Myśl reformatorska w twórczości I. Krasickiego
Myśl reformatorska w twórczości Ignacego Krasickiego
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń:
zna twórczość Ignacego Krasickiego,
rozumie pojęcia: hymn, satyra, bajka, reformacja,
rozumie tendencje i hasła myśli reformatorskiej Ignacego Krasickiego .
b) Umiejętności
Uczeń:
potrafi dokonać samodzielnej interpretacji wybranego utworu Ignacego Krasickiego ,
potrafi wymienić hasła charakterystyczne dla reformacji,
potrafi wymienić tytuły poznanych utworów literackich Ignacego Krasickiego,
potrafi dokonywać samodzielnych refleksji i przemyśleń
zdobywa umiejętności prowadzenia dyskusji.
2. Metoda i forma pracy
dyskusja, praca z tekstem – interpretacja, mapa mentalna, burza mózgów
3. Środki dydaktyczne
portret Ignacego Krasickiego
podręcznik
tablica do rysowania mapy mentalnej
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Zapoznanie uczniów z temetem lekcji.
Nauczyciel prezentuje uczniom portret Ignacego Krasickiego i prosi o krótkie przypomnienie biografii poety. Uczniowie mogą odczytać biografię z podręcznika.
Następnie prosi uczniów o zaprezentowanie przygotowanych informacji o reformacji ( załącznik 1. – przykład treści prezentowanych przez uczniów w tym momencie).
b) Faza realizacyjna
1. Nauczyciel prosi uczniów o odnalezienie w podręcznikach i ciche przeczytanie następujących utworów Ignacego Krasickiego:
Hymn do miłości ojczyzny
Satyra Do króla
Satyra Pijaństwo
Satyra Świat zepsuty
Bajka Malarze
Bajka Wół minister
Bajka Szczur i kot
2.Nauczyciel omawia z uczniami poszczególne utwory. Najpierw należy przypomnieć tutaj cechy omawianych gatunków literackich – hymn, satyra, bajka. Następnie uczniowie wypisują tematy przeczytanych utworów na tablicy. Po omówieniu utworu pod każdym tytułem wypisują problem, który porusza dane dzieło ( załącznik 2. – mapa mentalna)
3. Nauczyciel informuje uczniów, że właśnie ta problematyka ujawnia reformatorskie myśli twórczości Ignacego Krasickiego.
c) Faza podsumowująca
Nauczyciel dyskutuje z uczniami na temat – Który z poznanych utworów Ignacego Krasickiego porusza problemy dzisiejszej Polski? Ta część lekcji służy powtórzeniu znajomości twórczości poety ( załącznik 3. – utwory, które powinni poruszyć w dyskusji uczniowie).
Zadanie pracy domowej – Dlaczego Ignacego Krasickiego nazywano “ księciem poetów”? Dowolna forma wypowiedzi.
5. Bibliografia
Adamczyk Maria, Chrząstowska Bożena, Starożytność – Oświecenie, WSiP, Warszawa 1996.
Krasicki Ignacy, Satyry, oprac. Jan kott, Książka i Wiedza, Warszawa 1952.
Krasicki Ignacy, Wybór liryków, oprac. Sante Graciotti, Ossolineum, Wrocław 1985.
6. Załączniki
załącznik 1. – informacje o reformacji – notatka dla nauczyciela
Reformacja, ruch religijny, kulturalny i społeczny, zapoczątkowany ogłoszeniem w Wittenberdze przez M. Lutra (1517) 95 tez dotyczących konieczności zreformowania bogacącego się i odchodzącego od zasad wiary Kościoła katolickiego. Postulaty te zostały poparte przez chłopów w wojnie chłopskiej w 1525. W 1529 na sejmie w Spirze miał miejsce protest zwolenników luteranizmu (6 księstw i 14 miast Rzeszy Niemieckiej) przeciwko poglądom katolickiej większości. Stał się on początkiem formowania się Kościołów protestanckich, odrzucających zwierzchnictwo papieża i nawiązujących w swych doktrynach do samodzielnych interpretacji Biblii (Pismo Święte), którą uznano za jedyne źródło objawienia (przy ogólnym zanegowaniu tradycji i dogmatyki katolickiej).
Z Niemiec ruch reformacyjny rozszerzył się na: Skandynawię, Francję (hugenoci), Czechy, Węgry, Polskę, Niderlandy, Anglię (anglikanizm), Szwajcarię (w której działali dwaj wielcy przedstawiciele protestantyzmu: U. Zwingli oraz przybyły z Francji J. Kalwin).
Reformacja oderwała od Kościoła katolickiego ok. 1/3 ówczesnej Europy. Sobór trydencki (1543‑1563) odrzucił ugodę z protestantami uznając ich za heretyków i podejmując działania przeciwko nim. Później protestantyzm rozszerzył się i objął liczne ruchy i ugrupowania religijne pojawiające się w XVII i XVIII w. („druga reformacja”).
Reformacja w Polsce
Podłoże, na którym rozwinął się ruch reformacyjny w Polsce, było podobne jak w innych krajach europejskich. Jedną z głównych przyczyn niechęci do Kościoła katolickiego był posiadany przez niego majątek oraz liczne przywileje, zezwalające na wywieranie znacznych wpływów na politykę państwową, stąd ruch reformacyjny miał w dużej mierze charakter walki społeczno‑ekonomicznej, zmierzającej do zniesienia tych uprawnień.
Grunt pod reformację został przygotowany przez husytyzm, który do początku XVI w. miał w Polsce licznych zwolenników. Ponadto w latach 1546‑1551 w Wielkopolsce szukali schronienia przed represjami husyci czescy, tzw. bracia czescy, którzy wzmocnili miejscowy ruch reformacyjny.
Wystąpienie M. Lutra spotkało się początkowo z odzewem ze strony mieszczaństwa miast zachodniej i południowo‑zachodniej Polski, Śląska, Wielkopolski i Pomorza, gdzie bliskie były kontakty z Niemcami (jednym z głównych ośrodków oddziaływania protestantyzmu na ziemie polskie stał się Wrocław, który już w 1521 otworzył swe bramy dla luteranizmu). Pod opieką Albrechta Hohenzollerna Prusy Książęce (po sekularyzacji w 1525) stały się ośrodkiem propagandy protestanckiej na całą północną Polskę i Litwę (w Królewcu wydano pierwszą Biblię w języku polskim). W późniejszym okresie Zygmunt II August umożliwił ugruntowanie się luteranizmu w sekularyzowanym w 1561 księstwie Kurlandii. Bez większych oporów luteranizm został wprowadzony na Pomorzu Zachodnim, gdzie tamtejszy sejm zatwierdził w 1534 jego przyjęcie. Na Śląsku, mimo poparcia większości mieszczan i feudałów świeckich dla luteranizmu, opór władz habsburskich doprowadził do trwałego podziału religijnego Ślązaków na protestantów i katolików.
Równocześnie już w 1520 Zygmunt I Stary wydał edykt zakazujący głoszenia nauki Lutra i wyjazdów za granicę do centrów objętych przez jego zwolenników. Podobne edykty wydawano do 1543, choć praktycznie nie wyciągano poważniejszych konsekwencji w stosunku do naruszających te zakazy. Zygmunt II August był bardziej tolerancyjny wobec nowinek religijnych. Wprawdzie w 1550 ukazał się edykt królewski nakazujący szlachcie, pod groźbą najwyższych kar, porzucenie wszelkich herezji, jednakże do jego wykonania już nie doszło.
W tym czasie największe wpływy w Rzeczypospolitej zdobył kalwinizm, który znajdując zwolenników szczególnie wśród szlachty, akceptującej jego demokratyczne tendencje oraz decentralistyczne założenia, stał się czynnikiem scalającym opozycję, dążącą do uzależnienia władzy państwowej od reprezentacji społeczeństwa i przyznania mu prawa oporu przeciwko nadużyciom ze strony monarchy. Kalwinizm rozprzestrzenił się zwłaszcza w Małopolsce i na Litwie. W 1552 jego zwolennicy wystąpili z projektem utworzenia podporządkowanego państwu Kościoła narodowego (wzorowanego na angielskim), mającego zjednoczyć wszystkie wyznania chrześcijańskie, łącznie z prawosławiem. Propozycja zwołania soboru narodowego, podniesiona na sejmie w 1555, została zaakceptowana zarówno przez Zygmunta II Augusta, jak i biskupów katolickich, odrzucona natomiast przez Stolicę Apostolską (nie wyrażającą ponadto zgody na odprawianie mszy w języku polskim, komunię pod dwiema postaciami i zniesienie celibatu księży), co doprowadziło do osłabienia zależności Kościoła polskiego od papiestwa (m.in. zaprzestanie płacenia świętopietrza).
W latach 1562‑1565 doszło wśród wyznawców kalwinizmu do rozłamu, w którego wyniku powstał tzw. zbór większy (kalwiński) i zbór mniejszy (ariański). Przyczyną rozłamu były spory doktrynalne i konflikty społeczne, zapoczątkowane przez przybyłych do Polski włoskich antytrynitarzy, których poglądy miały bezpośredni wpływ na powstanie arianizmu polskiego (bracia polscy). Radykalizm dogmatyczny i społeczny arian skazywał ich na izolację i niechęć otoczenia, co znalazło swoje odbicie w niedopuszczeniu braci polskich do tzw. ugody sandomierskiej 1570, która wzmacniała pozycję protestantów wobec katolików. Konfederacja warszawska uchwalona w 1573 zakończyła okres rozkwitu reformacji, gwarantując m.in. wieczny pokój między różniącymi się w wierze (od słów użytych w tekście dokumentu: dissidentes de religione - “rozróżnieni w wierze”, katolicy zaczęli nazywać wszystkich protestantów mianem dysydentów), w praktyce nie potrafiła jednak powstrzymać narastającej nietolerancji i kontrreformacji.
Reformacja wpłynęła pozytywnie na rozwój polskiej kultury, przyczyniając się m.in. do rozkwitu piśmiennictwa narodowego (towarzyszył temu rozwój drukarni, wydających Biblię i polemiczne utwory w języku polskim). Czołowi barokowi poeci polscy - Jan Andrzej i Zbigniew Morsztynowie oraz W. Potocki byli zwolennikami arian, M. Rej - kalwinistą. Również wybitny pisarz polityczny tego okresu, A. Frycz Modrzewski, był związany z kręgiem humanistów protestantów.
Różnowiercy przyczynili się także do rozwoju szkolnictwa, zakładając liczne szkoły średnie wzorowane na zachodnich gimnazjach. Do najwcześniej powstałych szkół związanych z reformacją należało gimnazjum w Pińczowie (1551), początkowo kalwińskie, następnie ariańskie, w ślad za którym powstały miejskie gimnazja luterańskie w Gdańsku (1558) i Toruniu (1568) oraz kalwińskie w Secyminie, Łańcucie i Lewartowie. Wybitną pozycję zajmowała również szkoła prowadzona przez braci czeskich w Lesznie, której rektorem był J.Á. Komensky. Europejski rozgłos zdobyła Akademia Rakowska.
Jednym z bardziej znanych działaczy reformacyjnych był J. Łaski, który próbował doprowadzić do zjednoczenia kościołów protestanckich w Polsce.
Pisma braci polskich, S. Przypkowskiego, J. Szlichtynga czy A. Wiszowatego, czytywane w następnym stuleciu w zachodniej Europie, wywarły wpływ na kształtowanie się idei wczesnego Oświecenia.
b). Załącznik 2. – mapa mentalna – w tabeli
Hymn do miłości ojczyzny: istota patriotyzmu, człowiek powinien się poświęcać dla swojego kraju
Bajka Wół minister Satyra Do króla: obrona dobrego władcy przed niesłuszną krytyką, demaskuje głupotę rodaków i wsteczne myślenie
Satyra Pijaństwo: pijaństwo zgubą człowieka
Satyra Świat zepsuty: krytyka czasów współczesnych poecie – pełnych, szyderstwa i zepsucia
Bajka Malarze: w świecie rządzi nie tyle prawda, co spryt i przebiegłość
Bajka Wół minister : źle dobrana władza szybko doprowadza kraj do upadku, podkreśla znaczenie rozsądku
Bajka Szczur i kot: ostrzega przed pychą człowieka
c). Załącznik 3 – utwory, którymi znajomością powinni wykazać się w dyskusji uczniowie – notatka dla nauczyciela:
Hymn do miłości ojczyzny
Satyry: Do króla, Pijaństwo, Świat zepsuty, Żona modna
Bajki: Malarze, Kruk i lis, Szczur i kot, , Wół minister, Ptaszki w klatce, Dewotka
Monachomachia
Antymonachomachia
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
lekcja jest podsumowaniem znajomości twórczości Ignacego Krasickiego