Na ilustracji zbiór nut. W lewym dolnym rogu jest ich tak dużo, że widać tylko czarną plamę im dalej od tej plamy tym nutki są coraz rzadziej. Temat lekcji: Muzyka ilustracyjna i programowa.
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R1SnNVxHvkZRU1
I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.
4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń:
3) rozpoznaje i analizuje utwory muzyczne określając ich elementy, nastrój i charakter, formułuje wypowiedzi, stosując pojęcia charakterystyczne dla języka muzycznego.
4) przedstawia słuchaną muzykę za pomocą środków pozamuzycznych (łącząc muzykę z innymi obszarami wiedzy):
c) werbalizuje emocje i odczucia,
d) opisuje słowami cechy i charakter słuchanych utworów.
Nauczysz się
definiować pojęcia: muzyka ilustracyjna, programowa, absolutna;
przedstawiać przykłady utworów programowych i ilustracyjnych;
rozróżniać muzykę programową i ilustracyjną;
przedstawiać środki, za pomocą których osiąga się w muzyce efekty ilustracyjne;
opisywać wysłuchany utwór muzyczny.
Przypomnienie i utrwalenie wiadomości o podziale muzyki według sposobów jej wykonywania:
Muzykę ze względu na sposób jej wykonania dzielimy na:
WOKALNĄ – przeznaczona do śpiewania
INSTRUMENTALNĄ – przeznaczoną do wykonywania na instrumentach
WOKALNO‑INSTRUMENTALNĄ – przeznaczoną do grania i śpiewania
Utwory wokalne posiadają tekst słowny, który ilustrowany melodią podaje określoną treść, przez co oddziałuje ona na słuchacza bardziej wyraziście niż muzyka instrumentalna.
Polecenie 1
Wysłuchaj utworu i następnie zastanów się czy muzyka instrumentalna, nie posiadająca tekstu słownego też może opowiadać?
R1SOOsShHTX1m
RTOCWBBRrloHI1
Muzyka programowa
muzyka programowaProgramowa muzykamuzyka programowa – muzyka, która za pośrednictwem odpowiednich czynników (melodyka, harmonia, kolorystyka instrumentalna itp.) sugerować ma pewne wyobrażenia na temat określonych w tytule treści literackich, obrazowych czy ideologicznych.
Kompozytor podawał temat (program) utworu najczęściej w formie tytułu lub dokładniejszego opisu w celu wywołania zamierzonych wyobrażeń. Program sugerował skojarzenia pozamuzyczne. Do utworów programowych zalicza się między innymi poemat symfoniczny (np. Powracające fale Mieczysława Karłowicza czy Życie bohatera Ryszarda Straussa) oraz miniatury instrumentalne (np. cykle Obrazki z wystawy Modesta Musorgskiego, czy Sceny dziecięce Roberta Schumanna)
poemat symfonicznyPoemat symfonicznypoemat symfoniczny – instrumentalny utwór programowy bez ustalonej ściśle formy, który wyobraża lub sugeruje pewne określone treści literackie wskazane w tytule.
miniatura muzycznaMiniatura muzycznaminiatura muzyczna – ogólna nazwa krótkich form muzyki instrumentalnej rozpowszechnionych szczególnie w okresie romantyzmu o różnych, często programowych tytułach.
Polecenie 2
Wysłuchaj utworu Marzenie Roberta Schumanna i podziel się swoimi wrażeniami na temat nastroju, jaki wywołał. Napisz, w jaki sposób tytuł odnosi się do kompozycji.
R1PVa7Sboc41J
RmGGqonG4vfP7
Sceny dziecięce (Kinderzenen, op. 15) to tytuł cyklu miniatur fortepianowych skomponowanych przez Roberta Schumanna (czyt.: szumana), słynnego kompozytora niemieckiego doby romantyzmu. Kompozycje wyróżniają się pośród innych jego utworów – mimo zwięzłej formy słychać w nich romantyczny temperament i uczuciowość. W liście do narzeczonej, Klary Wieck z 1838 Schumann zamieścił informację: Napisałem trzydzieści maleńkich, zabawnych rzeczy, z których wybrałem około dwunastu i nazwałemScenami dziecięcymi. Ucieszysz się nimi, ale — naturalnie — będziesz musiała zapomnieć o sobie jako o wirtuozie [...]. Sceny dziecięce, krótkie, tkliwe i szczęśliwe — jak nasza przyszłość” (cyt. za: https://www.rmfclassic.pl/encyklopedia/marzenie.html
Kiedy kompozytor stara się jak najbardziej realistycznie oddać za pomocą dźwięków zjawiska pozamuzyczne, muzyka nabiera wówczas charakteru ilustracyjnego.
muzyka ilustracyjnaIlustracyjna muzykamuzyka ilustracyjna – muzyka charakteryzująca środkami muzycznymi zjawiska pozamuzyczne.
Polecenie 3
Wysłuchaj nagrania utworu Kukułka Claude’a Daquina. Napisz, w jaki sposób kompozytor oddał muzycznie odgłosy ptasiego śpiewu.
RW0n7NdtTcUIO
Louis‑Claude Daquin (czyt.: lui klod dakę) to niezwykle utalentowany kompozytor dobry baroku, który zasłynął jak klawesynista i organista. Już jako sześcioletni chłopiec występował przed królem Francji Ludwikiem XIV, a jako dwunastolatek pełnił funkcję organisty w słynnych katedrach francuskich: Sainte‑Chapelle (czyt.: sęt szapẹl), Notre Dame (czyt.: notr dam) oraz w kościele św. Pawła w Paryżu. Największy rozgłos przyniósł mu utwór napisany w formie ronda – Kukułka., zamieszczony razem z innymi opracowaniami na klawesyn w Pierwszej księdze utworów klawesynowych.
Punktem wyjścia dla Musorgskiego w przypadku tego lekkiego i wdzięcznego utworu był wykonany przez Hartmanna projekt kostiumów do baletu. Wyraźnie słyszymy tu gromadę rozbiegających się piskląt i troskliwie gdaczącą nad nimi kwokę.
Rs7fa5HrKHdY3
Muzyka ilustracyjna a programowa
Muzyka ilustracyjna, jak sama nazwa wskazuje, ilustruje, czy odzwierciedla, naśladuje jakieś zjawisko za pomocą dźwięku, szczególną uwagę zwracając na detale i korzystając z tzw. fonicznej onomatopei językowej, czyli naśladownictwa w brzmieniu. Daquin, komponując Kukułkę naśladował głos tytułowego ptaka.
Przeciwieństwem muzyki ilustracyjnej jest muzyka programowa, która wyraża ideę kompozytora, często inspirowaną dziełem literackim, malarskim, wydarzeniem historycznym itp. w muzyce programowej istotną rolę pełni tytuł lub dołączone do niego motto, cytat oraz całościowy odbiór dzieła.
Muzyka absolutna
Przeciwieństwem muzyki programowej i ilustracyjnej jest muzyka absolutna.
muzyka absolutnaAbsolutna muzykamuzyka absolutna – określenie muzyki pozbawionej treści pozamuzycznej.
Utwory reprezentujące ten rodzaj muzyki opatrzone są tytułami określającymi ich formę np. sonata, koncert, etiuda, jednak niektórzy kompozytorzy, m.in. Haydn, Chopin, pomimo programowości również nadawali utworom nazwy związane z formą.
Podane tytuły utworów dopasuj do nazwisk kompozytorów:. Stary zamek Możliwe odpowiedzi: 1. Ryszard Strauss, 2. Robert Schumann, 3. Mieczysław Karłowicz, 4. Claude Daquin, 5. Modest Musorgski Kukułka Możliwe odpowiedzi: 1. Ryszard Strauss, 2. Robert Schumann, 3. Mieczysław Karłowicz, 4. Claude Daquin, 5. Modest Musorgski Marzenie Możliwe odpowiedzi: 1. Ryszard Strauss, 2. Robert Schumann, 3. Mieczysław Karłowicz, 4. Claude Daquin, 5. Modest Musorgski Powracające fale Możliwe odpowiedzi: 1. Ryszard Strauss, 2. Robert Schumann, 3. Mieczysław Karłowicz, 4. Claude Daquin, 5. Modest Musorgski Życie bohatera Możliwe odpowiedzi: 1. Ryszard Strauss, 2. Robert Schumann, 3. Mieczysław Karłowicz, 4. Claude Daquin, 5. Modest Musorgski
Podane tytuły utworów dopasuj do nazwisk kompozytorów:. Stary zamek Możliwe odpowiedzi: 1. Ryszard Strauss, 2. Robert Schumann, 3. Mieczysław Karłowicz, 4. Claude Daquin, 5. Modest Musorgski Kukułka Możliwe odpowiedzi: 1. Ryszard Strauss, 2. Robert Schumann, 3. Mieczysław Karłowicz, 4. Claude Daquin, 5. Modest Musorgski Marzenie Możliwe odpowiedzi: 1. Ryszard Strauss, 2. Robert Schumann, 3. Mieczysław Karłowicz, 4. Claude Daquin, 5. Modest Musorgski Powracające fale Możliwe odpowiedzi: 1. Ryszard Strauss, 2. Robert Schumann, 3. Mieczysław Karłowicz, 4. Claude Daquin, 5. Modest Musorgski Życie bohatera Możliwe odpowiedzi: 1. Ryszard Strauss, 2. Robert Schumann, 3. Mieczysław Karłowicz, 4. Claude Daquin, 5. Modest Musorgski
Podane tytuły utworów dopasuj do nazwisk kompozytorów:.
Modest Musorgski, Claude Daquin, Mieczysław Karłowicz, Robert Schumann, Ryszard Strauss
Stary zamek
Kukułka
Marzenie
Powracające fale
Życie bohatera
R1WWXKUiQWRk3
Ćwiczenie 5
RtDEWTQAyvUC5
Ćwiczenie 6
Określ czy wymienione utwory są muzyką programową, ilustracyjną czy absolutną. Utwory: 1. Koncert fortepianowy, 2. Etiuda, 3. Kukułka, 4. Powracające fale, 5. Marzenie, 6. Sonata, 7. Taniec kurcząt w skorupkach, 8. Życie bohatera
Określ czy wymienione utwory są muzyką programową, ilustracyjną czy absolutną. Utwory: 1. Koncert fortepianowy, 2. Etiuda, 3. Kukułka, 4. Powracające fale, 5. Marzenie, 6. Sonata, 7. Taniec kurcząt w skorupkach, 8. Życie bohatera
Podane tytuły dzieł przenieś do odpowiednich kolumn:
Etiuda, Życie bohatera, Marzenie, Powracające fale, Koncert fortepianowy, Taniec kurcząt w skorupkach, Kukułka, Sonata
Muzyka programowa i ilustracyjna
Muzyka absolutna
R8szL4nO4MqNt
Ćwiczenie 7
Przyporządkuj nazwiska kompozytorów do lat w których żyli: 1839-1881 Możliwe odpowiedzi: 1. Modest Musorgski, 2. Robert Schumann, 3. Louis-Claude Daquin 1694-1772 Możliwe odpowiedzi: 1. Modest Musorgski, 2. Robert Schumann, 3. Louis-Claude Daquin 1810-1856 Możliwe odpowiedzi: 1. Modest Musorgski, 2. Robert Schumann, 3. Louis-Claude Daquin
Przyporządkuj nazwiska kompozytorów do lat w których żyli: 1839-1881 Możliwe odpowiedzi: 1. Modest Musorgski, 2. Robert Schumann, 3. Louis-Claude Daquin 1694-1772 Możliwe odpowiedzi: 1. Modest Musorgski, 2. Robert Schumann, 3. Louis-Claude Daquin 1810-1856 Możliwe odpowiedzi: 1. Modest Musorgski, 2. Robert Schumann, 3. Louis-Claude Daquin
Przyporządkuj nazwiska kompozytorów do lat w których żyli:
Robert Schumann, Louis-Claude Daquin, Modest Musorgski
1839-1881
1694-1772
1810-1856
Słownik pojęć
Absolutna muzyka
Absolutna muzyka
określenie muzyki pozbawionej treści pozamuzycznej
Ilustracyjna muzyka
Ilustracyjna muzyka
muzyka charakteryzująca środkami muzycznymi zjawiska pozamuzyczne
Miniatura muzyczna
Miniatura muzyczna
ogólna nazwa krótkich form muzyki instrumentalnej rozpowszechnionych szczególnie w okresie romantyzmu o różnych, często programowych tytułach
Poemat symfoniczny
Poemat symfoniczny
instrumentalny utwór programowy bez ustalonej ściśle formy, który wyobraża lub sugeruje pewne określone treści literackie wskazane w tytule
Programowa muzyka
Programowa muzyka
muzyka, która za pośrednictwem odpowiednich czynników (melodyka, harmonia, kolorystyka instrumentalna itp.) sugerować ma pewne wyobrażenia na temat określonych w tytule treści literackich, obrazowych czy ideologicznych
Źródło:
Jerzy Habela, Słowniczek muzyczny, Wydawnictwo PWM 1988
mf985e7cd90aad944_0000000000250
Biblioteka muzyczna
Bibliografia
Jerzy Habela, Słowniczek muzyczny, Wydawnictwo PWM 1988