Fotografia przedstawia zbliżenie na klawisze fortepianu. Klawisze maja kolor pomarańczowy, tak, jakby świeciło na nie zachodzące słońce.
Ważne daty
6.01.1872 – narodziny Aleksandra Nikołajewicza Skriabina w Moskwie
1884 – pierwsze próby kompozytorskie Skriabina
1904 – III Symfonia Boski Poemat Skriabina
1908 – powstanie Poematu Ekstazy A. Skriabina
1908–1910 – powstanie Prometeusza – Poematu ognia A. Skriabina
27.04.1915 – śmierć A. Skriabina w Moskwie
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
ROc0rycQVJkvb1
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka. 8. Muzyka XX i XXI wieku. Uczeń: 3) wymienia i charakteryzuje twórczość kompozytorów: Aleksander Skriabin. II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń: 1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych. III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń: 1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię.
Nauczysz się
charakteryzować i opisywać muzykę Skriabina w kontekście estetyki epoki;
omawiać cechy twórczości Aleksandra Skriabina, a także charakteryzować ją pod względem stylistycznym;
omawiać środki wykonawcze charakterystyczne dla muzyki Skriabina, w szczególności wskazywać rolę organów świetlnych;
Aleksander Skriabin urodził się w czasach, w których dokonywały się olbrzymie zmiany w muzyce. Większość kompozytorów zdawało sobie sprawę, że należy poszukiwać nowych środków i dróg twórczych, które poszerzą lub całkowicie zastąpią dotychczasowe zasady obowiązujące w systemie tonalnym, opartym na relacji akordów i ich związkach w tonacjach durowych i molowych.
R11iewEVFEvUg1
Skriabin pochodził z moskiewskiej rodziny arystokratycznej. Studiował w Konserwatorium Muzycznym w Moskwie, które ukończył z dyplomem w klasie fortepianu. Podczas studiów pobierał również lekcje kompozycji, m. in. u Sergieja Taniejewa, Antona Areńskiego, ale ostatecznie nie otrzymał dyplomu w tym zakresie. Po okresie studiów rozpoczął karierę jako pianista koncertując w całej Europie. W tym czasie powstawały już pierwsze utwory kompozytora, które często wykonywał podczas swoich recitali. Utwory te pozostawały pod wyraźnym wpływem stylistycznym Fryderyka Chopina i Franciszka Liszta. Wczesna twórczość to głównie miniatury fortepianowe, takie jak: mazurki, etiudy, impromptus, preludia, nokturny czy walce.
Twórczość
R1GYNNsIb8Vc5
RfVFpMpP45dD4
Oprócz tego Skriabin napisał Koncert fortepianowy fis‑moll oraz Sonaty. Jego pierwsze próby orkiestrowe przynoszą takie dzieła, jak I oraz II Symfonia. W niektórych wczesnych kompozycjach można już dostrzec cechy charakterystyczne dla jego dojrzałej twórczości – dotyczy to przede wszystkim warstwy harmonicznej i związanej z nią kolorystyki brzmieniowej oraz wyraża się w dążeniu do unifikacji formalnej dzieła. Jednymi z najbardziej znanych utworów z jego wczesnego okresu twórczości są Etiudy z op. 8.
R1A5eScorKXCg1
RoIIo3JVxAyKu
Mistyczne poglądy Skriabina
Jego dojrzały styl przejawia się już w III Symfonii Boskim Poemacie z 1904 r. Utwór ten w sposób bardzo zaawansowany wykorzystuje zdobycze Skriabina w zakresie instrumentacji i harmonii, a struktura dzieła zmierza już w stronę formy jednoczęściowej dzięki wprowadzeniu podobnego materiału tematycznego we wszystkich częściach. Kolejnym dziełem symfonicznym jest Poemat Ekstazy, który powstawał w czasie fascynacji Skriabina koncepcjami związanymi z teozofiąTeozofiateozofią. Kompozytor dołączył do niego wiersz, który miał towarzyszyć muzycznej akcji, ale nie był przeznaczony do publicznego wykonania. Dzieło to było jednoczęściowe, oparte na zrębach formy sonatowej, z trzema głównym grupami tematycznymi o charakterze programowym (tematy marzenia, wzlotu, woli). Apogeum jego twórczości stanowi Prometeusz Poemat ognia op. 60 na wielką orkiestrę symfoniczną, fortepian, chór i organy świetlne. W utworze tym ostatecznie dochodzi do zerwania z zasadami harmoniki funkcyjnej.
Skriabin konstruuje swój poemat w oparciu o jeden akord, który określa zarówno harmoniczne, jaki melodyczne właściwości dzieła. Akord ten zwany skriabinowskim, prometejskim lub mistycznymAkord mistycznymistycznym, posiada charakterystyczną kwartową strukturę (od dołu kwarta zwiększona, kwarta zmniejszona, kwarta zwiększona i kwarty czyste). Prawdopodobnie powstał z rozwinięcia akordu chopinowskiegoAkord chopinowskiakordu chopinowskiego – wówczas może być interpretowany jako dominanta undecymowa z sekstą (zamiast kwinty). W Prometeuszu akord ten tworzy swoiste centrum brzmieniowe, które pozwala interpretować ten utwór w oderwaniu od systemu dur‑moll.
RNPWwj8rzWo5b1
Z akordu prometejskiego została wywiedziona sześciostopniowa skala.
RwLc19zNYN52W1
Misterium Skriabina
Skriabin swoją twórczość uważał za misterium, w którym łączyć się powinna muzyka, taniec, zapachy i światła, dlatego próbował włączyć przynajmniej niektóre z tych elementów do dzieła muzycznego. Wiemy też, że planował stworzyć wielkie misterium, będące synkretyzmemSynkretyzmsynkretyzmem wszystkich sztuk. Dzieło to, zaplanowane do wykonania w Himalajach, miało sprowadzić koniec ówczesnego świata i zapowiedzieć narodziny nowego porządku. Z trzech zaplanowanych części ukończone zostały jedynie szkice pierwszej nazwanej L’acte préalable.
RJEsLp8NrqR5L1
R1WsTbj9dTItA1
W Prometeuszu Skriabin zrealizował również własną koncepcję synestezjiSynestezjasynestezji. Warto zauważyć, że jego stanowisko nie było w tym czasie odosobnione – podobne idee przyświecały kompozytorom i malarzom, m. in. Wasilowi Kandinskiemu oraz Arnoldowi Schoenbergowi. W skriabinowskiej koncepcji inspirowanej teozofią kolejne dźwięki w kole kwintowym przyporządkowane są palecie barw.
RN2CT2tETHwRC1
RTAb5EJWc0Q1B1
Takie przyporządkowanie sugeruje, iż Skriabin w swojej koncepcji opierał się raczej na wyliczeniach i wiedzy, niż na swym osobistym odczuciu i jednocześnie podważał jego zdolności synestetyczne (słyszenie za pomocą barw). Swoją ideę zrealizował w Prometeuszu za pomocą organów świetlnych nazwanych przez niego clavier à lumières. Zapisał ich partię w partyturze i opisał jako LUCE. Odpowiednie współbrzmienia generowały barwy, które miały być projektowane na specjalnym ekranie.
R6sTMqSRxw1oJ1
R1QDdu78Ksmh61
Podsumowanie
Muzyka Skriabina skłaniała do wychodzenia poza ówczesne ramy przeżycia muzycznego, była odpowiednikiem religii czy filozofii, dzięki której możliwe jest obcowanie ze światem pozaziemskim. Z racji swojego eksperymentalnego charakteru oraz wysoce zindywidualizowanej postawy kompozytora, jego twórczość nie była zrozumiana przez słuchaczy z początku XX w. Jednocześnie zaplanowane projekty muzyczne, których realizację uniemożliwiła śmierć Skriabina, stały się inspiracją dla kolejnych pokoleń kompozytorów. Idea muzyki jako misterium została zrealizowana m. in. przez Karlheinza Stockhausena w cyklu Licht.
Zadania
R16t3i91I3Yww
Ćwiczenie 1
RfQpIFLnOC8aQ
Ćwiczenie 2
Dopasuj utwór do prawidłowej kategorii: dzieło orkiestrowe lub utwór fortepianowy. Utwory fortepianowe. Możliwe odpowiedzi: 1. Poemat Ekstazy, 2. Preludium op. 11 nr 1, 3. Mazurek Op. 40, No. 2, 4. Prometeusz – Poemat ognia, 5. Boski Poemat, 6. Etiuda op. 8 nr 12. Utwory orkiestrowe. Możliwe odpowiedzi: 1. Poemat Ekstazy, 2. Preludium op. 11 nr 1, 3. Mazurek Op. 40, No. 2, 4. Prometeusz – Poemat ognia, 5. Boski Poemat, 6. Etiuda op. 8 nr 12.
Dopasuj utwór do prawidłowej kategorii: dzieło orkiestrowe lub utwór fortepianowy. Utwory fortepianowe. Możliwe odpowiedzi: 1. Poemat Ekstazy, 2. Preludium op. 11 nr 1, 3. Mazurek Op. 40, No. 2, 4. Prometeusz – Poemat ognia, 5. Boski Poemat, 6. Etiuda op. 8 nr 12. Utwory orkiestrowe. Możliwe odpowiedzi: 1. Poemat Ekstazy, 2. Preludium op. 11 nr 1, 3. Mazurek Op. 40, No. 2, 4. Prometeusz – Poemat ognia, 5. Boski Poemat, 6. Etiuda op. 8 nr 12.
Dopasuj utwór do prawidłowej kategorii: dzieło orkiestrowe lub utwór fortepianowy.
Połącz w pary słowo z odpowiadającą mu definicję. Akord chopinowski Możliwe odpowiedzi: 1. nurt filozoficzno-religijny powstały na przełomie XIX i XX w., który głosił, iż możliwe jest uzyskanie kontaktu ze światem nadprzyrodzonym, jak również poznanie jego tajemnic poprzez mistyczne objawienie, 2. rodzaj dominanty septymowej, w której kwinta opóźniona jest przez sekstę w głosie najwyższym, 3. inaczej akord prometejski, struktura akordowa o budowie kwartowej, 4. połączenie w ramach jednorodnej całości elementów o różnym pochodzeniu, może przejawiać się także jako synteza sztuk – correspondance des arts, 5. zjawisko umożliwiające odbieranie doświadczeń jednego zmysłu za pomocą innego zmysłu. Akord mistyczny. Możliwe odpowiedzi: 1. nurt filozoficzno-religijny powstały na przełomie XIX i XX w., który głosił, iż możliwe jest uzyskanie kontaktu ze światem nadprzyrodzonym, jak również poznanie jego tajemnic poprzez mistyczne objawienie, 2. rodzaj dominanty septymowej, w której kwinta opóźniona jest przez sekstę w głosie najwyższym, 3. inaczej akord prometejski, struktura akordowa o budowie kwartowej, 4. połączenie w ramach jednorodnej całości elementów o różnym pochodzeniu, może przejawiać się także jako synteza sztuk – correspondance des arts, 5. zjawisko umożliwiające odbieranie doświadczeń jednego zmysłu za pomocą innego zmysłu. Synestezja. Możliwe odpowiedzi: 1. nurt filozoficzno-religijny powstały na przełomie XIX i XX w., który głosił, iż możliwe jest uzyskanie kontaktu ze światem nadprzyrodzonym, jak również poznanie jego tajemnic poprzez mistyczne objawienie, 2. rodzaj dominanty septymowej, w której kwinta opóźniona jest przez sekstę w głosie najwyższym, 3. inaczej akord prometejski, struktura akordowa o budowie kwartowej, 4. połączenie w ramach jednorodnej całości elementów o różnym pochodzeniu, może przejawiać się także jako synteza sztuk – correspondance des arts, 5. zjawisko umożliwiające odbieranie doświadczeń jednego zmysłu za pomocą innego zmysłu. Synkretyzm. Możliwe odpowiedzi: 1. nurt filozoficzno-religijny powstały na przełomie XIX i XX w., który głosił, iż możliwe jest uzyskanie kontaktu ze światem nadprzyrodzonym, jak również poznanie jego tajemnic poprzez mistyczne objawienie, 2. rodzaj dominanty septymowej, w której kwinta opóźniona jest przez sekstę w głosie najwyższym, 3. inaczej akord prometejski, struktura akordowa o budowie kwartowej, 4. połączenie w ramach jednorodnej całości elementów o różnym pochodzeniu, może przejawiać się także jako synteza sztuk – correspondance des arts, 5. zjawisko umożliwiające odbieranie doświadczeń jednego zmysłu za pomocą innego zmysłu. Teozofia. Możliwe odpowiedzi: 1. nurt filozoficzno-religijny powstały na przełomie XIX i XX w., który głosił, iż możliwe jest uzyskanie kontaktu ze światem nadprzyrodzonym, jak również poznanie jego tajemnic poprzez mistyczne objawienie, 2. rodzaj dominanty septymowej, w której kwinta opóźniona jest przez sekstę w głosie najwyższym, 3. inaczej akord prometejski, struktura akordowa o budowie kwartowej, 4. połączenie w ramach jednorodnej całości elementów o różnym pochodzeniu, może przejawiać się także jako synteza sztuk – correspondance des arts, 5. zjawisko umożliwiające odbieranie doświadczeń jednego zmysłu za pomocą innego zmysłu.
Połącz w pary słowo z odpowiadającą mu definicję. Akord chopinowski Możliwe odpowiedzi: 1. nurt filozoficzno-religijny powstały na przełomie XIX i XX w., który głosił, iż możliwe jest uzyskanie kontaktu ze światem nadprzyrodzonym, jak również poznanie jego tajemnic poprzez mistyczne objawienie, 2. rodzaj dominanty septymowej, w której kwinta opóźniona jest przez sekstę w głosie najwyższym, 3. inaczej akord prometejski, struktura akordowa o budowie kwartowej, 4. połączenie w ramach jednorodnej całości elementów o różnym pochodzeniu, może przejawiać się także jako synteza sztuk – correspondance des arts, 5. zjawisko umożliwiające odbieranie doświadczeń jednego zmysłu za pomocą innego zmysłu. Akord mistyczny. Możliwe odpowiedzi: 1. nurt filozoficzno-religijny powstały na przełomie XIX i XX w., który głosił, iż możliwe jest uzyskanie kontaktu ze światem nadprzyrodzonym, jak również poznanie jego tajemnic poprzez mistyczne objawienie, 2. rodzaj dominanty septymowej, w której kwinta opóźniona jest przez sekstę w głosie najwyższym, 3. inaczej akord prometejski, struktura akordowa o budowie kwartowej, 4. połączenie w ramach jednorodnej całości elementów o różnym pochodzeniu, może przejawiać się także jako synteza sztuk – correspondance des arts, 5. zjawisko umożliwiające odbieranie doświadczeń jednego zmysłu za pomocą innego zmysłu. Synestezja. Możliwe odpowiedzi: 1. nurt filozoficzno-religijny powstały na przełomie XIX i XX w., który głosił, iż możliwe jest uzyskanie kontaktu ze światem nadprzyrodzonym, jak również poznanie jego tajemnic poprzez mistyczne objawienie, 2. rodzaj dominanty septymowej, w której kwinta opóźniona jest przez sekstę w głosie najwyższym, 3. inaczej akord prometejski, struktura akordowa o budowie kwartowej, 4. połączenie w ramach jednorodnej całości elementów o różnym pochodzeniu, może przejawiać się także jako synteza sztuk – correspondance des arts, 5. zjawisko umożliwiające odbieranie doświadczeń jednego zmysłu za pomocą innego zmysłu. Synkretyzm. Możliwe odpowiedzi: 1. nurt filozoficzno-religijny powstały na przełomie XIX i XX w., który głosił, iż możliwe jest uzyskanie kontaktu ze światem nadprzyrodzonym, jak również poznanie jego tajemnic poprzez mistyczne objawienie, 2. rodzaj dominanty septymowej, w której kwinta opóźniona jest przez sekstę w głosie najwyższym, 3. inaczej akord prometejski, struktura akordowa o budowie kwartowej, 4. połączenie w ramach jednorodnej całości elementów o różnym pochodzeniu, może przejawiać się także jako synteza sztuk – correspondance des arts, 5. zjawisko umożliwiające odbieranie doświadczeń jednego zmysłu za pomocą innego zmysłu. Teozofia. Możliwe odpowiedzi: 1. nurt filozoficzno-religijny powstały na przełomie XIX i XX w., który głosił, iż możliwe jest uzyskanie kontaktu ze światem nadprzyrodzonym, jak również poznanie jego tajemnic poprzez mistyczne objawienie, 2. rodzaj dominanty septymowej, w której kwinta opóźniona jest przez sekstę w głosie najwyższym, 3. inaczej akord prometejski, struktura akordowa o budowie kwartowej, 4. połączenie w ramach jednorodnej całości elementów o różnym pochodzeniu, może przejawiać się także jako synteza sztuk – correspondance des arts, 5. zjawisko umożliwiające odbieranie doświadczeń jednego zmysłu za pomocą innego zmysłu.
Przeciagając podane elementy z prawej kolumny do lewej połącz w pary słowo z odpowiadającą mu definicję.
zjawisko umożliwiające odbieranie doświadczeń jednego zmysłu za pomocą innego zmysłu, nurt filozoficzno-religijny powstały na przełomie XIX i XX w., który głosił, iż możliwe jest uzyskanie kontaktu ze światem nadprzyrodzonym, jak również poznanie jego tajemnic poprzez mistyczne objawienie, rodzaj dominanty septymowej, w której kwinta opóźniona jest przez sekstę w głosie najwyższym, inaczej akord prometejski, struktura akordowa o budowie kwartowej, połączenie w ramach jednorodnej całości elementów o różnym pochodzeniu, może przejawiać się także jako synteza sztuk – correspondance des arts
Akord chopinowski
Akord mistyczny
Synestezja
Synkretyzm
Teozofia
Rlf5tXDMXSfDE
Ćwiczenie 6
RtVeB1bRAB2WD
Ćwiczenie 7
Wyjaśnij pojęcie teozofia.
Wyjaśnij pojęcie teozofia.
Wysłuchaj i połącz tytuł kompozycji z odpowiednim przykładem dźwiękowym:
A. Skriabin, Etiuda dis-moll, op. 8 nr 12
A. Skriabin, Preludium op. 11 nr 1
A. Skriabin, Mazurek Op. 40, No. 2 w wykonaniu kompozytora, Moskwa 1910
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
Słownik pojęć
Akord chopinowski
Akord chopinowski
współbrzmienie charakterystyczne dla twórczości Fryderyka Chopina, rodzaj dominanty septymowej, w której kwinta opóźniona jest przez sekstę w głosie najwyższym.
Akord mistyczny
Akord mistyczny
inaczej akord prometejski lub skriabinowski, struktura akordowa charakterystyczna dla muzyki Aleksandra Skriabina, o budowie kwartowej.
Synestezja
Synestezja
zjawisko umożliwiające odbieranie doświadczeń jednego zmysłu za pomocą innego zmysłu.
Synkretyzm
Synkretyzm
połączenie w ramach jednorodnej całości elementów o różnym pochodzeniu, może przejawiać się także jako synteza sztuk – correspondance des arts.
Teozofia
Teozofia
nurt filozoficzno‑religijny powstały na przełomie XIX i XX w., który głosił, iż możliwe jest uzyskanie kontaktu ze światem nadprzyrodzonym, jak również poznanie jego tajemnic poprzez mistyczne objawienie.
Źródło:
encyklopedia.pwn.pl
Biblioteka muzyczna
R1GYNNsIb8Vc5
Utwór muzyczny: Preludium op. 11 nr 1 w wykonaniu kompozytora, Moskwa 1910. Wykonawca: A. Skriabin. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
RfVFpMpP45dD4
Utwór muzyczny: Mazurek Op. 40, No. 2 w wykonaniu kompozytora, Moskwa 1910. Wykonawca: A. Skriabin. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się wesołym charakterem.
RoIIo3JVxAyKu
Utwór muzyczny: Etiuda dis-moll, op. 8 nr 12. Wykonawca: A. Skriabin. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
R1MByv5r3GVwc1
Utwór przedstawiający akord prometejski. W celu wysłuchania należy w dolnym lewym rogu nacisnąć szary trójkąt, służący do odtworzenia.
R1WsTbj9dTItA1
Utwór przedstawiający skalę mistyczną. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.