2. Ukrzyżowanie, 3. Ostatnia wieczerza, 4. Adam i Ewa, 5. Boże Narodzenie, 6. Zwiastowanie Maryi.
Przyporządkuj motywy do właściwego źródła. Stary testament. Możliwe odpowiedzi: 1. Stworzenie świata, 2. Ukrzyżowanie, 3. Ostatnia wieczerza, 4. Adam i Ewa, 5. Boże Narodzenie, 6. Zwiastowanie Maryi. Nowy testament. Możliwe odpowiedzi: 1. Stworzenie świata, 2. Ukrzyżowanie, 3. Ostatnia wieczerza, 4. Adam i Ewa, 5. Boże Narodzenie, 6. Zwiastowanie Maryi.
Przyporządkuj motywy do właściwego źródła.
Ukrzyżowanie, Stworzenie świata, Adam i Ewa, Boże Narodzenie, Ostatnia Wieczerza, Zwiastowanie Maryi
Stary Testament
Nowy Testament
Ćwiczenie 3
RX9Olw1SV7baR Z poniższych dzieł wskaż te, które przedstawiają motywy ze Starego Testamentu. 1. Fra Angelico "Zwiastowanie", 2. Tycjan "Ofiara Izaaka", 3. Robert Campin "Boże Narodzenie", 4. Michał Anioł "Mojżesz".
Z poniższych dzieł wskaż te, które przedstawiają motywy ze Starego Testamentu. 1. Fra Angelico "Zwiastowanie", 2. Tycjan "Ofiara Izaaka", 3. Robert Campin "Boże Narodzenie", 4. Michał Anioł "Mojżesz".
Ćwiczenie 4
RPTXLdR47WlgU Wskaż postać, która powtarza się w następujących motywach: Boże Narodzenie, Zwiastowanie, Ucieczka do Egiptu, Pieta.
Wskaż postać, która powtarza się w następujących motywach: Boże Narodzenie, Zwiastowanie, Ucieczka do Egiptu, Pieta.
Wskaż postać, która powtarza się w następujących motywach: Boże Narodzenie, Zwiastowanie, Ucieczka do Egiptu, Opłakiwanie Chrystusa.
Odpowiedź: ............
Ćwiczenie 5
RP5YjCZMxyUeb Odpowiedz na pytanie. Jak ma na imię starotestamentowa kobieta z obrazu Giorgione'a, trzymająca w ręku miecz, którym obcięła głowę Holofernesa?
Odpowiedz na pytanie. Jak ma na imię starotestamentowa kobieta z obrazu Giorgione'a, trzymająca w ręku miecz, którym obcięła głowę Holofernesa?
Ćwiczenie 6
RkxF9xRAH8OIS Z poniższych dzieł wskaż te, które przedstawiają motywy z Nowego Testamentu. 1. Fra Angelico "Zwiastowanie", 2. Tycjan "Ofiara Izaaka", 3. Robert Campin "Boże Narodzenie", 4. Lucas Cranach Starszy "Adam i Ewa".
Z poniższych dzieł wskaż te, które przedstawiają motywy z Nowego Testamentu. 1. Fra Angelico "Zwiastowanie", 2. Tycjan "Ofiara Izaaka", 3. Robert Campin "Boże Narodzenie", 4. Lucas Cranach Starszy "Adam i Ewa".
Ćwiczenie 7
R1H45GQt3fxmM Odpowiedz na pytanie. Jaki motyw, oprócz tytułowego, zawarty jest na obrazie Fra Angelica "Zwiastowanie"? Możliwe odpowiedzi: 1. Boże Narodzenie, 2. Wygnanie Adama i Ewy z Raju, 3. Ucieczka do Egiptu.
Odpowiedz na pytanie. Jaki motyw, oprócz tytułowego, zawarty jest na obrazie Fra Angelica "Zwiastowanie"? Możliwe odpowiedzi: 1. Boże Narodzenie, 2. Wygnanie Adama i Ewy z Raju, 3. Ucieczka do Egiptu.
m69d9c3facb8cb757_0000000000196 Słownik pojęć Biblia Biblia
zbiór ksiąg świętych w judaizmie i chrześcijaństwie. Dzieli się na Stary Testament (święte księgi judaizmu) i na Nowy Testament.
Motyw Motyw
idea, wątek lub postać utrwalone w kulturze, powtarzające się w utworach literackich różnych epok; też: najmniejszy niepodzielny element rzeczywistości przedstawionej w utworze; powtarzający się element kompozycyjny lub zdobniczy w dziełach sztuki lub przedmiotach użytkowych
Słownik pojęć opracowano na podstawie:
encyklopedia.pwn.pl
m69d9c3facb8cb757_0000000000283 Galeria dzieł sztuki
Przejdź do poprzedniej ilustracji
Przejdź do następnej ilustracji
R105LXqzrspvM Ilustracja przedstawia obraz Giovanni di Paolo „Stworzenie świata i wygnanie z Raju”. Bóg jako stwórca ukazany jest w narożniku jako świetlista postać z nimbem w okół głowy. Towarzyszą mu aniołowie. Prawą ręką wskazuje na kręgi z dwunastoma gwiazdozbiorami z pasa zodiakalnego. W dalszym kręgu znajduje się słońce oddzielone czerwoną linią od środka, w którym namalowane są góry, lądy i wody. Po prawej stronie ukazany jest raj, z którego anioł wyprowadza Adama i Ewę. Cherubin ma ogniste skrzydła i złoty nimb. Nadzy pierwsi rodzice odwracają się w jego kierunku. Za nimi stoją smukłe drzewa z owocami i rosną kwiaty.
Giovanni di Paolo, „Stworzenie świata i wygnanie z Raju”, 1445, The Metropolitan Museum of Art, Stany Zjednoczone, metmusuem.org, CC BY 3.0
R1UU4i9Nop3hv Ilustracja przedstawia obraz Lucasa Cranacha Starszego „Adam i Ewa”. Ukazuje pierwszych rodziców przy dębowym drzewie, na którego pniu znajduje się wąż. Adam został ukazany jako młody, brodaty mężczyzna o kędzierzawych włosach, dużych, ciemnych oczach i nieco atletycznej budowie ciała. Kierująca swój wzrok w stronę widza Ewa, charakteryzuje się delikatnym modelunkiem ciała i rysami twarzy, dużymi, ciemnymi oczami i rozpuszczonymi, długimi, kręconymi włosami.
Lucas Cranach Starszy, „Adam i Ewa”, około 1510, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikimedia.org, domena publiczna
R11uFKufXNjkV Ilustracja przedstawia obraz Jusepe de Ribera „Sen Jakuba”. Ukazuje śpiącego mężczyznę. Jakub leży na ziemi z głową na kamieniu, wspartą o ramię. Jego szaty kontrastują z zajmującym połowę obrazu zachmurzonym niebem. Z lewej strony, wśród kamienistego pustkowia, z suchego konaru wyrasta kwitnąca gałąź i kieruje się ku niebu.
Jusepe de Ribera, „Sen Jakuba”, 1639, Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
RWxyOjciwM2Qo Ilustracja przedstawia obraz Giorgione'a „Judyta”. Ukazuje Judytę jako piękną, niewinną kobietę z olbrzymim mieczem, którym obcięła głowę Holofernesowi. Jej lewa noga wysuwa się spod tuniki i przytrzymuje głowę mężczyzny leżącą na ziemi. Za Judytą znajduje się murek, za którym rośnie drzewo. W oddali rozciąga się widok na miasto i góry, który zlewa się z błękitnym niebem.
Giorgione, „Judyta”, 1504, Ermitaż, Sankt Petersburg, Rosja, wikimedia.org, domena publiczna
RXHkEGgEBJdjj Ilustracja przedstawia obraz Tycjana „Ofiara Izaaka”. Ukazuje Abrahama w żółto-zielonej szacie z mieczem w dłoni, odwróconego w górę, w stronę anioła, który ręką chwycił za miecz. Lewą dłonią trzyma głowę małego Izaaka klęczącego na podwyższeniu z gałęzi. Po lewej stronie zza wzgórza wychyla się głowa osła, a po prawej baranka. Tłem jest ciemne, zachmurzone niebo.
Tycjan, „Ofiara Izaaka”, między 1542 a 1544, kościół Santa Maria della Salute, Wenecja, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
R11k2sDIoRfup Ilustracja przedstawia rzeźbę Michała Anioła "Mojżesz". Ukazuje skupionego mężczyznę, o atletycznej sylwetce, ze splątaną brodą, dużymi dłońmi i szeroką twarzą. Od głowy proroka odchodzą dwa promienie. Na kolanie leży udrapowany materiał. Przy boku stoją dwie kamienne tablice, na których Mojżesz opiera dłoń. Po obu stronach wnęki, w której znajduje się rzeźba jest fragment dekoracyjnej ściany nagrobka, zdobionej między innymi wolutami, czyli zwiniętymi architektonicznymi zwojami.
Michał Anioł, „Mojżesz”, rzeźba z grobowca Juliusza II, Bazylika św. Piotra, Rzym, Włochy, wikimedia.org, CC BY 3.0
RcePgBxRnQCGR Ilustracja przedstawia obraz Roberta Campina "Boże Narodzenie". Obraz przedstawia stajenkę ze sceną scenę Bożego Narodzenia. Maria klęczy. Ubrana jest w białą suknię i biały płaszcz. Dzieciątko leży nagie na ziemi, otoczone glorią. Obok Jezusa klęczy Święty Józef ubrany w szkarłatny płaszcz , na szyi ma wstęgę. W jednej dłoni trzyma świecę, drugą zasłania płomień. Przed drzwiami do szopy stoi grupa trzech pasterzy, dwóch z nich gra na instrumentach. Po prawej stronie przyklękują dwie kobiety w welonach na głowach. Aniołowie trzymają banderolę z pisaną po łacinie sentencją "Chwała Bogu na ziemi i w niebiosach".
W dali został ukazany rozległy górzysty krajobraz z doliną i drogą, wiodącą wgłąb do wsi nad jeziorem. Po wodzie płynie żaglowiec. W oddali rozciąga się otoczone murami obronnymi miasto z kościelną wieżą oraz położonym na wysokim wzniesieniu warownym zamkiem. Po lewej stronie za górami zachodzi słońce.
Robert Campin, „Boże Narodzenie”, 1420, Musée des Beaux-Arts de Dijon, Francja, wikimedia.org, CC BY 4.0
RwuX8km8rqnaw Ilustracja przedstawia obraz Tycjana "Madonna z dzieciątkiem". Ukazuje Marię ubraną w czerwoną suknie i niebieska tunikę. Kobieta trzyma na rękach małego Jezusa i kieruje wzrok w jego stronę. W tle, po prawej stronie widoczny jest krajobraz. Z lewej strony znajduje się kotara, a po prawej masywne pnie liściastych drzew.
Tycjan, „Madonna z Dzieciątkiem”, 1510, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork, Stany Zjednoczone, wikimedia.org, domena publiczna
Ryc785czOthFH Ilustracja przedstawia obraz Fra Angelica "Zwiastowanie". Scena odbywa się na ganku otoczonym kolumnami. Główne przedstawienie ukazuje Archanioła Gabriela przemawiającego do Najświętszej Marii Panny. Dwie ręce Boga Ojca wysyłają ze świetlistego kręgu w górnym lewym rogu obrazu złote promienie i gołębia, symbolizujące Ducha Świętego. Pomiędzy Archaniołem a Najświętszą Marią Panną artysta namalował także jaskółkę, siedzącą na pręcie łączącym kolumny. Symbolizuje ona czystość NMP. Z lewej strony znajduje się scena wygnania Adama i Ewy z raju. Pokój Najświętszej Marii Panny wydaje się znajdować w tym samym rajskim ogrodzie, który opuszczają Adam i Ewa.
Fra Angelico, „Zwiastowanie”, ok. 1430 -1432, Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
R1SJc4nFzs7IZ Ilustracja przedstawia obraz Leonardo da Vinci "Ostatnia Wieczerza". Ukazuje wnętrze ujęte w perspektywie centralnej z trzema oknami w ścianie czołowej i symetrycznie ułożonymi ścianami bocznymi z czterema wnękami. Sufit dekorują kwadratowe kasetony. Wzdłuż obrazu rozciąga się nakryty białym obrusem stół, na którym znajdują się talerze i porozkładany jest chleb. Za nim w centrum siedzi Chrystus, a po jego bokach znajdują się pogrupowane po trzy postacie apostołów. Oprócz Chrystusa wszyscy ukazani są w ruchu, rozmawiają.
Leonardo da Vinci, „Ostatnia Wieczerza”, 1495–1498 Santa Maria delle Grazie, Mediolan, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
R1ZJlFtQb5Q0u Ilustracja przedstawia obraz Rembrandta "Ukrzyżowanie". Ukazuje Chrystusa na krzyżu z odchyloną do tyłu głową na ciemnym, brązowym tle. Wizerunek Jezusa jest realistyczny - ma rozchylone usta, lekko otwarte oczy, z rąk i stóp przybitych do krzyża kapie krew. Jest to obraz ołtarzowy, zamknięty od góry łukiem.
Rembrandt Harmenszoon van Rijn, „Ukrzyżowanie”, 1631, kościół św. Vincenta, Le Mas-d'Agenais, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
RzcCoCH8e4dSp Ilustracja przedstawia obraz Bartolomé'a Estebana Murilla „Niepokalane Poczęcie”. Ukazuje Marię ze skrzyżowanymi na piersi rękoma na tle nieba. Wzrok ma skierowany ku górze. Długi, niebieski płaszcz Niepokalanej, kontrastuje z białą suknią. Po prawej stronie po przekątnej znajduje się liczna grupa aniołków. Po lewej stronie za Marią aniołowie w tle są mniej widoczni. Światło pada z lewej strony, jego silny blask rozjaśnia znajdujące się po tej stronie anioły.
Bartolomé Esteban Murillo, „Niepokalane poczęcie”, 1678, Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
RXljtYlYEXtob Ilustracja przedstawia obraz Diego Velázqueza „Ukrzyżowany Chrystus”. Ukazuje martwego Chrystusa wiszącego na krzyżu na całkowicie czarnym tle. Głowę ma zwieszoną, a połowę twarzy zakrywają długie włosy. Stopy spoczywają na podpórce i każda z osobna przebita jest gwoździem. Nad głową znajduje się inskrypcja w trzech językach: łacińskim, greckim i aramejskim.
Diego Velázquez, „Ukrzyżowany Chrystus”, 1632, Prado, Madryt, Hiszpania, wikimedia.org, domena publiczna
RlJ0aV0jraguN Ilustracja przedstawia "Krzyż z San Mariano". Na krzyżu ukazany jest ukrzyżowany Chrystus. Jego jasne ciało kontrastuje z ciemnym tłem. Jezus ma otwarte oczy. Nad głową znajduje się łaciński napis. Poza Chrystusem zostali przedstawieni Maryja, święty Jan Apostoł i Jan Ewangelista, Maria Magdalena, Maria matka Jakuba oraz setnik, a także inni świadkowie: Longinus i Stephaton. Artysta przedstawił również obserwatora, być może jest to sam pisarz ikony. Na ikonie widnieją również postacie aniołów, świętych patronów oraz prawa ręka Boga Ojca. Po prawej stronie przedstawiony został kogut.
Autor nieznany, „Krzyż z San Damiano”, XII wiek, Asyż, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna
RjDmZr6T70Nof Ilustracja przedstawia rzeźbę „Piękna Madonna z Wrocławia”. Ukazuje stojącą Marię trzymającą Dzieciątko. Madonna ukazana jest w kontrapoście: wspiera się na prawej nodze, lewą ma zgiętą w kolanie. Na okrytej chustą głowie ma założoną wysoką koronę. Odziana jest w suknię oraz obszerny płaszcz, który układa się w fałdy. Z obfitością draperii szat Madonny kontrastuje nagość Dzieciątka siedzącego na jej lewym ramieniu. Matka pochyla ku synkowi swą pełną dziewczęcej urody twarz i subtelnym gestem prawej dłoni podaje mu jabłko.
Autor nieznany, „Piękna Madonna z Wrocławia”, ok. 1390, Muzeum Narodowe, Warszawa, wikimedia.org, domena publiczna
RroVhTLEQGmUb Ilustracja przedstawia obraz Caravaggia „Wieczerza w Emaus”. Ukazuje cztery postacie przy stole. W centrum siedzi Jezus w czerwono-białej szacie. Prawą rękę ma wyciągniętą w stronę widza. Jest młodym mężczyzną bez brody. Z prawej strony znajduje się starszy mężczyzna z rozłożonymi ramionami. Ubrany jest w białą koszulę i brązową kamizelę. Z lewej strony znajdują się pozostali dwaj mężczyźni. Jeden z nich stoi po prawej stronie Jezusa i patrzy w jego stronę. Drugi podnosi się z drewnianego krzesła, opierając dłonie na poręczach. Ma zieloną marynarkę z widoczną dziurą na prawym łokciu. Scena ukazana jest na ciemnym, zielono-brunatnym tle. Wzrok wszystkich postaci skupia się na Chrystusie. Głębię ciasnej perspektywy podkreślają cienie na ścianie. Ramiona postaci po lewej stronie ujęte są w perspektywicznym skrócie - wskazują na zaskoczenie, a jednocześnie przypominają układ rąk z Ukrzyżowania.
Caravaggio, „Wieczerza w Emaus”, 1601, National Gallery (Galeria Narodowa), Londyn, Wielka Brytania, wikimedia.org, domena publiczna
RumcQr8FFi37Q Ilustracja przedstawia obraz Stanisława Wyspiańskiego "Macierzyństwo". Jest to wizerunek żony artysty, Teodory Teofili Pytko, trzymającej na rękach jedno z trojga ich dzieci. Dziecko patrzy wprost na widza. Ma delikatną twarz, z czułością wtula się w matkę, znajdując ukojenie. Kobieta ma ludowy strój z czerwonymi koralami i chustkę na głowie.
Stanisław Wyspiański, „Macierzyństwo”, 1904, Muzeum Narodowe, Warszawa, desa.pl, CC BY 3.0
Bibliografia Biblia w malarstwie , Penta, Poznań 1992.
Regis Debray, Nowy Testament w arcydziełach malarstwa , Świat Książki, Warszawa 2009.
Regis Debray, Stary Testament w arcydziełach malarstwa , Świat Książki, Warszawa 2009.
Tadeusz Boruta, O malowaniu ciała i duszy , Jedność, Kielce 2006.