Ilustracja przedstawia kolorową grafikę z kompozycją luźno umieszczonych przedmiotów. Na rysunku widnieje lutnia, miecz, flaga, róg, fragment zwoju, biżuteria oraz monety. Tytuł lekcji: Muzyka w dawnej Polsce.
Ilustracja przedstawia kolorową grafikę z kompozycją luźno umieszczonych przedmiotów. Na rysunku widnieje lutnia, miecz, flaga, róg, fragment zwoju, biżuteria oraz monety. Tytuł lekcji: Muzyka w dawnej Polsce.
Muzyka w dawnej Polsce
Ważne daty
Starożytność - VIII w. p.n.e.-V w. n. e.
Średniowiecze - V‑XV w.
Renesans - XV‑XVI w.
Barok - XVI‑XVIII w.
Klasycyzm - XVIII‑XIX w.
Romantyzm - XIX w.
Modernizm - XIX‑XX w.
Muzyka współczesna - XX‑XXI w.
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela:
R1AJ2aBoBnzqp
Scenariusz zajęć do pobrania.
Scenariusz zajęć do pobrania.
I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna. 4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń: 1) świadomie słucha wybranych dzieł literatury muzycznej (fragmentów lub/i w całości): A) reprezentatywnych dla kolejnych epok (od średniowiecza do współczesności). 3) rozpoznaje i analizuje utwory muzyczne określając ich elementy, nastrój i charakter, formułuje wypowiedzi, stosując pojęcia charakterystyczne dla języka muzycznego. II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania. 6. Wymienia nazwy epok w dziejach muzyki (średniowiecze, renesans, barok, klasycyzm, romantyzm, muzyka XX w.) oraz potrafi wskazać kompozytorów reprezentatywnych dla nich. III. Kultura muzyczna, narodowe i światowe dziedzictwo kulturowe. Uczeń: 1. zna repertuar kulturalnego człowieka, orientując się w sztandarowych utworach z dziejów historii muzyki i współczesnej kultury muzycznej oraz wartościowej muzyki popularnej.
wymieniać instrumenty muzyczne okresu średniowiecza;
definiować pojęcia: muzyka świecka i kościelna;
przedstawiać najważniejsze zabytki muzyczne polskiego średniowiecza;
śpiewać pieśni Breve regnum.
Formy muzyki w okresie średniowiecza
Chorał gregoriańskiChorał gregoriańskiChorał gregoriański – jednogłosowy śpiew związanych nierozerwalnie z liturgią i przeznaczonych na wszelkiego typu nabożeństwa całego roku kościelnego.
PieśńPieśńPieśń – utwór wokalnyMuzyka wokalnawokalny pisany do tekstu poetyckiego (rzadko prozatorskiego), najpowszechniejsza forma w całej historii muzyki.
Pieśń rycerska – utwór wokalny, którego tematyka związana była z polem walki, dworem i kobietami. Śpiewana przez mężczyzn – rycerzy.
Pieśń religijna – utwór wokalny o tematyce religijnej.
Instrumenty muzyczne
RNjPidHMlJJcd
Ilustracja przedstawia instrument muzyczny – fidel. Po wybraniu punktu aktywnego pojawi się opis instrumentu oraz możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu dwuczęściowy utwór zagrany na fidelu. Pierwsza część jest spokojna, nostalgiczna. Druga żywiołowa i skoczna. Fidel brzmi podobnie do instrumentów smyczkowych. Informacja dodatkowa: Fidel to średniowieczny instrument muzyczny z rodziny chordofonów smyczkowych. Mały, wypukły korpus zwężał się w kierunku kołków i był zbudowany z jednego kawałka drewna. Z tradycji azjatyckiej wzięła się maniera trzymania instrumentu pionowo, opartego na kolanie i pociągania smyczkiem dłonią, zwróconą grzbietem na dół i kciukiem na wierzchu smyczka.
Ilustracja przedstawia instrument muzyczny – fidel. Po wybraniu punktu aktywnego pojawi się opis instrumentu oraz możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu dwuczęściowy utwór zagrany na fidelu. Pierwsza część jest spokojna, nostalgiczna. Druga żywiołowa i skoczna. Fidel brzmi podobnie do instrumentów smyczkowych. Informacja dodatkowa: Fidel to średniowieczny instrument muzyczny z rodziny chordofonów smyczkowych. Mały, wypukły korpus zwężał się w kierunku kołków i był zbudowany z jednego kawałka drewna. Z tradycji azjatyckiej wzięła się maniera trzymania instrumentu pionowo, opartego na kolanie i pociągania smyczkiem dłonią, zwróconą grzbietem na dół i kciukiem na wierzchu smyczka.
1
1. Fidel to średniowieczny instrument muzyczny z rodziny chordofonów smyczkowych. Mały wypukły korpus zwężał się w kierunku kołków i był zbudowany z jednego kawałka drewna. Z tradycji azjatyckiej wzięła się maniera trzymania instrumentu pionowo, opartego na kolanie i pociągania smyczkiem dłonią zwróconą grzbietem na dół i kciukiem na wierzchu smyczka. {audio}
R1ZVGzM0d83VP
Ilustracja przedstawia instrument muzyczny – psalterium. Po wybraniu punktu aktywnego pojawi się opis instrumentu oraz możliwość odtworzenia nagrania. Informacja dodatkowa: Psalterium to instrument muzyczny z grupy chordofonów szarpanych lub uderzanych. Płaskie pudło rezonansowe w kształcie trapezu, trójkąta lub prostokąta, z rozpiętymi nad nim strunami; grający szarpie struny lub uderza w nie pałeczkami. Odtwarza się też muzyka: Krótki spokojny utwór, o tanecznej rytmice wykonany na psalterium.
Ilustracja przedstawia instrument muzyczny – psalterium. Po wybraniu punktu aktywnego pojawi się opis instrumentu oraz możliwość odtworzenia nagrania. Informacja dodatkowa: Psalterium to instrument muzyczny z grupy chordofonów szarpanych lub uderzanych. Płaskie pudło rezonansowe w kształcie trapezu, trójkąta lub prostokąta, z rozpiętymi nad nim strunami; grający szarpie struny lub uderza w nie pałeczkami. Odtwarza się też muzyka: Krótki spokojny utwór, o tanecznej rytmice wykonany na psalterium.
1
1. Psalterium to instrument muzyczny z grupy chordofonów szarpanych lub uderzanych. Płaskie pudło rezonansowe w kształcie trapezu, trójkąta lub prostokąta, z rozpiętymi nad nim strunami; grający szarpie struny lub uderza w nie pałeczkami. {audio}
RCnJyKndPHFrV
Ilustracja przedstawia instrument muzyczny – lutnię. Po wybraniu punktu aktywnego pojawi się opis oraz możliwość odtworzenia nagrania. Informacja dodatkowa: Lutnia to instrument muzyczny z grupy chordofonów szarpanych.
Ma wypukły korpus rezonansowy o kształcie migdału, dość krótką, szeroką szyjkę z progami w odstępach półtonowych, 6–16 strun szarpanych palcami lub rzadziej plektronem. Odtwarza się też muzyka: Spokojny, refleksyjny utwór w metrum trójdzielnym wykonany na lutni.
Ilustracja przedstawia instrument muzyczny – lutnię. Po wybraniu punktu aktywnego pojawi się opis oraz możliwość odtworzenia nagrania. Informacja dodatkowa: Lutnia to instrument muzyczny z grupy chordofonów szarpanych.
Ma wypukły korpus rezonansowy o kształcie migdału, dość krótką, szeroką szyjkę z progami w odstępach półtonowych, 6–16 strun szarpanych palcami lub rzadziej plektronem. Odtwarza się też muzyka: Spokojny, refleksyjny utwór w metrum trójdzielnym wykonany na lutni.
1
1. Lutnia to instrument muzyczny z grupy chordofonów szarpanych. Ma wypukły korpus rezonansowy o kształcie migdału, dość krótką, szeroką szyjkę z progami w odstępach półtonowych, 6–16 strun szarpanych palcami lub rzadziej plektronem. {audio}
RfjQOfGhqsZLD
Ilustracja interaktywna przedstawia instrument perkusyjny - tamburyn. Tamburyn na zdjęciu leży na pieńku. Składa się z drewnianej obręczy i zamontowanych w niej metalowych, brzęczących kółeczek. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się informacja dodatkowa: Tamburyn to perkusyjny instrument muzyczny, należący do grupy zarazem membranofonów i idiofonów oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu wesoły, skoczny rytm wykonany na tamburynie.
Ilustracja interaktywna przedstawia instrument perkusyjny - tamburyn. Tamburyn na zdjęciu leży na pieńku. Składa się z drewnianej obręczy i zamontowanych w niej metalowych, brzęczących kółeczek. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetli się informacja dodatkowa: Tamburyn to perkusyjny instrument muzyczny, należący do grupy zarazem membranofonów i idiofonów oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu wesoły, skoczny rytm wykonany na tamburynie.
Prezentacja Muzyka w dawnej Polsce
Zapoznaj się z prezentacją i zaśpiewaj Breve regnum.
RymmdZPKr5gPo
Prezentacja 3D „Muzyka w dawnej Polsce”. Na tle Kolegiaty Najświętszej Maryi Panny Królowej i świętego Aleksego w Tumie umieszczone zostały punkty aktywne, po wybraniu których odtwarzają się utwory i wyświetlają informacje dodatkowe. Świątynie w prezentacji można obracać i dokładnie obejrzeć jej romańską architekturę. Widać murowaną bryłę kościoła i cztery wieże. Pod pierwszym punktem umieszczony jest rękopis „Bogurodzicy” z 1407 roku. Zapis nutowy składa się z siedmiu pięciolinii. Nuty mają kształt kropek lub falek. Na stronie znajdują się również ręcznie kaligrafowane teksty. Każde zdanie zaczyna się dużą ozdobną literą. Wyświetleniu nut towarzyszy muzyka.
Na nagraniu głosy męskie wykonują jednogłosowo, unisono, tekst w dawnym języku polskim. W melodii występują melizmaty - czyli wykonywanie wielu dźwięków na jednej sylabie. Melodia jest spokojna, modlitewna.
Pod drugim punktem nuty hymnu „Gaude Mater Polonia” oraz nagranie tej majestatycznej pieśni. Słychać czterogłosową wersję utworu. Głosy żeńskie i męskie wykonują łaciński tekst ku czci świętego Stanisława. Pieśń jest poważna, dostojna, spokojna. Pod trzecim punktem zapis nutowy i pełny tekst pieśni żaków krakowskich: „Breve regnum erigitur”. Na nagraniu wersja wokalno‑instrumentalna. Wstęp wykonują średniowieczne instrumenty, potem zespół wokalny wykonuje wesołą skoczną piosenkę w języku łacińskim.
Prezentacja 3D „Muzyka w dawnej Polsce”. Na tle Kolegiaty Najświętszej Maryi Panny Królowej i świętego Aleksego w Tumie umieszczone zostały punkty aktywne, po wybraniu których odtwarzają się utwory i wyświetlają informacje dodatkowe. Świątynie w prezentacji można obracać i dokładnie obejrzeć jej romańską architekturę. Widać murowaną bryłę kościoła i cztery wieże. Pod pierwszym punktem umieszczony jest rękopis „Bogurodzicy” z 1407 roku. Zapis nutowy składa się z siedmiu pięciolinii. Nuty mają kształt kropek lub falek. Na stronie znajdują się również ręcznie kaligrafowane teksty. Każde zdanie zaczyna się dużą ozdobną literą. Wyświetleniu nut towarzyszy muzyka.
Na nagraniu głosy męskie wykonują jednogłosowo, unisono, tekst w dawnym języku polskim. W melodii występują melizmaty - czyli wykonywanie wielu dźwięków na jednej sylabie. Melodia jest spokojna, modlitewna.
Pod drugim punktem nuty hymnu „Gaude Mater Polonia” oraz nagranie tej majestatycznej pieśni. Słychać czterogłosową wersję utworu. Głosy żeńskie i męskie wykonują łaciński tekst ku czci świętego Stanisława. Pieśń jest poważna, dostojna, spokojna. Pod trzecim punktem zapis nutowy i pełny tekst pieśni żaków krakowskich: „Breve regnum erigitur”. Na nagraniu wersja wokalno‑instrumentalna. Wstęp wykonują średniowieczne instrumenty, potem zespół wokalny wykonuje wesołą skoczną piosenkę w języku łacińskim.
Źródło: online-skills.
Film Muzyka w dawnej Polsce
RCfOHlsNPZg45
Film edukacyjny „Muzyka w dawnej Polsce”. Treści filmu wyświetlane są na stronach książki. Film rozpoczyna się w bibliotece, otwiera się książka pod tytułem Muzyka w dawnej Polsce. Na pierwszej stronie romańska świątynia, na stronie obok tekst, który jest również odczytany przez lektora: Przyjęcie chrześcijaństwa w Polsce w 966 roku za panowania Mieszka I, rozpoczyna rozwój państwa i jego związek z kulturą zachodu. Mając dostęp do różnych wzorców, Polska przyjmuje wiele stylów artystycznych w architekturze, poezji i muzyce. W okresie średniowiecza, trwającego od V do XV wieku, rozróżnić można w architekturze styl romański i gotycki.
W czasie przedstawiania treści o stylu romańskim po lewej stronie widzimy bryłę kościoła romańskiego i jego wnętrze oraz tekst: Cechą charakterystyczną pierwszego, była surowość budowli, grube mury, małe okna, prostota i niewielka ilość dekoracji. Podczas omawiania stylu gotyckiego wyświetlona jest panorama kościołów gotyckich oraz tekst: Styl gotycki to zauważalna smukłość, proporcjonalność i strzelistość budowli, stosowanie sklepień krzyżowo‑żebrowych i rozet. Wnętrza były lepiej oświetlone, dzięki dużym otworom okiennym, wypełnionym witrażami. Sztuka rozwijała się przede wszystkim w kościołach i klasztorach. Powstawały tam różnorodne formy utworów związanych z obrządkiem religijnym.
W tle rozbrzmiewa Bogurodzica, na stronach książki pojawiają się średniowieczne zapisy nutowe i tekst, który odczytuje lektor: Kościół do liturgii wprowadził śpiew jednogłosowy zwany chorałem gregoriańskim, który nazwę swą zawdzięczał papieżowi Grzegorzowi Wielkiemu. Chorały wykonywane były przez kapłanów lub mnichów bez udziału instrumentów. Charakterystyczny był dla tego okresu rozwój notacji muzycznej. Początkowy, nieprecyzyjny zapis oparty na neumach, określający przede wszystkim kierunek melodii, przekształcił się w XII wieku w zapis modalny, polegający na łączeniu neum w grupy, które były odzwierciedleniem wzorów rytmicznych. W okresie XIV wieku rozwinięto notację menzuralną. Istotą był dwojaki podział wartości. Menzura wpisywana na początku określała czy podział jest trójdzielny czy dwudzielny. Pojawiły się również pauzy. Od tej pory kompozytorzy mogli z większą swobodą konstruować struktury rytmiczne. Istotne było także pojawienie się linii umożliwiających różnicowanie wysokości dźwięków, początkowo utwory zapisywane były na jednej linii, około 1030 roku Guido z Arezzo wprowadził dwie równoległe linie umieszczając również litery C i F co było początkiem stosowanych do dzisiaj kluczy. Pod koniec XI wieku zaczęto dodawać dwie następne linie, wzbogacając je kolorystycznie, później jeszcze jedną, co było początkiem stosowania pięciolinii w zapisie nutowym. Muzyka zmienia się i słychać pieśń żaków krakowskich “Breve regnum”. Widzimy malowidła przedstawiające średniowiecznych muzyków, pojawia się tekst, który odczytuje lektor: Sztuka była obecna również na zamkach rycerskich, mając charakter świecki. Pełniła ona rolę głównie rozrywkową i towarzyszyła wspaniałym ucztom, polowaniom i turniejom rycerskim. Konkurowano w umiejętnościach układania i wykonywania śpiewnych wierszy.
Powszechne były występy rycerzy – artystów, zwanych we Francji trubadurami lub truwerami, na terenie Niemiec minezengerami. W Polsce wędrownych artystów nazywano rybałtami. Ulubionym ich tematem były chwalebne czyny sławnych rycerzy, opisy bitew, piękno przyrody i historie miłosne. Tak powstała pieśń rycerska. Średniowiecze to także czas rozwoju muzyki instrumentalnej. Do najbardziej popularnych instrumentów tamtego okresu należy zaliczyć harfy, liry, lutnie, trąby i rogi. Bardzo rozpowszechniony był również fidel i flet. Muzyka się zmienia, słychać wielogłosowy śpiew a cappella, lektor opowiada o muzyce wokalnej: W okresie średniowiecza największą wartość przypisywano jednak muzyce wokalnej. Utwory z biegiem lat przekształcały się z jednogłosowych melodii do bardziej rozwiniętych kompozycji wielogłosowych. W kolejnej scenie na kartach książki widzimy rękopis “Bogurodzicy” i słyszymy jej nagranie. Lektor odczytuje informacje: Do najwspanialszych zabytków polskiego średniowiecza, możemy zaliczyć Bogurodzicę. Wartość tej kompozycji nie ogranicza się jedynie do pieśni religijnej, jest również arcydziełem poezji tego okresu. Autor utworu jest nieznany. Najstarszy jej przekaz pod względem tekstu i melodii pochodzi z 1407 roku. Znajduje się on w przekazie kcyńskim, przechowywanym obecnie w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie.
Muzyka zmienia się słyszymy czterogłosowe opracowanie pieśni Gaude mater Polonia, a lektor opowiada: Najstarszą zachowaną pieśnią polską jest Gaude Mater Polonia, z połowy XIII wieku, Pieśń autorstwa Wincentego z Kielczy, kapelana biskupa krakowskiego, napisana została ku czci świętego Stanisława ze Szczepanowa, który w 1079 roku w wyniku sporu z królem Bolesławem II Śmiałym, został skazany przez niego na śmierć. Po raz pierwszy pieśń została wykonana w Krakowie, podczas uroczystości kanonizacyjnych Stanisława w 1254 roku. Śpiewało ją rycerstwo polskie po odniesionym zwycięstwie. Później pieśń towarzyszyła uroczystościom narodowym, pełniąc rolę hymnu. Pierwsza zwrotka, w czterogłosowym opracowaniu Teofila Klonowskiego, jest obecnie śpiewana w czasie inauguracji roku akademickiego. Muzyka po raz kolejny prowadzi nas do innego tematu, słyszymy żywą, radosną muzykę instrumentalną. Lektor odczytuje tekst:
Obok muzyki kościelnej, rozwijała się muzyka świecka. Przykładem jest utwór nieznanego kompozytora, Breve regnum, w tłumaczeniu Krótkie panowanie. Tytuł nawiązuje do Juwenaliów, czyli ośmiodniowego czasu zabaw studenckich, podczas których wybierano króla żaków.
W łacińskim tekście piosenki charakterystyczny jest żal nad faktem, że zabawa ta nie będzie trwać wiecznie. Rękopis dzieła przechowywany jest w Bibliotece Narodowej w Warszawie.
Muzyka w tym czasie w większości powstawała anonimowo, zgodnie z przeświadczeniem o małości człowieka i wielkości Boga, dlatego znamy niewiele nazwisk ówczesnych kompozytorów. Muzyka w średniowiecznej Europie miała bardzo wysoką pozycję społeczną i uważana była za naukę. Zaliczana była do grona siedmiu sztuk wyzwolonych. Słowo musicus oznaczało człowieka zajmującego się muzyką od strony teoretycznej. Status takiej osoby był znacznie wyższy od muzyków grających na instrumentach, czy kompozytorów, których uważano za rzemieślników. W okresie średniowiecza opanowanie wiedzy teoretycznej z muzyki otwierało drogę do dalszych studiów teologicznych czy medycznych.
Film edukacyjny „Muzyka w dawnej Polsce”. Treści filmu wyświetlane są na stronach książki. Film rozpoczyna się w bibliotece, otwiera się książka pod tytułem Muzyka w dawnej Polsce. Na pierwszej stronie romańska świątynia, na stronie obok tekst, który jest również odczytany przez lektora: Przyjęcie chrześcijaństwa w Polsce w 966 roku za panowania Mieszka I, rozpoczyna rozwój państwa i jego związek z kulturą zachodu. Mając dostęp do różnych wzorców, Polska przyjmuje wiele stylów artystycznych w architekturze, poezji i muzyce. W okresie średniowiecza, trwającego od V do XV wieku, rozróżnić można w architekturze styl romański i gotycki.
W czasie przedstawiania treści o stylu romańskim po lewej stronie widzimy bryłę kościoła romańskiego i jego wnętrze oraz tekst: Cechą charakterystyczną pierwszego, była surowość budowli, grube mury, małe okna, prostota i niewielka ilość dekoracji. Podczas omawiania stylu gotyckiego wyświetlona jest panorama kościołów gotyckich oraz tekst: Styl gotycki to zauważalna smukłość, proporcjonalność i strzelistość budowli, stosowanie sklepień krzyżowo‑żebrowych i rozet. Wnętrza były lepiej oświetlone, dzięki dużym otworom okiennym, wypełnionym witrażami. Sztuka rozwijała się przede wszystkim w kościołach i klasztorach. Powstawały tam różnorodne formy utworów związanych z obrządkiem religijnym.
W tle rozbrzmiewa Bogurodzica, na stronach książki pojawiają się średniowieczne zapisy nutowe i tekst, który odczytuje lektor: Kościół do liturgii wprowadził śpiew jednogłosowy zwany chorałem gregoriańskim, który nazwę swą zawdzięczał papieżowi Grzegorzowi Wielkiemu. Chorały wykonywane były przez kapłanów lub mnichów bez udziału instrumentów. Charakterystyczny był dla tego okresu rozwój notacji muzycznej. Początkowy, nieprecyzyjny zapis oparty na neumach, określający przede wszystkim kierunek melodii, przekształcił się w XII wieku w zapis modalny, polegający na łączeniu neum w grupy, które były odzwierciedleniem wzorów rytmicznych. W okresie XIV wieku rozwinięto notację menzuralną. Istotą był dwojaki podział wartości. Menzura wpisywana na początku określała czy podział jest trójdzielny czy dwudzielny. Pojawiły się również pauzy. Od tej pory kompozytorzy mogli z większą swobodą konstruować struktury rytmiczne. Istotne było także pojawienie się linii umożliwiających różnicowanie wysokości dźwięków, początkowo utwory zapisywane były na jednej linii, około 1030 roku Guido z Arezzo wprowadził dwie równoległe linie umieszczając również litery C i F co było początkiem stosowanych do dzisiaj kluczy. Pod koniec XI wieku zaczęto dodawać dwie następne linie, wzbogacając je kolorystycznie, później jeszcze jedną, co było początkiem stosowania pięciolinii w zapisie nutowym. Muzyka zmienia się i słychać pieśń żaków krakowskich “Breve regnum”. Widzimy malowidła przedstawiające średniowiecznych muzyków, pojawia się tekst, który odczytuje lektor: Sztuka była obecna również na zamkach rycerskich, mając charakter świecki. Pełniła ona rolę głównie rozrywkową i towarzyszyła wspaniałym ucztom, polowaniom i turniejom rycerskim. Konkurowano w umiejętnościach układania i wykonywania śpiewnych wierszy.
Powszechne były występy rycerzy – artystów, zwanych we Francji trubadurami lub truwerami, na terenie Niemiec minezengerami. W Polsce wędrownych artystów nazywano rybałtami. Ulubionym ich tematem były chwalebne czyny sławnych rycerzy, opisy bitew, piękno przyrody i historie miłosne. Tak powstała pieśń rycerska. Średniowiecze to także czas rozwoju muzyki instrumentalnej. Do najbardziej popularnych instrumentów tamtego okresu należy zaliczyć harfy, liry, lutnie, trąby i rogi. Bardzo rozpowszechniony był również fidel i flet. Muzyka się zmienia, słychać wielogłosowy śpiew a cappella, lektor opowiada o muzyce wokalnej: W okresie średniowiecza największą wartość przypisywano jednak muzyce wokalnej. Utwory z biegiem lat przekształcały się z jednogłosowych melodii do bardziej rozwiniętych kompozycji wielogłosowych. W kolejnej scenie na kartach książki widzimy rękopis “Bogurodzicy” i słyszymy jej nagranie. Lektor odczytuje informacje: Do najwspanialszych zabytków polskiego średniowiecza, możemy zaliczyć Bogurodzicę. Wartość tej kompozycji nie ogranicza się jedynie do pieśni religijnej, jest również arcydziełem poezji tego okresu. Autor utworu jest nieznany. Najstarszy jej przekaz pod względem tekstu i melodii pochodzi z 1407 roku. Znajduje się on w przekazie kcyńskim, przechowywanym obecnie w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie.
Muzyka zmienia się słyszymy czterogłosowe opracowanie pieśni Gaude mater Polonia, a lektor opowiada: Najstarszą zachowaną pieśnią polską jest Gaude Mater Polonia, z połowy XIII wieku, Pieśń autorstwa Wincentego z Kielczy, kapelana biskupa krakowskiego, napisana została ku czci świętego Stanisława ze Szczepanowa, który w 1079 roku w wyniku sporu z królem Bolesławem II Śmiałym, został skazany przez niego na śmierć. Po raz pierwszy pieśń została wykonana w Krakowie, podczas uroczystości kanonizacyjnych Stanisława w 1254 roku. Śpiewało ją rycerstwo polskie po odniesionym zwycięstwie. Później pieśń towarzyszyła uroczystościom narodowym, pełniąc rolę hymnu. Pierwsza zwrotka, w czterogłosowym opracowaniu Teofila Klonowskiego, jest obecnie śpiewana w czasie inauguracji roku akademickiego. Muzyka po raz kolejny prowadzi nas do innego tematu, słyszymy żywą, radosną muzykę instrumentalną. Lektor odczytuje tekst:
Obok muzyki kościelnej, rozwijała się muzyka świecka. Przykładem jest utwór nieznanego kompozytora, Breve regnum, w tłumaczeniu Krótkie panowanie. Tytuł nawiązuje do Juwenaliów, czyli ośmiodniowego czasu zabaw studenckich, podczas których wybierano króla żaków.
W łacińskim tekście piosenki charakterystyczny jest żal nad faktem, że zabawa ta nie będzie trwać wiecznie. Rękopis dzieła przechowywany jest w Bibliotece Narodowej w Warszawie.
Muzyka w tym czasie w większości powstawała anonimowo, zgodnie z przeświadczeniem o małości człowieka i wielkości Boga, dlatego znamy niewiele nazwisk ówczesnych kompozytorów. Muzyka w średniowiecznej Europie miała bardzo wysoką pozycję społeczną i uważana była za naukę. Zaliczana była do grona siedmiu sztuk wyzwolonych. Słowo musicus oznaczało człowieka zajmującego się muzyką od strony teoretycznej. Status takiej osoby był znacznie wyższy od muzyków grających na instrumentach, czy kompozytorów, których uważano za rzemieślników. W okresie średniowiecza opanowanie wiedzy teoretycznej z muzyki otwierało drogę do dalszych studiów teologicznych czy medycznych.
Film edukacyjny „Muzyka w dawnej Polsce”. Treści filmu wyświetlane są na stronach książki. Film rozpoczyna się w bibliotece, otwiera się książka pod tytułem Muzyka w dawnej Polsce. Na pierwszej stronie romańska świątynia, na stronie obok tekst, który jest również odczytany przez lektora: Przyjęcie chrześcijaństwa w Polsce w 966 roku za panowania Mieszka I, rozpoczyna rozwój państwa i jego związek z kulturą zachodu. Mając dostęp do różnych wzorców, Polska przyjmuje wiele stylów artystycznych w architekturze, poezji i muzyce. W okresie średniowiecza, trwającego od V do XV wieku, rozróżnić można w architekturze styl romański i gotycki.
W czasie przedstawiania treści o stylu romańskim po lewej stronie widzimy bryłę kościoła romańskiego i jego wnętrze oraz tekst: Cechą charakterystyczną pierwszego, była surowość budowli, grube mury, małe okna, prostota i niewielka ilość dekoracji. Podczas omawiania stylu gotyckiego wyświetlona jest panorama kościołów gotyckich oraz tekst: Styl gotycki to zauważalna smukłość, proporcjonalność i strzelistość budowli, stosowanie sklepień krzyżowo‑żebrowych i rozet. Wnętrza były lepiej oświetlone, dzięki dużym otworom okiennym, wypełnionym witrażami. Sztuka rozwijała się przede wszystkim w kościołach i klasztorach. Powstawały tam różnorodne formy utworów związanych z obrządkiem religijnym.
W tle rozbrzmiewa Bogurodzica, na stronach książki pojawiają się średniowieczne zapisy nutowe i tekst, który odczytuje lektor: Kościół do liturgii wprowadził śpiew jednogłosowy zwany chorałem gregoriańskim, który nazwę swą zawdzięczał papieżowi Grzegorzowi Wielkiemu. Chorały wykonywane były przez kapłanów lub mnichów bez udziału instrumentów. Charakterystyczny był dla tego okresu rozwój notacji muzycznej. Początkowy, nieprecyzyjny zapis oparty na neumach, określający przede wszystkim kierunek melodii, przekształcił się w XII wieku w zapis modalny, polegający na łączeniu neum w grupy, które były odzwierciedleniem wzorów rytmicznych. W okresie XIV wieku rozwinięto notację menzuralną. Istotą był dwojaki podział wartości. Menzura wpisywana na początku określała czy podział jest trójdzielny czy dwudzielny. Pojawiły się również pauzy. Od tej pory kompozytorzy mogli z większą swobodą konstruować struktury rytmiczne. Istotne było także pojawienie się linii umożliwiających różnicowanie wysokości dźwięków, początkowo utwory zapisywane były na jednej linii, około 1030 roku Guido z Arezzo wprowadził dwie równoległe linie umieszczając również litery C i F co było początkiem stosowanych do dzisiaj kluczy. Pod koniec XI wieku zaczęto dodawać dwie następne linie, wzbogacając je kolorystycznie, później jeszcze jedną, co było początkiem stosowania pięciolinii w zapisie nutowym. Muzyka zmienia się i słychać pieśń żaków krakowskich “Breve regnum”. Widzimy malowidła przedstawiające średniowiecznych muzyków, pojawia się tekst, który odczytuje lektor: Sztuka była obecna również na zamkach rycerskich, mając charakter świecki. Pełniła ona rolę głównie rozrywkową i towarzyszyła wspaniałym ucztom, polowaniom i turniejom rycerskim. Konkurowano w umiejętnościach układania i wykonywania śpiewnych wierszy.
Powszechne były występy rycerzy – artystów, zwanych we Francji trubadurami lub truwerami, na terenie Niemiec minezengerami. W Polsce wędrownych artystów nazywano rybałtami. Ulubionym ich tematem były chwalebne czyny sławnych rycerzy, opisy bitew, piękno przyrody i historie miłosne. Tak powstała pieśń rycerska. Średniowiecze to także czas rozwoju muzyki instrumentalnej. Do najbardziej popularnych instrumentów tamtego okresu należy zaliczyć harfy, liry, lutnie, trąby i rogi. Bardzo rozpowszechniony był również fidel i flet. Muzyka się zmienia, słychać wielogłosowy śpiew a cappella, lektor opowiada o muzyce wokalnej: W okresie średniowiecza największą wartość przypisywano jednak muzyce wokalnej. Utwory z biegiem lat przekształcały się z jednogłosowych melodii do bardziej rozwiniętych kompozycji wielogłosowych. W kolejnej scenie na kartach książki widzimy rękopis “Bogurodzicy” i słyszymy jej nagranie. Lektor odczytuje informacje: Do najwspanialszych zabytków polskiego średniowiecza, możemy zaliczyć Bogurodzicę. Wartość tej kompozycji nie ogranicza się jedynie do pieśni religijnej, jest również arcydziełem poezji tego okresu. Autor utworu jest nieznany. Najstarszy jej przekaz pod względem tekstu i melodii pochodzi z 1407 roku. Znajduje się on w przekazie kcyńskim, przechowywanym obecnie w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie.
Muzyka zmienia się słyszymy czterogłosowe opracowanie pieśni Gaude mater Polonia, a lektor opowiada: Najstarszą zachowaną pieśnią polską jest Gaude Mater Polonia, z połowy XIII wieku, Pieśń autorstwa Wincentego z Kielczy, kapelana biskupa krakowskiego, napisana została ku czci świętego Stanisława ze Szczepanowa, który w 1079 roku w wyniku sporu z królem Bolesławem II Śmiałym, został skazany przez niego na śmierć. Po raz pierwszy pieśń została wykonana w Krakowie, podczas uroczystości kanonizacyjnych Stanisława w 1254 roku. Śpiewało ją rycerstwo polskie po odniesionym zwycięstwie. Później pieśń towarzyszyła uroczystościom narodowym, pełniąc rolę hymnu. Pierwsza zwrotka, w czterogłosowym opracowaniu Teofila Klonowskiego, jest obecnie śpiewana w czasie inauguracji roku akademickiego. Muzyka po raz kolejny prowadzi nas do innego tematu, słyszymy żywą, radosną muzykę instrumentalną. Lektor odczytuje tekst:
Obok muzyki kościelnej, rozwijała się muzyka świecka. Przykładem jest utwór nieznanego kompozytora, Breve regnum, w tłumaczeniu Krótkie panowanie. Tytuł nawiązuje do Juwenaliów, czyli ośmiodniowego czasu zabaw studenckich, podczas których wybierano króla żaków.
W łacińskim tekście piosenki charakterystyczny jest żal nad faktem, że zabawa ta nie będzie trwać wiecznie. Rękopis dzieła przechowywany jest w Bibliotece Narodowej w Warszawie.
Muzyka w tym czasie w większości powstawała anonimowo, zgodnie z przeświadczeniem o małości człowieka i wielkości Boga, dlatego znamy niewiele nazwisk ówczesnych kompozytorów. Muzyka w średniowiecznej Europie miała bardzo wysoką pozycję społeczną i uważana była za naukę. Zaliczana była do grona siedmiu sztuk wyzwolonych. Słowo musicus oznaczało człowieka zajmującego się muzyką od strony teoretycznej. Status takiej osoby był znacznie wyższy od muzyków grających na instrumentach, czy kompozytorów, których uważano za rzemieślników. W okresie średniowiecza opanowanie wiedzy teoretycznej z muzyki otwierało drogę do dalszych studiów teologicznych czy medycznych.
Rtf8LJ3FhL2AT
Ćwiczenie 1
Ułóż w poprawnej kolejności następujące okresy historyczne. Elementy do uszeregowania: 1. RENESANS, 2. ANTYK, 3. BAROK, 4. ROMANTYZM, 5. KLASYCYZM, 6. XX WIEK, 7. WSPÓŁCZESNOŚĆ, 8. ŚREDNIOWIECZE.
Ułóż w poprawnej kolejności następujące okresy historyczne. Elementy do uszeregowania: 1. RENESANS, 2. ANTYK, 3. BAROK, 4. ROMANTYZM, 5. KLASYCYZM, 6. XX WIEK, 7. WSPÓŁCZESNOŚĆ, 8. ŚREDNIOWIECZE.
Ułóż w poprawnej kolejności następujące okresy historyczne.
WSPÓŁCZESNOŚĆ
BAROK
KLASYCYZM
RENESANS
XX WIEK
ROMANTYZM
ŚREDNIOWIECZE
ANTYK
R1KPy45IXioDl
Ćwiczenie 2
Dopasuj nazwę instrumentu do opisu. 1. Instrument muzyczny z grupy chordofonów szarpanych. Ma wypukły korpus rezonansowy o kształcie migdału, dość krótką, szeroką szyjkę z progami w odstępach półtonowych, 6–16 strun szarpanych palcami lub rzadziej plektronem. Możliwe odpowiedzi A. lutnia, B. psalterium, C. fidel. 2. Średniowieczny instrument muzyczny z rodziny chordofonów smyczkowych. Mały wypukły korpus zwężał się w kierunku kołków i był zbudowany z jednego kawałka drewna. Z tradycji azjatyckiej wzięła się maniera trzymania instrumentu pionowo, opartego na kolanie i pociągania smyczkiem dłonią zwróconą grzbietem na dół i kciukiem na wierzchu smyczka. Możliwe odpowiedzi A. lutnia, B. psalterium, C. fidel. 3. Instrument muzyczny z grupy chordofonów szarpanych lub uderzanych. Płaskie pudło rezonansowe w kształcie trapezu, trójkąta lub prostokąta, z rozpiętymi nad nim strunami; grający szarpie struny lub uderza w nie pałeczkami. Możliwe odpowiedzi A. lutnia, B. psalterium, C. fidel.
Dopasuj nazwę instrumentu do opisu. 1. Instrument muzyczny z grupy chordofonów szarpanych. Ma wypukły korpus rezonansowy o kształcie migdału, dość krótką, szeroką szyjkę z progami w odstępach półtonowych, 6–16 strun szarpanych palcami lub rzadziej plektronem. Możliwe odpowiedzi A. lutnia, B. psalterium, C. fidel. 2. Średniowieczny instrument muzyczny z rodziny chordofonów smyczkowych. Mały wypukły korpus zwężał się w kierunku kołków i był zbudowany z jednego kawałka drewna. Z tradycji azjatyckiej wzięła się maniera trzymania instrumentu pionowo, opartego na kolanie i pociągania smyczkiem dłonią zwróconą grzbietem na dół i kciukiem na wierzchu smyczka. Możliwe odpowiedzi A. lutnia, B. psalterium, C. fidel. 3. Instrument muzyczny z grupy chordofonów szarpanych lub uderzanych. Płaskie pudło rezonansowe w kształcie trapezu, trójkąta lub prostokąta, z rozpiętymi nad nim strunami; grający szarpie struny lub uderza w nie pałeczkami. Możliwe odpowiedzi A. lutnia, B. psalterium, C. fidel.
RUTvUL4bJCWDK
Ćwiczenie 3
Wskaż formy występujące w okresie średniowiecza. Możliwe odpowiedzi: 1. symfonia, 2. oratorium, 3. pieśń rycerska, 4. hymn, 5. etiuda, 6. pieśń religijna.
Zaznacz formy występujące w okresie średniowiecza.
symfonia
oratorium
pieśń rycerska
hymn
etiuda
pieśń religijna
RzXe07FNU9yW4
Ćwiczenie 4
Odpowiedz na pytania: 1. Kto jest autorem pieśni: „Bogurodzica”, „Gaude Mater Polonia” i „Breve regnum”? 2. Czy znamy autorów tych utworów? 3. Dlaczego wiele średniowiecznych utworów jest opisanych jako utwory anonimowe?
Odpowiedz na pytania: 1. Kto jest autorem pieśni: „Bogurodzica”, „Gaude Mater Polonia” i „Breve regnum”? 2. Czy znamy autorów tych utworów? 3. Dlaczego wiele średniowiecznych utworów jest opisanych jako utwory anonimowe?
Wysłuchaj fragmentów utworów i przyporządkuj jego kompozytora i poprawny tytuł.
Anonim, Bogurodzica
Wincenty z Kielczy, Gaude Mater Polonia
Anonim, Breve regnum
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
R1QOmVoRrA6Ll
Ćwiczenie 5
Opisz, jak wyglądają budynki wybudowane w stylach gotyckim i romańskim.
Opisz, jak wyglądają budynki wybudowane w stylach gotyckim i romańskim.
Rozpoznaj styl architektoniczny budowli na fotografiach. Wpisz "romański" lub "gotycki".
.................
.................
.................
.................
RkTf6EJuI50jo
Ćwiczenie 6
Odpowiedz na pytanie: Jakim dwóm osobom poświęcona jest Bogurodzica?
Odpowiedz na pytanie: Jakim dwóm osobom poświęcona jest Bogurodzica?
Uzupełnij brakujący tekst pieśni Bogurodzica. Przeciągnij właściwe wyrazy w puste miejsca w tekście.
Bogurodzica dziewica, .................................... Maryja,
u twego syna .................................... Matko zwolena, Maryja!
.................................... nam, spuści nam. Kyrieleison.
Twego .................................... Krzciciela, bożycze,
usłysz głosy, napełń ..................................... Słysz modlitwę, jąż nosimy, a dać raczy, jegoż prosimy: a na swiecie ....................................,
po żywocie ..................................... Kyrieleison.
RyAwHjjuLch6D
Ćwiczenie 7
Odgadnij hasła do krzyżówki: 1. Imię biskupa męczennika, apostoła Prusów. (8 liter) 2. Okres w historii, trwający od V do XV wieku. (13 liter) 3. Instrument strunowy, szarpany, charakterystyczny dla okresu średniowiecza. (6liter) 4. Papież, który w okresie średniowiecza, uporządkował śpiew liturgiczny w kościele. (8 liter) 5. Imię kompozytora utworu „Gaude Mater Polonia”. (8 liter) 6. Nazwa wsi, w okolicach której rozegrała się bitwa z Krzyżakami w 1410 roku. (8 liter) 7. Pieśń jednogłosowa, uważana za pierwszy hymn Polski. (11 liter) 8. Instrument strunowy smyczkowy, charakterystyczny dla okresu średniowiecza. (5 liter) 9. Wykonywanie przez zespół takiego samego dźwięku (czasem wraz z jego oktawą) lub całej melodii. (7 liter).
Odgadnij hasła do krzyżówki: 1. Imię biskupa męczennika, apostoła Prusów. (8 liter) 2. Okres w historii, trwający od V do XV wieku. (13 liter) 3. Instrument strunowy, szarpany, charakterystyczny dla okresu średniowiecza. (6liter) 4. Papież, który w okresie średniowiecza, uporządkował śpiew liturgiczny w kościele. (8 liter) 5. Imię kompozytora utworu „Gaude Mater Polonia”. (8 liter) 6. Nazwa wsi, w okolicach której rozegrała się bitwa z Krzyżakami w 1410 roku. (8 liter) 7. Pieśń jednogłosowa, uważana za pierwszy hymn Polski. (11 liter) 8. Instrument strunowy smyczkowy, charakterystyczny dla okresu średniowiecza. (5 liter) 9. Wykonywanie przez zespół takiego samego dźwięku (czasem wraz z jego oktawą) lub całej melodii. (7 liter).
Rozwiąż krzyżówkę.
Imię biskupa męczennika, apostoła Prusów.
Okres w historii, trwający od V do XV wieku.
Instrument strunowy, szarpany, charakterystyczny dla okresu średniowiecza.
Papież, który w okresie średniowiecza, uporządkował śpiew liturgiczny w kościele.
Imię kompozytora utworu Gaude Mater Polonia.
Nazwa wsi w okolicach której rozegrała się bitwa z Krzyżakami w 1410 roku.
Pieśń jednogłosowa, uważana za pierwszy hymn Polski.
Instrument strunowy smyczkowy, charakterystyczny dla okresu średniowiecza.
Wykonywanie przez zespół takiego samego dźwięku (czasem wraz z jego oktawą) lub całej melodii.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
R5xxQq3mfTUU5
Ćwiczenie 8
Połącz elementy, dopasowując do formy muzyki w okresie średniowiecza jego wyjaśnienie. HYMN Możliwe odpowiedzi: 1. śpiewana podczas uroczystości religijnych, 2. utwór wokalny pisany do tekstu poetyckiego (rzadko prozatorskiego), najpowszechniejsza forma w całej historii muzyki, 3. uroczysta pieśń narodowa, religijna lub organizacyjna, symbolizująca określoną ideę, 4. tematyka związana z polem walki, dworem i kobietami; śpiewana przez mężczyzn – rycerzy PIEŚŃ Możliwe odpowiedzi: 1. śpiewana podczas uroczystości religijnych, 2. utwór wokalny pisany do tekstu poetyckiego (rzadko prozatorskiego), najpowszechniejsza forma w całej historii muzyki, 3. uroczysta pieśń narodowa, religijna lub organizacyjna, symbolizująca określoną ideę, 4. tematyka związana z polem walki, dworem i kobietami; śpiewana przez mężczyzn – rycerzy PIEŚŃ RYCERSKA Możliwe odpowiedzi: 1. śpiewana podczas uroczystości religijnych, 2. utwór wokalny pisany do tekstu poetyckiego (rzadko prozatorskiego), najpowszechniejsza forma w całej historii muzyki, 3. uroczysta pieśń narodowa, religijna lub organizacyjna, symbolizująca określoną ideę, 4. tematyka związana z polem walki, dworem i kobietami; śpiewana przez mężczyzn – rycerzy PIEŚŃ RELIGIJNA Możliwe odpowiedzi: 1. śpiewana podczas uroczystości religijnych, 2. utwór wokalny pisany do tekstu poetyckiego (rzadko prozatorskiego), najpowszechniejsza forma w całej historii muzyki, 3. uroczysta pieśń narodowa, religijna lub organizacyjna, symbolizująca określoną ideę, 4. tematyka związana z polem walki, dworem i kobietami; śpiewana przez mężczyzn – rycerzy
Połącz elementy, dopasowując do formy muzyki w okresie średniowiecza jego wyjaśnienie. HYMN Możliwe odpowiedzi: 1. śpiewana podczas uroczystości religijnych, 2. utwór wokalny pisany do tekstu poetyckiego (rzadko prozatorskiego), najpowszechniejsza forma w całej historii muzyki, 3. uroczysta pieśń narodowa, religijna lub organizacyjna, symbolizująca określoną ideę, 4. tematyka związana z polem walki, dworem i kobietami; śpiewana przez mężczyzn – rycerzy PIEŚŃ Możliwe odpowiedzi: 1. śpiewana podczas uroczystości religijnych, 2. utwór wokalny pisany do tekstu poetyckiego (rzadko prozatorskiego), najpowszechniejsza forma w całej historii muzyki, 3. uroczysta pieśń narodowa, religijna lub organizacyjna, symbolizująca określoną ideę, 4. tematyka związana z polem walki, dworem i kobietami; śpiewana przez mężczyzn – rycerzy PIEŚŃ RYCERSKA Możliwe odpowiedzi: 1. śpiewana podczas uroczystości religijnych, 2. utwór wokalny pisany do tekstu poetyckiego (rzadko prozatorskiego), najpowszechniejsza forma w całej historii muzyki, 3. uroczysta pieśń narodowa, religijna lub organizacyjna, symbolizująca określoną ideę, 4. tematyka związana z polem walki, dworem i kobietami; śpiewana przez mężczyzn – rycerzy PIEŚŃ RELIGIJNA Możliwe odpowiedzi: 1. śpiewana podczas uroczystości religijnych, 2. utwór wokalny pisany do tekstu poetyckiego (rzadko prozatorskiego), najpowszechniejsza forma w całej historii muzyki, 3. uroczysta pieśń narodowa, religijna lub organizacyjna, symbolizująca określoną ideę, 4. tematyka związana z polem walki, dworem i kobietami; śpiewana przez mężczyzn – rycerzy
Połącz elementy dopasowując do formy muzyki w okresie średniowiecza jego wyjaśnienie.
uroczysta pieśń narodowa, religijna lub organizacyjna, symbolizująca określoną ideę, śpiewana podczas uroczystości religijnych, utwór wokalny pisany do tekstu poetyckiego (rzadko prozatorskiego), najpowszechniejsza forma w całej historii muzyki, tematyka związana z polem walki, dworem i kobietami; śpiewana przez mężczyzn – rycerzy
HYMN
PIEŚŃ
PIEŚŃ RYCERSKA
PIEŚŃ RELIGIJNA
Słownik pojęć
Anonim
Anonim
termin oznaczający nieznanego autora dzieła, jak również samo niepodpisane działo.
Chorał gregoriański
Chorał gregoriański
chorał rzymski, jednogłosowe śpiewy liturgiczne Kościoła rzymskokatolickiego, ukształtowane na początku VIII w., a przekazane w rękopisach z IX w.
Chorał gregoriański opiera się na skalach modalnych; rozróżnia się dwa rodzaje śpiewów chorału gregoriańskiego: 1) śpiewną recytację, zwaną accentus, na jednym lub kilku dźwiękach, np. psalmów, Ewangelii; 2) śpiew właściwy, zwany concentus, bardziej sylabiczny lub melizmatyczny, np. w częściach stałych i zmiennych mszy, w antyfonach, hymnach; chorał gregoriański może być wykonywany solo lub chóralnie, także w sposób responsorialny (chór i solista na przemian) lub antyfonalny (2 chóry na przemian).
Chór
Chór
zespół śpiewaków wykonujących wspólnie utwór muzyczny, również utwór śpiewany przez zespół.
Fanfara
Fanfara
trąbka bezwentylowa służąca do odgrywania uroczystego sygnału; sygnałówka.
Fidel
Fidel
średniowieczny instrument muzyczny z rodziny smyczkowych.
Głos
Głos
dźwięki wydawane przez człowieka, pojedyncza melodia w utworze wielogłosowym.
Hymn
Hymn
uroczysty i podniosły utwór poetycki lub oparty na nim wokalny utwór muzyczny, sławiący Boga, bohaterów, wielkie idee itp.
Jednogłosowy
Jednogłosowy
śpiewany lub recytowany jednym głosem, mający tylko jedną linię melodyczną.
Kompozytor
Kompozytor
twórca utworów muzycznych.
Lutnia
Lutnia
nazwa odnosząca się do rodziny instrumentów zaliczanych do instrumentów strunowych szarpanych.
Melizmat
Melizmat
melodia śpiewana na jednej sylabie, obejmująca kilka, a nawet kilkanaście dźwięków.
Muzyka instrumentalna
Muzyka instrumentalna
twórczość muzyczna przeznaczona do wykonania na instrumentach.
Muzyka wokalna
Muzyka wokalna
twórczość muzyczna przeznaczona do śpiewania.
Muzyka wokalno‑instrumentalna
Muzyka wokalno‑instrumentalna
muzyka przeznaczona do grania i śpiewania, np. oratorium.
Neuma
Neuma
znak notacji muzycznej używany w średniowieczu do zapisywania śpiewów chorału gregoriańskiego.
Nuta
Nuta
graficzny znak dźwięku określający jego wysokość i wartość rytmiczną.
Oratorium
Oratorium
monumentalny utwór wokalno‑instrumentalny, o tematyce przeważnie religijnej.
Pieśń
Pieśń
krótki utwór wokalny przeznaczony na głos solo, na głos z akompaniamentem lub na zespół wokalny.
Psalterium
Psalterium
instrument muzyczny z grupy chordofonów szarpanych lub uderzanych; psalterium było popularne w średniowiecznej Europie.
Solo
Solo
śpiew lub gra na instrumencie bez towarzyszenia innych głosów.
Średniowiecze
Średniowiecze
okres w historii europejskiej od V do XV wieku.
Trubadur
Trubadur
średniowieczny poeta i śpiewak wędrujący po dworach południowej Francji.
Truwer
Truwer
średniowieczny poeta, muzyk i śpiewak wędrujący w północnej Francji.
Unisono
Unisono
wykonywanie przez zespół takiego samego dźwięku (czasem wraz z jego oktawą) lub całej melodii
Wielogłosowy
Wielogłosowy
śpiewany przez kilka głosów lub grany na kilku instrumentach; śpiewający wieloma głosami.
Źródła:
Encyklopedia Muzyki pod red. A. Chodkowskiego, PWN, Warszawa 2001
encyklopedia.pwn.pl
rmfclassic.pl/encyklopedia
sjp.pwn.pl
Biblioteka muzyczna
Bibliografia
Encyklopedia Muzyki pod red. A. Chodkowskiego, PWN, Warszawa 2001.
M. Wozaczyńska, Muzyka średniowiecza, Gdańsk 1998.
K. Morawska, Historia muzyki polskiej. Średniowiecze, Warszawa 1998.
D. Gwizdalanka, Historia muzyki 1, Kraków 2005.
M. Kowalska, ABC historii muzyki, Kraków 2001.
P. Orawski, Lekcje muzyki. Średniowiecze i renesans, Warszawa 2010.
