Scenariusz lekcji – Muzyka programowa.

1. Cele lekcji

a. Wiadomości

Zapoznanie uczniów z nowym zjawiskiem muzycznym epoki romantyzmu – muzyką programową. Wskazanie jej miejsca w historii muzyki oraz kompozytorów tworzących w tym kierunku. Percypowanie i rozróżnianie dzieł muzyki programowej takich kompozytorów jak: Franciszek Liszt, Hektor Berlioz, Modest Musorgski. Wyróżnianie brzmienia i środków wykonawczych zastosowanych w dziełach muzycznych i objaśnianie programu występującego w utworach: Hektora Berlioza w Symfonii fantastycznej oraz w Obrazkach z wystawy Modesta Musorgskiego. Wskazanie funkcji muzyki programowej oraz treści symboliczno‑programowych.

b. Umiejętności

Uczeń potrafi:

1. wyjaśnić pojęcie muzyka programowa;

2. wskazać miejsce muzyki programowej w historii muzyki;

3. rozpoznać kompozytorów tworzących w nurcie muzyki programowej;

4. rozróżnić dzieła muzyki programowej omawiane na lekcji i wskazać kompozytorów danych utworów;

5. objaśnić program utworów słuchanych, percypowanych na lekcji;

6. wskazać funkcje muzyki programowej oraz treści symboliczno‑programowe;

7. rozpoznać nastrój, ekspresję percypowanego utworu.

2. Metoda i forma pracy

1. Lekcja przeprowadzona metodą pogadanki z percepcją muzyczną.

2. Metoda aktywizująca uczniów: burza mózgów.

3. Opis.

3. Środki dydaktyczne

1. Podręcznik: Panek W., Świat muzyki. Podręcznik dla klas 1‑3 gimnazjum, wyd. WSiP, Warszawa 2004.

2. Stanowisko do odtwarzania muzyki.

3. Odtwarzacz płyt CD.

4. Nagrania utworów:

- Hektor Berlioz, Symfonia fantastyczna: cz. II – Bal, cz. III – Scena na wsi.

- Modest Musorgski, Obrazki z wystawy: cz. V – Taniec kurcząt w skorupkach, cz. IX – Chatka na kurzej stópce.

5. Karta pracy ucznia.

4. Przebieg lekcji

a. Faza przygotowawcza

Przywitanie uczniów, sprawdzenie obecności oraz zadania domowego.

(5 min.)

b. Faza realizacyjna

1. Zaprezentowanie słuchowe uczniom cyklu utworów Modesta Musorgskiego Obrazki z wystawy: cz. V – Taniec kurcząt w skorupkach, cz. IX – Chatka na kurzej stópce. Percepcja utworów bez wskazywania na tytuł. Pobudzenie wyobraźni uczniów. Metodą pogadanki wskazanie cech charakterystycznych wysłuchanych miniatur. Rozpoznawanie nastroju i ekspresji miniatur.

2. Metodą burzy mózgów zapisanie pomysłów na tytuł utworu począwszy od cz. V – Taniec kurcząt w skorupkach, a skończywszy na cz. IX – Chatka na kurzej stópce.

3. Wspólne konstruowanie definicji muzyki programowej.

4. Zapisanie definicji podanej przez nauczyciela.

Notatka:

Muzyka programowa – utwory przedstawiające za pomocą środków muzycznych fabułę literacką, obraz, ideę. Muzyka programowa ma wywołać u słuchacza określone skojarzenia, za pomocą tytułu i komentarza lub motta podanego czasem przez kompozytora, w połączeniu z odpowiednimi sugestiami dźwiękowymi, np. motywami przewodnimi, czy naśladowaniem zjawisk akustycznych (szum wiatru, śpiew ptaków). Muzyka programowa pełni funkcję ekspresywną.

5. Przedstawienie przez nauczyciela metodą opisu historii i głównych przedstawicieli muzyki programowej. Wskazanie wybitnych kompozytorów i twórców romantyzmu: Hektora Berlioza i Franciszka Liszta oraz najsłynniejszych dzieł tego nurtu (Symfonia fantastyczna Hektora Berlioza i poematy symfoniczne Franciszka Liszta, m.in. Mazepa).

6. Przeczytanie przez nauczyciela krótkiego programu literackiego kompozytora Hektora Berlioza do Symfonii fantastycznej:

„Młody muzyk o chorobliwej wrażliwości i gorącej wyobraźni śnił pod wpływem opium, że był świadkiem własnej egzekucji pod gilotyną; potem rozpoznał ukochaną w postaci pospolitej kurtyzany, wirującej jako bachantka wśród nocnego sabatu czarownic, wokół jego trupa z odciętą głową”.

7. Komentarz uczniów do programu.

8. Świadome słuchanie II i III części Symfonii fantastycznej Berlioza.

(35 min.)

c. Faza podsumowująca

Zapisanie notatki przez uczniów.

Notatka:

Muzykę programową doprowadził do rozkwitu romantyzm – inspiracje literackie. Charakterystycznym przykładem jest Symfonia fantastyczna Berlioza z napisanym przez kompozytora i załączonym programem, przedstawiającym różne stany miłości do wyidealizowanej kobiety, która pod koniec przechodzi w nienawiść.

Kompozytorzy, którzy tworzyli w nurcie muzyki programowej:

• Hektor Berlioz,

• Franciszek Liszt,

• Modest Musorgski.

(5 min.)

5. Bibliografia

1. Ekiert J., Bliżej Muzyki. Encyklopedia, wyd. Wiedza Powszechna, Warszawa 1994.

2. Panek W., Świat muzyki. Podręcznik dla klas 1‑3 gimnazjum, wyd. WSiP, Warszawa 2004.

6. Załączniki

a. Karta pracy ucznia

Wyjaśnianie najważniejszych zagadnień z zakresu muzyki programowej.