Ważne daty

Stare Państwo

Dolina Nilu jest jednym z miejsc najwcześniej zasiedlonych przez człowieka. Odpowiedni klimat i bogactwa naturalne sprawiły, że kwitła tam przez wiele stuleci potężna cywilizacja. Już w czasach najdawniejszych, w okresie neolitycznym, wykorzystywano muzykę w celach rytualnych i magicznych.

Rnqmmtsr31iwP

Ilustracja interaktywna przedstawia Nefertari składającą w ofierze bogini Hathor sistrum, jest to fragment reliefu ze świątyni Nefertari w Abu Simbel. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Pochodzenie muzyki starożytni Egipcjanie przypisywali bogini Bat, której funkcję i atrybuty przejęła z czasem bogini Hathor – bogini nieba, miłości, muzyki i tańca. Obydwie boginie były przedstawiane jako krowy, lub jako kobiety z krowimi rogami i uszami.

Ilustracja interaktywna przedstawia Nefertari składającą w ofierze bogini Hathor sistrum, jest to fragment reliefu ze świątyni Nefertari w Abu Simbel. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Pochodzenie muzyki starożytni Egipcjanie przypisywali bogini Bat, której funkcję i atrybuty przejęła z czasem bogini Hathor – bogini nieba, miłości, muzyki i tańca. Obydwie boginie były przedstawiane jako krowy, lub jako kobiety z krowimi rogami i uszami.

1

1. Pochodzenie muzyki starożytni Egipcjanie przypisywali bogini Bat, której funkcję i atrybuty przejęła z czasem bogini Hathor – bogini nieba, miłości, muzyki i tańca. Obydwie boginie były przedstawiane jako krowy, lub jako kobiety z krowimi rogami i uszami.

Bóstwami związanymi z muzyką były także Bes – bóstwo domowe, odpędzające wszelkie zło, związane z ziemskimi przyjemnościami, m. in. muzyką, tańcem i uciechami cielesnymi.

RuEW9xUG3TBVB

Ilustracja interaktywna przedstawia dzwonek w kształcie boga Bes. Bes znany jest z mitologii egipskiej jako bóg wesela, tańców i rodziny, opiekun kobiet rodzących i dzieci; w starożytnym Egipcie popularne bóstwo domowe odstraszające złośliwe demony.Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Bóstwami związanymi z muzyką były także Bes – bóstwo domowe, odpędzające wszelkie zło, związane z ziemskimi przyjemnościami, m.in. muzyką, tańcem i uciechami cielesnymi.

Ilustracja interaktywna przedstawia dzwonek w kształcie boga Bes. Bes znany jest z mitologii egipskiej jako bóg wesela, tańców i rodziny, opiekun kobiet rodzących i dzieci; w starożytnym Egipcie popularne bóstwo domowe odstraszające złośliwe demony.Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje: 1. Bóstwami związanymi z muzyką były także Bes – bóstwo domowe, odpędzające wszelkie zło, związane z ziemskimi przyjemnościami, m.in. muzyką, tańcem i uciechami cielesnymi.

1

1. Bóstwami związanymi z muzyką były także Bes – bóstwo domowe, odpędzające wszelkie zło, związane z ziemskimi przyjemnościami, m.in. muzyką, tańcem i uciechami cielesnymi.

Boginią związaną z muzyką była także Bastet (zwana także Bast, Boubastis, Pasht, Ubasti, Ba en Aset). Jej kult rozwijał się od około 1100 r. p.n.e. do końca okresu ptolemejskiego. Była boginią miłości, radości, muzyki, tańca, domowego ogniska, płodności, a także kotów. Była przedstawiana jako lwica, kot lub kobieta z głową kota.

RuQ05PnudfvM5

Ilustracja interaktywna przedstawia Bogini Bastet trzymająca sistrum. Bogini Bastet to w mitologii egipskiej bogini miłości, radości, muzyki, tańca, domowego ogniska, płodności, a także kotów. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje 1. Z okresu neolitycznego pochodzą najstarsze zachowane instrumenty, takie jak: grzechotki powstałe z wypełnienia pustych naczyń małymi elementami, czuryngi, piszczałki naczyniowe wytwarzane z muszli lub gliny.

Ilustracja interaktywna przedstawia Bogini Bastet trzymająca sistrum. Bogini Bastet to w mitologii egipskiej bogini miłości, radości, muzyki, tańca, domowego ogniska, płodności, a także kotów. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje 1. Z okresu neolitycznego pochodzą najstarsze zachowane instrumenty, takie jak: grzechotki powstałe z wypełnienia pustych naczyń małymi elementami, czuryngi, piszczałki naczyniowe wytwarzane z muszli lub gliny.

1

1. Z okresu neolitycznego pochodzą najstarsze zachowane instrumenty, takie jak: grzechotki powstałe z wypełnienia pustych naczyń małymi elementami, czuryngi, piszczałki naczyniowe wytwarzane z muszli lub gliny.

W okresie początków Starego Państwa muzyka powoli przestaje pełnić funkcje magiczne i zaczyna być postrzegana jako sztuka dworska, ludowa i świątynna. Źródła wspominają też o zawodowych muzykach, wśród których przetrwało imię Khufu- Anch – nadwornego śpiewaka i flecisty. O licznych funkcjach muzyki świadczą dekoracje komór grobowych, hieroglifyHieroglifyhieroglify, a także zachowane instrumenty. W okresie tym najważniejszymi instrumentami są flety i harfa.

Harfy w starożytnym Egipcie

Jednym z najważniejszych instrumentów w starożytnym Egipcie była harfa pełniąca funkcję narodowego symbolu. Należała do instrumentów strunowych szarpanych i występowała w różnych formach charakterystycznych dla kolejnych epok.
Najstarsze były harfy łukowe. Był to bardzo duży instrument stawiany na ziemi, a jego strunnica przypominała dawny łuk muzyczny. Jej dolna część tworzyła rezonator ozdabiany często parą boskich oczu, których zadaniem była ochrona przed złem. Harfa taka posiadała zazwyczaj 6–8 strun. W ikonografii instrument ten często przedstawiany jest jako akompaniujący śpiewakom lub flecistom. Prawdopodobnie występowały też zespoły harf składające się nawet z 7 instrumentów.

RFgpvMgdljmwM

Ilustracja interaktywna przedstawia mężczyznę, który gra na egipskiej harfie łukowej z czasów Starego Państwa. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje 1. Z czasów Nowego Państwa pochodzą kolejne formy harf. Harfa stojąca mogła posiadać od 8–16 strun. Grały na niej zazwyczaj kobiety w pozycji stojącej. Posiadała łukowo wygięte pudło rezonansowe ozdabiane licznymi ornamentami, często o charakterze roślinnym. Kolejną odmianą tego instrumentu była mała harfa ramieniowa, posiadająca zaledwie 3–5 strun podczas grania trzymane na ramieniu. Jeszcze mniejsze rozmiary miały harfy ręczne (tzw. harfy śpiewacze) kształtem przypominające rodzaj sierpa, niekiedy umieszczane na stole lub stojaku. Za czasów faraona Ramzesa III pojawiały się także wielkie harfy, wielkości wzrostu dorosłego mężczyzny. Przeznaczone były do użytku świątynnego i grali na nich jedynie kapłani. Świadectwem wpływów Azji Przedniej jest pojawienie się w Egipcie asyryjskiej harfy kątowej.Z czasów Nowego Państwa pochodzą kolejne formy harf. Harfa stojąca mogła posiadać od 8–16 strun. Grały na niej zazwyczaj kobiety w pozycji stojącej. Posiadała łukowo wygięte pudło rezonansowe ozdabiane licznymi ornamentami, często o charakterze roślinnym. Kolejną odmianą tego instrumentu była mała harfa ramieniowa, posiadająca zaledwie 3–5 strun podczas grania trzymane na ramieniu. Jeszcze mniejsze rozmiary miały harfy ręczne (tzw. harfy śpiewacze) kształtem przypominające rodzaj sierpa, niekiedy umieszczane na stole lub stojaku. Za czasów faraona Ramzesa III pojawiały się także wielkie harfy, wielkości wzrostu dorosłego mężczyzny. Przeznaczone były do użytku świątynnego i grali na nich jedynie kapłani. Świadectwem wpływów Azji Przedniej jest pojawienie się w Egipcie asyryjskiej harfy kątowej.

Ilustracja interaktywna przedstawia mężczyznę, który gra na egipskiej harfie łukowej z czasów Starego Państwa. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje 1. Z czasów Nowego Państwa pochodzą kolejne formy harf. Harfa stojąca mogła posiadać od 8–16 strun. Grały na niej zazwyczaj kobiety w pozycji stojącej. Posiadała łukowo wygięte pudło rezonansowe ozdabiane licznymi ornamentami, często o charakterze roślinnym. Kolejną odmianą tego instrumentu była mała harfa ramieniowa, posiadająca zaledwie 3–5 strun podczas grania trzymane na ramieniu. Jeszcze mniejsze rozmiary miały harfy ręczne (tzw. harfy śpiewacze) kształtem przypominające rodzaj sierpa, niekiedy umieszczane na stole lub stojaku. Za czasów faraona Ramzesa III pojawiały się także wielkie harfy, wielkości wzrostu dorosłego mężczyzny. Przeznaczone były do użytku świątynnego i grali na nich jedynie kapłani. Świadectwem wpływów Azji Przedniej jest pojawienie się w Egipcie asyryjskiej harfy kątowej.Z czasów Nowego Państwa pochodzą kolejne formy harf. Harfa stojąca mogła posiadać od 8–16 strun. Grały na niej zazwyczaj kobiety w pozycji stojącej. Posiadała łukowo wygięte pudło rezonansowe ozdabiane licznymi ornamentami, często o charakterze roślinnym. Kolejną odmianą tego instrumentu była mała harfa ramieniowa, posiadająca zaledwie 3–5 strun podczas grania trzymane na ramieniu. Jeszcze mniejsze rozmiary miały harfy ręczne (tzw. harfy śpiewacze) kształtem przypominające rodzaj sierpa, niekiedy umieszczane na stole lub stojaku. Za czasów faraona Ramzesa III pojawiały się także wielkie harfy, wielkości wzrostu dorosłego mężczyzny. Przeznaczone były do użytku świątynnego i grali na nich jedynie kapłani. Świadectwem wpływów Azji Przedniej jest pojawienie się w Egipcie asyryjskiej harfy kątowej.

1

1. Z czasów Nowego Państwa pochodzą kolejne formy harf. Harfa stojąca mogła posiadać od 8–16 strun. Grały na niej zazwyczaj kobiety w pozycji stojącej. Posiadała łukowo wygięte pudło rezonansowe ozdabiane licznymi ornamentami, często o charakterze roślinnym. Kolejną odmianą tego instrumentu była mała harfa ramieniowa, posiadająca zaledwie 3–5 strun podczas grania trzymane na ramieniu. Jeszcze mniejsze rozmiary miały harfy ręczne (tzw. harfy śpiewacze) kształtem przypominające rodzaj sierpa, niekiedy umieszczane na stole lub stojaku. Za czasów faraona Ramzesa III pojawiały się także wielkie harfy, wielkości wzrostu dorosłego mężczyzny. Przeznaczone były do użytku świątynnego i grali na nich jedynie kapłani. Świadectwem wpływów Azji Przedniej jest pojawienie się w Egipcie asyryjskiej harfy kątowej.Z czasów Nowego Państwa pochodzą kolejne formy harf. Harfa stojąca mogła posiadać od 8–16 strun. Grały na niej zazwyczaj kobiety w pozycji stojącej. Posiadała łukowo wygięte pudło rezonansowe ozdabiane licznymi ornamentami, często o charakterze roślinnym. Kolejną odmianą tego instrumentu była mała harfa ramieniowa, posiadająca zaledwie 3–5 strun podczas grania trzymane na ramieniu. Jeszcze mniejsze rozmiary miały harfy ręczne (tzw. harfy śpiewacze) kształtem przypominające rodzaj sierpa, niekiedy umieszczane na stole lub stojaku. Za czasów faraona Ramzesa III pojawiały się także wielkie harfy, wielkości wzrostu dorosłego mężczyzny. Przeznaczone były do użytku świątynnego i grali na nich jedynie kapłani. Świadectwem wpływów Azji Przedniej jest pojawienie się w Egipcie asyryjskiej harfy kątowej.

R1CY1IFTz5SCP

Ilustracja interaktywna przedstawia cztery postaci grające na harfach egipskich. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje 1. W czasach Środkowego Państwa zaznaczają się też wpływy Azji Mniejszej poprzez wzbogacenie instrumentarium o liry, a w kolejnej epoce również o lutnie. W Egipcie występowała ona w trzech formach: lutni długoszyjkowej, arabskiego rebabu lub w formie gitarowej.

Ilustracja interaktywna przedstawia cztery postaci grające na harfach egipskich. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje 1. W czasach Środkowego Państwa zaznaczają się też wpływy Azji Mniejszej poprzez wzbogacenie instrumentarium o liry, a w kolejnej epoce również o lutnie. W Egipcie występowała ona w trzech formach: lutni długoszyjkowej, arabskiego rebabu lub w formie gitarowej.

1

1. W czasach Środkowego Państwa zaznaczają się też wpływy Azji Mniejszej poprzez wzbogacenie instrumentarium o liry, a w kolejnej epoce również o lutnie. W Egipcie występowała ona w trzech formach: lutni długoszyjkowej, arabskiego rebabu lub w formie gitarowej.

Instrumenty dęte Egiptu

W starożytnym Egipcie używano też instrumentów dętych, należały do nich flety podłużne, podwójne szałamaje i trąbki, które były zarezerwowane dla kultu zmarłych.

Flet podłużny wytwarzany był z bambusa o długości 100–120 cm. Piszczałki posiadały 4–6 nawiercone otwory palcowe, nie posiadały jednak ustnika. Ten typ fletu przetrwał po czasy współczesne i funkcjonuje w muzyce artystycznej i ludowej Egiptu pod nazwą nay i uffata.

Podwójna szałamaja składała się z dwóch piszczałek o jednakowej długości. Do tej pory pewną zagadką pozostaje sposób gry na tym instrumencie. Wiadomo, iż trzymano go krzyżując ręce, nie wiadomo natomiast w jaki sposób używano dwóch piszczałek. Hipotezy sugerują, iż być może zdwajano na nich melodię, stosowano burdon lub grano różne warianty melodii (heterofonia).

RRkX9G8lBJmuf

Ilustracja interaktywna przedstawia egipskie klaskanki z kości słoniowej w kształcie ludzkich rąk z ok. 1900 r. p.n.e. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje 1. Na instrumentarium perkusyjne składały się: kotły ręczne, bębny, klaskanki, zderzane patyczki oraz sistrum. W czasach Nowego Państwa pojawiają się także bębny ręczne oraz talerze.

Ilustracja interaktywna przedstawia egipskie klaskanki z kości słoniowej w kształcie ludzkich rąk z ok. 1900 r. p.n.e. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje 1. Na instrumentarium perkusyjne składały się: kotły ręczne, bębny, klaskanki, zderzane patyczki oraz sistrum. W czasach Nowego Państwa pojawiają się także bębny ręczne oraz talerze.

1

1. Na instrumentarium perkusyjne składały się: kotły ręczne, bębny, klaskanki, zderzane patyczki oraz sistrum. W czasach Nowego Państwa pojawiają się także bębny ręczne oraz talerze.

Prezentacja obiektu 3D - sistrum

Jednym z najciekawszych i najbardziej popularnych egipskich instrumentów perkusyjnych było sistrum. Więcej na jego temat dowiecie się podczas prezentacji 3D tego instrumentu.

Muzyka starożytnego Egiptu

Nie wiadomo dokładnie jak brzmiała muzyka w starożytnym Egipcie. Hipotezy dotyczące systemu muzycznego wysuwa się na podstawie liczby strun w harfach lub otworów i ich rozmieszczenia we fletach i piszczałkach szałamai. Stąd przypuszcza się, że skale były pięciostopniowe (pentatoniczne) lub siedmiostopniowe (heptatoniczne). Egipcjanie nie wykształcili notacji muzycznej, jednakże na podstawie zachowanych fresków stwierdzić można, że wykształcili cheironomię – rodzaj znaków, które dyrygenci dawali muzykom za pomocą rąk. Konkretne ułożenie dłoni wskazywało określony dźwięk. Znaki takie widoczne są na poniższej ilustracji.

RllEmWbpwNafU1

Ilustracja przedstawia znaki cheironomiczne, które dyrygenci przekazywali muzykom za pomocą rąk. Konkretne ułożenie dłoni wskazywało określony dźwięk.

Szczegółowe badania instrumentów z czasów tzw. Nowego państwa wskazują, iż prawdopodobnie doszło do zmian we wcześniejszym systemie muzycznym. Odległości między otworami w piszczałkach, jak również między progami lutni, zmniejszyły się, co może świadczyć o tym, że w Egipcie zaczęto stosować antyczny system półtonowy.

Niewiele jest zachowanych zabytków muzycznych. Z okresu Nowego Państwa przetrwała tylko liryka miłosna oraz tekst Hymnu do Słońca (z czasów Echnatona). Z czasów hellenistycznych zachował się wczesnochrześcijański Hymn z Oxyrynchos – przykład jednej z najwcześniejszych zabytków notacji muzycznej.

Mimo napływu do Egiptu muzyków i instrumentów obcego pochodzenia, w muzyce egipskiej widać było tendencje konserwatywne i zachowawcze. Z dawną muzyką wiązano ideały wychowawcze oraz odgrywała ona ważną rolę w kształtowaniu jednostki. Postawa ta zauważana była i opisywana przez greckich pisarzy klasycznych – Platona i Herodota.

Zadania

RwzvH3XJFE3aQ

Ćwiczenie 3

Którą z egipskich bóstw przedstawia ta ilustracja?

Którą z egipskich bóstw przedstawia ta ilustracja?

Którą z egipskich bóstw przedstawia ta ilustracja?

• boginię Hathor
• boginię Bastet
• boga Ra

Polecenie 1

Starożytni Egipcjanie wymyślili specjalne gesty, które odnosiły się do konkretnych dźwięków. W ten sposób potrafili komunikować się z muzykami grającymi na instrumentach i śpiewakami, tak jak na poniższej ilustracji.
Podzielcie się w pary i ustalcie między sobą gesty na określone dźwięki lub zjawiska muzyczne (mogą to być dźwięki śpiewane, ale też wszelkie inne odgłosy, np. stukanie, klaskanie itp.). Pamiętajcie, aby precyzyjnie określić zjawisko i przypisać je do konkretnego gestu. Wyznaczcie dyrygenta, który będzie pokazywał gesty oraz wykonawcę, który ma za zadanie je prawidłowo odtworzyć. Następnie zamieńcie się rolami.

R1AcH4wworZPH1

Ilustracja przedstawia znaki cheironomiczne, które dyrygenci przekazywali muzykom za pomocą rąk. Konkretne ułożenie dłoni wskazywało określony dźwięk.

Słownik pojęć

Źródło:

encyklopedia.pwn.pl

sjp.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

RN6PItRXjsU8F1

Ilustracja przedstawia fragment reliefu ze świątyni Nefertari w Abu Simbel, który prezentuje Nefertari składająca w ofierze bogini Hathor sistrum.

RllEmWbpwNafU1

Ilustracja przedstawia znaki cheironomiczne, które dyrygenci przekazywali muzykom za pomocą rąk. Konkretne ułożenie dłoni wskazywało określony dźwięk.

Bibliografia

D. Gwizdalanka, Historia muzyki 1 – rozdz. poświęcony muzyce starożytnej, PWM, Kraków 2005

C. Sachs, Muzyka w świecie starożytnym, PWM, Kraków 1988

D. Szlagowska, Muzyka antyku, Gdańsk, Akademia Muzyczna 1998