Na Zachodzie bez zmian – pacyfizm w prozie Ericha Marii Remarque’a

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Po przeprowadzonej lekcji uczeń:

• zna życie i twórczość E. M. Remarque’a na tle trudnej historii 1. połowy XX wieku,

• zna frontową rzeczywistość I wojny światowej,

• wie, co to jest pacyfizm,

• zna lekturę Na Zachodzie bez zmian.

b) Umiejętności

Uczeń:

• analizuje pacyfistyczną wymowę utworu Remarque’a i objaśnia, w jaki sposób pisarz wyraża swój sprzeciw wobec wojny,

• bierze czynny udział w dyskusji – przedstawia własne opinie dotyczące wojny i jej wpływu na kształtowanie osobowości człowieka, argumentuje swoje wypowiedzi, słucha innych uczniów.

2. Metoda i forma pracy

Referat: biografia E. M. Remarque’a.

Metoda praktyczna: omówienie utworu Na Zachodzie bez zmian.

Metoda poszukująco‑problemowa: dyskusja na temat wpływu wojny na osobowość człowieka.

3. Środki dydaktyczne

1. Na Zachodzie bez zmian E. M. Remarque’a.

2. Zdjęcie E. M. Remarque’a.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

W formie referatu jeden z uczniów prezentuje sylwetkę E. M. Remarque’a. Mówi
o najważniejszych faktach z życia pisarza, m.in. o przyczynach emigracji na początku lat 30. Wymienia tytuły i określa dominującą tematykę dzieł autora Na Zachodzie bez zmian. Pozostali uczniowie słuchają, zapisują istotne informacje i oglądają zdjęcie pisarza.

b) Faza realizacyjna

1. Uczniowie przypominają fabułę przeczytanej przez nich powieści. Interpretują tytuł utworu w historycznym kontekście przebiegu I wojny światowej. Mówią o okopowej rzeczywistości wojny pozycyjnej.

2. Uczniowie charakteryzują bohaterów utworu. Kim byli do czasu rozpoczęcia wojny? W jaki sposób znaleźli się na froncie? Zastanawiają się nad przeobrażeniami ich psychiki. Myślą empatycznie – próbują ocenić postawy i zachowania bohaterów dzieła.

3. Jaką wymowę ma utwór? Nauczyciel prosi uczniów o wyjaśnienie terminu: pacyfizm. Pyta uczniów, w jaki sposób powieść Remarque’a odzwierciedla idee pacyfistyczne?

c) Faza podsumowująca

Uczniowie biorą udział w dyskusji: jak wojna wpływa na osobowość człowieka? Czy hartuje jego charakter, wydobywając i szlifując jego najpiękniejsze cechy, czy wręcz przeciwnie, ciągła bliskość śmierci zabija w nim wszelką wrażliwość i uczucia, pozostawiając jedynie instynktowne pragnienie przeżycia? Uczniowie ustosunkowują się do tak postawionych pytań. Przedstawiają własne opinie. Nauczyciel uczestniczy w wymianie zdań jako ten, który stawia problemy, wspiera swoimi argumentami lub wyraża przeciwną opinię.

5. Bibliografia

1. Pajewski J., Pierwsza wojna światowa 1914 – 1918, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.

2. Remarque E. M., Na Zachodzie bez zmian, przekł. S. Napierski, Czytelnik,
   Warszawa 1996.

6. Załączniki

a) Zadanie domowe

„(…) o pokoleniu, które wojna zniszczyła, nawet gdy uchroniło się przed jej granatami.”
Czy człowiek, który zżył się z wojną, ma szansę na powrót do normalnego życia? Dlaczego żołnierze powracający z wojny często nie potrafią odnaleźć się w zwyczajnym świecie? Napisz rozprawkę stanowiącą Twój komentarz do motta powieści Remarque’a.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

Erich Maria Remarque należy do grona najwybitniejszych pisarzy niemieckich minionego wieku. Jego życie i twórczość przypadły na okres wojen, które do dziś dnia przerażają skalą cierpienia i okrucieństwa. W tamtych czasach wielu uważało jednak, że to właśnie argument siły jest najlepszą metodą do przekonywania oponentów do własnej racji. Tych, którzy uważali inaczej, była mniejszość. Ci, którzy mieli odwagę o tym mówić, byli wyjątkami. Należał do nich E. M. Remarque. Swoje poglądy potrafił wyrażać w sposób subtelny, ale wyrazisty.