63 p.n.e. – objęcie konsulatu przez Cycerona, wykrycie sprzysiężenia Katyliny
43 p.n.e. – śmierć Cycerona
m4b6c7a81217d2f4b_0000000000016
1
Scenariusz dla nauczyciela
R3ztf3mbncCq41
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
W prostokątnym polu znajduje się napis „Pobierz”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego scenariusz lekcji - dokument w formacie pdf.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
m4b6c7a81217d2f4b_0000000000019
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń: 8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii: q) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu; s) dokonuje poprawnego przekładu prozatorskiego tekstu łacińskiego z zakresu tekstów określonych w kanonie na język polski, w tłumaczeniu zachowując polską normę językową. III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń: 4. jest świadomy antycznych korzeni kultury polskiej, europejskiej i światowej; 5. dzięki poznaniu źródeł kultury polskiej, europejskiej i światowej staje się jej świadomym odbiorcą i uczestnikiem.
m4b6c7a81217d2f4b_0000000000025
Nauczysz się
charakteryzować postać Marka Tulliusza Cycerona;
wskazywać dokonania Cycerona w dziedzinie retoryki i filozofii;
rozpoznawać dzieła Cycerona;
tłumaczyć ważne sentencje, pochodzące z dzieł Arpinaty.
Marek Tulliusz Cyceron –omówienie postaci
Marcus Tullius Cicero (Marek Tulliusz Cyceron), znany przede wszystkim jako Cyceron, nazywany również Arpinatą (ze względu na miejsce urodzenia – miejscowość Arpinum w Lacjum), uznawany jest powszechnie za najwybitniejszego rzymskiego mówcę okresu republiki. Opinię tę zawdzięczał on starannie przygotowanym mowom sądowym i politycznym, które trwale zapisały się w dziejach literatury łacińskiej. Jednak Cyceron słynął nie tylko swoją biegłością w sztuce retorycznej. Ten zaciekły obrońca republiki w czasach dyktatury Juliusza Cezara usunął się na pewien czas z życia publicznego. Wtedy też oddał się do reszty studiom filozoficznym, wielkie zasługi położył jako popularyzator greckiej myśli filozoficznej w Rzymie, tworząc dla niej łacińską terminologię. Choć był tzw. homo novusHomo novushomo novus (człowiekiem nowym, nowicjuszem), gdyż jako pierwszy ze swojego rodu pełnił w Rzymie urzędy, udało mu się dojść do najwyższych godności w państwie. Jako konsul wykrył i unieszkodliwił sprzysiężenie Katyliny. Później, po śmierci Cezara, występował również przeciwko Markowi Antoniuszowi, wygłaszając sławne FilipikiFilipikiFilipiki (nazwa nawiązująca do mów Demostenesa przeciw Filipowi II).
Marcus Tullius Cicero zostawił po sobie wielki dorobek pisarski. Jego proza przez wieki uznawana była za wzór klasycznej łaciny, stąd jego dzieła były nieustannie kopiowane i stanowiły obowiązkową pozycję wśród szkolnych lektur. Zachowało się kilkadziesiąt mów Arpinaty, z których najsłynniejsze to: mowy przeciw Werresowi, Katylinie (Katylinarki) i Markowi Antoniuszowi (Filipiki). Wśród jego dzieł z zakresu teorii wymowy, nie sposób nie wspomnieć Brutusa, Mówcy, czy O mówcy. Z dzieł filozoficznych warto wymienić chociażby Rozmowy tuskulańskie, O naturze bogów, O przyjaźni, czy O starości. Podejmował również kwestie związane z ustrojem rzymskiej republiki (O państwie). Zachowana korespondencja Cycerona obejmuje ponad 900 listów. Są to zarówno listy napisane przez niego, jak i do niego adresowane; pochodzą z różnych okresów i obrazują czasy schyłku rzymskiej republiki.
R1cHWtjgDlNaN11
Ilustracja interaktywna przedstawia Cycerona - mężczyznę w szacie, który pisze piórem na kartce. Na ścianie wisi półka z księgami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje:
1.
Grafika przedstawia
średniowieczny kodeks, zawierający tekst De natura deorum Cycerona.
2.
Grafika przedstawia
tytułową kartę wydania dzieł Cycerona (XVI wiek).
3.
Grafika przedstawia
Traktat Cycerona O mówcy, manuskrypt z XV w.
4.
Grafika przedstawia
XV-wieczny manuskrypt dzieła Cycerona De natura deorum.
5. Grafika przedstawia XIX-wieczne wydanie dzieła Akademia Cycerona.
6. Grafika przedstawia okładkę dzieł zebranych Cycerona, wydane przez B.G. Teubner.
Ilustracja interaktywna przedstawia Cycerona - mężczyznę w szacie, który pisze piórem na kartce. Na ścianie wisi półka z księgami. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje:
1.
Grafika przedstawia
średniowieczny kodeks, zawierający tekst De natura deorum Cycerona.
2.
Grafika przedstawia
tytułową kartę wydania dzieł Cycerona (XVI wiek).
3.
Grafika przedstawia
Traktat Cycerona O mówcy, manuskrypt z XV w.
4.
Grafika przedstawia
XV-wieczny manuskrypt dzieła Cycerona De natura deorum.
5. Grafika przedstawia XIX-wieczne wydanie dzieła Akademia Cycerona.
6. Grafika przedstawia okładkę dzieł zebranych Cycerona, wydane przez B.G. Teubner.
Przedstawienie Cycerona piszącego listy, wydanie „ Listów do swoich przyjaciół”, druk: Girolamo Scoto, Wenecja 1547, wikimedia.org, domena publiczna
Wybrane sentencje Cycerona
Warto zapoznać się z dziesięcioma sentencjami pochodzącymi z twórczości Marka Tulliusza Cycerona. Są to wyimki z różnych dzieł, pochodzą również z różnych okresów życia i twórczości autora.
RhOo9Iz0cH4js1
Ilustracja przedstawia dzieło pt. „Cyceron demaskujący Katylinę” Cesare Maccari. Jako konsul, najwyższy rzymski urzędnik – Cyceron doprowadził do skazania na śmierć uczestników spisku Katyliny, zrujnowanego senatora i wodza, który chciał obalić republikę. Artysta przedstawił Cycerona, który przemawia do mężczyzn. Są oni ubrani w białe, długie alby.
1. Dobro ludu niech będzie najwyższym prawem. (O prawach) 2. Co za czasy! Co za obyczaje! (Pierwsza mowa przeciwko Katylinie) 3. Nie wiedzieć, co zdarzyło się zanim się urodziłeś, to jakby zawsze być dzieckiem. (Mówca) 4. Nie można powiedzieć niczego tak niedorzecznego, czego by jakiś filozof nie powiedział. (O wróżeniu) 5. Jeśli w swojej bibliotece masz ogród, niczego już nie brakuje. (Listy do przyjaciół) 6. Niszcząc zabobon nie niszczy się jednak pobożności. (O wróżeniu) 7. Nikt nie jest tak stary, by nie sądził, że jeszcze rok może żyć. (Katon, czyli O starości) 8. Tego bowiem dokonuje filozofia: leczy dusze, niweczy daremne obawy, uwalnia od pragnień, odgania lęki. (Rozmowy tuskulańskie) 9. Każdy człowiek myli się, ale jedynie głupi trwa w błędzie. (Filipiki) 10. Z dwóch złych rzeczy zawsze należy wybrać tą mniej przykrą. (O powinnościach)
Tłumaczenie: Autor opracowania
Rzy78fXMDufdh1
Ilustracja przedstawia dzieło pt. „Czytający młody Cyceron” wykonane przez Vincenzo Foppa. Cyceron siedzi na kamiennej ławie, w lewej ręce trzyma książkę, skupiony jest na czytaniu. Ubrany jest w czerwono białe szaty.
Ilustracja przedstawia popiersie Cycerona. Pokazany jest jako mężczyzna z krótko obciętymi włosami, ze smukłą twarzą. Ubrany w brązową szatę jest przepasany bordową szarfą.
Autor nieznany, „Popiersie Cycerona”, XVII w., Muzeum Condé, Chantilly, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
R1Pz1fxo6sxaM
Ćwiczenie 1
Połącz poniże fragmenty zdań tak, by uzyskać poznane podczas lekcji zdania z dzieł Cycerona. Nescīre autem quid ante quam nātus sīs acciderit Możliwe odpowiedzi: 1. nūllīus nisi īnsipientis in errōre persevērāre. 2. quod nōn dīcātur ab aliquō philosophōrum. 3. minus est semper ēligendum. 4. sē annum nōn putet posse vīvere. 5. id est semper esse puerum. Nihil tam absurdē dīcī potest Możliwe odpowiedzi: 1. nūllīus nisi īnsipientis in errōre persevērāre. 2. quod nōn dīcātur ab aliquō philosophōrum. 3. minus est semper ēligendum. 4. sē annum nōn putet posse vīvere. 5. id est semper esse puerum. Nēmō enim est tam senex quī Możliwe odpowiedzi: 1. nūllīus nisi īnsipientis in errōre persevērāre. 2. quod nōn dīcātur ab aliquō philosophōrum. 3. minus est semper ēligendum. 4. sē annum nōn putet posse vīvere. 5. id est semper esse puerum. Cuiusvīs hominis est errāre Możliwe odpowiedzi: 1. nūllīus nisi īnsipientis in errōre persevērāre. 2. quod nōn dīcātur ab aliquō philosophōrum. 3. minus est semper ēligendum. 4. sē annum nōn putet posse vīvere. 5. id est semper esse puerum. Dē duōbus malīs Możliwe odpowiedzi: 1. nūllīus nisi īnsipientis in errōre persevērāre. 2. quod nōn dīcātur ab aliquō philosophōrum. 3. minus est semper ēligendum. 4. sē annum nōn putet posse vīvere. 5. id est semper esse puerum.
Połącz poniże fragmenty zdań tak, by uzyskać poznane podczas lekcji zdania z dzieł Cycerona. Nescīre autem quid ante quam nātus sīs acciderit Możliwe odpowiedzi: 1. nūllīus nisi īnsipientis in errōre persevērāre. 2. quod nōn dīcātur ab aliquō philosophōrum. 3. minus est semper ēligendum. 4. sē annum nōn putet posse vīvere. 5. id est semper esse puerum. Nihil tam absurdē dīcī potest Możliwe odpowiedzi: 1. nūllīus nisi īnsipientis in errōre persevērāre. 2. quod nōn dīcātur ab aliquō philosophōrum. 3. minus est semper ēligendum. 4. sē annum nōn putet posse vīvere. 5. id est semper esse puerum. Nēmō enim est tam senex quī Możliwe odpowiedzi: 1. nūllīus nisi īnsipientis in errōre persevērāre. 2. quod nōn dīcātur ab aliquō philosophōrum. 3. minus est semper ēligendum. 4. sē annum nōn putet posse vīvere. 5. id est semper esse puerum. Cuiusvīs hominis est errāre Możliwe odpowiedzi: 1. nūllīus nisi īnsipientis in errōre persevērāre. 2. quod nōn dīcātur ab aliquō philosophōrum. 3. minus est semper ēligendum. 4. sē annum nōn putet posse vīvere. 5. id est semper esse puerum. Dē duōbus malīs Możliwe odpowiedzi: 1. nūllīus nisi īnsipientis in errōre persevērāre. 2. quod nōn dīcātur ab aliquō philosophōrum. 3. minus est semper ēligendum. 4. sē annum nōn putet posse vīvere. 5. id est semper esse puerum.
Połącz poniże fragmenty zdań tak, by uzyskać poznane podczas lekcji zdania z dzieł Cycerona.
sē annum nōn putet posse vīvere., id est semper esse puerum., minus est semper ēligendum., nūllīus nisi īnsipientis in errōre persevērāre., quod nōn dīcātur ab aliquō philosophōrum.
Nescīre autem quid ante quam nātus sīs acciderit
Nihil tam absurdē dīcī potest
Nēmō enim est tam senex quī
Cuiusvīs hominis est errāre
Dē duōbus malīs
Re2cfx7fsfTmd
Ćwiczenie 2
Połącz łacińskie tytuły dzieł Cycerona z ich polskimi tłumaczeniami. Dē rē pūblicā Możliwe odpowiedzi: 1. O najlepszym rodzaju mówców, 2. O powinnościach, 3. O cnotach, 4. O prawach, 5. O państwie, 6. O wróżeniu, 7. Rozmowy tuskulańskieDē lēgibus Możliwe odpowiedzi: 1. O najlepszym rodzaju mówców, 2. O powinnościach, 3. O cnotach, 4. O prawach, 5. O państwie, 6. O wróżeniu, 7. Rozmowy tuskulańskieDē officiīs Możliwe odpowiedzi: 1. O najlepszym rodzaju mówców, 2. O powinnościach, 3. O cnotach, 4. O prawach, 5. O państwie, 6. O wróżeniu, 7. Rozmowy tuskulańskieDē optimō genere ōrātōrum Możliwe odpowiedzi: 1. O najlepszym rodzaju mówców, 2. O powinnościach, 3. O cnotach, 4. O prawach, 5. O państwie, 6. O wróżeniu, 7. Rozmowy tuskulańskieTusculānae disputātiōnēs Możliwe odpowiedzi: 1. O najlepszym rodzaju mówców, 2. O powinnościach, 3. O cnotach, 4. O prawach, 5. O państwie, 6. O wróżeniu, 7. Rozmowy tuskulańskieDē virtūtibus Możliwe odpowiedzi: 1. O najlepszym rodzaju mówców, 2. O powinnościach, 3. O cnotach, 4. O prawach, 5. O państwie, 6. O wróżeniu, 7. Rozmowy tuskulańskieDē dīvīnātiōne Możliwe odpowiedzi: 1. O najlepszym rodzaju mówców, 2. O powinnościach, 3. O cnotach, 4. O prawach, 5. O państwie, 6. O wróżeniu, 7. Rozmowy tuskulańskie
Połącz łacińskie tytuły dzieł Cycerona z ich polskimi tłumaczeniami. Dē rē pūblicā Możliwe odpowiedzi: 1. O najlepszym rodzaju mówców, 2. O powinnościach, 3. O cnotach, 4. O prawach, 5. O państwie, 6. O wróżeniu, 7. Rozmowy tuskulańskieDē lēgibus Możliwe odpowiedzi: 1. O najlepszym rodzaju mówców, 2. O powinnościach, 3. O cnotach, 4. O prawach, 5. O państwie, 6. O wróżeniu, 7. Rozmowy tuskulańskieDē officiīs Możliwe odpowiedzi: 1. O najlepszym rodzaju mówców, 2. O powinnościach, 3. O cnotach, 4. O prawach, 5. O państwie, 6. O wróżeniu, 7. Rozmowy tuskulańskieDē optimō genere ōrātōrum Możliwe odpowiedzi: 1. O najlepszym rodzaju mówców, 2. O powinnościach, 3. O cnotach, 4. O prawach, 5. O państwie, 6. O wróżeniu, 7. Rozmowy tuskulańskieTusculānae disputātiōnēs Możliwe odpowiedzi: 1. O najlepszym rodzaju mówców, 2. O powinnościach, 3. O cnotach, 4. O prawach, 5. O państwie, 6. O wróżeniu, 7. Rozmowy tuskulańskieDē virtūtibus Możliwe odpowiedzi: 1. O najlepszym rodzaju mówców, 2. O powinnościach, 3. O cnotach, 4. O prawach, 5. O państwie, 6. O wróżeniu, 7. Rozmowy tuskulańskieDē dīvīnātiōne Możliwe odpowiedzi: 1. O najlepszym rodzaju mówców, 2. O powinnościach, 3. O cnotach, 4. O prawach, 5. O państwie, 6. O wróżeniu, 7. Rozmowy tuskulańskie
Połącz łacińskie tytuły dzieł Cycerona z ich polskimi tłumaczeniami.
<i>O wróżeniu</i>, <i>O cnotach</i>, <i>O państwie</i>, <i>Rozmowy tuskulańskie</i>, <i>O prawach</i>, <i>O powinnościach</i>, <i>O najlepszym rodzaju mówców</i>
Dē rē pūblicā
Dē lēgibus
Dē officiīs
Dē optimō genere ōrātōrum
Tusculānae disputātiōnēs
Dē virtūtibus
Dē dīvīnātiōne
Rnucto5zJlLui
Ćwiczenie 3
Do poniższych tytułów zbiorów mów Cycerona dodaj odpowiedni opis. Katylinarki Możliwe odpowiedzi: 1. cykl mów, wygłoszonych w obronie republiki w roku 44 i 43 p.n.e., skierowanych przeciwko Markowi Antoniuszowi. 2. cykl mów, wygłoszonych w celu zdemaskowania i osądzenia spiskowców, próbujących w roku 63 p.n.e. dokonać zamachu stanu w Rzymie. Filipiki Możliwe odpowiedzi: 1. cykl mów, wygłoszonych w obronie republiki w roku 44 i 43 p.n.e., skierowanych przeciwko Markowi Antoniuszowi. 2. cykl mów, wygłoszonych w celu zdemaskowania i osądzenia spiskowców, próbujących w roku 63 p.n.e. dokonać zamachu stanu w Rzymie.
Do poniższych tytułów zbiorów mów Cycerona dodaj odpowiedni opis. Katylinarki Możliwe odpowiedzi: 1. cykl mów, wygłoszonych w obronie republiki w roku 44 i 43 p.n.e., skierowanych przeciwko Markowi Antoniuszowi. 2. cykl mów, wygłoszonych w celu zdemaskowania i osądzenia spiskowców, próbujących w roku 63 p.n.e. dokonać zamachu stanu w Rzymie. Filipiki Możliwe odpowiedzi: 1. cykl mów, wygłoszonych w obronie republiki w roku 44 i 43 p.n.e., skierowanych przeciwko Markowi Antoniuszowi. 2. cykl mów, wygłoszonych w celu zdemaskowania i osądzenia spiskowców, próbujących w roku 63 p.n.e. dokonać zamachu stanu w Rzymie.
Do poniższych tytułów zbiorów mów Cycerona dodaj odpowiedni opis.
cykl mów, wygłoszonych w obronie republiki w roku 44 i 43 p.n.e., skierowanych przeciwko Markowi Antoniuszowi., cykl mów, wygłoszonych w celu zdemaskowania i osądzenia spiskowców, próbujących w roku 63 p.n.e. dokonać zamachu stanu w Rzymie.
Katylinarki
Filipiki
R10WCbZPOgaO6
Ćwiczenie 4
Zaznacz zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Cyceron był krytykiem ustroju republikańskiego. 2. Cyceron jako pierwszy ze swojego rodu pełnił urzędy publiczne (tzw. homo novus). 3. Nazwa cyklu mów Cycerona Filipiki nawiązuje do mów greckiego mówcy Demostenesa. 4. Wśród zachowanej twórczości Cycerona nie ma jego listów.
Zaznacz zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Cyceron był krytykiem ustroju republikańskiego. 2. Cyceron jako pierwszy ze swojego rodu pełnił urzędy publiczne (tzw. homo novus). 3. Nazwa cyklu mów Cycerona Filipiki nawiązuje do mów greckiego mówcy Demostenesa. 4. Wśród zachowanej twórczości Cycerona nie ma jego listów.
Zaznacz zdania prawdziwe.
Cyceron był krytykiem ustroju republikańskiego.
Cyceron jako pierwszy ze swojego rodu pełnił urzędy publiczne (tzw. homo novus).
Nazwa cyklu mów Cycerona Filipiki nawiązuje do mów greckiego mówcy Demostenesa.
Wśród zachowanej twórczości Cycerona nie ma jego listów.
RKJeIGJhPxCBH
Ćwiczenie 5
Marek Tulliusz Cyceron pochodził z: Możliwe odpowiedzi: 1. Rzymu, 2. Arpinum, 3. Brundisium
Marek Tulliusz Cyceron pochodził z: Możliwe odpowiedzi: 1. Rzymu, 2. Arpinum, 3. Brundisium
Marek Tulliusz Cyceron pochodził z:
Rzymu
Arpinum
Brundisium
RpVbEvZ3pPq6E
Ćwiczenie 6
W swoich mowach Cyceron nie atakował: Możliwe odpowiedzi: 1. Filipa II, 2. Katyliny, 3. Werresa
W swoich mowach Cyceron nie atakował: Możliwe odpowiedzi: 1. Filipa II, 2. Katyliny, 3. Werresa
W swoich mowach Cyceron nie atakował:
Filipa II
Katyliny
Werresa
RJXlCzbBL4Cvy
Ćwiczenie 7
Dziełem Cycerona NIE są: Możliwe odpowiedzi: 1. Rozmowy Tuskulańskie, 2. Filipiki, 3. Metamorfozy
Dziełem Cycerona NIE są: Możliwe odpowiedzi: 1. Rozmowy Tuskulańskie, 2. Filipiki, 3. Metamorfozy
Dziełem Cycerona NIE są:
Rozmowy Tuskulańskie
Filipiki
Metamorfozy
Słowniki
Słownik pojęć
Homo novus
Homo novus
nazwa używana w starożytnym Rzymie na określenie człowieka, który pierwszy w swoim rodzie piastował urzędy.
Filipiki
Filipiki
cykl mów, wygłoszonych przez Cycerona w roku 44 i 43 p.n.e., skierowanych przeciwko Markowi Antoniuszowi.
Katylinarki
Katylinarki
cykl mów, wygłoszonych w celu zdemaskowania i osądzenia spiskowców, próbujących w roku 63 p.n.e. dokonać zamachu stanu w Rzymie. Na czele sprzysiężenia stał Lucjusz Sergiusz Katylina.
Werrynki
Werrynki
cykl mów Cycerona przeciwko namiestnikowi Sycylii Gajuszowi Werresowi.
Słownik łacińsko‑polski
R1YWm7FKs1RnA1
Słownik łacińsko-polski.
Słownik łacińsko-polski.
Źródło: online skills, licencja: CC0.
Galeria dzieł sztuki
R72TJYMtnbbpz1
Ilustracja interaktywna przedstawia Cycerona - mężczyznę w szacie, który pisze piórem na kartce. Na ścianie wisi półka z księgami.
Przedstawienie Cycerona piszącego listy, wydanie Epistulae ad familiares drukowane przez Girolamo Scoto, Wenecja 1547, wikimedia.org, domena publiczna
RhOo9Iz0cH4js1
Ilustracja przedstawia dzieło pt. „Cyceron demaskujący Katylinę” Cesare Maccari. Jako konsul, najwyższy rzymski urzędnik – Cyceron doprowadził do skazania na śmierć uczestników spisku Katyliny, zrujnowanego senatora i wodza, który chciał obalić republikę. Artysta przedstawił Cycerona, który przemawia do mężczyzn. Są oni ubrani w białe, długie alby.
Ilustracja przedstawia dzieło pt. „Czytający młody Cyceron” wykonane przez Vincenzo Foppa. Cyceron siedzi na kamiennej ławie, w lewej ręce trzyma książkę, skupiony jest na czytaniu. Ubrany jest w czerwono białe szaty.
Ilustracja przedstawia popiersie Cycerona. Pokazany jest jako mężczyzna z krótko obciętymi włosami, ze smukłą twarzą. Ubrany w brązową szatę jest przepasany bordową szarfą.
Autor nieznany, „Popiersie Cycerona”, XVII w., Muzeum Condé, Chantilly, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
Bibliografia
W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1978.
K. Kumaniecki, Cyceron i jego współcześni, Warszawa 1989.
